Atoombewapening
is een zeer
gecompliceerd probleem
Verschillen van inzicht blijven
een eeuw
a
Familie Lycklama a Nijeholt
lang op Zathe Laardt
1
roar
I
aoe
üs hjoed p p
to sizzen
VRIJDAG 11 MEI 1962
KONINKLIJK GEZIN IN ZEELAND
van
1
t
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Gouden filmpjes
De landerijen (uit de erfenis van Hid Nannes)
brachten eerst slechts ruim f 1.- huur per pdm. op
Zaterdag 12 mei bewoont de familie Lycklama a Nijeholt, thans in 3de generatie,
de zathe Laardt bij Wolsum. Hoewel de huidige boerderij, bewoond door fam. Ki.
Lycklama a Nijeholt, wat het gebouw’ betreft, stamt uit 1907 en even verder „land
waarts” werd geplaatst als het oude „hüssté” hebben we hier toch te doen
met name ook wat de landerijen betreft -met een zéér oud stichtingsbezit.
Officiële opening
r.k. landbouwschool
1
101e JAARGANG
No. 10
Hwaf hat
I.
i
t
1
r
zwicht.
t
grote kaart
i
i
i
MIJNWERKERS STAKEN IN SAARLAND
Tienduizenden mijnwerkers in Saarland zijn in staking gegaan.
Zij eisen hogere lonen.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
Zoals de meeste lezers wel bekend zal
zijn, behoort de boerderij aan het Wees
huis te Bolsward, dat in 1553 werd ge
sticht door Hid Hero Jelbeths dochter,
ook wel kortweg Hid Nannes genoemd
Troch it to bimanteljen wurdt it kwea
fuorre en libbet it fuort.
t
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenttes bij contract reductie
onmogelijk te maken. Het probleem van
de N.A.V.O. als vierde atoommacht is
eigenlijk geheel naar de achtergrond ge
schoven, ook al door de moeilijkheden
om uit te maken welk organisme tot
snelle besluitvorming zou moeten ko
men. Bovendien is Kennedy helemaal
niet geneigd ook maar iets van zijn be
voegdheden uit handen te geven, al is
hij bereid tot overleg over de wijze,
waarop hijzelf tot zijn besluit kernwa
pens te gebruiken, zal komen. Er is bo
vendien een toezegging, dat Amerika zijn
kernwapens niet uit Europa zal terug
trekken.
Dat Amerika Polarisduikboten aan de
N.A.V.O. ter beschikking stelt, heeft
weinig te betekenen, daar de kernkop
pen van deze raketten onder Amerikaans
beheer blijven.
Veranderd inzicht.
Met de presidentswisseling in de Ver.
Staten wisselde ook het strategische den
ken enigszins. Kenne'dy en zijn raadge
vers gingen beseffen, dat het kernwapen
zonder meer niet meer voldoende be
scherming biedt tegen Russische acties
op kleine schaal met conventionele troe
pen uitgevoerd, doordat Amerika, nu
Rusland ook een kernwapen bezit, hierop
niet met kernwapens kan antwoorden
zonder zelf grotendeels te worden ver
nietigd. Zo’n kleine actie is dat niet
waard, redeneerde men, daardoor niet
waarschijnlijk en door die verminderde
waarschijnlijkheid zal het kernwapen
Rusland niet afschrikken van dergelijke
acties. Naast het kernwapen moet nu
vooral het aantal divisies conventio
nele troepen worden versterkt, opdat
Rusland in geval van een kleine actie
met gelijke munt kan worden terugbe
taald.
De taak van Europa is nu in deze visie
in de eerste plaats voldoende divisies op
te bouwen om Rusland kleinere acties t
Stakingen in Spanje.
Generaal Franco heeft in drie provin
cies in het Noorden van het land de
noodtoestand afgekondigd ter bestrij
ding van een voor Spanje grote staking
van mijnwerkers en andere arbeiders,
die in verzet waren gekomen tegen de
lage lonen en meer in het bijzonder te
gen de traagheid van de regering om
een overeenkomst goed te keuren, wel
ke voor hen opslag zou inhouden. Door
deze forse maatregel dreigt Franco een
politiek element in de strijd te brengen,
wat hij juist zijn tegenstanders verwijt.
De tweedracht.
En in dit gehele probleem conventioneel-
nucleair schuilt in feite de tweedracht
in de N.A.V.O. Amerika ziet in Euro
pese kernwapens dure, nutteloze dupli
caten van zijn eigen wapen. Het wil van
de bondgenoten divisies zien. Engeland,
gebukt onder de last van een duur eigen
vergeldingswapen, wil zijn Rijnleger be
perkt houden, zo beperkt, dat het op
kernwapens moet vertrouwen.
Frankrijk is een probleem op zich zelf,
politiek gezien ook. De divisies, die De
Gaulle uit Algerije heeft, teruggehaald,
zijn niet weer ter beschikking van de
N.A.V.O. gesteld en ook wil hij zijn
leger zo reorganiseren, dat het kern
wapen er een belangrijk onderdeel van
wordt.
Amerika heeft vorig jaar zijn leger in
Duitsland versterkt, maar het is rede
lijk, dat het ook van de bondgenoten een
bijdrage eist. Er zijn overigens ont
kende geruchten in omloop geweest,
dat Amerika een vergroting van het
Duitse leger zou willen. Het is nog
niet zo, maar als de bondgenoten niet
één lijn gaan tfekken in plaats van lijn
trekken, dan lijkt het onvermijdelijk,
met alle gevolgen van een versterking
van de Duitse invloed.
Eensgezind en voldaan dus, maar de
problemen bestaan nog steeds.
(zij stichtte het Weeshuis als Hid, Nan-
ne Reyns weduwe). Uit haar landerijen-
bezit erfde het Weeshuis in 1561 55%
pondemaat op Laardt bij Wolsum.
Volgens haar testament mochten deze
landerijen destijds voor het leven wor
den gebruikt door de toenmalige huur
der Gerrit Sijmenszoon. Deze gaf voor
de ruim 55 pondemaat en de hoeve een
jaarlijkse huursom van 44 daalders to
taal, dit is in guldens uitgedrukt f 66,-
of ruim f 1,per pondemaat.
In het boekjaar 15961597 werd de
zathe gehuurd door een zekere Willem
Gerbens voor 97 gld., 4 stuivers en 8
penningen. Bijna 2 eeuwen later, in 1793,
was het Weeshuisbezit door allerlei
schenkingen en aankopen aanzienlijk ge
groeid. De boerderij is dan 75 ponde
maat groot en wordt gehuurd door Piter
Idzes voor f275,.of f3,65 per ponde
maat, een bedrag, dat ook in 1696, dus
honderd jaar eerder, reeds werd betaald.
Het moet een „arme” grond geweest zijn
daar te Laardt, want tegelijkertijd
bracht een andere weeshuisplaats, gele
gen op Huniadijk bij Nijland f 4,50 per
pdm. op'. Houdt men rekening met het
feit, dat van deze lage huren (het z.g.
Haverland buiten de Snekerpoort, groot
6 pdm., bracht in 1750 slechts 50 cent
per pdm. op!) ook nog floreengelden
moesten worden betaald, dan was het
landerijenbezit voor het Weeshuis geen
„vetpot”. Het kwam zelfs voor dat de
floreengelden soms hoger waren dan de
huuropbrengst, zo bijv, bij de „wylde
achte" bü Heeg. Dit stuk land had zelfs
een negatieve exploitatie-opbrengst en
werd aan de huurder overgedrag4<n voor
zegge en schrijve één duit!
Die tijd is nu (gelukkig) al lang voor-
I bij. Die tyd was ook al voorbij toen op
12 mei 1862 er een „nijboer” op de zathe
kwam. Die nijboer was Aise Pierius
Lyclama d Nijeholt', .gehuwd met Hinke
Foppes de Jong. Hij was trouwens in
Toto: Posters, voorzien van een spandoek met het opschrift Vrienden, hier wordt
gestaakt” bij de ingang tan een kolenmijn in Neunkirchen.
heid en de kwaliteit van de grond werd
er zeer door verbeterd.
„Puike modder, sa grien as gers”. Geen
wonder de terpen waren destijds een
proces van eeuwen opgehoogd met
koeienmest, vermengd met aarde. De
mensen in Wolsum, op Remswerd en van
Nijland schudden hun hoofd, toen Aise-
boer begon te terpgraven. Maar hij ging
zijn weg. En met succes. Op latere leef
tijd ging hij de mglk niet langer zelf
karnen, maar verstond weer de nieuwe
tijd en ging zijn melk voortaan leveren
aan de fabriek.
Iets van dit vooruitstrevende heeft zich
voortgeplant in het nageslacht. De hui
dige pachter, de heer KI. Lycklama èi
Nyeholt is hij moet het ons maar
vergeven als we het hier neerschrijven
in vele opzichten een buitenbeentje.
Hij is heer en boer, zonder nu bepaald
hereboer te zijn. Als we voor een pers
gesprekje naar Laardt rijden komen we
een heel complex gebouwen voorbij. Boer
Lycklama houdt behalve koeien n.l. ook
varkens, wel een 300 en kippen, wel 2000
Ekele jaren geleden schrok de hele om
geving op toen hij boelgoed ging houden
op de eigen boerderij, iets wat vermoe-
delijk geen enkele andere boer ooit zou
doen.
Trouwens als wij in de „mooie” kamer
zitten en onze ogen even laten dwalen
over de wandversiering is het niet moei
lijk meer te weten uit welke geest hier
geleefd en gewerkt wordt. Mogen we
eens uit de school klappen? Met een va
riant op het gezegde: „Zeg mij wie uw
vrienden zijn, en ik zal zeggen wie gij
zijt”, kunnen we in vele gevallen ook
zeggen: „Toon mij wat u hangt aan de
wand en ik zal zeggen wie gij zijt”.
Allereerst is er dan in deze boerekamer
de traditie der geslachten. Er hangen
portretten van „hfeit en mem” en nog
eens van „heit” in vol ornaat. Er staat
ook een foto van het eigen met 10 kin
deren gezegend gezin, vijf jongens en
vijf meisjes. De oudste is getrouwd, de
jongste 6 jaar. De dag volgende aan ons
bezoek (gisteren als U dit leest) trouw
de er weer een zoon, pas kwam een doch
ter thuis van het ondertrouwbezoek aan
het gemeentehuis.
En dan is er dat veelzeggend wandbord
„God geeft de vogels de kost, maar ze
moeten er om vliegen”, een spreuk niet
alleen van toepassing op de vogels, maar
ook op het leven van de mensen, met
name ook op dat der Lycklama’s.
Men leeft er in diepe afhankelijkheid van
Vierde atoommacht.
Wat de atoombewapening betreft heeft
men met een zeer gecompliceerd pro
bleem te maken. Onder de regering van
president Eisenhower was Amerika er
toe overgegaan het voornaamste aspect
van de bewapenig te zien in de z.g. de
terrent, het afschrikwekkende kernwa
pen, dat de vijand ervan zou moeten
weerhouden om tot een aanval over te
gaan, daar hij dan vergeldingsacties op
eigen terrein zou ontketenen. De zeggen
schap over deze kernwapens berustte bij
de Amerikaanse president, wat eerst
voor Engeland en daarna voor Frank
rijk aanleiding was zelf een kernwapen
te ontwikkelen om het spel der grote
mogendheden te kunnen meespelen. On
vermijdelijk zou West-Duitsland, groter
dan elk van deze beide landen, op den
duur gaan wensen ook over kernwapens
te beschikken, waardoor het gevaar
groot zou worden, dat de spanningen
met Rusland tot ongekende hoogten zou
den oplopen.
Om een uitweg uit deze moeilijkheid te
vinden, heeft Herter, Eisenhower’s laat
ste minister van buitenlandse zaken,
toen enkele jaren geleden een plan voor
gelegd om de N.A.V.O. uit te bouwen
tot een vierde atoommacht.
Hij wilde daardoor de vrees van de Euro
pese bondgenoten tegengaan, dat de
angst voor 'het Russische kernwapen
Amerika ervan zal weerhouden het zijne
in stellihg te brengen ter bescherming
van de Europese bondgenoten. Dit argu
ment gebruikt president De Gaulle ook
om zijn eigen kernwapen te rechtvaar
digen.
Tevreden zijn alle ministers van de landen van de N.A.V.O., die van donderdag
tot zondag in de Grieks,e hoofdstad hebben vergaderd als Raad van de N.A.V.O.,
weer naar huis gegaan. Ministers z(jn altijd tevreden en voldaan wanneer zij
een conferentie hebben bijgewoond, zonder dat de beschouwers aan de kant nu
kunnen ontdekken waarom. Ditmaal heeft men opgemerkt, dat er geen ernstige
meningsverschillen aan de orde zijn geweest, maar dat zal men toch eerder zo
moeten uitleggen, dat deze meningsverschillen öf niet naar voren zijn gekomen
óf dat men een beslissende strijd daarover heeft vermeden of ul.tgesteld.
Het slotcommuniqué somt op, waarover men het heeft gehad: a. ontwapening:
geen nieuwe gezichtspunten; b. Berijjn: de situatie is bestudeerd; c. atoombewa
pening; d. wetenschappelijke samenwerking: concrete beslissingen zijn uitgesteld;
e. hulp aan Griekenland en Turk (je: deze wordt uoodzakelijk genoemd zonder
dat men er iets van heeft uitgewerkt.
2 e week mei 1912
In de steden (in de dorpen ook nog wel)
wordt veel melk verkocht met water ver
mengd.
De vogels zijn erg vroeg dit jaar. De
jonge spreeuwen piepen in Oosterlittens
al onder de pannen, jonge eendjes zwem
men al rond en er kwam op 10 mei al
broed-kievitseieren uit.
Berlijn.
Over Berlijn is vooral gesproken door
Rusk en Schröder, de Amerikaanse en
de Westduitse minister van buitenlandse
zaken; men mag aannemen, dat Rusk
is blijven vasthouden aan het standpunt
dat het polsen van Rusland moet wor
den voortgezet en dat het jongste Ame
rikaanse plan, dat voorzag in Oost-
Duitsers in het contrölelichaam, niet van
de baan is. Dat is wel geen erkenning,
maar van West-Duitse zijde is er her-
llet Koninklijk gezin in Middelburg. Op de markt Zeelands hoofdstad was
een grote kaart van Zeeland aangebracht, bevolkt door honderden kinderen van de
lagere scholen.
Op een van de plaatsen van „Miniatuur-Zeeland”sprak het Koninklijk Paar met
een van de jongeren. Tussen Koningin en Prins zien we de Commissaris der
Koningin in Zeeland, Jhr. Mr. A. F. C. de Casembroot.
Vuurwerk in Wommels. Er waren 200
vlaggen uitgestoken. W. K. Hoekstra,
„de oude dokter”, vierde zijn 50-jarig
jubileum.
Op de Workumer voorjaarsmarkt waren
30 paarden aangevoerd, 1 veulen. Werk
paarden werden genoteerd vanaf f 100.-,
slachtpaarden f 60.-, f 80.-,
Segni, president van
Italië.
In Italië is na negen stemmingen, of
zelfs tien, als men een geannuleerde
meetelt, een nieuwe president gekozen,
de huidige minister van buitenlandse za
ken, Antonio Segni. Segni, de kandidaat
van de chr.-democraten, had eerder de
benodigde 428 stemmen van het uit ka
mer- en senaatsleden samengestelde
kiescollege kunnen verwerven, als alle
400 leden van zijn eigen partij hem had
den gestemd. De linkervleugel van deze
partij, die een parlementaire samenwer
king met de socialisten van Nenni heeft
doorgezet, zag in hem echter een kandi
daat van de rechterzijde en weigerde
steun. Een aantal van hen is toch ge
haaldelijk op gewezen, dat men zich op
het hellende vlak gaat begeven.
Adenauer heeft maandag in Bonn al ver
klaard, dat er in Oost-Duitsland een
bewind bestaat, dat men niet kan ne
geren. Maar een erkenning van de fei
ten houdt geen erkenning in van de soe
vereiniteit.
Het hoofdbestuur van de Aartsdiocesane
R.K. Boeren- en Tuindersbond heeft be
sloten de Plechtige Inzegening en Offi
ciële Opening van de nieuwe Lagere
Landbouwschool te Bolsward te doen
plaats vinden op dinsdag 22 mei a.s.
Het programma van deze plechtigheid'
vangt om 9.30 uur aan met het opdragen
van een Heilige Mis in de Parochiekerk
St. Franciscus te Bolsward (opgedragen
door de Zeer Eerwaarde Heer Pastoor C.
P. J. Bartels O.F.M.), om 10.30 uur
volgt dan de Plechtige inzegening van
het schoolgebouw door Zijne Hoogwaar
dige Excellentie Mgr. P. A. Nierman, die
om 11.00 uur de officiële openins-plech-
tigheid zal verrichtten.
Hierna is er gelegenheid tot bezichtiging
van de school.
Het samenzijn zal w'orden besloten met God, maar weet de handen geducht uit
1 een gemeenschappelijke koffietafe', de mouw te steken. En wat U misschien
meer dan één opzicht nijboer. Pake Aise,
zoals de huidige bewoner van de zathe
zijn voorganger nog vol eerbied noemt,
was tot op dat moment n.l. bakker te
Bolsward (n.l. aan de Rijksstraat, nu
kledingmagazijn S. S. v. d. Werf).
Hier werd ook zijn opvolger, de vader
van de huidige pachter, Augustinus
Lycklama Nijeholt, geboren.
Hij was 1% jaar toen zijn ouders naar
Laardt vertrokken om er boer te wor
den. Pake Aise moet een vooruitstre
vend man zijn geweest. Hij had als bak
ker te Bolsward altijd als eerste de
broodjes klaar, hetgeen destijds in het
vroeger morgenuur werd bekend ge
maakt met een hoornsignaal.
Ook als boer toonde hij zich vooruitstre
vend. Het land was slecht.. Waar nu
met gemak 60 koeien worden gehouden,
molk hij er slechts 17. Maar de terp
werd door hem afgegraven en over het
land gebracht. Dit bracht vruchtbaar-
in deze kamer niet zou verwachten: een
keurig ingelijst diploma als eindpunt in
een cursus in belastingrecht!
Maar daarnaast ook een dankbaarheids-
plaquette, geschonken door de in Zee
land door de februariramp getroffen
boeren voor de geboden hulp.
Ai deze zaken zijn zovele aspecten uit
dit nijvere gezin, dat thans vol vertrou
wen de 2de eeuw op Laardt tegemoet
gaat.
Om even op de honderd jaar terug te
kunnen zien was op de boerderij ontbo
den de oud-arbeider Tjalling Zuierveld,
die jarenlang lief en leed met de Lyckla
ma’s heeft gedeeld en nog zeer hel
der van geest er smaakvol van kon
vertellen.
Het zijn verhalen van lief en van leed,
verhalen uit het intieme familieleven
soms en niet altijd geschikt voor de
krant. Wat pake Aise betreft (het is
nu 70 jaar geleden, dat Zuierveld bij
hem in dienst trad) deze heeft hij altijd
zeer hoog geacht, vooral ook omdat hij
als knecht en arbeider er zo’n goede be
handeling genoot.
Nog heel goed weet Zuierveld zich de
oude boerderij te herinneren en vooral
ook het leven op de boerderij. De tijd
van hard werken, van het „tsjemjen”,
waarbij ook de boerin geducht moest
helpen. Ook van de tijden van rampen
voor mensen en vee. In 1893 was er bijv,
de grootste droogte ooit door Zuierveld
meegemaakt. De Nijlander vaart lag
droog. Heel de üngetiid bestond uit en
kele wagens half opgeladen met wat
„raeije-guod”.
Trouwens er werd vroeger toch al veel
later gemaaid. Eerst moest het zaad in
de halm zitten, meende men. In dat op
zicht is er toch wel een revolutionaire
ontwikkeling geweest. Soms werd het
vee door longziekte getroffen en moest
het hele beslag worden afgemaakt en
ter plaatse begraven. Tot tweemaal toe
is dit Aiscboer overkomen. Deze kwam
zoals gezegd, op 12 mei 1862 op de
boerderij. Voordien werd deze bewoond
door de Kramers, de vader van Pier Kra
mer van Nijland.
Aise en Hinke hadden een talrijk gezin.
Er waren 8 kinderen. Pier vertrok naar
Welsfijp, Foppe naar Lollum, Augustinus
zou de opvolger worden. Dan waren er
nog een Anskje, Tsjitske en Neeltsje.
Een tweetal overleden aan de toen zo
hearsende „tarring”, die destijds zovele
slachtoffers maakte.
Pake Aise was een zeer humaan mens.
Hij was ook armvoogd. Alleen hij was
„te goed”. De zoon Augustinus, zelf in
Bolsward geboren, vond zijn vrouw in
Sneek. Halverwege op de boerderij za
the Laardt werden ze boer en boerin in
1898. Ze betaalden toen f 24,- huur, het
zesvoudige van een eeuw geleden.
In vele opzichten zette hij de familie
traditie voort (dat ook hij vooruitstre
vend was, bleek uit het feit, dat hij de
eerste in de gemeente Wymbritseradeel
was die een maaimachine aanschafte)
totdat hij in 1945 overleed.
In 1907 was de nieuwe boerderij ge
bouwd en vele moderniseringen hadden
plaats gevonden. Nog één jaar bleef de
weduwe op de boerderij. Toen kwam de
3de generatie, het echtpaar KI. Lyckla
ma Nijeholt. Na haar huwelijk had
het eerst op de Rige gewoond, toen in
Gersloot, later in Nijhuizum bij Wor-
kum. Gehuwd in 1934 maakte het jonge
gezin de crisisjaren mee. De eerste
koeien gekocht voor f 400,moesten
even later van de hand worden gedaan
voor f 77,In Gersloot was het al heel
slecht. In Nijhuizum ging het beter, tot
dat men in Wolsum de opgaande jaren
na de oorlog meemaakte. Een tijd met
nieuwe Initiatieven, met mechanisatie,
andere produktievormen, nevenbedrijf in
varkens en kippen en wat niet al, een
tijd ook met eigen moeilijkheden, maar
ook met perspectief. Daarom onze ge
lukwens bij dit 100-jarig jubileum.
I*
