Sudergoa: Plattelands-
steden in discussie
Workumer tegelkamer
Sneek
r
S. W. de Jong
niet herkiesbaar
abe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen
Het wonen in Bolsward en
Fan de Martinyloer
J.
Tj. de J.
r
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Zilveren filmpjes
I-
Adam Sijbel schilderde de jaargetijden
DINSDAG 30 JANUARI 1952
58e JAARGANG
No. 8
de
blijkbaar de tableaux
werfortelt, bi-
tweintich jier oanwize kinnen, dy
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong's Nieuwsblad
toarje fan heit en r
harren ruilje wolle
DEMONSTRATIE
IN PARAMARIBO
In Paramaribo is dezer dagen door 't
vrouwencomité „Anti onafhankelijk
heid nu” een
In de stoet
personen en
spandoeken
elts
men
oan
leit him ek oan de gcast,
de volgende opschriften op aan:
in goed boek ütlêzen
oft men ófskie nimt
in goede freon
bouwde oppervlakten bepleit, waardoor
langrijke rem op mogelijke migratie
beschouwd mag worden. Vooral Bols-
ward heeft relatief gunstige woonom
standigheden.
Niet altijd gerealiseerde woonwensen
zijn de volgende. De afstand tussen de
woonblokken is wel eens te klein. Dit is
hinderlijk nu de woningen door het vele
glas een grote openheid hebben.
De meesten zijn daar niet zo gelukkig
mee. De woning biedt tegenwoordig te
weinig een gevoel van geborgenheid. Ook
wat betreft de afscheidingen tussen de
tuinen zijn er wensen.
Betreurd wordt het, dat de nieuwe wo
ningen niet wat royaler kunnen wor
den opgezet.
De gesprekpartners hopen, dat Bolsward
zich niet zal laten verleiden tot hoog
bouw. In Sneek wordt de hoogbouw in
het algemeen niet als een succes be
schouwd. Het dicht opeen wonen van
mensen kwam of komt ook voor in de
oude buurten, maar daar ontmoeten we
veel meer het open gezinstype. De op
voeding van de kinderen speelt zich niet
alleen af binnen het gezin, maar ge
in 1961 IieCibcn enkele inwoners van de gemeenten Bolsward en Sneek een aantal
groepsgesprekken gevoerd over vraagstukken, die hen werden voorgelegd door
de Stichting Sudergoa. In Bolsward was één gespreksgroep en in Sneek waren
er twee, die onafhankelijk van elkaar gewerkt hebben. De groepen zijn elk drie
maal bijeen geweest.
Het resultaat van deze gesprekken geeft weei
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telcf. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
gemeentenaren. Men voelde zich er on
voldoende mee op de hoogte, of het ge
meentebestuur in dit opzicht een doel
bewust en consequent beleidt volgt, of
dat veel aan toevallige omstandigheden
wordt overgelaten.
Men acht het in dit verband wenselijk,
dat de mogelijkheden van buurtwerk en
in het bijzonder van jeugdwerk, meer
aandacht krijgen en geconcretiseerd
worden.
Niet alleen wonen en mensen „te duur”,
gerekend naar hun inkomen wonen er
ook ettelijke „te goedkoop”. Derhalve
acht men een grotere differentiatie van
huurwoningen noodzakelijk. Met het oog
op de toekomst is een groot aantal
duurdere huurwoningen zeker verant
woord.
Wie het Fries Museum bezoekt, moet
niet nalaten ook deze tegelkamer te gaap
zien.
In de zomer van 1919 werd de volijveri
ge notaris Nanne Ottema door de Friese
beeldhouwer Tjipke Visser op het be
staan van een complete tegelkamer attent
gemaakt en kon de tegelbekleding en
houtbetimmering van die kamer, met zeer
aangename medewerking van de familie
Visser door ’t Genootschap worden aan
gekocht van de eigenares mej. Itsk Visser
te Bergen (N.H.).
De opmerking is wel gemaakt, dat het
beter geweest ware, dat dit gedenkstuk
van Oud-Friesche kunstnijverheid op z’n
'oorspronkelijke plaats was gelaten en
zonder nader onderzoek werd aan het
bestuur van het Friesch Genootschap ver
weten, dat het zich aan vandalisme had
takt, door dit werk uit ei-
weg te rukken. Dit ver-
grond gehad hebben, in-
coopacte, dit huis verkocht
de tegelkamer buiten
gehouden. Indien ’t Friesch
dit stuk dus niet voor de
ouden had, was het even-
en en had het zijn weg ge-
een antiek-veiling of anti-
n en wellicht van daar naar
optocht georganiseerd,
van naar schatting 8000
150 voertuigen werden
en o.nï. een portret van
het koninklijk paar met het onder
schrift „wij willen u behouden” mee
gedragen. Aan het einde van de de
monstratie werd bij het standbeeld
van koningin Wilhelmina op het
Oranjeplein een krans gelegd
er ook een Wor-
kumer kamer aantreft die daar een kleine 40 jaar geleden werd aangebracht
van de Friese beeldhouwer Tjipke
Visser (die het beeldhouwwerk o.a. doopvont leverde aan de restauratie van de St.
Gertruideskerk te Workum) de vader van inCj. MaAjkv VImv., div «A -U
dende kunst beoefend o.a. ook de edelsmeedkunst en het fraaie ambtsketen van
Bolswards eerste burger ontwierp en vervaardigde.
buren lopen zonder formaliteiten bij el
kaar binnen, enz. De doorgaans jongere
gezinnen in de flats behoren al tot of
tenderen naar het meer moderne, beslo
ten gezinstype.
Dat zich herhaaldelijk moeilijkheden
le week februari 1937
Grote overstromingsramp in Amerika.
Er zijn reeds 270.000»daklozen.
De grondgedachte van alle buitenlandse
politiek is bewapening.
De jaarwedden van de meeste burge
meesters en secretarissen in Friesland zul
len met 5 c/o worden gekort.
De toestand van Z.H. de Paus is critiek.
Men spreekt het vermoeden uit, dat hij
lijdende is aan koudvuur.
De kerk in Duitsland zal de strijd Op
nemen tegen het nationaal socialisme.
Een te Bolsward op te richten Broodfa
briek vraagt broodventers (sters). Provi
sie 30
Vraagt schaatsen fabrikaat D. D. v. d.
Berg, Exmorra. Fijn verstaald, mooi af
gewerkt.
De bakkerij van J. v. d. Meer, Markt
straat, Bolsward, overgenomen door de
heer P. Wijnia.
Benoemd tot burgemeester van Baardera-
decl Mr. W. Hoekstra. De installatie zjl
plaats hebben op 15 februari a.s.
’t foar harren sa goed wiene as de léste
west hawwe en foar de boerearbeiders op
jierren, is dizze tiid sa west, as hja nea
dreamd hiene.
En Fryslan telt jit altyd 75 hierde-
boeren. Elts fan dy boeren ken de his-
jaake en hwa soe mei
Né, it is gjin ierdsk paradys, op it he-
1
dyk,
De heer S. W. de Jong heeft het be
stuur van de CH-kiesvereniging laten
weten, dat hij zich voor de komende zit
tingsperiode niet weer herkiesbaar steld
voor de raad.
De heer S. W. de Jong zal bij zijn schei
den 13 jaar onafgebroken zitting hebben
gehad in de c.h.-fractie. Als raadslid had
hij gedurende deze tijd steeds zitting in
de reinigings-commissie -en de landerijen
commissie. Ook zat hij meermalen in de
begrotings- en rekeningscommissie. In de
loop der jaren werd hij door de raad be
noemd tot voogd van het St. Anthonie-
Gasthuis. De heer De Jong is tevens be
stuurslid van de CVO-school, welke
schoolvereniging hij de laatste jaren
dient als secretaris. Naast het geven van
tal van muzieklessen maakte de heer de
Jong zich voor het Bolswardse muziek
leven zeer verdienstelijk door het op
richten en leiden van verschillende amu-
sements-muziek-groepen, die in Bols
ward en omgeving een zeer goede naam
kregen, n.l. musicata en concertino. Na
de oorlog was de heer De Jong in Bols
ward en omgeving de promotor en voor
al ook de motor van de christelijk histo
rische jongerengroepen.
Jarenlang was hij voorzitter en enthou
siast leider van de groep en ring Bols
ward e.o. Als. zodanig richtte hij met en
kele anderen ook ’n eigen c.h.-jongeren
blad „Contact” op, waarvan hij nog
steeds hoofdredacteur is en dat van een
eigen afdelingsblaadje uitgroeide tot een
jongerenblad met algemene bekendheid,
waaraan o.a. ook kamerleden meewerken
Aan de heer S. W. de Jong verliest de
raad een zeer accuraat en ijverig iemand,
die ook buiten de eigen politieke groe
pering grote waardering ondervond.
HALD IT ROER YN TE HANNEN
De R.A.I. yn Amsterdam hat in sukses-
wike makke mei har mechanisaesje-ten-
toanstelling. It wie jit folie drokker as
de oare kears en de measte dagen wie it
sa fol as tsjintwurdich yn in boerenbüt-
hüs, de skuorreed yn bigrepen, hwert
gjin kanaerjefügeltsje mear by kin. It tal
bisikers, op in inkelde ütsündering nei,
allegearre jonge en aldere boeren en
boerinnen, sil net fier fan de hündert-
tüzen óflizze, skat ik en dat seit mear as
wurden hoe’t de agrariërs posityf steane
foar de foroaringen fan de moderne tiid.
Ik fyn dat in goed teken, hwant it bi-
wiist, dat yn wêzen, de boer him iepen-
steld foar de tiid, hweryn hy nou ien
kear libbet.
Net ien kin earlik miene, dat de swier
richheden fan dizze foreaske omstelling nea
net troch my erkend wurde. To faek haw
ik hjir wiisd op de earnstige tükelteam-
men, dy’t dit foar mannichien meibringt.
Hja binne soms tige great. Mar mei alle
bisef fan de swierrichheden, wegerje ik
mei to dwaen oan it kweken fan in stim-
ming fan moedeleazens, sa’t dy troch
sommigen nei foaren brocht wurdt. Ik
haw der twa wichtige redenen foar. De
earste is, dat de situaesje yn it algemien
der gjin 'reden ta jowt en de twadde is
jit wichtiger, dat dizze moedeleaze stim-
ming foar de boer seis en jit mear foar
syn jongere hüsgenoaten alhiel in for-
kearde ütwurking hat. Ik wol bisykje
beide punten düdlik to meitsjen.
It is nou dit jier krekt fjirtich jier lyn,
dat ik yn Gaesterlan ütein sette mei it
fakunderwiis oan jongere en aldere boe
ren. Troch myn wurk rekke ik op ’e
hichte mei har situaesje en dat is dizze
fjirtich jier ek sa bleaun. En as ik nou
dizze jierren oersjoch en in f
meitsje tusken doe en nou, tusken de
jierren foar tritich, doe’t men op fierst
to hege hieren siet en in fierst to hege
ynventaris hie, dy’t alle jierren minder
wurdich waerd, tusken de tritiger jier
ren, doe 't acht fan de tsien boeren fi-
nansieel oan in rottich toutsje hongën,
oan de jierren tusken tritich en fjirtich
doe’t it och sa muoisum wer in bytsje
rommer waerd en tusken de oarlochsjier-
ren mei al har eangst en fortriet, ünder-
dükers en dütske oerfallen en ik tink oan
de nei-oarlogse tiid, doe’t de ieuwen-
lange efterstan op ekonomysk, sosiael
en fcultureel gebiet stikken lytser wurden
is, dan hja ea west is, dan mien ik, dat
de earlikheit meibringt, dat men dit ek
sjen wol en sizze doart.
Yn har lange en fakentiids bittere his-
„1791- Den 2 Augustus”
„des dinsdagsmorgens half”
„neegen uur is geboren”
„Albert Lieuwes Potma.’’
en
„1797 In de maand Meij”
„heeft Albert Lieuwes Potma”
„alhier den Eersten steen ge-”
„legd in bijzijn van zijn vader”
„en moeder Lieuwe Hylkes”
„en Imkjen Alberts Potma.”
Blijkens de opschriften is de kamer al
dus ingericht in de laatste jaren van de
18e eeuw. Dit komt ook overeen met de
ovenboeken uit de fabriek van de familie
Tichelaar waarin vermeld is, dat tussen
25 augustus en 11 oktober 1797, vier
maal achtereen, 273 tegels „een stuk van
Sijbel vormende”, gebakken werden. Dit
waren blijkbaar de tableaux van de 4
jaargetijden uit de thans naar het Mu
seum overgebrachte tegelkamer uit Wor
kum.
Vier van de wandvlakken n.l. zijn ver
sierd met voorstellingen van de vier jaar
getijden, waarschijnlijk gevolgd naar
Franse prenten uit het laatst van de 18e
eeuw.
Deze voorstellingen zijn omgeven door
ornamentwerk in Lodewijk XVI stijl en
enkele haven- en scheepsvoorstellingen.
Het geheel omvat ongeveer 1500 tegels.
Het op Hindeloper wijze beschilderde
houtwerk bestaat uit ’n gebeeldhouwd
schoorsteenmanteltje, een bedsteewand
met glazen deuren en een eveneens be
schilderde zoldering.
den, der lizze genóch balstiennen op ’e
mar ik krij wolris de yndruk, dat it
sommigen giet as yn de wachtkeamer fan
in dokter. Der komme de sykten en kwa
len allegear op ’e lappen, it iene gefal is
jit slimmer as it oare. Soe men der lang
sitte, dan koe men wolris tinke, dat er
gjinien soun minske mear is. Mar ge-
lokkich kom jo wer buten doar en sjog-
ge jou wer bern boartsjen en minsken
laitsjen. Dan witte jo wer, dat jou visy
net krekt wie mar stie under de sterke
emotionele yndruk fan de lijensforhalen
forgeliking by de dokter.
It is net wier, dat de posysje fan de
agrariërs yn it algemien reden jaen soe
foar moedeleazens en klei-lieten sunder
ein, dat is net billik en net neffens de
objektive wierheit. Hwant de feiten wize
üt, dat der tige folie bilangstelling is
foar it hieren en it keapjen, dat elk hjit
is op in hoekje lan of in pleats, dat men,
by wize fan sprekken, mekoar op in
fülsten bistriidt om it machtich to wur
den, wylst nimmen it kwyt wol, of tsjin
grou jild. Mar as men bymekoar swilet
alle gefallen, hwert men op it heden mei
problemen sit, kin it de skyn krije, dat it
rounom sa is. Men moat de wrald net
swarter meitsje dan hy is, dat is net ear
lik en net billik.
Mar de twadde reden is jit twingender.
In minske, dy’t syn swierrichheden aloan
toarje, hawwe de hierdeboeren nearne en wer ütstalt, alle droeve forhalen üt east
1 in tweintich jier oanwize kinnen, dy en west graech heart en werfortelt, bi-
Allereerst is een aantal facetten van het voordoen is mede te wijten aan de om
wonen als zodanig besproken. Er blijkt standigheid, dat een deel van de bewo-
een grote voorkeur voor de ééngezins- ners nog in de overgangsfase van dit
woning te bestaan. Het wordt zelfs zeer proces verkeert en een te „dorpse” be-
aannemelijk geacht, dat het wonen in langstelling voor de medebewoners toont,
een goede eengezinswoning hier als be- die door anderen als hinderlijk wordt er
varen. De grootste plaag is wellicht de
gehorigheid: er is een voortdurende
stroom van geluiden, die soms tot hin
derlijk lawaai uitgroeit, met in het bij
zonder radio en televisie van de buren
als de moderne kwelgeesten. Voorts is
er te weinig een eigen plaats voor de
kinderen.
Verder wordt een grote aantal niet-be-
een opener karakter ontstaat en wenst
men meer groen. Ten gerieve van de
kleinste kinderen (en de moeders) be
staat in de buurten behoefte aan zand-
bakken en speelveldjes op korte afstand
van de woningen en zodanig, dat moe- j
ders het oog er wat op kunnen houden.
Voorts ontbreekt bij het ontwerpen van
woningen, de praktische stem der huis
vrouwen nog te veel. Er blijken nog te
veelvuldig allerlei fouten en foutjes ge- I
maakt te worden, die ogenschijnlijk niet
zoveel betekenen, maar toch voor het baar probleem dat de gemoederen danig
betrokken gezin narigheid geven. Voor- bezighoudt, is de woonbestemming van I
al de huisvrouw ondervindt last van die de onmaatschappelijke of de zwak-so-j
tekortkomingen. ciale gezinnen, of hoe men die verder
Het vervelende is, dat dezelfde fouten maar wil noemen.
schiedt eveneens in en door ,de straat’; meerdere malen gemaakt worden en dat Onmaatschappelijkheid vertoont zich in
er ook steeds nog weer nieuwe „uitge- Vele vormen en beperkt zich niet tot
vonden” worden. Aan ogenschijnlijk on- sommige lagere inkomensgroepen,
belangrijke onderdelen wordt helaas nu De gesprekspartners signaleren hier
nog te weinig en te incidenteel aandacht slechts het verschijnsel, dat zich in som-
geschonken. mige van onze straten gezinnen vesti-
Eén van de meest urgente maatregelen gen, die in hun woonbeschaving van af
in de woningbouw zal moeten zijn, dat wijkende opvattingen blijk geven en zich
men eindelijk eens ernst maakt met de ook anderszins afwijkend gedragen. We
toepassing van goed geluiddempend ma- zeggen dan, dat die straten „achteruit-
teriaal, desnoods ten koste van andere gaan”, we weten voorbeelden van stra-
niet-primaire voorzieningen. ten, die binnen een paar jaar hard ach-
Een punt, dat zowel in Bolsward als in teruitgegaan zijn, enz. Sommigen van
Sneek de aandacht vraagt, is de woon- de bewoners van die straten proberen te
ruimte voor de ongehuwde werkende verhuizen naar een „betere” buurt,
vrouw. De woongelegenheid van deze Natuurlijk spreken prestige-overwegin-
groep laat kwantitatief en kwalitatief gen hierin mee, maar als belangrijk mo-
veel te wensen over. Het is vanuit ons tief geldt ook de opvoeding der kinderen,
cultuurpatroon wel verklaarbaar dat de Vervuiling van de buurt, brutaal ge-
samenleving hieraan weinig aandacht drag, baldadigheid, e.d. geven aanleiding
besteedt; daarmede is echter een ver- tot steeds terugkerende ergernis. Zelfs
onachtzaming van de woonwensen van komt het voor, dat een „goede” arbei-
deze groep niet gerechtvaardigd. dersbuurt in twee jaren tijds zodanig
Een veelomvattend en welhaast onoplos- „afzakt”, dat dronkenschap en erger er
an 1919 is de kamer onder
antiquair P. Gerbenzon te
itgebroken en naar het Mu-
racht. Bij de aankoop nam ’t
stschap de verplichting op
arner binnen 5 jaar in het
lerplaatsen, hetgeen ook is
zegels buitengewoon soiled
reensluitend waren aange-
daarbij gebruikte specie ,ce-
leeft het uitbreken hoe
voorzichtig dit ook gedaan is met
kunnen geschieden zonder dat er tegels
gebroken zijn. De gebroken tegels zijn
echter direct gelijmd, zodat bij herplaat
sing alle delen aanwezig waren en de
beschadigingen grotendeels konden wor
den hersteld.
De tegels bleken versierd door de Mak-
kumer tegelschilder Adam Sijbel en zijn
afkomstig uit de plateelbakkerij van de
familie Tichelaar te Makkum.
Tweemaal komt de handtekening van
tegelschilder op de tableaux voor.
Buitendien heeft de toenmalige eigenaar
van het huis, die de kamer aldus heeft
laten versieren ter ere van de geboorte
van een zoon, dit feit ook op ae tegels
willen herdenken. Gevat in medaillons
in Lodewijk XVI versiering, treffen wij
er n.l.
sr, hoe bewoners hun eigen situatie
beleven en beoordelen. Het vermeldt tevens, welke aspecten van die situatie als
minder gewenst of als ontoereikend gewaardeerd worden. Het verslag, dat ons
van deze gesprekken wel wat laat werd toegezonden Iran wellicht een
stimulans zijn voor het nemen van bepaalde maatregelen.
djert syn eigen libbensmoed en is foar
de jongerein in greate rem en in for-
keard foarbyld. As alles dochs forkeard
is, as de hiele wrald bryk is, hwat sil
men dan fierder biskrippe, hwerom sil
men dan ütsjen nei bettere middels en
oare oplossings. It is ommers dochs alle
gearre neat mei neat. Hoe sil dy jonger
ein gigryp en idé krije foar it boereli'b-
ben? Hja hearre ommers neat oars as
kleisangen. Alle ambysje, alle aerdich-
heit giet er op sa’n wize üt. Dy jonge
ren leauwe dat, heit seit it seis, dus it is
sa.
En dan kin men dy jongeren moetsje
mei dy kalde eagen, hwerüt alle niget en
alle libbensmoed al weinommen is. Dan
sitte hja rounom by as deade stikken
hout, dêr’t nimmen hwat mei kin.
Wy wolle jitteris mei klam sizze, dat de
boerestan grif net it minste to krijen hat
mei de geweltige foroaringen, dy’t dizze
tiid meibringt, dat sommigen fan har
der op in stuit raer foar sitte, dat it hiel
hwat freget om yn dizze tiid goed boer
to wêzen en net under to gean yn de
drokte en swierrichheden, dy’t in bi-
driuw op it heden meibringe kin.
Mar like rounüt wol ik sizze, dat krekt
dan in biret man it fierste komt, dat
krekt dan in man bisykje moat om in
kéardel to wêzen, dat hja meimekoar alle
war dwaen moatte om nije middels en
nije oplossings to finen. Foar de wyn is
elts in hurdrider, mar yn 'e wyn leart
de riders kinnen. Dit leit him net
de omstannichheden allinnich, dat
oan de moed,
oan it trochsetten. Mei kleijen en krim-
menearen wurdt it allinnich mar minder,
dat is de iennige reden, hwerom ik de
kleisykte in nare sykte fyn.
nu een bijzonder cachet aan het straat
beeld Verlenen.
Uitvoerig is gediscussieerd over de kan
sen, dat een gezin zich „optrekt” aan de
goede buurt, waarbij o.m. is gesteld dat
de geslaagde gevallen stellig minder in
het oog springen dan de mislukkingen.
Men kwam uit deze moeilijke materie
nauwelijks tot een eensluidend oordeel
omtrent de meest wenselijke woonbe
stemming der „onmaatschappelijken”.
Een grondige selectie der gezinnen leek
echter één der eerste vereisten.
Dit onderwerp werd zo uitvoerig be
sproken, omdat er tengevolge van de
woningnood momenteel niet sprake is
van een vrije vestiging en de gemeente
lijke overhebt dus zeer veel invloed kan
uitoefenen op de woonbestemming der
Dar er in het. Fries Museum te Leeuwarden een Hindeloper kamer wordt gevonden
zal wel een ieder bekend zijn. Minder bekend is wellicht, dat men er ook een Wor
kumer kamer aantreft die daar een kleine 40 jaar geleden werd
Naar verluidt betreft het hier de geboortekamer
mej. Marijke Visser, die ook de beel-
Hwaf bat
seum
geschied.
wijt zou ei
en nauw
bracht en
was, waarbi
de koop was
;K'
