Actualiteiten rond de
graslandbedrijven
frieslands waterleiding
(I.W.G.L.) 40 jaar
I
f,
VA
Ir
Qabe Skroar
J
to sizzen
Venus
PIET
Fan de Martinytoer
5
1
SB
Zilveren filmpjes
PRACHTICH EN HERTSEARICH
TAGELYK
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
log slechts' 6000 percelen wachten op aansluiting
Reeds 95°/0 profieert van eigen waterwinning
.Aal
I i ill f
1
DINSDAG 18 DECEMBER 1962
it JAARGANG
No. 72
Hwat haf
land heeft, mede als gevolg van de In-
Frieslands
in
Li/
Ieder 100ste koper
■KJ
•Tj. de J.
■J
4e week december 1937
Op de j.l. gehouden vergadering van de
afdeling Wonseradeel-Zuid van de C. B.
T. B., waarvoor flinke belangstelling
bestond en die werd gehouden in „Ons
Gebouw” te Bolsward, onder leiding van
de heer Schakel van Tjerkwerd, hield
Ir. C. Wind, Rijkslandbouwconsulent v.
Z.W.-Friesland, een inleiding over „Ac
tualiteiten rond de graslandbedrijven”.
Spreker ging aan de hand van de be-
drijfsuitkomsten over de laatste 10 jaren
het verloop van het inkomen op de wei-
debedrijven na. Hij concludeerde dat dit
inkomen weliswaar aanzienlijk is ge
stegen, doch dat het in vergelijking met
andere bevolkingsgroepen minder is toe
genomen. Relatief gezien dus een ach
teruitgang.
Uit het verloop van de post arbeidsloon
bleek, dat de lonen in 10 jaar tijd meer
dan verdubbeld zijn, terwijl voor het
aantal vragen gesteld, die door de in
leider, voorzover ze op zijn terrein lagen,
werden beantwoord.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwarUïl
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Venus, elk wil weten
Is ’t een der planeten
Waar men leven kan?
Venus noemt zijn klanten
Moedige emigranten
In haar toekomstplan?
Bolswards Nieuwste
De Jong's Nieuwsblad
watervoorraden vraagt, ook in Fries
land, dringend om een regeling. Tijdig
zal dienen te worden vastgesteld hoe in
Frieslands behoefte aan drinkwater zal
moeten worden voorzien wanneer de te
genwoordige wingebieden tot hun maxi
mum capaciteit zullen zijn belast. Een
goede drinkwatervoorziening immers is
uit sociaal, hygiënisch en economisch
oogpunt van vitaal belang voor de ge
meenschap. Daarom ook wordt er ern
stig naar gestreefd om de aansluiting
mogelijk te maken van de ongeveer 6000
percelen die nog van een goede drink
en bedrijfswatervoorziening zijn versto
ken.
As men in nij skierke krigen hat
wol men ek ris knippe
dat 26000, yn 1942 al 45000, yn 1952
seis 65000 en yn 1962 is dit forhege
oant 120.000 oanslutingen. En dêrmei
binne nou 95 fan de huzen en fabri-
ken, tsjerken en skoallen, buorkerjjen
en oare gebouwen forsjoen fan suver
en foldwaende wetter.
Dat is in lokwinsk mear as wurdich en
in great komplimint oan de bidriuws-
lieding, dy’t soks mei tige reedlike ta-
riven klearspile hat. It machtich moajje
haedbidriuw oan de strjitwei to Noard-
Burgum, hat alle reden fan bistean en
mei oan elts toand wurde mei in gefoel
fan trots en greate foldwaning. Wy
slute üs der graech en fan herten by
oan.
HARTOPERATIE OP BRITSE TV
De Britse televisiekijkers zien donder
dagavond een unieke film op bun
schermen: een volledige hartoperatie,
uitgevoerd in een ziekenhuis in Sout
hampton bij de 12-jarige faqueline
Furnell. De operatie werd indertijd
gefilmd en zo kan het gebeuren, dat
faqueline zelf op het scherm de in
greep kan zien. Op deze fotocombina-
tie zien we links faqueline bij een t.v.-
ontvanger; rechts een beeld van de
operatiekamer tijdens de ingreep.
Mar dizze skoandere medalje hat ek syn
oare side.
Der giet frijwol gjin wike foarby of der
komt hjir in boer, dy’t freget: Kinne
jo der faeks ek hwat oan dwaen, dat
wy hjir wetter krije. Us wetter is strie-
min en de kij kokhalzje der oer, mar wy
kinne it net safier krije, dat wy oan-
sluten wurde. Binammen hjir yn de Süd-
westhoeke hawwe wy jit fierst to folie
pleatsen, dy’t der sünder sitte. En hoe
mear minsken it wetter al hawwe, hoe
hertseariger it is foar dizze lju, dy’t der
sa bitter om forlegen sitte. Nou is dit
alderearst in saek fan de gemeenten,
dy’t allegearre, op Snits nei, by de I. W.
G. L. oansletten binne. It leit alhiel op
dit gemeentelik terrein. En wy soene
der minlike graech op oan stean wolle,
dat de bidoelde gemeentebistjüren der
jitteris efteroan geane om de lju üt
dizze situaesje to forlossen. Alderge-
loks hat de ryksregearing op in nij in
subsydzjeregeling makke foar de kom-
mende tiid en wol de provinsje wer by-
Wairin opgenomeo: De Bolswardsche Courant, Westergoo en
Omstreeks 1922 maakten in onze pro
vincie de één- en twee-kamerwoningen
nog 55.5 uit van de totale woning
voorraad. Dit beschamende percentage
was bij de algemene volkstelling van
1956 gelukkig gedaald tot 19 En
het blijft dalen door krotopruiming, ruil
verkaveling en andere saneringsmaat
regelen. De vervanging van oude en zeer
kleine huizen door ruimere, moderne
woningen is uiteraard niet zonder In
vloed op het particuliere waterverbruik
gebleven. In de plaats van het ene
kraantje, waarmee velen zich vergenoeg
den, zijn de vele tapgelegenheden geko
men voor vaste wastafels, wc's, douches
of baden, warmwatervoorzieningen,
wasmachines en dergelijke, hetgeen alles
tezamen een grotere waterafname met
zich brengt (aantal wc’s in 1922: 900,
per 1 september 1962: 62.700).
En dat deze ontwikkeling nog lang niet
is afgesloten, behoeft niet te worden be
twijfeld. De „waterbeschaving” schrijdt
voort; men stelt we wezen er in de
aanhef reeds op hogere eisen, zowel
op het platteland als in de stad, waar
overigens ook nog wel het een en ander
te doen valt, getuige het feit, dat in de
belangrijkste Friese steden in veel wo-
Der is lêstendeis by de bitinking fan it
fjirtich jierrich bistean fan de I.W.G.L.
(it wetterliedingbidriuw) in kostlik
boekje ütkomd, dat op enthousiaste wi-
ze forhellet fan de greate opgong, dy’t
dit bidriuw yn dy fjirtich jier makke
hat. Wy kinne dat skoan bigripe en oan
alle kanten billikje. It wetterliedingbi
driuw is in foarbyld fan oanpakken en
trochsetten en hat kans sjoen om mei
lege tariven in oergreat diel fan üs pro
vinsje to helpen oan it kostlike wetter
foar minske en fé.
Doe’t men yn 1922 safier wie. dat acht
gemeenten harren by it bidriuw Ljou-
wert oansletten, koe de manske opjefte
ündernorm ien wurde om it hiele gebiet
ünder har hoede to nimmen. Hja hiene
De nasleep van de oorlog belemmerde
ook na 1945 nog enige tijd de hervat
ting van de werkzaamheden op volle
schaal.
Pas na 1947 veranderde het aspect zien
derogen, en vooral nadat het Rijk een
subsidieregeling had getroffen voor de
systematische aansluiting van onrenda
bele gebieden, kon de I.W.G.L. haar wie
ken eerst recht uitslaan en een grote
en toenemende activiteit ontplooien.
Deze ontwikkeling werd nog versneld
door de van overheidswege krachtig be
vorderde industrialisatie, waardoor de
algemene bedrijvigheid in Friesland
sterk werd verhoogd.
Niet slechts in technische en sociale zin
voltrekken zich ingrijpende wijzigingen
in de provincie Friesland.
Ook het cultuurpatroon is veranderd.
Allerlei andere opvattingen, levensge
woonten en gebruiken vinden ingang en
ook dit proces is van invloed. Het Is
nauwelijks meer nodig grote delen van
de bevolking te doordringen van de
waarde voor mens en dier van zuiver
leidingwater. De moderne leefwijze leidt
tot een voortdurend ruimere toepassing
van het water dat thans bijna overal ter
beschikking staat.
Dit, gepaard gaande met een sterk toe
nemend industrieel verbruik, legt de
volle nadruk niet zozeer meer op de uit
breiding van het net als op de capaci
teit van het bedrijf. Binnen een thans
vrijwel afgerond geheel van inter-ge-
meentelijke watervoorziening ziet men
zich nu geplaatst voor een snel stijgen
de vraag, waarmede een verdere ont
wikkelingsfase is ingeleid, die nieuwe,
hoge eisen stelt en omvangrijke maat
regelen vraagt.
Het honderdduizendste perceel kon in
1958 worden aangesloten, d.w.z. sedert
1948 in 10 jaar, evenveel als in de
daaraan voorafgaande kwart eeuw.
Het tempo vertraagde ook daarna nau
welijks en het was reeds in februari
by de eigen reinwettersbak. Foar wetter
bitelje, wie sokken to folie fan it goeie,
ai hoe great de biswieren, sawol hy-
giënysk as praktysk der ek oan de bak
fêstsieten. De earste tsien jier wreide
it net him üt ta 725 km en doe siet men
midden yn de tritiger jierren mei alle
illinde dy’t der doe wie. Dêrfandinne koe
men tsien jier letter, yn 1942 jit mar
komme op 1193 km en waerd de need-
saeklike Ontwikkeling troch de oarloch
wer öfremd. Mar nei de oarloch sette
it hurder fan ein, yn 1952 birikte men
1533 km net en krige de oerheit yn Den
Haech einlings ek each foar de greate
bilangen fan de „wetterbiskaving”.
Der kaem in tsienjierrenplan, hvyertroch
it Ryk subsydzje joech foar de Onren
dabele oanslutingen en dêrfan is drok
gebrük makke. Bysünder yn it easten
fan de provinsje de Wélden is doe
de iene gemeente nei de oare oergien ta
oansluting op de I.W.G.L. en koene de
nije oanslutingen by hünderten makke
wurde.
Yn dit jier; 1962 wie it net fan de
haedlieding ütdijd ta 3250 km dat is mear
yn tsien jier as yn alle jierren dêrfoar.
It omspant nou letterlik de hiele pro
vinsje en bringt rounom it heldere, hy-
giënysk suvere, leidingwetter. Wol sitte
der jit ryklik oploste salten yn, mar dat1
skynt net maklik oars to kinnen, hwant
op hiel hwat oare plakken is dat jit
folie slimmer. Sa wiene wy okkerdeis
yn Rotterdam in nacht yn in hotel en
doe’t wy de moarns oan de ober thé by
it brochje fregen, doe sei er: „Ik soe it
jo net oanriede, mynhear, hwant yn
Rotterdam is de thé praktysk net to
brüken troch it strieminne liedingwet-
ter!” Dat treast üs wer hwat op dat
punt.
It seit him seis, dat ek it tal oanslutin-
doe mar in net fan 200 km. en der wiene gen sterk omheech gien is.- Wiene dat springe, mar de gemeenten moatte de
Venus, zal rijk lonen
Romantische dromen
Worden licht vervuld
Venus blijft stil schijnen
Haar diepste geheimen
Zullen nooit onthuld.
Venus, gouden aster
Geen beeld bleek gepaster
In de dichtertaal
Venus, in zachte glansen
Aan de verre transen
Soms door de wolken vaal
Venus, velen gisten
Astronomen wisten
Zelf niet haar geheim
Venus, geestverwekking
Wie doet de ontdekking
Hoe het daar zal zijn?
Venus, wens van ieder
Kreeg nu een bespieder
De Mariner II
Venus is onttogen
Elektronische ogen
Delen straks iets mee
een vrij grote loonsverhoging (naar
schatting plm. 20
Nemen we hier Verder bij in aanmer
king, dat het aantal werkuren wel iets
verder zal dalen, dan betekent dit per
uur een nog grotere stijging.
De richtprijs van 27 cent bij 3.70
vet betekent voor de Friese boer bij 4
vet een opbrengstprijs van plm. 28.8 ct.
per kg voor alle melk. Spreker is, ge
zien de ontwikkoeling van de boter- en
kaasprijzen in de laatste weken ten aan
zien de ontwikkeling van de boter- en
optimistisch.
Vele bedrijven staan voor ingrijpende
beslissingen. Het afstoten van de vaste
arbeidskracht betekent lang niet altijd
betere bedrijfsuitkomsten. Laat men
eerst eens goed nagaan of men zijri be
drijfsvoering niet zodanig kan wijzigen,
dat deze arbeidskracht toch kan blijven,
want een éénmansbedrijf geeft wel een
zeer sterke gebondenheid.
Spreker waarschuwt ook tegen ’t soms
te gemakkelijk doen van investeringen.
Reken hierover,vóór definitief wordt
besloten. Zijn wél investeringen nodig,
en moet hiervoor geld worden opgeno
men, kijk dan goed uit. Voor de boer is
er maar één weg om geld op te nemen
en dat is bij zijn eigen boerenleenbank.
Spreker wijst er verder nog op dat bij
het aangaan van financiële verplichtin
gen de aflossingstermijn erg belangrijk
is. Hoe dichter deze ligt bij de afschrij
vingstermijn, hoe beter het is. Is het
verschil groot, dan komen de betreffende
bedrijven onherroepelijk in directe fi
nanciële moeilijkheden.
Ook met het aanhalen van varkens en/of
kippen op onze zuivere weidebedrijven
moet men voorzichtig zijn. De kracht
van de bedrijven in Z.W.-Friesland ligt
in het melkvee. Laten we ons hierop blij
ven concentreren.
Inleider wijst naar aanleiding van de
zeer grote verschillen in kostprijs per
kg melk (van 17-42 ct.) op het zeer
grote nut van een bedrijfseconomische
boekhouding. Immers hiermee weet men
niet alleen hoe het eigen bedrijf draait,
maar ook hoe de bedrijfsuitkomsten
ten opzichte van de andere bedrijven lig
gen. Een bedrijfseconomische boekhou
ding is derhalve onmisbaar.
Tot slot merkt spreker nog op, alle ver
trouwen te hebben in het kunnen van
de Friese boer.
Laten we de toekomst met vertrouwen
tegemoeet zien en ons als georganiseer
de landbouw volledig achter de stands-
organisaties en landbouwschap stellen.
Deze zullen ook in de komende jaren
onze belangen stellig zo goed mogelijk
loen de gemeente Leeuwarden in september 1922 met acht andere Friese gemeen-
en de N.V. Intercommunale Waterleiding Gelbled Leeuwarden oprichtte, werd
e mogelijkheid voor de I.W.G.L. geschapen om uit te groeien tot een der grootste
(iterleidingbedrijven van ons land. Hoe die mogelijkheid tot werkelijkheid is
[eworden vertelt ons een keurig geïllustreerde herdenkingsuitgave, die een over-
ilcht geeft van het 40-jarig bestaan van de I.W.G.L., die men thans beter
I1V.G.F, zou kunnen noemen. De begrenzing van het „Gebied Leeuwarden” valt
tans immers samen met de grenzen van onze provincie.
Ferschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
jpve: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Lf. 2451 Na 18.50 uur 2505 of 2555
.(K5157)
1962 dat tot het maken van de 120.000e
aansluiting kon worden overgegaan. Me
de door de aansluiting van onrendabele
gebieden is de waterleiding in 10 jaar
binnen het bereik van ongeveer een
kwart van Frieslands bevolking ge
bracht.
Thans beschikt bijna 95 van de in
woners van Friesland over leidingwa
ter, hetgeen pas goed tot de verbeel
ding begint te spreken wanneer men zich
realiseert dat uit de woningtelling van
1947 (dus pas vijftien jaar geleden)
bleek, dat nog niet de helft van alle
woningen in onze provincie over een mo
derne watervoorziening beschikte. Men
kan gerust zeggen, dat, wat dat be
treft, een belangrijk deel van de bewo
ners van Friesland toen nog in de mid
deleeuwen verkeerde. Bij aanhoudende
droogte waren sommigen zelfs nog op
het water uit vaart of sloot aangewezen.
Geen wonder dat overal waar de IWGL
in de „achtergebleven” gebieden ver- dustrialisatie, in de afgelopen veertig
scheen om haar buizen te leggen, ze jaren een grote verbetering ondergaan,
met vreugde werd begroet. Pas-aange-
slotenen weten het genot van de kraan,
waaruit door een simpele handbewe
ging steeds maar weer zuiver drinkwa
ter kan worden verkregen, meestal heel
wat beter te waarderen dan degenen,
die nooit anders hebben gekend en die
de zegen van betrouwbaar leidingwater
eerst zouden gaan beseffen, wanneer ze
het zouden moeten ontberen.
Intussen nam het industrieel gebruik
zeer toe. Nog duidelijker gaat dit spre
ken wanneer we het industriële gebruik
splitsen in dat van de zuivelindustrie
en de overige bedrijven, welke laatste
een relatief voortdurend sterkere stij
ging in de afname tonen. Het is een van
de vele symtomen van het „nieuwe ge
zicht”, dat Friesland krijgt. Ingrijpend
is deze metamorfose zeker voor een zo
typisch agrarisch gewest. Toen de IWGL
werd opgericht, waren er 46 van de
beroepsbevolking werkzaam in de land
bouw. Bij de beroepstelling in 1960 was
dit 26.3
Binnen de agrarische sector voltrekken
zich belangrijke wijzigingen.
Het aantal bedrijven vermindert, de ge
middelde grootte neemt af.
De behuizing van de bevolking in Fries-
destiids jit folie minsken, dy’t swarden yn 1922 noch mar 7000, yn 1932 wiene foarstap nimme. En krekt op de buor-
kerij is dat goede wetter sa bysünder
bilangryk, faeks jit noch mear as de
kostlike elektrisiteit.
It soe tige fan bilang wêze as it bi
driuw ek ris publisearje woe hoefolle
pleatsen momenteel jit sünder wetter
sitte. Har persintaezje is grif folie he-
ger as de 5 fan it algemiene totael.
En hwa sit der mear om forlegen as
krekt de boer. Hwat kin der torjuchte
komme fan earste kwaliteit molke,
hwer’t wy alles oan dwaen moatte, as
it wetter komme moat üt in stjonkend
saed of in stjonkende sleat. Hoe wol men
dan kwaliteit lever je?
Yn dizze hoeke, hwer’t de pleatsen for-
spraet yn it lanskip lizze, binne de oan-
slutingskosten heech, dat is düdlik, mar
meimekoar moat dit oplost wurde, hwant
it giet hjir net op it foarste plak om in
greater gemak mar om in needsaeklike
bihoefte foar minske en fé.
Dêrom, al kin alles net tagelyk en moat
men rekken hélde mei it biskikbere tal
faklju en materialen, it is nou de tiid
om de léste fiif presint ek üt it lijen
to heljen.
As dan mei koarten it manske gebou
oan it Saeilan to Ljouwert de kroan op
it wurk sette sil, dan hoopje wy och sa,
dat der wer hiel hwat buorkerijen for-
lost binne üt har ünforantwurde situ
aesje.
Dêrmei soe oan in pynlike en hertsea-
rige kwesje op in blide wize in ein komd
wêze en de ekonomyske krêft fan it
agraryske bidriuw in greate stipe jown
wurde. verdedigen.
Oan de I.W.G.L. üs tankbere en hert- Aan de andere kant hebben we als boer
like lokwinsken mei alles hwat hja al ook de plicht om ons bedrijf zo rationeel
birikt hawwe. en help de minsken, mogelijk te voeren.
dy’t hjir al sa lang nei ütsjogge, sa gau Na deze inleiding werden nog een groot
mooglik.
[elijkmatig heeft de groei zich echter
jet voltrokken.
Unvankelijk was het tempo rustig, ook
il omdat er enkele jaren met de aan
loop gemoeid waren.
Zo moest er voor het nieuwe bedrijf een
lieuw pompstation het pompstation
Xoordbergum worden gebouwd, om-
iat de eerste installatie aan het Pikmeer
te Grouw spoedig zeer verouderd was
en het water van het meer een weinig
lantrekkelijke grondstof voor de berei
ding van drinkwater was gebleken.
Daarna volgde een periode van sterke
groei, tot de economische crisis ook hier
haar invloed meer en meer deed gevoe
len. Toen de economische toestand in
de tweede helft van de dertiger jaren
verbeterde, kwam er opnieuw vaart in
de ontwikkeling van het bedrijf.
Helaas brak in 1940 de tweede wereld
oorlog uit; reeds in de loop van 1942
kwam er door maatregelen van de be
zetter en door gebrek aan materialen
een voorlopig einde aan de verdere uit
breiding van Frieslands drinkwater
voorziening.
ningen nog een wc en bad- of douche-
gelegenheid ontbreekt.
Veertig jaar geleden stootte men zich
daar niet aan, thans wordt het met een
uitroepteken vermeld.
Wij wezen behalve op een aantal struc
turele veranderingen die zich in de af
gelopen veertig jaren in ons gewest
hebben voltrokken, op een aantal an
dere oorzaken, die tot de wording van
Friesland’s huidige drinkwatervoorzie
ning hebben bijgedragen. Wij zouden ons
schuldig maken aan een wel zeer on
volledige geschiedschrijving als wij ver
zuimden melding te maken van het be
langrijke principe-besluit, dat in 1931
door het College van Gedeputeerde Sta
ten werd genomen en waarbij aan de
I.W.G.L, concessie werd verleend voor
het gehele vasteland van Friesland, uit
gezonderd de stad Sneek en het voor-
zieningsgebied van de toenmalige „N.V.
De Heerenvcensche waterleiding”.
In 1954 werd de N.V. De Heerenveen-
sche Waterleiding met rond 5000 aan
sluitingen, overgenomen. Ook de elland-
gèmeenten traden toe. De gemeente
Sneek zette op 3 februari 1960 haar
eigen pompstation stop en sloot, na
langdurige onderhandelingen, een over
eenkomst met de I.W.G.L. inzake leve
ring en-gros.
Alle 44 Friese gemeenten op één na
Sneek zijn dus thans aandeelhouder
van de I.W.G.L. Zo ontstond de unieke
situatie dat de I.W.G.L. als zuiver inter
gemeentelijk bedrijf de gehele provincie
van leidingwater voorziet. Dat is te
vens een gezonde situatie. Immers; de
gemeenten hebben ten aanzien van de
drinkwatervoorziening een wettelijke
taak.
Veel belangrijke vraagstukken vragen
intussen reeds weer de aandacht. Spoedig
zullen afdoende maatregelen getroffen
moeten worden ter bescherming van de
waterwingebieden. Het tot dusver in
Nederland nog nauwelijks aangepakte
probleem van het beheer van de grond- komende jaar gerekend moet worden op
Ieder 100ste koper een wollen deken ca
deau. P. Lunter, Bolsward
De algemene toestand van de Prins is nu
dermate verbeterd, dat begin januari een
terugkeer naar het paleis Soestdijk mo
gelijk is.
Het herenhuis aan de Polstraat, in huur
bij de heer H. Vrijburg aangekocht door
kapper J. Veldman voor f 3612,
Het weiland „Het Hof” met stalling aan
het Hengstepad aangekocht door Anne
Dijkstra te Bolsward voor f 2223,
Zondag 5 december geopend, des mor
gens 10 tot des middags 12 uur. Banket
bakkerij fa. Tj. de Jong. St. Nicolaas-
avond Balgooien.
Voor de betrekking tot hoofd der school
te Spannum hebben zich 56 sollicitanten
gemeld.
i
0
