OPNIEUW EEN COALITIE MET
LIBERALEN IN DUITSLAND
van
Geen vervroegde overdracht
Nieuw-Guinea
-■
w
Dr. Adenauer treedt eind 1963 af
Sukarno de hand in opstand Broenei?
Gedenkboek Achlum
Gouden filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Paradys-Romantyk
187.50
185.971/2
185,05
ij
■- Sm
L
FM
-
VRIJDAG 14 DECEMBER 1962
101e JAARGANG
No. 71
UITREIKING NOBELPRIJS
PYT
het op-
K/oof?
Kamer nauwelijks meningsverschil. Dè dat het „sociale tuintje”
In West-Duitsland is het toch niet gekomen tot een coalitie van chr.-democraten en
socialisten, waardoor Adenauer enige politieke salto’s hoopte te kunnen uitvoeren.
Hij had gehoopt, dat de coalitie met de socialisten hem de gelegenheid zou geven
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 - Na 18.50 uur 2505 of 2555.
(K5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
3e week december 1912
Ten raadhuize te Bolsward aanbesteed de
levering der benodigde leermiddelen voor
de scholen in 1913. Ingeschreven werd
als volgt:
Fa. Westerbaan en Pekema f 193.50
De heer P. de Jong
Fa. Wed. M. H. Ridder
De heer K. Falkena Bzn.
Gegund aan
OPSTAND IN BROENEI
Twee Ghurkds en een Engelse militair
doorzoeken het uniform van een ge
vangen genomen strijder van
standingsieger
Bolswards Nieuwsblad
En Wehner ging accoord met het door
de chr. democraten voorgestelde meer-
derheids-kiesstelsel, dat het voornamelijk
evenredige stelsel van nu zou vervangen.
Maar de socialistische fractie gooide roet
in het eten. Voor vele socialistische afge
vaardigden was het ondenkbaar in zee te
kunnen gaan met de oude bondskanselier.
Wehner haalde bakzeil en in een verkla
ring van de fractie werd gezegd, dat alle
persoonlijke en zakelijke kwesties bij de
volgende onderhandelingen aan de orde
worden gesteld. En niemand twijfelde er
aan, dat onder de persoonlijke vragen de
ambtsperiode van Adenaeuer zou vallen.
De fractie wilde ook niets weten van een
overgang naar het meerderheidskiesstelsel
dat weliswaar de liberalen uit de Bonds
dag zou verdrijven en een twee-partijen-
stelsel zou invoeren, maar dat volgens ve
le socialisten tevens zou leiden tot een
bestendiging van een chr. democratische
meerderheid. Want men was over het al
gemeen niet zo optimistisch als Wehner
over de kansen van de socialisten om de
meerderheid in het parlement te verove
ren.
vres echter niet geboekt. Zijn aftreden
ligt vast. De door hem als politicus niet
hooggeachte Erhard zal zijn opvolger
worden en de socialistische partij heeft
hij door het serieuze karakter van de on
derhandelingen erkend als aanvaardbare
regeringspartij, haar daarmee in veler
ogen een nieuwe respectabiliteit verschaf
fend.
Voor het laatst heeft minister-president De Quay op de Algemene Politieke Be
schouwingen der Eerste Kamer geantwoord. Zijn repliek was twee weken uitgesteld
in verband met het overlijden van Koningin Wilhelmina. Nu de droeve plechtig
heid in de Nieuwe Kerk voorbij is, eisen de politieke vragen de aandacht weer op.
Daarbij behoort óók nog steeds het Nw.-Guinea-probleem. De Indonesiërs proberen
de Papoea’s er namelijk van te overtuigen, dat het toch werkelijk in hun belang is,
dat de bestuursoverdracht van de Ver. Naties aan Indonesië per 1 januari en niet
per 1 mei zal plaats hebben.
Prof. Dr. De Quay nu verklaard, dat ’n
dergelijke vervroeging op geen enkele
wijze wordt overwogen. En hij suggereer
de, dat Oe Thant in de rede, waarmee
deze het ambt van secretaris-generaal der
Ver. Naties definitief aanvaardde, opzet
telijk de verwachting heeft uitgesproken,
dat gesloten overeenkomsten zullen wor
den nagekomen. Of dit zal baten blijft
voorlopig de vraag.
Er is al op gewezen, dat Sukarno tot dus
ver steeds heeft beweerd, dat de Indone
sische aspiraties alleen op het voormalige
territoir van Nederlands-Indië betrekking
hadden. Thans lijkt waarschijnlijk, dat hij
ook de hahd heeft gehad in de opstand
in het Britse protectoraat Broenei op
Noord-W est-Borneo.
groeien, nu
drijfsleven
ten aanzien
Fjirtich Noarske mannen
Joegen moed forlern
Stoarm. It soe slim spanne
Hja moasten it sjen
Skippen binne dingen
As in nutedop
Lokkich, ynboarlingen
Fisken harren op
It waerd in hiele skou ja
Mar in slagge tocht
Hja binne nei Vatoa
In tropysk eilan brocht.
In mannich hutten stiene
Yn de wyldernis
De biwenners wiene
Ring helpré en wis
Hja hiene blanke minsken
Yn gjin jierren sjoen
Fan ütwryske kinsten
Meienoar bitsjoend
In romantysk bidriuw, ja
It primitive diel
Fredich lei Vatoa
Yn palme en blommepriel
Famkes mei gitaren
In ünforsteanber liet
It tokkeljen fan snaren
Waerd de blanken swiet
Dit natür ydille
Loek magnetysk oan
Sjonge, dounsje, wille
Geef en ünbidoarn
In sellich forbliuw sa
Stimming echt oké
Unskuld fan Vatoa
Pronk mids de Südsé
Fjirtich blanken fielden
Hjir slacht soun üs hert
Frede, blommenwielde
Skinkt Jeropa net
Oeral kriichsgeskreau, ja
Lawaei fan technyk
Allinne op Vatoa
Binne hja lokkich, ryk
Spanning en reboelje
Yn ’e biskavingswrald
Hwer is ’t plak fan sküljen
Fynt in mêd mins hald?
- Wy wit it, wy leau ’t ja
Nearne, yn west en east
It paredys Vatoa
Léste hoop en treast
Broenei.
Een opstand in Broenei heeft dit kleine
sultanaat in Noord-Borneo wat meer in
het nieuws gebracht. De opstandelingen
wier leiders op de Philippijnen zit, zijn
vooral in verzet gekomen tegen de plan
nen om in het najaar ’n federatie te ma
ken van Malakka, Singapore en de drie
Engelse kolonies op Borneo, Serawak,
Broenei en Noord-Borneo.
Men gevoelt hiervoor om verschillepde
redenen niet. Men wil Malakka en Sin
gapore niet laten delen in de olie-op-
brengsten van Borneo en verder is men
bang achter het ontwikkelder Malakka ’n
tweederangs positie in te nemen, vooral
doordat men beseft eigenlijk maar te
moeten dienen om Malakka aan een Ma-
leise meerderheid in de federatie te hel
pen en om de invloed van de Chinese
meerderheid in Singapore te helpen ke
ren.
Veel kans op succes schijnen de opstande
lingen niet te hebben tegen de Engelse
troepen, die in actie zijn gekomen, al
moet men de kansen van een langdurige
guerilla niet onderschatten. Maar ook als
de opstand geen succes heeft, dan zijn
toch de kansen op een slagen van de Ma-
leise federatie aanzienlijk gedaald.
Adenauer treedt in herfst 1963 af.
Op deze basis zag Adenauer weinig voor
deel meer in een samenwerking met de
socialisten. Het streven naar een stabiele
regering, dat een van de uitgangspunten
was geweest, telde blijkbaar niet meer zo
sterk. Hij hervatte serieus het gesprek met
de liberalen, die hij tot dan aan het lijntje
had gehouden en binnen enkele ogen
blikken waren de grondslagen voor de
nieuwe Duitse regering gelegd. Maar
toch niet, dan nadat Adenauer had ver
klaard in de herfst van het volgend jaar
te zullen aftreden, waarmee hij zijn oude
belofte aan de liberalen schijnt na te ko
men.
Tevens is wat duidelijker geworden, dat
Erhard dan zijn opvolger zal worden, het
geen de liberalen veel genoegen zal doen.
Het is nog steeds niet helemaal duidelijk
of Adenauer het gesprek met de socialis
ten voortdurend als een tactische manoeu
vre heeft opgevat, er toe dienend de li
beralen de doodschrik op het lijf te ja
gen door een herziening van het kiesstel
sel en daardoor soepeler als coalitiepart
ner te maken, of dat hij, zoals hij eens
heeft gezegd, in een oprechte samenwer
king met de partij, die Duitsland naar de
afgrond zou voeren heeft geloofd.
Winst heeft Adenauer met deze manoeu-
Ter gelegenheid van het 150 jarig jubi
leum van Ass. Mij. „Achlum”, dat in ’61
op glorieuze wijze werd gevierd is thans
een uiterst modern en zeer vakkundig ver
zorgd jubileumboek van de pers geko
men, waarvoor de Friese dichter D. A.
Tamminga de tekst schreef.
Onder de pakkende titel „Tegen de rode
haan”, ontstond een boeiend overzicht
van de historie van „Achlum van 1811”,
waarovèr wij destijds ook in ons blad
ruimschoots aandacht wijdden. Niet al
leen als documentatie is het boekwerk
zeer waardevol, ook de prachtige kleuren-
drukplaten (reproductie van wandschil-
derijen) zijn zeer de moeite waard. O.a.
bevat het boekwerk een prachtig gezicht
op de Martinikerk van Bolsward, geschil
derd door Ids Wiersma. Ook van Ach
lum, waar de oprichter Ulbe Piers Drai-
sma woonde is een dergelijke fraaie re
productie opgenomen, evenals van diens
geboortehuis.
De aardige Friese versjes zullen wel zijn
van de hand van de dichter Tamminga.
Het bloed kruipt nu eenmaal waar het
niet kan gaan. Of zijn zij misschien van
de voorz. H. R. Kingma, die ook dichter
lijk is van geest? In ieder geval een boek
werk om trots op te zijn. Dat het wat
laat kwam vergeven we graag. Er is veel
zorg aan besteed.
De Zweedse koning heeft maandagmiddag in het Concertgebouw van Stock
holm de Nobelprijzen uit gereikt aan de zes winnaars van het jaar 1962.
Op de bovenste foto zien we hoe de vorst de prijs overhandigt aan de beroemde
Amerikaanse auteur föhn Steinbeck. Op de onderste foto zien we hoe de
Zweedse ambassadeur in Moskou de Russische natuurkundige Prof. Lev Lan
dau zijn prijs overhandigt in een ziekenhuis in de Russische hoofdstad, waar
Prof. Landau verpleegd wordt, sinds hij bij een aulo-ongeluk ernstig gewond
werd. Het was de eerste maal in vredestijd, dat een Nobelprijs buiten Zweden
overhandigd werd.
Atlantische defensie.
Deze week zijn de ministers van defensie
en van buitenlandse zaken van de landen
van de N.A.V.O. in Parijs bijeen geweest
De Atlantische defensie is besproken en
wel vooral in het licht van de gebeurte
nissen en lessen rond Cuba.
De voornaamste les, welke de Amerika
nen eruit hebben getrokken is, dat een
versterking van de conventionele bewape
ning dringend noodzakelijk is om te ver
hinderen, dat conflicten, zoals die om
Cuba onvermijdelijk ontaarden in een al
gemene kernoorlog.
De N.A.V.O. heeft als minimum behoef
te aan 30 devisies in Europa, maar daar
aan ontbreken er nog zes. Een grotere de-
fensie-inspanning van Europa ligt dus
de laagste inschrijver
Het café „Het Rood Hert” t.o. het stad
huis te Bolswrtrd werd aangekocht door
de Spaarbank voor f 5889,—.
Ds. H. Visser, predikant te Heerenveen
heeft het beroep naar Arum aangenomen.
Finale verkoop winkelhuizinge op de
Gr. Dijlakker te Bolsward met grote tuin
tot aan de stadswal, in huur bij S. Algra,
photograaf, voor f 350,per jaar. Ge
boden f 2913,
„Oran”, algierse wijn. Fa. H. Donker,
een achterhoede-
le vraag wat nu de
Hwat hal (jabeSkroar
üs hjoed p p
to sizzen
As de sleet der üt is,
komt de sloai der yn
Kernwapens.
Uiteraard ging de minister-president niet
voorbij aan de vragen, welke de antirevo
lutionaire fractieleider, Dr. Berghuis, had
gesteld naar aanleiding van de omstreden
uitspraak van de Hervormde Kerk tegen
de atoombewapening.
Hij maakte duidelijk, dat de regering
hoewel zij de bezorgdheid der Synode
over dit vraagstuk deelde geen be
sluit tot eenzijdige ontwapening voor
haar verantwoordelijkheid kon en wilde
nemen. Het zou het Westen immers uit
leveren aan het Oosten. Het enige alter
natief, dat hij aanvaardbaar achtte is:
algehele ontwapening onder internatio
nale controle.
En uit de eerste contacten van de chr.-democratische minister van woningbouw,
Lücke en de socialistische leider Wehner was eigenlijk naar voren gekomen, dat de
socialisten geen termijn zouden stellen aan de ambtsperiode van Adenauer.
In de tweede plaats meende Adenauer, dat de kans niet ongunstig was om een her
ziening van het kiesstelsel na te streven.
Sociale Zaken.
Vorige week, bij de begroting van so
ciale zaken was al gebleken, dat op het
punt van de medezeggenschap in het be
drijfsleven de p.b.o. en de winstdeling
de KVP en de PvdA naar elkaar toe
nu er irf het georganiseerde be-
overeenstemming is bereikt
van de loonpolitiek.
Over dit onderwerp bestond in de Eerste De KVP-er Van der Ploeg had betoogd,
Kamer nauwelijks meningsverschil. Dë dat het „sociale tuintje” ven Nedet’and
P.S.P is raan deze zijde van het Binnen-1 niet alleen wat moest word'-" bijgeharkt,Bolsward.
hof nog niet vertegenwoordigd en de
communistische mevrouw Van Ommeren-
Averink, die in eerste termijn voor een
niet-Godgelovige opvallend veel aan
dacht aan de Kerkelijke oproep had be
steed, deed er in tweede termijn het zwij
gen toe.
De replieken waren voorts interessant,
doordat zich een tegenstelling tussen de
KVP en de VVD twee regeringspar
tijen openbaarde.
De liberale fractievoorzitter, Mr. Van
Riel, had betoogd, dat, tenzij de inter
nationale situatie zich zou toespitsen een
politieke samenwerking tussen de huidige
regeringspartijen en de PvdA eigenlijk
niet mogelijk zou zijn.
Hij baseerde deze stelling op de omstan
digheid, dat de socialisten niet van een
vrije ondernemingsgewijze produktie uit
gaan. Het was Mr. Kropman van de
KVP, die toen opmerkte, dat de WD
met dit uitgangspunt óók zijn partij en de
protestantse partijen van de politieke sa
menwerking moest uitsluiten. Deze par
tijen staan immers geen volstrekte onder-
nemingsvrijheid voor doch een publiek
rechtelijke bedrijfsorganisatie!
voor de hand, maar noch Engeland, noch
Frankrijk voelen er voor hun conventio
nele paraatheid te verhogen. Zij willen
r beiden als nucleaire mogendheid door ’t
Zijn aftreden nog wat langer uit te stellen dan hij de liberalen feitelijk had toegezegd ]even en je2e kernbewapening, die in bij
na niets de Westelijke kracht verhoogt,
kost veel geld. Vooral de ontwikkeling
van raketten e.d. om de bommen naar t
vijandelijke doel te brengen baart veel
zorgen, zowel technische als financiële.
Engeland had er zelfs van afgezien een
eigen raket te ontwikkelen, die door een
bommenwerper zou kunnen worden ge
lanceerd en vertrouwde op een afspraak
met Amerika, dat Amerika de Skybolt
zou leveren.
De experimenten met de Skybolt zijn ech
ter zo sterk tegengevallen, dat men ver
wacht, dat Amerika het project zal stop
zetten en geheel zal gaan vertrouwen op
raketten, die van land en duikboten af
kunnen worden gelanceerd. Maar Enge
land zit hiermee in zak en as, want óver
enkele jaren, als de bemande bommen
werper verouderd geraakt, heeft het geen
transportmiddel meer voor zijn kernbom
men.
De Skybolt heeft weinig succes opge
leverd, maar het is ook niet uitgesloten,
dat Amerika juist op dit ogenblik heeft
uitgekozen om de mislukking van de
Skybolt te actualiseren om op die manier
druk uit te oefenen op de Europese lan
den het eigen afschrikkingswapen toch te
laten varen of het onder te brengen in
een Europees wapen, dat zou moeten
worden geïntegreerd met het Ameri
kaanse.
Dat zou in de grond van de zaak een me
dezeggenschap van Amerika betekenen,
maar er zou tevens mee bereikt zijn, dat
een Westelijk politiek-militair spel, zo
als met Cuba, mogelijk zou blijven zon
der gevaar van een in paniek gerakende
bondgenoot.
doch dat nu de medezeggenschap van de
werknemers volop aan de orde moet wor
den gesteld. Het is bekend, dat in de
kring der liberalen, deze gedachte nogal
veel verzet ontmoet. Een rapport van de
liberale Prof. Telderstichting heeft daar
over geen twijfel laten bestaan.
Daarmee is echter niet gezegd, dat nu al
le meningsverschillen tussen de KVP en
de PvdA zijn begraven. Bij het debat over
sociale zaken werd nog
gevecht geleverd over d<
oorzaak is van het nieuwe compromis
over de nieuwe loonpolitiek.
Heeft de regering zoals de socialis
tische Mr. Van Lier stelde het failliet
van de gedifferentieerde loonpolitiek
moeten erkennen óf hebben zols mi
nister Veldkamp zei de socialisten hun
voorkeur voor de geleide loonpolitiek in
geruild voor een vrije loonpolitiek?
Enfin, het kabinet-De Quay heeft wéér
een nieuw twistpunt achter zich gelaten.
Dinsdag j.l. kwam minster Marijnen bo
vendien nog tot een compromis met de
Tweede Kamer over het steunplan voor
de noodlijdende gemengde landbouwbe
drijven. Als dit zo doorgaat, behoeven de
ministers zich weinig zorgen te maken
voor hun korte, nog resterende ambts
periode.
