HEBBEN WIJ NOG EEN KANS Bescherming bevolking in oorlogstijd (ibe Sb roar üs hjoed p p to sizzen a Kleine oorzaken Fan de Martinyloer Tj.de J. kop 11 wat bringt üs de K.O.NO. Huishoudschool zal .Nijenhove” heten STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND op Afsluitdijk geslagen „Dübele Wcnte” yn trije talen Afbraak Lyonser kerk kan doorgaan Zilveren filmpjes I over DINSDAG 3 OKTOBER 1961 57e JAARGANG No. 76 I brek reeds b. c. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 15 Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335 (K5157) Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductie dat men zelfs niet groepen, opge- huilkelders, die skiplike situaesje fan de tritiger jierren. nbou-ónder- FREED 6 OKTOBER 1961 18.4019.20 Fryske fitst juring a. Het bestuur van de Chr. Landbouwhuis- houdschool te Bolsward heeft onder het personeel en leerlingen een prijsvraag uitgeschreven, teneinde de school, die thans na de uitbreiding (voorlopig) zijn definitieve vorm heeft gekregen van een passende naam te voorzien. Thans is deze naam gekozen. De school zal „Nijenhove” heten, volgens een suggestie van een der docenten. De naam Nijenhove” wil een tegenhanger zijn van het stadsdeel rond de Martini kerk, dat vroeger „Oldenhove” werd ge noemd enerzijds en tevens aanduiden, dat de school iets heeft te maken met een „hof” en „nij” d.i. nieuw is. Bolswards Nieu wsblai Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong s Nieuwsblad De groentehandelaar A. Walthuis te Workum overkwam donderdagmiddag een ernstig ongeval toen hij met de vrachtauto van fa. S. de Jong, aard- appelhandel te Bolsward, meereed vanaf de groenteveiling te Koudum. Even buiten de kom der gemeente be merkte de bestuurder dat de slip van zijn jas vastzat tussen de deur. Onder het rijden weg probeerde hij met het ope nen van de deur zijn jas los te maken, maar dat had tengevolge, dat hij de macht over het stuur verloor en de auto tegen de bomen op reed. Door de schok van de botsing vloog de deur van de auto open, waar W. zat. Deze viel eerst door de voorruit en toen nog uit de wagen. Hevig bloedend uit een diepe hoofdwond is W. vlug naar dokter Meijer gebracht. Na verbonden te zijn is hij per personen auto, die bij het ongeval in de nabijheid was, naar zijn huis vervoerd. De auto van fa. De Jong werd bij dit ongeval behoorlijk beschadigd. FIER UNDER PEIL. Towyl de oanwiisde lieders en bistjur- ders fan de boeren en tünders harren mei soarch biriede oer de earstkommende tiid, hweryn safolle en sa bilangrike kwestjes oan ’e oarder komme sille, to wyl men yn de organen fan de lanbou- stansorganisaesjes düdlik in toan fan soarch en frees waernimme kin oer de gefolgen fan de E.E.G. nou’t it mei de opnimming fan de lanbouyn it Jero- peeske forban mar net fan ’e groun kom me wol, nou’t joun oan joun de meast aktive lju har winterprogramma opmeit- sje foar boeren, jonge boeren en boerin nen, nou komme der as yn in histoaryske optocht in keppeltsje lytse boeren en oare lju fan it plattelan mei auto's en traktoren om in demonstraesje to jaen, dy’t men yn ós tiid yn Nederlan net mear mooglik achte. nd. is om ongeveer 7 uur dijk nabij Kornwerderzand die in de richting Fries- de basaltglooiing aan de van de dijk neergereden >p geslagen. nei it each fan in oar jins eigen lek en it beste sjen kingscentra liggen. dat zou betekend hebben, dat we in plaats van woningen, scholen, fabrieken, alleen maar schuil kelders gingen bouwen en daarmee zouden we nü nog lang niet klaar zijn. Het ongerijmde van zulk een beleid be hoeft geen betoog trouwens geen enkele Nederlander zou het geaccepteerd hebben. De gevaren van de „voltreffer” blijven dus een deel der bevolking bedreigen, vooral in de „gevaaraantrekkende” ge bieden en de regering ziet als enige mo gelijkheid ter bescherming hier een eva cuatie, waarvoor de plannen zijn uitge werkt, maar die uit de aard der zaak ge heim blijven. Yn syn rubryk DIT WIE DE WEI, jowt de hear Douwfe Tamminga in libbensbyld fan Dr. Ir. J. B. van der Meulen, ald-siktaris fan de Fryske Maetskippij fan Lanbou, dy't moarn tsien jier lyn forstoar. De fanfare „Nij Libben” üt Koudum under lieding fan de hear Pibe Bak ker mei inkelde fan har nijste opna men. „Hwat bardé der mei Jildert Winia”, sa hjit it harkspul fan M. Boonstra, dat leden fan de Fryske harkspul- ploech under regy fan Pyt van der Zee en Johannes Spyksma joun spylje sille GEGOOI MET VUIL OP HET BINNENHOF Leden ran 't Internationaal Actiecomi té van Vuilverwijderaars’’ volgens boze geruchten nauw gelieerd met de Haagse studentenvereniging hebben vrijdagochtend bij de hoop straatvuil, welke op het Binnenhaf in Den Haag is bijeengebracht als afschrikwekkend voorbeeld in de actie Houdt uw stad schoon”gedemonstreerd. Volgens ’t I.A.V.V.V. worden de vuilverwijde- raars brodeloos door een actie voor ’n schone stad. De demonstranten haal den de hoop straatvuil uiteen (forto) links en verspreidden pamfletten waar op het uitdrukkelijke verzoek stond, deze op straat te gooien, maar werden later ingerekend door de Schout en zijn rakkers (foto rechts). Het Binnen hof is later weer keurig aangeveegd, wat achterbleef was stoftot lachen en praten It koarte forhael „Dübele Wente” fan ’e Boalserter Fryske skriuwer Boukje Fok- kema, dy’t nou har wurk hat oan de „Fryske Akademy” to Lj.ouwert, is net allinne opnommen yn har forhalebondel „Bisiden de Wei” (ütjefte A. J. Osinga, Boalsert) en yn Nederlanske oersetting yn ’e bondel „Friese Verhalen in het Ne derlands” (ütjefte Nijgh en Van Ditmar, Den Haech), mar ek yn Esperanto-oer- setting fan Sibe Sipke de Jong Dsn. yn it Esperanto-blêd „Nederlanda Esperan- tisto”, orgaen fan de Nederlanske Espe- rantisteforiening „La Estonto EstasNia” de takomst is uzes), fan oktober ’61. Al moai wis wurdt it yn koarten ek foar- lêzen yn 'e „Literature Rubriko” fan it Esperanto-programma fan ’e Poalske Ra dio en sa ek bikend bóten de biheinde grinzen fan it Fryske en Nederlanske taelgebiet. In lokwinsk foar de skriuwster wurdich! De nieuwe dreiging Is het atoomwapen, wat zijn uitwerking cjua hitte en luchtdruk betreft, een ver grote editie van de tot nu toe gebruikte wapens, één element is er dan nieuw en slechts aan zeer enkelen bij ervaring be kend is en dat daardoor temeer wordt ge vreesd: de radio-actieve straling. Deze straling treedt op bij een directe explosie, maar dan gaat ze vergezeld van hitte en luchtdruk, die al even dodelijk zijn. Men wordt dus als het ware door drie dodelijke wapens tegelijk getroffen. Wie dit overleeft heeft geluk gehad. Er is echter ook nog een indirecte stra ling, de zg. fall-out. De explosie zuigt ’t stof tot in de hoge luchtlagen, waaruit het later geladen met radio-activiteit, weer naar beneden valt, soms over een front van tientallen kilometers en hon derden kilometers ver. Nu is deze radio-actieve straling gebon den aan de radio-actieve stofdeeltjes, met andere woorden zonder stof geen stra ling. Slaagt men er in dit stof te ontwij ken (door binnen te blijven) en het bui- Volgens ontvangen bericht aan de pre- sident-kerkvoogd K. Fopma te Huins zal het ministerie geen bezwaar maken te gen de besluiten van H.H. Kerkvoogden en de gemeente Huin-Lyons om de kerk te .Lyons voor afbraak van de hand te doen. Door inwoners van Lyons was een te genactie ingezet, omdat men achteraf toch wel belang had bij het in stand blij ven van de kerk, ook al om de stoffering van het landschap. De oppositie komt merendeels van de niet-lidmaten, welke voorheen weinig of geen belangstelling toonden voor de kerk zelve. Kerkvoogden stellen zich voor de toren te behouden en te restaureren, de koster aldaar in functie te houden opdat „it Hóf” in orde gehouden wordt en het to renuurwerk bediend. Men bezint er zich verder op in de be hoefte te voorzien van een aanbouw dat dienstig kan zijn tijdens het ten grave brengen van hen, die te Lyons hun laat ste rustplaats begeren. Het kerkelijk bezit blijft gemeenchap- pelijk eigendom van de gemeente Huins- Lyons. et echtpaar Vlegt- werden over de weg geslingerd en zwaar gewond. Het ongeluk gebeurde tijdens een zware re genbui. Verblind door een bliksemstraal week de heer Vlegthaar iets te ver naar rechts uit, raakte in de bermstrook en verloor toen de macht over het stuur. Ge lukkig reden er ook andere auto’s achter de verongelukte wagen aan, waardoor er dadelijk liulp toeschoot. De politie en de dokter werden gebeld en de patiënten konden al vlug in een ambulanceauto naar het St. Jozefzieken- huis te Harlingen worden vervoerd. De 40-jarige heer M. Vlegthaar had diverse verwondingen en een hersenschudding opgelopen. Zijn echtgenote, de 34-jarige mevr. M. Vlegthaar-Harmsen heeft een ruggegraatfractuur, beenverwondingen en eveneens een hersenschudding. De totaal vernielde auto is later op de avond door garage Braaksma uit Zurich weggesleept. le week oktober 1936 De vereniging van Dorpsbelang, te Hart- werd besluit onder leiding van de heer M. T. de Boer tot de oprichting van een Oranjecommissie. Utkommen. Erkende psalmen en gesan- gen yn it Frysk. Priis trije sturen. Ut- jowerij A. J. Osinga Het adres voor de Friese kap, opgemaak te morgenmutsen, wollen kapers, tipjes, enz. F. Hoekema, Grootzand, Sneek. Film-avond Bolswardse reddingsbrigade. Eervol ontslag (ing. 1 januari a.s) aan de heer J. L. Oosterhoff als burgemeester van Westdongeradeel. Grote lüchtbeschermings-oefening boven Friesland. De provincie dient volledig verduisterd te zijn. 3000 joodse ondernemingen in Duitsland overgeheveld in Arische handen. Joodse levensmiddelenzaken zijn van de levering van vlees, boter, vet en eieren uitgeslo ten. De Joodse kunsthandelaren in Ber lijn is medegedeeld, dat zij zich in de kortst mogehjke tijd van hun voorraden moeten ontdoen, daar nog voor het ein de des jaars de kunsthandel voor Joden verboden zal worden. Beschermd huis Voor het overgrote deel der bevolking (en dan denken we uiteraard vooral aan het platteland), zal echter het gevaar van de indirecte radio-actieve straling als ge volg van fall-out veel groter zijn. Men zal dan goed doen, maatregelen te nemen om de radio-actieve stof buiten te houden en zelf binnen te blijven. De mogelijkheden daartoe worden in de fortuteaze, omt er gjin jild oan to for- tsjinjen wie. Krekt yn dy hoeke sitte hün- derten ünorganisearden. Hwat binne de wiere oarsaken fan dizze efterbliuwende mentaliteit. Hoe is de tsjerkelike situaes je en hwat wurdt der dien of neilitten En it twadde, hwat my net loslit is ditte. Hwat moat men in respekt hawwe foar dy boeren en oare lju, dy’t faek dei oan dei har tiid en ynspanning jowe om in aktyf organisaesjelrbben op gong to bal den. Mei de stansorganisaesje, mei de jonge ren, mei de lienbanken, de koöperaesjes, de boerinnen of plattelansfroulju, mei de wetterskippen, de ruilforkavelingen, de boerehelp, de stüdzjerounten en folie en gjin ein. Dizze minsken toane bigryp fan har tiid, dizze wurkje mei om de boere stan op peil to bringen en to halden, dizze fjuchtsje en pleitsje foar de bilan- gen fan de hiele boerestan. Der binne godtank folie yn dizze hoeke, dy’t hjir oan mei dogge, mar it binne jit altyd ek to min. En dizze koartsluting op de Veluwe kin elk leare, hwat de gefolgen binne as men de saken mar rinne lit en seis to egois- tysk is om in han mei üt to stekken. In eker, dy’t net ónderhalden wurdt, rint fol fiter en ünrant. Sa is it mei de minsken ek. As men har ren geastlik fortutearzje lit, wurde it ün- uoazele keallen, dy’t elke folksforlieder mei in glêdde tonge efternei rinne. It peil leit yn sokke hoeken fierst'to leech en der sil fül arbeide wurde moatte .om de oarsaek fan dizze soart ütspattin- gen wei to nimmen, hwant hja dogge oan de goede namme fan boer en tünder in bulte skea. Het initiatief van de regering om de bevolking voor te lichten omtrent wat haar te wachten (en te doen) staat in geval van oorlog, kan alleen effect hebben wan neer de bevolking zélf in die mogelijkheden gelooft. Want het advies komt in hoofdzaak hierop neer, dat de beste bescherming de zelf bescherming is, in eigen huis, van eigen gezin. Under lieding fan de hear Koekoek hat de „Vereniging voor bedrijfsvrijheid in de landbouw” obstruksje Herd, it for kear yn de tiis holpen en hiel Neder- Jan to witten dien, dat hja it net mei har eigen tiid lens binne, dat hja der tsjin binne. Tsjin alles, hwat de boeren forplichtings opleit sawol fan it regear as fan de organisaesjes. Hja wolle frij wêze en frij bliuwe, sizze hja. Hja binne tsjin it Lanbouskip, tsjin de sintrale lanbou-organisaesjes, tsjin de ruilverkaveling, tsjin de t.B.c. bistriding tsjin de abortus-bistriding, tsjin de ga- ransjeprizen, tsjin alles, hwat de léste tritich jier mei hiel folie muoite en jild troch de oergreate mearderheit fan har kollega’s opboud en bifochten is. Hja wolle werom nei de frijheit. Yn in wrald, hweryn alle groepen en bidriuwen yn lytser en greater forban organiseard oinne, hweryn de regearing mei bilang rike finansiële offers de agrariërs helpt om net efter to reitsjen, wolle hja wer frij wêze. En nou’t dit net slagget, goaije hja de glêzen yn en twinge hja polysje en justysje ta hurde maetregels. As it mooglik wie, soe men dizze mins ken foar in skoft har sin jaen moatte. De boerestan wer weromstjitte yn de ünmaet- f 1 1 "1 1 Gjin foarljochting, gjin lanl wiis, gjin bidriuwsforbetteringen, ruilfor kavelingen, streekforbetteringen, ynpol- deringen, molkhygiëne, arbeidswetten, feilichheitswetten, gjin nije gemalen, wetterskippen, nije diken en bileaven gjin garansjeprizen en monopoaljerjuch- ten, alles oan ’e kant. De frije boer al- hiel baes oer syn eigen spul en alle yn- stansjes en ambtenaren de lean üt. Tobek nei de tritiger jierren, doe’t der gjin Pachtwet wie foar de hierder, gjin garansjepriis foar de molke en doe’t de i boer yn frijheit earmoede lije koe, syn Maatregelen in eigen huis. Radio-actieve straling is een ons nog on bekend gevaar. Angst, uit onwetendheid geboren, wekt de indruk, dat er niets te gen te doen is. Maar als we de zaak nuch ter bekijken (en nuchterheid is ’n spreek- woordelijke Nederlandse deugd) zien we dat we wel ter dege maatregelen kunnen nemen. Het zijn deze maatregelen, die in het door de regering uitgegeven instructie boekje uitgebreid zullen worden aange geven. Waarom, zo hoort men dan telkens vra gen, legt de regering de last van deze bescherming op onze schouders? Waar om moeten wij zelf, in eigen huis, deze maatregelen nemen? Waarom (zo hoort men dan) bouwt de regering geen schuil kelders? Laten we ook hier nuchter blijven. Na de atoomexplosie boven Hirosjima, toen we dus kennis hadden gemaakt met dit wapen en zijn eigenschappen, had de regering, had iedere regering natuurlijk kunnen zeggennu rest ons niets anders dan maatregelen te nemen om de be volking hiertegen afdoende te bescher men door de bouw van atoomvrije schuil plaatsen voor geheel de bevolking. Nog afgezien van de enorme kosten, nog afgezien van de bodemgesteldheid van ons land juist daar waar de grote bevol- traal men u schermen tegen de radioactieve stof. Men zal moeten bekijken hoe men het con tact met de buitenwereld onderhoudt, wanneer men niet meer naar buiten kan, bijvoorbeeld door middel van ’n transis torradio, waarmee men de berichten van de beschermingsorganisatie (de BB) kan opvangen. Voor het blijven functioneren van de radio zijn reeds maatregelen ge nomen. Men zal moeten zorgen, dat men, in dien men misschien twee etmalen, mis schien een week lang niet buitenshuis kan komen, te eten en te drinken heeft. Men kan op geen dokter of verpleegster rekenen, dus men zal zelf de zieken moe ten verzorgen en de beginselen van eer ste hulp bij ongevallen moeten kennen. Men zal eenvoudig moeten trachten „het uib te zingen”, al zal er van zingen niet veil komen, tot de intensiteit van de stra ling zo gedaald is, dat men zich, al is het maar voor een paar uren, voorlopig weer op straat kan begeven. Het is dus duidelijk, dat de beste schuil plaats het huis is, en kan denken aan grote hoopt in „atoomvrije” schuilkelders, daar langere tijd moeten wonen, eten, drinken, slapen, enz. Tot nu toe hebben van deze voorlichting die reeds jaren in verschillende vormen door verscheidene organisaties werd ge geven, slechts weinigen zich iets aange trokken, omdat niemand er veel voor voelde zich voor te bereiden op zoiets on plezierigs. De voorlichting van de regering valt toe vallig in een tijdperk, waarin de belang stelling begint op te leven, doordat men zich gaat realiseren, dat het wel eens wer kelijkheid zou kunnen worden en dat men het dan toch graag zou over leven. Waar die wil is, daar is in zeer vele ge vallen ook de weg. guod foar in sintmannich forkeapje en as paria omheukerje tusken, né büten, de oare minsken. Is it net in moderne versy fan it aide forhael, dat yn de Bibel forteld wurdt fa nde Israëleiten, dy’t einlings en to n lésten fan Mozes en Aaron üt it slavernij fierd waerden, wónders sjoen en wol dieden üntfongen hiene en by de earste tsjinslach ütrópen: Wiene wy mar yn Egypte bleaun, der hiene wy it sa bést? tenshuis te houden (door hiervoor maat regelen te nemen), dan heeft men van deze straling geen last. Ze neemt trouwens gestaag in sterkte af. Soms duurt het een week, soms maar 48 uren, al naar gelang van de afstand, en dan is de intensiteit zo ver verminderd, dat men zich weer op straat kan begeven. Zelfs al zou ons land voor een kern-bom- bardement gespaard blijven, dan nog kunnen we grote last krijgen van deze fall-out, als gevolg van bombardemen ten eldersja, zelfs van kernexplosies in vredestijd. Dat hangt voornamelijk af van de windrichting. Wanneer men dit niet weet, gaat men uit angst voor het onbekende (altijd de hevigste angst) soms dingen doen, wel ke men beslist niet moet doen (b.v. vluchten) en dingen laten, welke men had moeten doen....de dingen, die de re gering aangeeft in de wenken, die dezer dagen bij ieder Nederlands burger wor den thuisbezorgd. Hebben wij een kans? Ongetwijfeld hebben wij een kans Als we die kans maar benutten. door de regering uitgegeven richtlijnen omschreven. Men zal dus verstandig doen door nu reeds in zijn huis de veiligste plek, zo veel mogelijk in het midden van het huis, op te zoeken. Soms is dit de kelder, soms de ruimte on der de trap, soms de gang of een cen- gelegen kamer, en te bekijken hoe die ruimte zo goed mogelijk kan be- Indien men van de regering verwachten zou dat zij kan zeggen: wanneer er oor log komt, ook een oorlog met kern wapens, dan hebt u niets meer te vrezen, daartegen bent u afdoende beschermd dan vraagt men teveel. Dat is ook in het verleden nimmer mogelijk geweest. Het is een wreed spreekwoord: „waar gehakt worden vallen spaandersEn de vervolmaking van het luchtwapen, dat alweer achterhaald is door het raketwa- pen, maakt met name de burgerbevol king kwetsbaarder dan ooit. Daartegenover moet men weer niet in een ander uitsterste vervallen en zeggen: In ’n moderne oorlog (met kernwapens) gaan we er allemaal aan. Eén H-bom en geheel Nederland is van de kaart. Deze opvatting is te enenmale onjuist. Er zullen velen zijn, die, binnen een be paalde cirkel rondom het punt van ex plosie, geen kans op overleven hebben. Het zullen er meer zijn dan voorheen bij het gebruik van brisant- en brandbom men, hoewel de verschrikkelijke doden lijsten van steden als Berlijn, Dresden en Hamburg nauwelijks te overtreffen zijn. Maarzeer velen zullen er het leven af brengen, onder hen misschien vele ge wonden, vele daklozen. Aannemend, dat men wel zal behoren tot de mensen die ’t niet overleven dan is de consequentie van zulk een pessimisme een volstrekt niets doen. Maar dat is de aard van de mens niet. Wij hebben een sterk overlevingsinstinct, en als we een kans hebben zullen we die trachten te benutten. Het streven, der regering bij haar voor lichting is, deze mentaliteit in het Ne derlandse volk te versterken. Maar dat vereist voorzorgen. Wanneer men wacht tot „het uur nul” is het voor velen waar schijnlijk te laat. Twa tinzen wolle dizze dagen net by my wei. It earste is, dat dommens by greatc minsken in libbensgreat gefaer is. In great minske mei in lytsberne-bigryp kin men op in bipaeld stuit alles fan for- wachtsje. Trochdat hy nearne fan wit, kin men him fan alles wiis meitsje. Hy hat gjin ónderskied tusken werkelike wearden en healwizepraet. Hy leaut alles of neat, krekt sa de mótse him stiet. Hy kin it ommers net nei komme. Glêsstikjes of diamanten is him itselde, greate wiisheit en klearebare kolder kin hy net ütmekoar. De hiele trits fan steatslju, lanboukundi- gen, ekonomen en soasiologen binne him gjin stór wurdich, ien „koekoek” wit it neffens him folie better. Ik woe wolris in enquête halde oer it peil fan dizze minsken, har ónderwiis- risseltaten, har fierdere óntwikkeling, har lektuer en har libbenswize. Ut dizze nea- re rebülje moatte initiativen fuortkom- me, dy’t de woartel oangripe fan it kwea, dat nou sichtber wurden is. Fakentiids sil blike, dat hjir swiere skuld is by lieders en autoriteiten, dy’t har plichten net nei- kommen binne. It binne meast lytse boerkes dêrre, hwa hat him mei harren libben ynlitten, hwa hat har rieden en holpen of binne hja een en over Krw

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1961 | | pagina 1