hield haar 499e rekendag Het internationaal folkloristisch Festival Sint Anthony Gasthuis te Bolsward i Iets uit de geschiedenis van een eeuwen oude stichting Een festijn van grootse allure Qabe Skroar üs hjoed to sizzen Fan de Marlinyloer Tj. de J. Een laatste duw... STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Festival op TA Zilveren filmpjes DINSDAG 31 JULI 1962 101e JAARGANG No. 32 HAMMARSKJOELDS BUITENHUIS 11 wat hat het kranke reizigers dan in de loop syk- Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward •Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 15 Tclef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335 (K5157) Siz net to folie, harkje nammenstomear Op de oproep van de Voorzitter van het Directorium festival is spontaan gereageerd en zijn di verse bijdragen, waaronder enkele zeer mooie bedragen binnengeko men. Zij, die door de vakantie of andere oorzaken dit nog niet deden, wor den vriendelijk verzocht hun bij drage nog deze week te storten op rekening van de Amsterdamse Bank onder het motto: „Voor het festival”. Bolswards Nieuwsblad Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductie b< gesproken, ■.’an net St. de voogden leraar aan de Technische School, is een commissie druk bezig om omschnj- de tricten Noord, Oost, Zuid of West één stricten Noord, Oost, Zuid of West één plaats bij toerbeurt aangewezen. Dit jaar valt de beslissing op de jaarverga dering van de Federatie, die zaterdag 11 augustus in het stadhuis zal worden ge houden. Het zal gaan tussen Oost en Zuid, Enschedé of '’s-Hertogenbosch. Het kan dan ook wel 10 jaar duren voor dat Bolsward weer een kans krijgt. Wilt U dus dit grootse festijn meema ken, dan is het wel zaak tijdig voor één van de uitvoeringen kaarten te kopen, want deze gebeurtenis mag u niet ont gaan. Aan de inrichting wordt de grootste zorg Zondagavond werd in het televisie-pro- gramma van de AVRO de aandacht van kijkend Nederland gevraagd voor het Internationaal Folkloristisch Festival, o.a. werd het mooie raambiljet vertoond met een toelichting op het programma. In augustus komen de feesten in Bols ward op de T.V. Na de openingsplechtigheid zullen de gasten op het stadhuis door burgemees ter Geukers worden verwelkomd en zal een mooi uitgevoerde herinneringsspeld aan de deelnemers en medewerkers van het festival worden aangeboden. Ook de folkloristische optocht op zater dagmiddag zal bijzonder mooi worden. Naast de buitenlandse zullen ook 4 Ne derlandse groepen hieraan deelnemen en natuurlijk ook de „Boalserter Skots- ploech”. Het geheel zal worden aange vuld met de ruiterverenigingen en mu ziekkorpsen. Het zal een stijlvolle op tocht worden, waarbij op enkele punten folkloristische dansen zuljen worden uit gevoerd, door alle deelnemende groepen. Bij dit feest worden ook de jeugd en de bejaarden niet vergeten. Donderdag- middags zal de schooljeugd aanwezig zijn bij de Generale Repetitie en zater dagmiddag krijgen de bejaarden hun grote kans. De regie in de feesttent berust bij de heer J. P. M. Passage, geassisteerd door de heren C. Cats en F. C. v. d. Zwaag. De commissie voor de huisvesting heeft naast haar probleem van de huisvesting, nog een bijzondere taak, daar zij ook voor de tolken moet zorgen. Maar ook dit onderdeel is in goede handen. Om dit grootse gebeuren financieel mo gelijk te maken is de zorg van de com missie. Het begrotingscijfer is f 20.000,-, Voor een groot deel is dit gedekt door subsidies van de provincie en de ge meente, opbrengst loterij, en bjjdragen van de Stichtingen. Bijzonder verheugend zijn ook de bijdra gen van particulieren en zakenmensen. Zo schreef o.a. een zakenman: „Ik zit dit jaar wel voor hoge onkosten, maar wil toch graag een bedrag voor dit feest uit trekken”. Het symboliseert de burgerzin van de Bolswarder Gemeenschap, die van hoog tot laag aan dit feest medewerkt en weer zal tonen, dat een kleine stad groot kan zijn. Zaterdagavond zal het internationale feest met het gebruikelijke ceremonieel worden besloten. Zondag 12 augustus gaan de buitenland se gasten vertrekken, maar dit zal pas zijn na een gezamenlijke korte Dank dienst in de Martinikerk, die ’s morgens om half twaalf wordt gehouden. Vrijdag a.s. hopen wij U iets te kunnen vertellen over de buitenlandse groepen, i die naar Bolsward komen. verwarring althans enigermate te beteu gelen, kwam allengs een meer contraste- gebruik: het St. dan herhaaldelijk en de stichting SJOCH RIS HOE'T BUORMAN IT DOCHT Yn it heechseizoen fan de fakansje, hwer’t hoe langer hoe mear elts oan meidocht, kin it doel hawwe ris in pear dingen yn it omtinken to bringen, dy’t [oan de fakansje of de frije dagen in by- sünder posityf nuttich effekt jaen kinne. Dit is net far de lju, dy't oan de ranne fan de oerspannig perfoarst stiltme en rest nedich hawwe, ek net foar de mins- ken, dy’t har taek of wurk sa sêd binne, dat hja der in pear wike neat fan hearre wolle, mar meat foar dy oaren, dy't diz- ze frije dagen sjogge as in wolkomme ófwikseling fan har wurk of affear om ris hwat nijs of hwat oars to sjen, ek op champignonkwekenjen, twa pikemesterij- har eigen gebiet. Sa sil mannich sakeman it net litte kinne 1 en sjoch yn dy dagen nei etalages, win kel ynrjuchting, prizen, bitsjinning en Het laatste Internationaal Folkloristisch' Festival hier in het Noorden werd in 1954 in Leeuwarden gehouden. Hieraan namen 5 buitenlandse groepen deel en met groot succes. De heer H. Cats, secretaris van de Federatie van Folkloristische verenigingen in Nederland, was uitermate big, dat dit jaar Bolsward de grote eer te beurt valt dit festival binnen haar veste te mógen houden. Want waar kan men beter een dergelijk feest organiseren dan in Bolsward, de Europese stad bij uitnemend heid. De overleden secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Dag Hammar- skjoeld, heeft enige jaren geleden in Zuid-Zweden een buitenhuis gekocht om zich in stilte terug te kunnen trekken. Het heeft echter niet zo mogen zijn, dat hij er in trok; voordat het huis gereed was, overleed hij. Het huis, dat dezer dagen gereed is gekomen en gemeubileerd is met het ameubelement uit de New Yorkse woning van Hammarskjoeld, is, volgens de laatste wil van Hammarskjoeld, nu bestemd om voor een langere of kortere periode onderdak te verlenen aan een door de Zweedse Academie aan te wijzen geleerde. ten, hja hiene hja it spul ken it de mooglik. It wie der in earme streek, [nar alles tilde der fan libben en woltier, gjin doarp of de nije strjitten en kreazen nije wenten laken jin tomjitte. En nou wol ik bislist net sizze, dat men it hjir ek sa dwaen moat en al dy dingen hjirre ek prebear je moat, mar ik frege my wol óf, as dit yn in earme streek mei lichte sangroun, sokke greate foroarin- gen bringe kin, soene wy dan yn in lioe- ke mei folie bettere groun, better fé en mear underfilling, net birikke kinne, dat it hjirre ek gjin deade boel wurdt. Tarre wy net tofolle op dy aide namme, nimme wy ek sa gol de nije mooglikheden to baet? Helje wy der wol üt, hwat der yn sit? Wachtsje wy net fjirst to lang mei forbetteringen, mei stalforgreating, mei mear fé, mei mear en better bimesting en safolle dingen mear. Om it greate wurd mar to brüken: stinne wy net to lang foar t wy ryp binne foar dingen, dy't al lang wêze moasten? Bin ne wy biweechlik genóch? Né, net de ien of de oare, mar de massa en foaral de fjirst to greate groep fan efteroan- kommers. Hoe sunich binne party mei kunstmest, nou noch. Hwa’t dizze ünge- tiid syn eagen de kost jown hat, koe rounom stikken lan sjen dy’t fjirst to min hea brocht hawwe, fjirst to let bi- gounen to groeijen, omt er neat oer- brocht wie. Giet it to uzes net al to sta- dich en moat er yn folie wachte wurde op de jonge boer, dy’t it yn oare kin in deugd wêze, hy 100% knje sil, geane de fortuten by de noas lans. De goede kansen binne foar de oanpakkers, net foar de lju, dy’t altyd sille en der jitteris oer sliepe wolle. Ek hjirre binne foarbylden genóch fan tuke boeren, dy’t wol oanpakke doarsten en al jierren béste ütkomsten hawwe, al rinne hja der net mei to keap. Mar wy hawwe ek in hiele heap efterbliuwers, dy’t üt konservatisme en oerdreone freze mar yn it aide soch trochsukkelje. Sok ken soe men tawinskje, dat hja in pear hjeldagcn trochbrochten by de lytse boer- kes yn in earme hoeke. Ik bin der wis fan, dat sokke dagen goed bistege*wiene en harren oer it deade punt hinne helpe kinne, dan moat men dochs wol oan- nimme, dat men op in greater bidriuw, op goede groun, net hoecht to earmoedz- jen. Konservatisme is gjin deugd, it is earder in slimme kwael. Derom: gean der ris op üt en lit buor- man jo de eagen iepenje. het onder keuren van bliksemafleiders. Technisch bureau L. J. de Haan, Bols ward, telefoon 71. Concert in het Julianapark door „The Nive Melody Makers". Kaarten a 5 ct. Tj. Joh. de Boer, kapper te Bolsward, heeft zijn filiaal te Nijland overgedra gen aan Gerrit Clifford, Nijland. Wolwinkei van Muizelaar: luier-flanel per el 12 ct., jongensborstrokjes 25 ct., 2 flinke baddoeken voor 25 ct., Alpino- mutsen a 25 ct., Mansbretels, zijden elas tiek 42 ct., costuumrokken f 1,69 en f 1,95. De P.T.T. zal de tarieven verlagen. De porto voor een brief tot 20 gram be draagt voortaan 5 ct., die van een brief- I kaart 4 ct. de inrichting en aankleding van de feest tent, zowel binnen als buiten, zo artis tiek mogelijk te versieren. Op een prach tig podium zullen, ingeleid door de Skotsploech, de buitenlandse deelnemers uw oog en oor strelen. Verder zult U niet mogen missen de ope ningsceremonie op donderdag 9 augus tus bij het stadhuis, waar namens de Commissaris der Koningin, de heer H. M. Gerbrandy van Nijland, lid van de Gedeputeerde Staten van Friesland, dit Internationale Folkloristische Festival zal openen. Onder het spelen van de Volksliederen zullen de vlaggen van de deelnemende landen aan de masten worden gehesen. Bij elke mast staan opgesteld een pad vinder en twee leden van de Skotsploech. rainbargen mar net to praten. Yn in kreas hós flak foar üs oer wenne de specialist fan de Sintrale Boerekoöperaes- je, dy't as taek hie allinnich yn en om dat doarp eltse boer to helpen mei hok- kebou, foerkwesjes, forsoarging en syk- tes fan de binnen. In kollega fan him wie op deselde wize dwaende mei alles, hwat de bargen oan- giet. It wiene seis boeresoannen, dy’t in spesiale oplieding hawn hiene en fan boer ta boer giene om op it spul seis mei de boer alles oer to lizzen. Op dizze wize kaem men by allleman, net allin nich by de foaroansteande bidriuwen, mar safolle wol by de lytse en ienfaldige minsken, dy’t nea by in konsulint to- rjuchte komme. En dit barde sünder kos ten foar de lju, it wie folslein partiku- lier initiatyf fan in great boerekoöpe- raesje. Dizze jonge keardels kamen eltse wike wer bymekoar om de fragen mei- mekoar en mei spesialisten troch to pra- in folksweintsje, hwer’t meinimme koene en mak- ioeren sa maklik en düdlik sa mear en sa sil ek in boer it net litte kinne en merkbyt bilangrike forskillen yn pleatsebou, ynrjuchting, wurkwize, fétype, weinen, oanspanning, ja tofolle om op to neamën. In bisyk by in buor- kerij yn in hiel oar oard kin tige for tuten dwaen as men iepenstiet toar de reële feiten. En dizze binne, dat men rounom hwat leare kin en fruchtbere ideën opdwaen. Grif, Fryslan stiet as greidboerslan op in skoan plak, mei de fokkerij en de foarsoarging fan de greiden licht wol op it foarste plak, dat wol men om utens ek wol tajaen, mar dat wol üt noch yn net sizze, dat de minsken hjir neat mear to learen hawwe. Ik wie forline wike yn ien fan dy gebieten, hwert men tsientallen jierren gans efter wie mei de buorkerij. It lan, hwert de bikende skriuwer, Antoon Coolen, syn romans spylje lit, de earme grounen yn East- Braban mei namme de Peel-hoeke. Yn de tweintiger jierren haw ik dêr ris in pear dagen de streek trochfytst en my torwünuere oer de earmtlike tastan fan dy kontrei en de blide geast fan de ear me sanboerkes. Ik seach dy streek nou wer, mar ik koe him amper werom. As wiene wy yn in oar lan, sa wie alles for- oare en forbettere: de wegen, de hüzen, de doarpen, de bidriuwwen. Trijekwart fan de hüzen wiene fan de léste °tsien jier, alles mjbou, betondiken, hjir en der prachtige bungalows, tsien tallen fabriken, garaezjes en winkels. Yn ien fan dy doarpen bin ik in deimannich west en sa mar ris de streek opgien. Neist de normale spultsjes en spullen mei mingd bidriuw, stien' der fjouwet 1 1 1 en, hiel hwat stikken tün mei framboa- zen, reade- en swarte beijen, aspergetu- nen, in kennel mei rashounen, om fan al bargemesterijen mei gewoane en Pièt- men echter tevergeefs. Het is vanzelf sprekend eenvoudig genoeg om met en kele veronderstellingen te komen aan dragen en zulks is dan ook in het ver leden in ruime mate geschied. Dikwijls wordt aangenomen, dat het oudste gast huisgebouw zou hebben gestaan op ,,’t Hoog". Dat er opdeze plek een dergelijke in stelling was gevestigd, nam Bartstra als vrijwel vaststaand aan, in het midden la tend of hiermede dan wel het St. An thony gasthuis kon zijn bedoeld. Deze schrijver gaat van. de o.i. onaanvaard bare veronderstelling uit, dat er te Bols ward „in overoude tijden” (bedoeld worden voornamelijk de dertiende en veertiende eeuw) zelfs drie gasthuizen „bestemd ter opname en verpleging van kranke reizigers en pelgrims" zijn ge weest. Deze drie instellingen zouden zich dan in de loop van de vijftiende eeuw hebben verenigd "tot het aan de H. An- tonius toegewijde gasthuis. Vastere grond krijgt men echter onder de voeten bij de bestudering van een tweetal oude stadsplattegronden van Bolsward, daterende uit de zestiende eeuw. Deze kaarten bewijzen, dat het St. Anthony gasthuis al in de tweede helft van de 16e eeuw was gevestigd op de plaats, die ook vandaag nog door dit gebouw in beslag wordt genomen. De vóór 1572 door Jacobus van Deven ter getekende plattegrond, waarop overi- eens maar weinig afzonderlijk is aange duid, toont behalve het raadhuis, de Mar tinikerk, de kloosterkerk van de Minder broeders, het H. Geestklooster, de kapel van Mirakelen en het Heerma-huis óók het St. Anthony gasthuis, precies op de plek, waar wij het gewoontegetrouw nu zouden verwachten: aan een verbrede met name genoemde voogden van St. Anthony gasthuis, laten er niet de minste twijfel over bestaan, dat deze in stelling omstreeks het midden van de vijftiende eeuw reeds wortel had ge schoten. Naar een nauwkeurige omschrij ving van de plaats, waar dit gasthuis aanvankelijk, dat wil zeggen van cl_ De eerste tekenen, die duidelijk wijzen I op het bestaan van „een" gasthuis bin nen Bolsward, vindt men volgens de heer Keikes, in het honderdtweeëntwin- tig artikelen omvattende stadrecht, dat in 1455 „by raede ende consente des Eerbaren Vaders Johannis Brugman” werd samengesteld. Er wordt nl. in be- paald, dat arme lieden, die hun kost- stichtingsdatum af, was gevestigd, speurt langs de huizen plegen op te halen, hetgeen zij bij hun dood toch nog be zitten (bv. uit erfenis of dergelijke), moe- ten nalaten ten prof ij te van de armen i en „onsse Gasthuyse”. Met laatstgenoem- de instelling, niet nader met name aan- 1 geduid, kan niet anders zijn bedoeld 1 dan het Sint Anthony of rijeke” gast- huis. Het ontbreken van de naam als mede de vermelding „óns” gasthuis zijn I sterke aanwijzingen, dat er toentertijd maar één gasthuis ten behoeve van de stedelijke gemeenschap bestond. Eerst na 1522, toen dank zij de grote milddadig heid van het echtpaar Hendrick Nannes- zoon en Cathnjn Epesdochter het ar menhuis (later „Hendrick Nannesz. Stichting’’ kon ontstaan, trad de moge- I lijkheid tot verwarring op. Wanneer na I genoemd jaartal in de bescheiden over i de Gasthuisvoogden wordt f zijn nu eens de voogden van Anthony gasthuis, dan weer van het gasthuis voor de armen en min vermogenden bedoeld. Om deze spraak- le week aug. 7937 Te koop prima hennen. Prijs 75 cent. Hoenderbedrijf J. R. Yntema, Worku- mertrekweg, Bolsward. In de raadsvakature W. Terpstra, Wons geïnstalleerd tot lid van de raad der ge meente Wonseradeel, de heer J. Burg graaf f te Longerhouw. De Coöp. Centrale boekhouding in Fries land heeft berekend, dat van de 625 aan gesloten bedrijven de bedrijfswinst in het afgelopen jaar f 1760,per bedrijf be droeg. De huurwaarde van eigen wo ning en rente eigen bedrijfskapitaal zijn hierin niet verdisconteerd en behoren nog te worden afgetrokken. Thans speciaal ingericht voor houd en 1„. weg, in het midden met bomen beplant, die in de zestiende eeuw reeds de naam „Nijemerckt” droeg. Het zeer summier op de kaait afgebeelde gasthuisgebouw doet op het eerste gezicht denken aan een kerk, daar een toren(tje) duidelijk zicht baar is. Dit behoeft niet te verwonderen, daar tot het gasthuiscomplex een kapel behoorde, die waarschijnlijk in het jaar 1464 was ingewijd. De „directe” geeste lijke verzorging vanwege het gasthuis zel ve, zoals dat ook elders gebruikelijk was, eindigde met de Hervorming. Een deel van het kerkje bleef nog lang be staan; in 1781 werden drie kamers van het gasthuis nog „de kerk" genoemd. Een andere herinnering aan de vóór- reformatorische situatie verdween in 1620, toen het „Priesterhuis’’ van het St. Anthony- of „rijeke” gasthuis in par ticuliere handen overging. Steeds was, aldus nog steeds de heer Kei kes, het uiterlijk aanzien van het gast huis een betrouwbare graadmeter om de meer of mindere welstand op af te le zen. De afbraak van een bouwvallig ge deelte omstreeks 1683 zonder daarop vol gende herbouw karakteriseerde, ondanks de aangevoerde zakelijk lijkende argu menten ter vergoelijking, een diepe de pressie; nieuwbouw in de jaren 1778- 1781 daarentegen wees op een meer ge zonde financiële basis. In 1777 verzochten voogden van het gasthuis, dat toen zijn praedicaat „rijeke" weer alle eer aandeed, om te mogen over gaan tot algehele nieuwbouw, waarop de magistraat van Bolsward gaarne haar •fiat gaf. De generatie van thans kan nog steeds het resultaat van de destijds genomen be slissing bewonderen. Op de voor het Bolswarder „Sint Anthoon” historisch geworden plek aan de Nieuw- of Koe markt staat met een breed front het „nieuwe” gebouw, dat momenteel in het stadsbeeld prijkt als een monument van het verleden. Dit gasthuis ademt met zijn in klassicitische trant opgetrokken vóór- en achtergevels een rust, die uit stekend past bij z’n bestemming. Het is een herinnering aan bejaardenzorg uit een lang vervlogen tijdperk, dat de ini tiatief nemende voogden ten zeerste siert. Verschillende ornamenten en voorwerpen in en rond het op zichzélf eenvoudige gasthuisgebouw roepen een geheel eigen sfeer op; de verleden tijd lijkt hier nog even te toeven: een paar deftige lan taarns aan de voorgevel, talloze blauwe tegeltjes in de lambrizeringen, sierlijk gebogen Lodewijk-stoelen en een fraaie omlijsting van de schouw in de voogden kamer, dat alles vormt nog altijd een waardig decor voor deze instelling, die besteed. Onder leiding van de heer A. als enige het stadrecht van 1455 in jaren Brinksma, evenaart of wellicht zelfs overtreft. Onlangs werd in het St. Anthony Gasthuis te Bolsward de 499e rekendag gehouden. Ingewijden weten dat een dergelijke rekendag ook qua vorm en stijl een aloude tra ditie wil handhaven. Eenmaal per jaar wordt er in de op pilaren rustende voog- I denkamer vergaderd om de rekeningen na te zien. Heren voogden, B. en Wde I plaatselijke geestelijkheid en een raadscommissie verschijnen er in het deftig zwart en de slipjas is er favoriet. De rekendag wordt steeds besloten met een welverzorgd diner. Flet volgende jaar zal dit dus voor de 500e maal zijn en ongemerkt zal dit merkwaardig feit wel niet voorbij gaan. Toch is het Gasthuis als zodanig nog ouder. Wij lezen hierover nadere bijzonderheden in „Boalsert, hert fan Westergoa", waarin de heer W. H. Keikes, die in opdracht van de voogden de geschiedenis vin het Gasthuis navorste, een korte beschrijving gaf. rende naamgeving in Anthony gasthuis heet I het „rijeke” gasthuis van Hendrick Nannesz. het ,,Arme(n) I (gast)huis” of wel het „Pro Deo Con- vent". Mag men dus gevoegelijk aannemen, dat er in Bolsward gedurende de vijftiende eeuw slechts één gasthuis, het St. An thony of „rijeke” gasthuis, bestond, be stemd om als onderdak te dienen voor bejaarden van zeer uiteenlopende wel stand alsmede voor een bepaalde cate- 1 gorie van minvermogenden, er waren twéé voogdencolleges werkzaam. Want naast de aanzienlijken, meestal leden of oud-leden van het stadsbestuur, die be last waren met het beheer over het „rijeke’’ gasthuis, was er ook een college, dat zich in hoofdzaak bezig hield met de verzorging van huiszittende armen. Het is duidelijk, dat in deze eeuw, toen er te Bolsward nóch een afzonderlijk ar menhuis, nóch een afzonderlijk weeshuis bestond, het arbeidsterrein van beide col leges bijzonder dicht bijeen lag en som tijds nauwelijks kon worden atgebakend. De eerste voogden, die we namens het „sinte Anthomjs gasthuus to Boelswcrt" zien optreden bij de in 1482 plaatsvin dende verkoop van een halve pondemaat land, waren Tzaling Roeliff z. (in 1460 reeds vermeld als schepen van Bolsward) en Jan Gerrijt. Enige jaren daarvoor, om precies te zijn 22 juni 1474, treffen we Godisfrond Hero z., Luutgien Laws (of Laes) z. en Anna Peter z. al aan als voogden over de huiszittende armen. De vermelding van „onsse Gasthuyse" in het stadrecht a.d. 1455 en trouwens ook in het korte tijd later verschenen meer uitgebreide exemplaar van 1479, alsmede de opsomming van een tweetal gefallen net boer, dy’t it wei stjürt? Foarsichtich wêze mar dy’t mei 70 of 80% kans op winst, wachtsje wol, oant J 4 rfX -"X ^-4 I 1 1 1 de noas lans. De goede kansen binne yn

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1962 | | pagina 1