In Friesland 1 op 4 in
een
nieuwe
woning
Friesland heeft een paar
dozijn lenen en beurzen
XI
op
tiff
Tj. de J.
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Kettingbotsing
Rijksweg 43
Studiefondsen uit ver verleden naast bijdragen
van rijk, provincie en gemeenten voor jongelui
„van goeden aanleg en minvermogen”
De bakkers
Klaproosdag
Fan de Martinyloer
DINSDAG 7 NOVEMBER 1961
57e JAARGANG
No. 86
PYT
i
mannelijke jeugd van 8-18 jaar
slissing fallen oer de nije molkpriis
bliid to wêzen kin ik der
2e week november 1936
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
flerix en een vermogen van omstreeks
drie ton bezit, waaruit jaarlijks drie
pensiea van f 1400,beschikbaar ko-
Leen, met B. en W. als provisoren. Een
lid uit het college van Ged. Staten re
presenteert in dit leen de Prior van het
klooster Thabor (thans Mr. P. E. van
Krevelen). Het bedrag van de pensie
groot tot f 1800,B. en W. zijn tevens
provisoren van het Hettema Heerema-
leen wonen nog nazaten van de stich
ter te Bolsward (fam. Hettema).
Het Houckemaleen wordt bestuurd door
de beide plaatselijke Herv. predikanten
(die ook bestuurder zijn van de andere
lenen te Bolsward) en twee raadsleden.
De predikanten representeren hierbij de
voormalige aartspriesters van de Mar
tinikerk.
Dan is er nog het Wybengaleen (ook
As de roede fan it gat is
binne de slaggen forgetten
;ative
bi-
Bolswarils Nieuwsblad
Waaria opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong s Nieuwsblad
De bakkers sizze, pür forhurde
Eknomyske Saken? Knudde!
Wy oardielje dêroer graech net
Wy kin allinne mar bitsjutte
It soe foar alles better wurde
In bakker yn it kammenet
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
PRINSES MARGRET HEEFT
EEN ZOON
Sathe en Danden onder Ried leveren een deel van de inkomsten
van het Heere Godfriedtsleen te Franeker.
Nu verloopt de activiteit van de lenen
en beurzen in geleide banen, zonder ver
duisteringen, zonder geharrewar of het
moest somtijds zijn over de afstammings.
lijsten aan de hand waarvan liefhebbers
moeten aantonen of zij recht hebben op
een bijdrage uit het leen van de familie,
van verre voorouders, die een deel van
hun bezit als een soort onverdeelde boe
del reserveerden.
Sommige lenen zijn rijk zoals het Heere
Godfriedts enzovoortleen, dat over een I familieleen) en het Aurelius Sieperda-
kapitaal van omstreeks f 120.000,be- j leen.
schikt, of het Sint Annaleen dat in 1479 Van het laatste leen is voorlopig nog
werd gesticht door een zekere Trijn Fed-geen benificiant. De beneficianten (be
gunstigden) worden na een vrij ingewik
kelde en dure procedure (oproep in de
dagbladen, vergelijkend examen, enz.)
door provisoren en bestuurders uit de
gerechtigden benoemd. Tot beneficiante
van het Houckemaleen werd de laatste
maal zelfs een Engelse dame gekozen
(van Nederlandse afkomst), die even-
we het Hendrik Nannes en Catrijn Epes(wel in ons land is gaan studeren.
Dat de Friese lenen een studie waard
zijn moge bewezen worden door het feit
dat reeds in 1894 een dr. Willem Wier
sma in Leiden promoveerde op zijn
..Verhandeling over de Friesche Leenen”.
De historie van deze lenen is een rijk
gevarieerd verhaal, de namen geven dik
wijls aan, dat het er om begonnen was
speciaal minder rijk met aards goed ge
zegende familieleden de hand boven het
hoofd te houden. Niettemin kan gezegd
worden dat dit soort beurzen behoort
tot de vroegste, zij het dan veelal tot de
nakomelingschap beperkte, sociale voor
zieningen. De titels van deze lenen zijn
in feite even gevarieerd als de geschie
denis er van. Ze variëren van het Geesje
Peutsmaleen in Leeuwarden tot het
Moeder Wiersmaleen in Anjum, van het men.
Hendrik Nannes en Catrijn Epesleen te I
Bolsward tot het Sjaardemaleen in Fra-
ven voor bloemen, planten
houdswerk, zoals schilderen,
e.d., dan bereiken we al gauw een bedrag
zeker twee maal de grootte
en Tet van Indijck omstreeks 1204 het j
moede hoofd hadden neergelegd.
De historie van de lenen gaat terug tot
omstreeks de achtste eeuw en bij vele
lenen is terug te vinden wat Focco
Hummama, zijn vrouw, mitsgaders de
in dezelfde tijd overleden Pieter Aezin-
ga en Iwich Hummama bepaalden toen
zij een paar stukken land uit hun bezit
voor de twee oudste Franeker lenen re
serveerden. Zij hoopten -er aan mee te
werken, dat op deze wijze jongelieden
mochten worden tot .priesters en fijna
Evingelisten om dy minschen fan jerre
dwaelwegen terech te brengen”.
Er is heel wat geharrewar geweest over
het benoemingsrecht en de bestemming
van de gelden uit de lenen.
De hervorming speelde er doorheen. Dat
is ook duidelijk bij het Douwe Pijbes-
leen in Dronrijp, dat dit jaar 450 jaar
bestond en waarbij merkwaardige be
paling Rooms-Katholieken en Israë
lieten zijn uitgesloten.
De historie van dit leen is een weinig
verheffend voorbeeld van de knoeierijen
die er in het verleden dikwijls ten aan- I
zien van lenen en beurzen zijn geweest. I
Grondslag voor het leen waren de be
zittingen van de rijke pastoor Douwe
Pijbes Homminga, die wel niet de bedoe
ling zal hebben gehad Rooms-Katholie
ken uit te sluiten. Evenmin zal het vol
gens zijn laatste wil zijn geweest, dat
Dronrijpster notabelen, onder wie zelfs
een predikant, in 1661 besloten de baten
in eigen zak te laten vloeien.
Dat duurde voort van geslacht op ge
slacht tot in 1855 toen Gedeputeerde
Staten inlichtingen vroegen aangaande
de administratie van het leen.
Toen was het afgelopen met de bijna
tweehonderd jaar durende malversaties,
doch de beheerders behoefden niets terug
te betalen.
Vrijdagochtend heeft Prinses Margaret
van Engeland in het Clarence house in
Londen het leven geschenken aan een
zoon. De foto toont een televisie-
camera-man temidden van een grote
menigte nieuwsgierigen voor de hek
ken van het Clarence House
Vrijdagavond om ongeveer 8 uur had er
op de Rijksweg ter hoogte van de Kruis-
waterbrug een kettingbotsing plaats.
Een tweetal personenauto’s stond voor
een daar in verband met de herstelwerk
zaamheden aan de weg geplaatst schrik-
hek, toen een derde auto naderde en par
does op deze twee inreed.
De bestuurder, de heer W.W.S. uit Oos-
terbierum moest voor onderzoek naar t
St. Antoniusziekenhuis te Sneek, maar
kon later naar huis terugkeren. De ma
teriële schade was vrij aanzienlijk.
in In-
,,De Commissaris der Koningin in de provincie Friesland, previser van het Sint
Christepherileen tot Oldehove, stelt gegadigden die in aanmerking wensen te
komen voor de opengevallen pensie (beurs) groot f 1200,van de aan het leen
verbonden WJjenbergh-Gorter-Sinlastichting, in de gelegenheid zich schriftelijk
bij hem aan te melden.”
Deze advertentie was enkele weken geleden weer te lezen en soortgelijke aankon.
digingen komen geregeld in de Friese en niet-Friese kranten voor. Dan weer
heeft het Gebroeder De Jong’s-Leen te Leeuwarden, dan weer het Bonga Leen te
Makkum geld weg te geven. Een andere maal worden gegadigden opgeroepen
voor een pensie van het Sint Jacobs of Sint Jobs-Leen in de Friese hoofdstad
of biedt het Heere Godfriets- of Sint Jansleen dan wel het Heere Gerrits- of
Klcinleen in Franekeradeel nieuwe kansen voor jongelieden van goeden aanleg
en min vermogen.
Al die lenen in Friesland een paar dozijn buiten de provinciale en gemeentelijke
studiefondsen hebben een eigen geschiedenis van soms zeven eeuwen oud. Ze
zijn er samen het bewijs van dat er in dit gewest lieden hebben gewoond, d.'e hun
nalatenschap een goede bestemming wilden geen of die voldoende Ijdelheid hadden
en door de stichting van een leen voort te leven als een goed mens.
Bontkragen vanaf f 4,25. Opzetten gratis
R. P. de Boer, Makkum.
Zitplaatsen in de kerk ter gelegenheid
van de huwelijksinzegening van Prinses
Juliana zouden al worden verkocht voor
f 75,— a f 100,—.
Soepkippen, Braadkippen, Slachtkonij-
nen, panklaar. L. Ligthart, Hoogstr. 15,
Bolsward. Ook voorradig alle soorten
pieken.
Wij hebben de plicht, zowel als Volken
bondslid als uit een moreel 'oogpunt te
genover de inheemse bevolking m Indo-
genover de inheemse bevolking T~
dië te zorgen, dat alles is gedaan op-
in ons Indië een vraagstuk voor de Ja
panse Marinestaf van grote betekenis
wordt.
In Tsjecho-Slowakije zal niet alleen de
mannelijke jeugd van 8-18 jaar gedrild
worden, maar ook de meisjes zullen in
de wapenhandel bekwaamd worden.
De Duitsers moeten meer jam eten. De
regering heeft een grote campagne inge
zet om de bevolking er toe te brengen
jam inplaats van boter op hun brood te
smeren. 400 fabrieken zullen grote voor
raden jam leveren.
Paul Kiès spreekt in „De Zwaan” te
Makkum. Entree 15 cent, werklozen 10
cent.
Hollandia’s tapte-melk 3 cent per liter.
Te Hindeloopen werd een vrouwenvere
niging op Geref. grondslag opgericht.
It stiet net sa aerdich mei de bakkers
’t Moat jin bigreatsje om dy stakkers
Der wurdt mei rjocht en reden stind
Hwant de foroardeningen-makkers
De Haechske Hearen, gunne de
bakkers
Mar in priisforheging fan ien sint
De bakkers wolle der twa fan meitsje
Mar kontroleurs dy’t oeral weitsje
Roppe hou, hou, soks rint fiersto fier
Oertreding sil jim bitter smeitsje
As jim ’t lappe en der twa fan meitsje
Gripe wy dy bakkers yn it hier
Al inkele bakkers dy’t it weagen
Mar hommels tsjin de lampe fleagen
Hwant ja, de wet kin gjin "pardon
Hja sjogge gaer niks troch de eagen
Tink der om, soks moat net wer weage
Oars alle bakkers op ’e bon
Zoals de uit dit blad opgenomen adver
tentie blijkt, wordt op 11 november a.s.
de jaarlijkse klaproos-collecte gehouden.
De ter gelegenheid van klaproosdag in
gezamelde gelden worden gebruikt om
nabestaanden van in Nederland gesneu
velde geallieerde soldaten in de gelegen-
HOE WVRDT DE NIJE
LANBOU-POLITYK
heid te stellen de graven van hun dier
baren hier te bezoeken en kennis te ma
ken met land en volk, waarvoor deze hun
leven hebben geofferd.
Het Nederl. Oorlogsgraven-Comité wordt
er telkens weer door getroffen hoe dank
baar deze nabestaanden naar huis terug
keren, na een dergelijke reis, die voor
hen een pelgrimstocht is.
Moge uw gift er toe bijdragen, dat ook
het volgend jaar weer velen de rustplaats
van hun dierbaren kunnen komen bezoe
ken.
en onder
behangen,
:drag
van zeker twee maal de grootte van dat,
bestemd voor de woningbouwproduktie
zelf.
Interieur-verzorging is dan ook in eco
nomisch opzicht gezien een belangrijke
zaak. Toch zal „Interieur ’62” niet uit
sluitend zijn gewijd aan het interieur van
de woning alleen. De heren der schep
ping zitten nu eenmaal niet de hele da
gen thuis, veelal bevinden zij zich meer
op kantoor, in de tekenkamer, het labo
ratorium, in de werkplaats of winkel.
Anderen zitten veel tussen de rails, in ’n
auto of een vliegtuig of op een schip.
Het is dan ook logisch, dat op de komen
de expositie behalve aan het interieur van
de woning, ook ruime aandacht zal wor
den geschonken aan het interieur van di
verse bedrijfsruimten en vervoersmidde
len.
kilo opbringt, makket dat de priis fan
it oare mear as twa sinten leger. En dan
is de molkpriis net mear as 26 sint. De
tsjinstelling tusken bettere bidriuwsfie-
ring en dit systeem fan yndirekte straf,
tsjüget net fan klear ynsicht en witten
hwert men hinne wol, tinkt my.
Dat is ek yn oar opsicht net ut de doe
ken komd. Wy hiene sa’n hoop hawn,
dat nei de treflike nota fan it Lanbou-
skip oer de lanboupolityk op langere ter-
myn, de Minister ek tanwegen komme
soe mei syn sjenswize. Oant nou ta blykt
der neat fan. En soe Minister Marijnen
dizze sjenswize wol hawwe en biwarje
foar de Keamer, dan hie hy nou al syn
opiny yn de bisprekkingen mei it Lan
bouskip globael oanjaen moatten. Yn oa
re dingen, dy’t hjir op lykje, docht de
regearing dit ommers ek.
Sa is nou al bikend, dat er jit trije of
fjouwer hierforhegingen komme sille
foar de wenhuzen, hwat it doel is de pri-
zen fan de wennerij sa goed as totael op
eigen fuotten to bringen. Dat witte wy
nou al jierren, al giet de ütflering yn
étappes. Mar hoe is nou winlik it sicht
fan de Minister op de wearde fan de
pleatsen en de lannen?
Hoenear komt dat wer op eigen fuotten?
It is al jierren lyn, dat „de ruk aan de
Bel” klonken hat. Sünt dy tiid is de re
gearing sa stil as in muske en bliuwt de
greate tsjinstelling tusken de kosten en
it rendemint fan in pleats bistean. To-
mear forwündert jin dat, omt dizze Mi
nister it plan hie om de keapprizen fan
de pleatsen en it lan mar frij to litten.
Dit soe allinne kinne as der ek in bi-
paeld perspektyf yn de hierprizen siet.
Mar dêroer wurdt net praet en alhiel gjin
rekken halden yn de nije garansjepriis.
Dit is in wundere polityk, tinkt my.
Hwant de Minister wit skoan, dat yn de
Lenen te Bolsward.
neker, waar trouwens wel vijf lenen zijn. Het grootste aantal lenen vindt men in
Eén daarvan het Heere Godfriedts of Bolsward. In de eerste plaats noemen
Sint Jansleen en het daarmee verbonden
Heere Gerrits of Kleinleen onder Ried
en Burgwerd is één van de oudste in dit
gewest, ontstaan toen Focco Hummama I
praktyk de hieren wol oanlüke en ’e hier-
ders yn mannich gefal in fierst to great
stik fan it ünderhald en modenisearring
bitelje. Haw ik it goed, dan tinke de
Grounkeamers der net oer de bisteande
noarmen to forheegjen, alteast hjir net.
Mar hoe komt de reële wearde dan ea
wer yn ien hüs mei de offisiële noarmen
en maksimumprizen Of moatte de eig-
ners harres krije, to’n koste fan de hier-
der?
Fan de arbeiders kin dit net mear. Dy
hawwe harren under dit jok weiwrotten
en sille grif bisykje jit hwat mear romte
to krijen.
En fan hegerhan wurdt dat stribjen stipe.
Sa binne der yn Sint Nyk in stikmannich
boeren mei arbeiders, dy’t in proef nim-
me mei in arbeidsjier fan 2500 uren, yn
pleats fan de wenstige 3000 of 3100. En
„De Veldbode” wist al to fortellen, dat
de proef tige skoan like. Ik leau ek wol,
dat wy dy kant ütgean, mar it soe de Mi
nister net misstean as hy üs ris fortelde
hoe’t de hierdeboer syn plak halde moat
tusken de eigner oan de iene kant en de
arbeider oan de oare. As dizze beide
mear ha moatte en de molkpriis giet sta-
dich nei de bidelte, hwerfan moat dit
dan ófknypt wurde. Fan de bargen en de
hinnen kin it ek grif net en hwat de bou-
boer oanbilanget, dy sit de léste jierren
al forgoed mei de bannen yn it hier.
Né, it mei wier wêze dat dizze molkpriis
op koarte termyn jit gjin earmoede bi
tsjut, reden om L!2d 2. d—
net yn sjen.
En hwat my it measte spyt is dit: jit al-
tyd sitte wy yn de mist, omt de Minister
gjin utsjoch jowt op de kommende jier
ren en de koerts, dy’t wy farre moatte.
En dat wie nou krekt regearingswurk.
Wy seagen hjoed sa’n bakker rinnen
Om yn de rein syn brea to winnen
Gjin pretsje, in dweiltrochwiete kraus
Hy foetere, hwat is 't in minnen
Lit him seis ris mei 't kuorke tinne
Dy bakkers winst, kniesoar De Pous
Dizze wike is hast üngemurken de bi-
slissing fallen oer de nije molkpriis en
de measte lanboublêdden halde har op
de flakte mei har earste kommentaer.
It feit, dat it Lanbouskip him by einslu-
ten akkoard forklearre hat mei de bislis-
sing fan it regear, makket it ek net mak-
liker om in eigen miening nei foaren to
bringen. Yn in bipaeld opsicht is der ek
in stap foarüt dien.
Alderearst is de halding fan de Minister
foroare. Yn it foarige koe it Lanbouskip
syn miening nei foaren bringe en fierder
neat. Letter kaem dan de bislissing fan
de regearing yn de Twadde Keamer. En
nei’t de keamer sines sein hie, waerd it
pas definityf fêststeld. Diskear is de Mi-
Hwat hat Qctbe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen
nister mei it Lanbouskip om ’e tafel sit-
ten gien en binne hja it iens wurden-
Ek in oar Ijochtpuntsje is diskear to sjen.
De kostpriis fan de molke is leger wur-
den. Troch in skerpere bidriuwsfiering
en mei gebrék to meitsjen fan mear me-
chanyske middels waerd de produktiviteit
fan de bidriuwen better. De kostpriis is
in goede heale sint sakke. Dat mei wol
oan ’e balke, hwant ütsein it féfoer is
der neat goedkeaper wurden, towyl hiel
hwat dingen heger yn priis wurden bin
ne.
Dizze heale sint, as de frucht fan greater
ynspanning en better bihear, bliuwt yn
de garansjepriis biwarre, alteast yn de
priis fan 28.10 foar molke -fan 3.70 c/o
fet.
Neist dizze beide positive punten is der
lykwols genóch reden om ek de nega
kanten hearre to litten. Ien fan de
langrykste is it fêsthalden fan de Minis
ter oan de garansje foar net mear as 5.1
milliard kilo molke. It Lanbouskip woe
nei 5.3 milliard en nei myn miening hie
hja hjiryn skoan gelyk. Hwant de sker
pere bidriuwsfiering, der’t men nei ta
moat, bringt iisderfêst mei, dat it kwan
tum molke omheech giet. De bilangryk-
ste bidriuwsforbettering kit ommers hjir
yn, dat men mei itselde lan ta heger pro-
duksje komt. Mar dan is it ek logysk,
dat de noarm fan de regearing forhal-
dingsgewize him hjirby oanpast. Oars
straffe de boeren har seis. Lykwols yn
dit punt wie de Minister sa stiif as in
doar. En dat bringt mei, dat de garansje
fan 28-1 praktysk in sint twa leger komt
to lizzen. De skatting foar dit molkjier
leit namlik by de 6.25 milliard kilo.
Mear as in milliard kilo fait dus buten
de garansje en sil syn eigen priis opbrin-
ge moatte.
As it fiifte part in dübeltsje minder per
Nederland zal in de loop van 1962 zijn
éénmiljoenste na de oorlog gebouwde
woning gereed krijgen. Deze belangrijke
mijlpaal in de ontwikkeling van de na
oorlogse woningbouw vormde de door
slaggevende reden voor het bestuur van
de Leeuwarder V.V.V. opnieuw in de
hooïdstad van Friesland een tentoonstel
ling te organiseren, ditmaal onder de
naam „Interieur ’62”.
Het gereedkomen van de éénmiljoenste
woning zal betekenen, dat alsdan van el
ke drie gezinnen in ons land er één in
een nieuwe woning zal zijn gehuisvest.
In Friesland is deze verhouding minder
gunstig, n.l. 1 op 4. Tot en met augus
tus 1961 waren er nauwelijks 30.843
nieuwe woningen in de provincie Fries
land gereed gekomen, waarvan ongeveer
36 in de particuliere sector en 64
gebouwd door gemeenten en woning
bouwverenigingen. Landelijk zijn deze
percentages (afgerond) 44 in de par
ticuliere sector en 56 c/0 voor de woning-
wetbouw.
Jaarlijks worden ongeveer 1400 miljoen
gulden uitgetrokken voor de woning
bouwproduktie, voor het lopende jaar
zelfs bijna 1500 miljoen. Minder be
kend is waarschijnlijk, dat door Neder
landers per jaar zo’n slordige 2500 mil
joen gulden wordt gespendeerd aan huis
houdelijke artikelen en woning inrich
ting. Voegen we daar nog bij de uitga-
