het verkeer
in
GOUDEN JUBILEUM
MEESTER PRUIKSMA
J.
I"
R
Notities over het gezichtsvermogen
h
Elke tien minuten een verkeersongeval
Aan de burgerij van Bolsward
- 'TSI
Op
k
baen
-
Hwat bringt üs de
R.O.N.O.
Gouden filmpjes
r
-
bij het Christelijk onderwijs
i
O
-l! -
if II-
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
’e
Boerderij met kost
bare machines
afgebrand
Aanrijding
Een halve eeuw
I
VRIJDAG 7 DECEMBER 1962
101e JAARGANG
No. 69
a
b.
zich rustiger op de snelverkeersweg. Hij
Bolsward, 6 december 1962.
1.
tegen schitterlicht
2.
om
PYT
ogen, die
3.
v)ag het gevolg van
i ii
de
■s-
iter’iovt. Hij werd 103 jaar.
alle toneelvoorstellingen en andere openbare vermakelijkheden
dienen achterwege te blijven;
in restaurants, café-bedrijven e.d. mag alleen muziek ten ge
hore gebracht worden, afkomstig van radio Hilversum en zullen
uitsluitend Nederlandse t.v. uitzendingen mogen worden door
gegeven;
sportwedstrijden zullen geen doorgang vinden;
de klokken zullen worden geluid van 89 uur van 12.3013.30
uur en van 1617 uur.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2505 of 2335
(K5157)
Het is duidelijk, dat beperkt gezichtsveld
een
kan
Nachtblindheid ontstaat vaak door
gebrek aan vitamine A.
De test bij het rij-exatrien
We weten welke onderdelen van
ogen-onderzoek noodzakelijk zijn,
De Burgemeester van Bolsward,
Mr. J. A. GEUKERS.
zó bekend en geliefd was bij de Wouds-
enders, dat later de nieuwe school naar
hem genoemd is.
In 1908 ging hij naar de Chr. Kweek
school te Leeuwarden en op 22 mei 1912
behaalde hij met het hoogst aantal pun
ten in zijn klas de akte van onderwij
zer.
Na een vakantie van 18 dagen kwam hij
in zijn oude school terug, maar nu als
volontair op een salaris van een rijks-
daalder per week. Die periode duurde
tot 3 december op welke datum hij offi
cieel zijn loopbaan aanving als onderwij
zer aan de Chr. school te Kollumerpomp
waar hij uit zeventig(!) sollicitanten
benoemd was.
Op 1 maart 1916 keerde hij opnieuw
naar zijn geboortedorp en zijn oude baas
terug met wie hij toen nog ruim vier
jaar op bijzonder prettige en naar hij
De oudste inwoner van ons land over
leden. Het was Gijs van Ham te Oos-
De wyn is East, de sinne skynt,
Miskien dat it iis wol justkes tynt,
Mar 't kin üs grif wol hólde.
Wy bring’ elkoar sportyf in groet,
En skypje wy al in wiete foet,
Wy wurde noait forkólden.
Wy sweevje, swierje en draeije!
Kom mei! Kom mei! Kom mei!
Toen te Exmorra de zangvereniging een
uitvoering zou geven, wenste de geeste
lijke leider Ds. B. de leiding niet op
zich te nemen, omdat ook te dezer ge
legenheid voordrachten en samenspra
ken zouden worden gehoudden.
De wyn giet om, seis hoppe nul,
Foarst Rüchburd neat to goed by ’t spul
Wit net fan ta to pakken.
Lykwols, hjir binn’ we al tankber foar,
Giet de ólf stêddendream toloar,
Wy ha üs dochs formakke.
Wy sweevje, swierje en draeije!
Kom mei! Kom mei! Kom mei!
Bolsward kan binnen enige weken een
nieuwe industrie tegemoet zien.
De fabriek van mej. de wed. H. Mulder
tot dusverre geëxploiteerd als olieslage
rij zal naar de eisen des tijds worden
ingericht als Stoomwas- en strijkinrich-
ting. De opdracht tot de levering van
machines werd gedaan aan machinefa
briek Reineveld te Delft, specialiteit in
deze branche.
plaats, echter voor zover ons bekend
geen met ernstige afloop.
Abonnementsprij» 1 1.90 per kwnuil
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Dêr’t men seis net komt, wurdt
jin de kop net klaud.
2de week van december 1912.
c.
d.
Ik moge de burgerij verzoeken van zonsopgang tot zonsondergang
de Nederlandse vlag halfstok te willen hangen en de dag op inge
togen en rustige wijze te willen doorbrengen.
Inachtneming van het bovenstaande zal met onze overdenkingen
en gebeden een waardig afscheid vormen van onze geliefde vorstin.
Voor de dag van de begrafenis van H. K. H. Prinses Wilhelmina
op zaterdag 8 december a.s., moge ik U de navolgende maatregelen
bekend maken:
te zien, vermindert snel naar-
j leeftijd stijgt. Er zijn zeer veel
Het komt n.I. niet vaak voor dat een geworden en dat is dan ook de reden
onderwijsman na het bereiken van de
pensioengerechtigde leeftijd nog vier ja--
ren - en dat zal bij de heer Pruiksma
nog wel even langer duren - gewoon
doorgaat.
Niet in een vaste baan natuurlijk, maar
als waarnemer en zoals bij hem het ge
val is, steeds als redder in de nood
waarin zoveel scholen op het platteland
door het tekort aan onderwijzers en on
derwijzeressen jaren aaneen hebben ver
keerd. Nu is dat inmiddels iets beter
Vermoedelijk is de schoorsteen in brand
gevlogen.
gens nog bijna een jaar onderwijzer aan
deze school was.
Op 1 juli van dit jaar stapte hij de Chr.
lagere schooi te Lollum binnen om tjjd-
delijk de plaats in te nemen van het
hoofd die ziek is en voorlopig zijn taak
nog wel niet zal kunnen hervatten.
De heer Pruiksma is een temperament
vol en nog zeer vitaal man, die nog
blaakt van werklust en toewijding voor,
de kinderen die aan zijn zorgen zijn
toevertrouwd. Van die gaven zullen
stellig alle scholen waaraan hij werk
zaam was hebben geprofiteerd.
Toen hij in Makkum kwam bijv, was
daar een oude school met vier lokalen,
maar hij droeg een nieuwe met zeven
aan zijn opvolger over. Hij was daar,
evenals in Oosterzee, ook het hoofd met
!het meeste aantal dienstjaren en hoopt
school van meester Van der Brug, die
De wyn is East, it waer is skoan,
Toe, lük de wite trui gau oan.
It klotske oer de earen.
’t Is nou üs gouden üre, hwant
De stive spieren kinne spand,
En.op sa’n baen wurdt peare.
Wy sweevje, swierje en draeije!
Kom mei! Kom mei! Kom mei!
tegenligger
i Lp gpva ren
I dien 20 iemand
“I;
I VOORBEREIDINGEN IN DE NIEUWE
I KERK TE DELFT. - Een beeld van
I de voorbereidingen in de Nieuwe Kerk
j te Delft, waar vlonders worden gebouwd
voor het plaatsen van 1681 stoelen voor
de genodigden bij de bijzetting van wij
len. H. K. H. Prinses Wilhelmina op
zaterdag a.s.
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’» Nieuwsblad
na verblinding..
De wyn is East, de sleat leit ticht,
Kom mei, de iisbaen is allicht
Foar ’t earst fan middei iepen.
Sill’ nou de redens net üt it fet,
De Bilt seit; ’t is moarn neist to let,
Wy soene efter sliepe,
Wy sweevje, swierje en draeije,
Kom mei! Kom mei! Kom mei!
weet, dat de ogen zijn beslissingen tij
dens de ogenblikken van gevaar niet be
lemmeren. Hij die meent op zijn ogen te
kunnen vertrouwen, zal iets méér risico
durven nemen, iets minder voorzichtig
zijn dan de autobestuurder die weet, dat
zijn gezichtsvermogen falen kan.
Toch schuilt hier een grote, giftige ad
der onder het gras. Want mensen met
niet betrouwbare ogen weten dat héél,
héél vaak niet.
In 1958 werden 4740 mensen afgewezen
bij het rij-examen, omdat zij een num
merbord op enige afstand niet konden
lezen. Van de 4740 mensen waren er
4571, die niet wisten dat zij een bril no
dig hadden. Ziedaar het gevaar! Onge-
I rechtvaardigd vertrouwen in ogen, die
dat vertrouwen niet waard zijn.
Dat is ook begrijpelijk. Mensen en din
gen op de weg, maar ook verkeersborden
en andere aanwijzingen worden door een
scherp oog eerder en beter waargenomen.
Een goed gezichtsvermogen zorgt ervoor,
dat men (ook bij avond) de situatie op
de weg snel kan overzien.
Een mens met goed werkende ogen voelt
Dinsdag 11 december:
19.1019.50. Fryske ütstjürlng. „De
Tipeltange” (10) - in trije-tryms-
program fan hwat praterij, zpylderij
en sjongerij.
Het vermogen tot schatten van de af
stand, waarop de tegenligger nadert en
de snelheid waarmee hij rijdt, faalt bij
velen. Duizenden chauffeurs, die zich
van hun oogafwijkingen niet bewust zijn
zouden zich aan een ogenonderzoek moe
ten onderwerpen. Want de meeste op
tische fouten kunnen door de oogarts
worden opgespoord en in verreweg de
meeste gevallen bestaat er een afdoend
correctiemiddel voor.
Een halve eeuw onafgebroken voor de klas te staan is een zeldzaamheid. Toch
heeft de heer P. Pruiksma voorheen te Makkum, thans te Sneek dit gepresteerd.
Hij begon z(jn loopbaan n.I. officieel op 1 december 1912 en is thans nog als
waarnemend hoofd van de Christelijke school te Lollum werkzaam. Behoudens
de vakanties was daar geen dag tussen dat hij niet een klas kinderen voor zich
had, aldus het Sneker Nieuwsblad, die dat terecht een voorrecht noemt voor
iemand die nog zó fit is en zó met hart en ziel onderwijzer is als deze gouden
jubilaris (als ik nog eens een beroep moest kiezen werd ik weer onderwijzer)
maar daarnaast ook een uitzondering.
Elke tien minuten is er een verkeerongeval, elk half uur wordt er iemand bij een on
geval verwond. Elke tien uur is er een dode te betreurenIedere dag is er tengevolge
van verkeerongevallen een schade van ongeveer f 275.000,En dat alles alleen in
Nederland. Al schuwelijke getallen!
Natuurlijk: vele oorzaken bestaan er voor verkeersrampen. Maar letterlijk „in het
oog” springen de gevaren, die voortvloeien uit een gebrekkig gezichtsvermogen van
de weggebruiker. Dat hebbben onderzoekingen in ons eigen land en in het buiten
land vastgesteid.
Nachtelijke vuurzee te Pingjum
In de nacht van woensdag op donderdag
omstreeks kwart over een is de boerderij
van de gebroeders J. en G. Giliam aan
de Nes onder Pingjum door brand vol
komen verwoest, aldus meldde gisteren
de Leeuw. Courant. De gebroeders Gi
liam gebruikten van de boerderij alleen
de stallen en de schuur, terwijl het voor
huis was ingericht als atelier van de
kunstschilder Frans Pannekoek. De heer
Pannekoek ontdekte de brand en waar
schuwde de gebroeders Giliam, die elk
aan een kant van de boerderij wonen. Sa
men hebben zij het vee kunnen redden.
Verder ging vrijwel alles wat in de
schuur was opgeslagen, waaronder vele
kostbare machines als een maaidorser, een
jacobsladder e.d., en ook de inboedel van
de kunstschilder verloren.
De heer Pannekoek ontdekte de brand
toen hij omstreeks kwart over een uit het
dorp terugkeerde. Het vuur moet zijn
ontstaan in het door hem bewoonde voor
huis, maar intussen kwam de rook ook
al uit de schuur. Hij waarschuwde de ge
broeders Giliam en samen wisten zij de
twintig stuks vee, die in de stallen van
de boerderij stonden, naar buiten te bren
gen. Toen de brandweer van Witmarsum
arriveerde, stond de met riet gedekte
boerderij al in lichterlaaie.
De brandweer tastte het vuur met vier
stralen aan, doch kon van de kostbare
inhoud waaronder machines van het
dorsbedrijf, dat de familie Giliam exploi
teert niets redden. De boerderij, waar
op tot mei van dit jaar de vader van de
gebroeders Giliam woonde, was eigen
aan mej. mr. Meilink in Laren (N.H.).
De brand moet zijn ontstaan in het door
de heer Pannekoek bewoonde voorhuis.
De kunstschilder had, voordat hij naar
S 1 het dorp vertrok, de kachel aangezet.
Teststation.
In dat Teststation kunnen weggebruikers
vrijwillig en anoniem hun ogen laten
onderzoeken. Iedereen die zich heeft la
ten testen, ontvangt een formulier, waar
op hij kan zien hoe de proeven zijn uit
gevallen. Wanneer hij daarover ontevre
den is, kan hij zich tot de oogarts wen
den voor nader onderzoek.
Dat betere en geregelde oog-contróle
noodzakelijk is, is o.a. door de onderzoe
kingen met het Mobiele Teststation, on-
Hwat hat Cjabe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen
Woensdag reed de heer Tolsma van
Sneek door de gladheid bij de Marne-
- - - - - - - zijl tegen de verkeersgeleider. De auto
zelf vertrouwt op vruchtbare wijze heeft lwag enigszins besehadigd. Ook elders
samengewerkt. Toen maakte hij pro- von(jen bjer en jaar kleine aanrijdinkjes
motie en vertrok hij als jong hoofd naar I
Oosterzee, welke school hij op 1 januari i
1931 verwisselde voor de Chr. schooi te
Makkum, die hij tot aan zijn pensione
ring op 1 september 1959 als hoofd
heeft gediend.
Spoedig daarop verhuisde hij naar Sneek
omdat zijn 3 zonen daar op school gin
gen (en nog gaan) maar zoals gezegd
ging hij niet op zijn lauweren rusten.
Eerst vervulde hij vier maanden tijde
lijk een vacature aan de Chr. Schippers
school aldaar en van 4 januari 1960 tot
1 september van dat jaar verving hij
een zieke collega aan de Chr. lagere
landbouwschool te Witmarsum. In het
zelfde dorp hielp hij tot 1 september
1961 de Chr. lagere school uit de nood
en vandaar ging hij naar Arum waar
hij tien weken tot de komst van het
nieuwe hoofd de leiding van de Chr.
lagere school op zich nam en vervol
len testen op ten minste drie punten, als
vermoeden van nachtblindheid bestaat;
het vermogen om te zien bij slechte
verlichting
het vermogen
in te zien;
het vermogen van de ogen om zich
snel te herstellen,
Het vermogen om tijdens de avond, op
de weg, te zien, vermindert snel naar
mate de leeftijd stijgt. Er zijn zeer veel
mensen, die overdag nog zeer goed kun
nen autorijden, maar ’s avonds geen vei
lige weggebruikers meer zijn. Met mo
derne testapparatuur is na te gaan in hoe
verre een automobilist tegen rijden in de
avonduren moet worden gewaarschuwd.
een
Dieptezicht en snijden”
En dan moeten wij nogmaals bedenken,
dat de „eenvoudige ogenproef” bij het
rijbewijs alleen maar iets zegt over de
gezichtsscherpte, over het vermogen dus
tot scherp zien in de verte. Niets over het
dieptezicht b.v. dat het schatten van af
standen mogelijk maakt. Met twee ogen
zien wij relief. Wanneer wij één oog
missen of wanneer dat onvoldoende
werkt, zien wij alles vlak en plat.
Het zien van diepte berust op de samen
werking van de twee ogen.
„Snijden’’ is de oorzaak van véél van
de afschuwelijke ongelukken op de tries-
I te lijst, die jaarlijks moet worden opge
maakt.
Inhalen op de grote weg brengt de mees
te gevaren met zich mee. Ongelukken die
dan gebeuren, zijn de ongelukken met
het grootste aantal slachtoffers. Ook al,
omdat een aanrijding, onder dergelijke
omstandigheden, meestal niet tot twee
j auto’s beperkt blijft. Het gevaarlijke
„snijden” is v^ag het gevolg van een ge
brek aan dieptewaarneming bij de auto
mobilist. Hij kan niet bepalen, hoever 'n
r van hem verwijderd is. Wel
ke gevaren het met zich meebrengt, in
ker. 1.J een voor hem rijdende
auto wil passeren, is duidelijk.
Dubbelzien
Onder normale omstandigheden bestaat
een hechte samenwerking tussen de bei
de ogen. Soms ontbreekt die samenwer
king. Het ene oog ziet in een iets afwij
kende richting. Soms kan de fout her
steld worden door inspanning. Een weg
gebruiker zal zich dan voortdurend moe
ten inspannen. Vermoeidheid is daarvan
het gevolg. Hij voelt zich onbehaaglijk,
heeft snel last van vermoeidheid.
Bij grovere afwijkingen treedt duidelijk
dubbelzien op. De fout is vaak door het
dragen van een bril te herstellen.
Kleurenblindheid
Ook op zijn vermogen tot kleurenonder-
scheiding zou iedere weggebruiker ge
test moeten worden. Kleurenblindheid
kan bijv, heel nare gevolgen hebben voor
het zien van verkeersborden en verkeers
lichten. De laatste vooral bij avond wan
neer niet meer duidelijk is of het licht
dat brandt, zich boven of onderaan het
verkeerslicht bevindt.
Ook vermindert kleurenblindheid het al
gemeen onderscheidingsvermogen op de
weg.
Het gezichtsveld
Het gezichtsveld is het gebied dat de
deelnemer aan het snelverkeer kan over
zien, wanneer hij onbewegelijk en recht
voor zich uitkijkt. Vele miljoenen licht
gevoelige cellen in het netvlies van het
oog werken mee, om het beeld dat wij
zien, te vormen. Wanneer een gedeelte
van die cellen uitvalt, kan z.g. „tunnel-
zicht” ontstaan. Dat betekent dat het nor
male gezichtsveld van 180° beperkt
wordt tot 60° of nog minder. De chauf
feur met beperkt gezichtsveld ziet het ge
vaar van links en rechts niet naderen,
tenzij hij het hoofd gaat bewegen.
groot gevaar voor de weggebruiker
betekenen. Vóórdat hij daarom aan
snelverkeer gaat deelnemen, moet hij z’n
ogen ook op dit onderdeel laten contro
leren.
een
voor
dat iemand zich in het snelverkeer waagt.
Hoe is de stand van zaken in Nederland
Het ogen-onderzoek is nog niet verplicht
Zolang een verplichte ogen-keuring niet
bestaat, kunnen wij allen helpen de vei
ligheid op de weg te bevorderen door
vrijwillig en geregeld de ogen te laten
onderzoeken. Op die noodzaak wees ook
het Verbond voor Veilig Verkeer, door
het in gebruik nemen van een Mobiel
Het gevaarlijke uur
Het uur tussen licht en duisternis wordt
wel eens het „grijze uur” genoemd. Sto
ringen in het gezichtsvermogen tijdens
dit „grijze uur” komen ook bij mensenomstotelijk vastgesteld.
In Groningen is een vrouwelijke diaken
benoemd, n.I. mej. E. Mulder te Men-
singawier bij de Doopsgezinde ge
meente.
dat die tijdelijke functies gewoonlijk
niet van lange duur waren omdat er
weer een vaste kracht benoemd kon
worden.
De heer Pruiksma werd in 1893 in
Woudsend geboren, waar zijn vader sla- I
eer was en bezocht daar de Chr. lagrere
6 6 binnenkort de jubilea van beide scholen
I mee te maken.
Buiten school heeft de jubilaris in zijn
vorige woonplaatsen de dorpsgemeen
schap ook op velerlei terrein gediend.
In Oosterzee en Makkum was hg o.a.
leider van de Hervormde Jongensclub
en de Jongelingsvereniging en tevens lid
van de Kerkeraad.
Laatstgenoemde functie bekleedt hij ook
te Sneek al weer enige jaren.
Verder was hij o.m. nog vele jaren voor
zitter van de afdeling Wonseradeei van
de Vereniging van Chr. onderwijzers,
waarvan hij thans nog lid is.
met een normaal gezichtsvermogen voor.
Zijn de lichte partijen van het gezichts
veld niet meer licht genoeg om het net
vlies voldoende te prikkelen, dan kan
men deze alleen waarnemen door een be
weging van het oog, dus bij verandering
van blikrichting. Daarbij wordt eep be
weging gesuggereerd, die er in werke
lijkheid niet is.
Wanneer daarbij dan ook nog een wis-
selende belichting optreedt, zoals bij het
autorijden onvermijdelijk is, dan wordt
dit optisch bedrog zeer sterk. Leiders aan
„nachtblinde”-ogen dienen een extra
waarschuwing voor het „grijze uur” bij
zonder in acht te nemen. Bij langzaam
of onvolledig aanpassingsvermogen van
de ogen van zien bij daglicht naar ’t
heel anders geaarde zien bij schemering
ontstaan moeilijkheden. Het nacht-
blinde oog is tijdelijk een waardeloos or
gaan, dat bijna een uur nodig heeft om
aan het donker worden gewend te raken.
„Nachtblindheid” is één van de redenen
waarom een aantal mensen zeker ’s av.
niet zouden mogen rijden. Zeker zou dan
de trieste piek in het aantal ongelukken
per dag, omlaag te brengen zijn.
Uit een onderzoek van de National Sa
fety Council in Amerika bleek, dat maar
liefst 85 prodent van de auto-ongeluk
ken ’s avonds gebeuren.
Weggebruikers zouden zich moeten la-
i minste drie pi
nachtblindheid
