van
In Friesland malen nog
150 molens
John W. McCormack nieuwe
„speaker” van Amerikaanse
huis van afgevaardigden
Als zovele groten: eerst krantenjongen
Wordt provinciale molenverordening
wel krachtig toegepast?
J- s.
Fan de Martinytoer
Tj. J.
I 1 z
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Zilveren filmpjes
De boade-wein
Treffen tussen Ned.
en N.G. infriltatie-
leger
°1
,58eJAARGANG
DINSDAG 16 JANUARI 1962
No. 4
inge-
I
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomeo: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
g)in
dan
healwize praetsjes
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
heeft eens gezegd: „Je kunt mensen niet
leiden door ze te duwen. Overredings
kracht en redelijkheid zijn dl enige mid
delen.
De heer McCormack heeft een salaris
van 5.000 per jaar, plus onkostenver
goeding. Hij verdient dus evenveel als
de Vice-President en twee keer zoveel
als Senatoren en Afgevaardigden.
De heer Mc.Cormack is een bekwaam
redenaar en onderhandelaar met een uit
gebreide kennis van de wetgevende pro
cedure. Hij staat bekend als een geestig
spreker, wie soms een bijtend sarcasme
niet vreemd is. Zijn medewerkers heb
ben veel Waardering voor hem en zijn
invloed op hen doet zich duidelijk gel- I
den.
Voordat hij door zijn Democratische col
lega’s in het Huis tot Speaker’ werd ge
kozen, was hij fractievoorzitter van de
Democratische partij in het Huis. Voor
deze functie dient men ook gekozen te
worden.
Hij staat algemeen bekend als een uit
gesproken partijman, die regeringspro
gramma’s steunt wanneer een demo-
De nieuwe .Speaker’ (voorzitter) van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden,
John. W. Mc.Cormack, heeft veertig jaar ervaring als volksvertegenwoordiger
zowel in z(jn staat (Massachusetts) als in het Amerikaanse Congres.
Hij volgt in deze belangrijke positie Saim Rayburn op, die tijdens de vorige zitting
van het Huis op 79-jarige leeftijd is overleden. Sam Rayburn had deze functie
bjjna onafgebroken sinds 1940 op eminente wijze vervuld.
craat President is. Hij is een expert in.
belastingwetgeving en zal een belang
rijke rol spelen bij de behandeling van
de voorstellen van President Kennedy.
Het pad naar deze hoge functie ging niet
altijd over rozen. Hij moest op 13-jarige
leeftijd de school vaarwel zeggen toen
zijn vader stierf. Hij hielp zijn moeder
door kranten te verkopen, schoenen te
poetsen en als loopjongen op een advo
catenkantoor te werken, ’s Avonds ging
hij naar school. Na zijn rechtenstudie
werd hij toegelaten tot de balie en be
gon hij zijn eigen advocatenpractijk.
In zijn woonplaats staat hij bekend als
de „Ierse vechtjas uit Zuid-Boston”; hij
werd daar 21 december 1891 geboren.
Zijn grootouders’ kwamen in 1840 uit
Ierland naar Amerika.
In 1917 werd McCormack gekozen in de
volksvertegenwoordiging van Massa
chusetts, welke zich bezig hield met
wetsherziening. Daarna ging hij in het
leger en in 1920 werd hij als lid van
het Huis van Afgevaardigden in de staat
Massachusetts gekozen.
Van 1923 tot 1926 was hij lid van’ de
Senaat in Massachusetts, waar hij van
1925-1926 optrad als fractievoorzitter
van de Democratische partij, die toen
de meerderheid had.
De heerMc.Cormack is Rooms-Katho-
liek.
een dam
en schaakclub op-
Vcrschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
1 pogen en
Kooi res-
enig genot van te
1 in
de molen Partij
De eens zo trotse Louwsma’s Molen te Wilmar sum is reeds gevallen onder
de slopershamer. De korenmolen er naast wordt thans met hetzelfde lot be
dreigd, maar pogingen tot behoud zijn aangewend.
De voorzitter van het Huis is een van
de belangrijkste mannen van het Ameri
kaanse gouvernement en hij wordt be
schouwd als een van de invloedrijkste
figuren in het Congres. Mocht de Presi
dent tijdens zijn ambtstermijn overlij
den, dan komt de voorzitter van het
Huis na de Vice-President in aanmer
king voor opvolging.
Hij legt groot gewicht in de schaal als
woordvoerder voor de meerderheids
partij. Indien de President van dezelfde
partij is als de meerderheid van het Huis
zoals thans 't geval is levert de
speaker een belangrijke bijdrage tot de
uitvoering van het regeringsprogramma
voor zover dit in het wetgevende vlak
ligt.
Een groot deel van zijn macht berust
op het feit, dat hij beslist wie op een
gegeven moment het woord krijgt. Bij
de samenstelling van commissies van het
Huis bepaalt zijn opinie voor een groot
deel welke leden van zijn eigen fractie
worden benoemd.
Een nog groter deel van zijn macht ligt
in zijn overredingskracht. Saan Rayburn
3 e week januari 1937
Lunter: iedere 100ste koper een wollen
deken cadeau. Wintermantels met royale
bontkragen vanaf f 3,75, Kindermantels
vanaf f 1,90, Camisoles 39 cent,Direc-
toirs 25 cent, heren borstrokken, ge
mengde wol, 871/2 cent, Schorten 39 ct.,
Jongens-pyama’s 30 cent, Baddoeken 11
cent, tafelkleden 1,20, 2 pers.-ledikanten
f 3,95 enz. enz.
Te Kubaard
gericht.
Uitslag gevelversiering ter gelegenheid
van de koninklijke huwelijksdag, le pr.
L. J. Timmer, 2e Fa. Heeres, 3e Schil-
stra, 4e A. J. Osinga.
Overleden te Witmarsum Taeke Sytses
Rypma, oud 92 jaar, in léven admini
strerend kerkvoogd der Herv. Gemeente.
Hij was de oudste inwoner van 't dorp.
den Haech opl
hja, it moat fc
dizze bazen moatte it fjild mar ris yn
om to sjen, hwert in goede fakman yn
Fryslan omrint. Wy hawwe hjir twa jier
boud, mar der wie mei gjin inkeld ear-
lik middel ien fakman to finen, ündanks
alle adfortinsjes.
En dan wolle hja folweardige bisteans-
mooglikheden foar de lanbou. Krekt
nou't de E.E.G. yn syn twadde stadium
komd is, soe men foar Fryslan hwat
aparts bisykje moatte? Dit is rjuchtüt
kolder en gjin werwurd wurdich.
En it allerslimste is, dat dizze partij it
boppesteande birikke wol troch de stim-
ming foar de Provinsiale Steaten, dy't oer
al dizze dingen gjin sprüt to sizzen hat.
It binne allegearre winsken, dy't yn de
Twadde Keamer en by de regearing oan-
brocht wurde moatte. Dat dit allinnich
mar meihelpe soe om de sensaesje fan
domme lju oan nij materiael to helpen
en oars gjin byt, skine hja net to witten,
mar dèrom is it al sa.
Dizze set is in misse set, it jowt gjin
inkeld risseltaet mar it makket de striid
om foar Fryslan en de Fryske bilangen
gehoar to finen allinnich mar swierder.
Dêrom wolle wy düdlik sizze, dat wy dit
inisiatyf folslein ófkarre.
oer tollen en douane libje wer op.
Wie it mooglik, dan soe men de hiele
saek deaswije wolle omt der neat gjin
goeds ut fuortkomme kin, mar krekt dan
geane de geruchten en healwize praetsjes
des to meat roun. De measte lezers haw
we it al üt har krante fornomd, der is
wer ris in gloednije partij oprjuchte, mei
de wydske mmme fan Frysk Nasionale
j en dy sil, neffens it earste nümerj
Ik sjoch him noch gean
Troch waer en wyn
Of op ’t merkplein stean
Mei de boadskippen der yn
Gjin frachtriders-wein
Stiet der meat yn 'e rige
Op 't drokke stèdsplein
De ein ha hja krige
De aide boade-wein
Mei it hapke der foar
Ried himmel en hein
Oant flak foar de doar.
Wer waerd it histoarje
It is wer foarby
De aide gloarje
Fan ’e foarmanderij
H.
Hwat bat Qabe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen
As wy gjin rêst yn üssels fine
sille wy dy om 'e nocht
earne oars sykje
ekonomysk en fiskael terrein hielendal
ünmooglik is, kin men allinnich bitwi-
felje as men buten it libben stiet.
Folsleine gelykbirjuchtiging fan it Frysk
by provinsje en gemeenten, is it trêdde
punt. Nou, dat is samar wier to meits-
jen as de lju fan har wettelike rjuch-
ten gebrük meitsje. Mar de greate mear-
heit fan de steateleden en alle deputear-
ren meitsje fan har rjucht gjin gebrük,
hja brüke it Hollansk. En by de gemeen-
tebistjüren is it net better. Dat komt net
fan de Wet, dy't alhiel frij lit, dat komt
omt de minsken it seis net wolle, net
doare, net kinne of net gaedlik achtsje.
Mar de Nederlanske wet keart harren
net. Datselde jildt foar in great part ek
foar it folgjende punt: it ünderwiis, le
ger, middel, of heger moat forfryske wur
de. Dy kans en cly wettelike frijheit is
der al. Hja wurdt ek brükt, mar lang net
>p alle plakken en op alle skoallen, mar
dwer, it is net de Wet, dy't opkeart, it
binne de bistjüren of de learkrêften of
de minsken,
neat skille kin. Radio
rot rustig verder. Het is verwonderlijk,
de Penninga’s molen niet
len op grond van
de molenverordening, die bepaalt, dat
molens niet zonder vergunning gesloopt
of veranderd mogen worden, dat molens
niet buiten gebruik gesteld mogen wor
den zonder voldoende maatregelen tot
behoud en nog het een en ander op straf
fe van een geldboete of hechtenis bij
overtreding. Het heeft er de schijn van,
dat in bepaalde gevallen toch dit artikel
gehanteerd zal moeten worden, wil men
voorkomen, dat het molenbezit verder in-
krimt. Verheugend is intussen dat er in
de afgelopen jaren ook diverse molens
werden gered. Zo krijgt Noordwolde z’n
vervallen molen in volle glorie terug, er
werden molens gerestaureerd in Hallum,
Winsum en Leeuwarden, maar daarmee
is het Friese molenbezit dat speciaal in
oorlogstijd weer een grote betekenis kan
hebben, niet gered.
Een lichtend voorbeeld zijn de plannen
voor restauratie van de korenmolen te
Vrouwenparochie, waarvoor een particu-
BEGRAFENIS SLACHTOFFERS TREINRAMP
Vrijdag is op de begraafplaats Crooswijk in Rotterdam het stoffelijk overschot
van machinist P. Pictoor, de machinist van de noodlottige trein uit Leeuwar
den bij de ramp in Harmelen, teraarde besteld. Op de rechter foto zien we
hoe de kist door collega’s van de verongelukte naar diens laatste rustplaats
werd gedragen. Op de linker foto zien we leden van de spoorwegpolitie, die
de erewacht hebben betrokken bij het monument voor het hoofdgebouw van de
N.5. in Utrecht, waar de officiële kransen van de regering en N.S. waren
geplaatst
De korenmolen te Vrouwenparochie
die zal worden gerestaureerd door par
ticulier initiatief dat een lichtend voor
beeld in Friesland is
In Nederland staan momenteel nog bijna
duizend molens met wieken, in Fries
land zijn het er bijna 150. Het is het
schamele overschot van de duizenden
„wachters” van de lage landen, die ons
eeuwenlang hebben gediend en nu voor
al waarde hebben uit een oogpunt van
landschapsschoon of in mogelijke tijden
van oorlog, een ondanks alles dubbele
betekenis, die helaas door velen totaal
wordt veronachtzaamd, hetgeen ertoe bij
draagt, dat het molenbezit in ons land
terugloopt. In de twintiger jaren stonden
er in Nederland nog omstreeks 8000
molens en voor wat betreft Friesland
spreken de cijfers van een willekeurige
gemeente duidelijke taal: Wonseradeel
bezat in het begin van de oorlog achten
twintig molens, nu zijn er nog tien. De
mentaliteit van velen ten opzichte van
het molenbezit spreekt wel uit de mening
van drie leden van de raad van deze ge
meente, die anno 1961 in een raadsver
gadering verklaarden helemaal niets te
voelen voor een extra subsidie ten be
hoeve van het molenbezit.
Weliswaar bezit Friesland sedert 1955 'n
provinciale molenverordening, maar niet
temin staan er nog vele waardevolle
exemplaren in het Friese landschap af te
takelen tot onherstelbare ruïnes, zodat de
vraag rijst of de molenverordening wel
stringent wordt toegepast.
Wie door Friesland reist, ziet de molen
van Birdaard verder vervallen, ziet de
Penninga’s-molen te Joure tot een ruïne
worden, evenals bijv, die te Suameer. In
de Rijperkerkster polder staat een mon-
niksmolen te rotten en dit zijn maar en- 1
kele voorbeelden.
Onlangs is van de zijde van de Holland
se Molen gezegd, dat er molens te krij
gen zijn voor een gulden, waarbij de
nieuwe eigenaar natuurlijk voor restau
ratie dient te zorgen. Voor wat Friesland
betreft gaat die kreet niet op en moge
lijk herstel van een molen stuit zelfs
soms af op de onverschilligheid van de
polderbesturen of stijfhoofdige ingelan
den. Zo is er bijv, kort geleden een bod
van enige duizenden guldens gedaan
door een particulier op de molen in de
Rijperkerkster polder in de gemeente
Tietjerksteradeel. De particulier, een fi
guur met grote belangstelling voor mo
lens wilde de molen restaureren en - als
eerste in Friesland geschikt maken
voor het opwekken van elektriciteit. De
molen zou verder worden benut als een
weekendverblijf. Het polderbestuur had
er tenslotte wel oren naar, temeer omdat
de molen zijn functie reeds lang verloren
heeft, doch op de vergadering van inge
landen kwam de verkoop er niet door,
omdat enige grondgebruikers bezwaren
hadden tegen het feit, dat er „vreemden”
over het pad door hun land naar de mo
len zouden gaan. Met nare slimheid werd
besloten het vervallen en onbewoonbare
molenaarshuisje voor afbraak te verko
pen (waarmee 't recht van reed en door
gang naar de molen zou vervallen) en
de molen te verkopen onder het beding,
dat er geen zomer-, vakantie-, of week-
end-verblijf van gemaakt zou mogen
worden. Het is duidelijk dat onder die i
omstandigheden geen liefhebbers te vin
den zijn om een molen te kopen om te
restaureren zonder er
kunnen hebben, doch dat kon deze
gelanden minder schelen en
Het Nederlandse kabinet is gisteravond
in spoedzitting bijeengekomen om zich
te beraden over de vraag, of de daad van
agressie gisteren door Indonesische
marine-eenheden tegen Nieuw-Guinea
gepleegd aan de Ver. Naties moet
worden voorgelegd.
Een van de twee Indonesische motor
torpedoboten die in snelle vaart op de
zuidwestkust van het eiland, in de Etna-
baai, afstevenden en het vuur op de Ne
derlandse oorlogsschepen openden, werd
tot zinken gebracht. Een tweede in brand
geschoten en een derde boot ging op de
vlucht, achtervolgd door de Nederlan
ders.
Het was de eerste maal dat het in het
conflict om Nieuw-Guinea tot een der
gelijk zeegevecht kwam. De waakzaam
heid van de Nederlandse marine die
de aanvallende Indonesische schepen op
de radarschermen van oorlogsbodems en
Neptune-vliegtuigen had waargenomen
heeft de poging tot een landing vol
komen verijdeld. Alle Indonesische vaar
tuigen zijn volgens de laatste berichten
op hun weg teruggekeerd. Er zijn vol
gens de laatste berichten 50 Indonesiërs
gevangen gemaakt.
DE BOAT IS WER OAN
Fryslan is wer yn it nijs, de greate dei-
blêdden komme mei mear of minder
wiidweidige stikken oer dat rare Frys
lan. In bikende sensaesjekrante hie it al
wer ris oer in muorre, dy't Fryslan bou-
we soe om harren fan de .oare provinsjes
óf to sluten en alle aldfrinzige grapkes
(hoefolie komme der?) fan it bulletin
stribje nei: Geluk en Vrijheid!
Nou, dat is wier wol de muoite wurdich,
dat wol elk wol oan. De op* juchters, twa
jongkeardels fan 25 jier, de iene sit jit
op de kweekskoalle to learen foar ünder-
wizer, sille dat skoandete bisit oan de
minsteen bringe, as hja tominsen mei-
wurkje wolle. Har earste doel is diel to
nimmen oan de forkiezings foar de Pro.
vinsiale Steaten, om dêrtroch lans de
demokratyske wei in politike macht to
foarmjen, dy’t de takomst fan de Fryske
Naesje en it Jok fan it Fryske folk fei-
lich stelle kin.
Nou, dat is net sa’n bytsje. Om der to
kommen hawwe de oprjuchters ek al in
programma opsteld, hweryn stiet, dat de
ynfloed fan it folk op bistjürssaken
greater wurde moat. Hoe en het wurde
wy net gewaer, dus it bliuwt in skot yn
'e loft. It twadde punt is, dat Fryslan
selsbistjür ha moat, lyk as Suriname en
de Antillen. Nou, lit üs der mar koart
oer wêze, soks kin men min earnstich
nimme, as men de hjoeddeiske situaesje
net hielendal forjit en him fortiisd yn
tastannen sa’t dy ieuwen lyn bistien haw
we. Fryslan is steatkundich in provinsje
fan Nederlan en sil dit ek bliuwe, it
eigen karakter fan dizze lansdouwe en
de specifike noeden moatte plak fine yn
de nederlanske wetj owing en yn dy ge-
fallen, hwert dit düdlik bliken die, is
dat ek sa komd. De twa-talige skoalle
is nearne as yn Fryslan, de erkenning
fan de Fryske tael foar it rjucht en it
officium is fêstlein yn in Nederlanske
wet en as de Friezen jit net meat fan
dizze rjuchten gebrük meitsje, leit dat al-
derearst oan harren seis en net oan de
nederlanske wet. Dat dit selsbistjür op
lie comité is gevormd, dat zal
onder leiding van de heer D.
tauratie te bewerkstelligen en de molen
een nieuwe bestemming te geven.
Gedacht wordt aan inrichting tot exposi
tie- en werkruimte voor beeldende
kunstenaars. Verheugend is ook, dat lan
delijk de steun voor het onderhoud vw
nog werkende molens is vergroot. Voor
Friesland lijkt daarbij toch een strenger
toepassing van de molenverordening no
dig opdat daarmee wordt bereikt wat de
provinciale staten er in 1955 mee be
oogden: voorkoming van verdere aftake
ling van het molenbezit in Friesland.
dat in gevallen als dit en de kwesties
aangaande de Penning:
strenger wordt opgetrede
rgunning gesloopt
’orden, dat molens
niet buiten gebruik gesteld mogen
behoud
van
alwer, it is net de Wet, dy't opkeart,
stiuren of de learkretten ot
dy’t der op tsjin binne of it
en T.V. moatte ek
alle dagen komme mei in Frysk pro
gramma, it radio mei minstens 3 üren.
Hwer it jild en de minsken weikomme
moatte om it üt to fieren, sille wy mar
wêze litte, fêst stiet, dat dit ütstel net
folie mei de realiteit to krijen hat.
De yndustrialisaesje-polityk moat him
bysünder rjuchtsje op de lytser plakken,
sünder de ekonomyske motiven üt it each
to forliezen. Nou, dit is al tige mei him
seis yn tsjinspraek, hwant fansels sil de
measte yndustry nei greatere plakken
gean en kin men allinnich mat freegje,
dat elk in earlike kans kriget.
It oanwizen fan Koatstertille, Easterwal-
de, de Lemmer en sa wiist er op, dat by
de kearnoanwizing ek lytsere plakken
opnomd binne. Wolle hja alle lytsere
plakken opnimme, dan soe dy oanwizing
alle sin forlieze. Persoanlik mien ik, dat
it der jit folie minder fan waerd en
boppedat hat dit ütstel ek jit gjin ien
persint kans.
De wenninkboukapasiteit mei net fan
den Haech opkeard wurde hjirre, sizze
hja, it moat folslein brükt wurde. Nou,
j:__. l..--r::u
to sjen, hwert in goede fakman yn
boud,
-
'W
■W
.-’I.
