Moet Zuidwesthoek Europees
natuurpark worden?
Katoenshow 1963 in het
teken van de imprimé’s
Schoenenomzet steeg in
1962 met 7 procent
PROF. DR. STRZYGOWSKI LIET
OOG OP FRIESLAND VALLEN
Maar de export moet hoger
r. 7
Zilveren filmpjes
2de week maart 1938
Fan de Martinyloer
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
DINSDAG 5 MAART 1963
102e JAARGANG
No. 18
aan-
zo
een
van
uit de ontwerpers
digd een aantal modellen voor de Katoen-
it léste jier lit
Uit een zogenaamde
katoenen composé-stof
met een zeer sportief
karakter heeft Peter
fongmans dit voor de
tiener zo plezierige
zonnepakje gemaakt.
Het losse jasje met
geplisseerde kraag is
rose-witte
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adrest
Marktstraat 15
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 233J
(K 5157)
naai de aandacht heeft getrokken, ook
voor de toekomst naar aard en karakter
bewaard blijft. Zulke landschappen zul
len volgens Strzygowski eilanden van
rust moeten zijn, waar de bezoekers el
kaar niet hinderen. In bepaalde delen
zou geen gemotoriseerd verkeer moeten
worden toegelaten. Binnen deze gebie
den zullen ook voorzieningen voor re-
Prinses Juliana en Prins Bernhard zijn
zondagmorgen voor het eerst sinds de
geboorte van Prinses Beatrix te Baarn
ter kerke gegaan.
Divans, royale maten, f 12.50. H. Lot-
stra, meubelhandel.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwaruil
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
In rike swalker neame wy
in toerist
ar
de
De zomertijd zal dit jaar Ingaan op 15
Tj. de J. mei en eindigen op 2 oktober.
Friesland biedt iets, dat zeldzaam is ge
worden in Nederland; Friesland biedt
nog ruimte. En wat voor ruimte!
Een ruimte, waar de lucht nog zuiver
is, waar het water op de meeste plaat
sen nog rein mag worden genoemd en
de bodem gezond. Een ruimte waar ’t
nog mogelijk is de stilte te horen, de
rust te beleven. Die ruimte wordt gevon
den in een afwisselend landschap van
duinen, strand en zee, van meren, moe
rassen, riet- en grasland, van bossen,
houtvallen en laanbeplantingen. En ver
spreid temidden van die ruimte liggen
de boerderijen en dorpen.
Friesland kan nog bogen op een land
schap van een grootsheid en gaafheid
als elders in ons land maar weinig meer
wordt gevonden. Natuurlijk kunnen ook
in Friesland tal van wonde plekken in
het landschap worden aangewezen en er
zijn voorbeelden te over, waar schoon
heid verloren is gegaan of waar in het
landschap op onverantwoorde wijze is
ingegrepen. Grote delen van Friesland
bezitten echter nog een zeer eigen ka
rakter en munten uit door landschap
pelijke schoonheid zowel als door ruimte
en rust.
Op het behoud en de instandhouding van
landschappen, waar deze elementen
schoonheid, ruimte en rust tezamen
worden aangetroffen, kan Nederland
niet zuinig genoeg zijn. Juist orpdat
grote delen van ons land steeds dichter
bevolkt raken, steeds meer verstedelij
ken en verder industrialiseren, juist
daardoor wordt de betekenis van land
schappen als Friesland biedt, voortdu
rend groter.
In de grote industrie-centra in de Rand
stad Holland wordt de lucht even goed
als in het Roergebied en in Londen ver
ontreinigd door rook en walm uit fa
brieksschoorstenen en door uitlaatgas
sen van auto’s en motoren. En niemand
ontkomt aan de schadelijke invloed, ja
aan de langzame, bijna onmerkbare ver
giftiging door deze schadelijke gassen,
roet en ander vuil.
Het is echter niet alleen de luchtveront
reiniging, waaronder onze moderne sa
menleving lijdt. Er is ook het lawaai,
dat de arbeidsprestatie ongunstig be
ïnvloedt en er zijn steeds meer mensen
die de psychische spanningen niet meer
kunnen verwerken. Groot is ook het
aantal dergenen, dat alleen kan vol
houden dank zij het feit, dat zij er nu
en dan tijdens de weekeinden en vakan
ties uit kunnen breken, naar buiten kun
nen gaan, het landschap in, waar zij
temidden van zuivere lucht rust en
ruimte kunnen vinden. Er is geen twij
fel aan, dat dit aantal in de eerstko
mende tientallen jaren nog sterk zal
toenemen. Daarom zal de behoefte aan
behoud en instandhouding van grote,
gave, afwisselende en boeiende land
schappen, waar rust en ruimte kunnen
worden gevonden, toenemen.
Het zal hier gaan om landschappen, zo
als dr. W. Strzygowski, hoogleraar in
de Economische Geographic te Wenen
bedoelt in zijn in 1959 verschenen boek
„Europa braucht Naturparke”.
In dit boek bepleit Strzygowski de stich
ting van een groot aantal „Nationale
Parken” in Europa. Voor Nederland ko
men naar zijn mening hiervoor vier ge
bieden in aanmerking, te weten de Hol
landse duinkust, de Veluwe, de Wadden
eilanden en de Zuidwesthoek van Fries
land. Dat twee van deze vier gebieden
in Friesland zijn gelegen, illustreert nog
eens duidelijk, dat Ffiesland in land
schappelijk opzicht inderdaad iets zeer
bijzonders heeft te bieden. Dit betekent
echter tevens, dat op Friesland een bij
zondere verantwoordelijkheid rust.
Friesland zal er zorg voor moeten dra
gen, dat zijn landschap, dat internatte- j geie' bieren
creatief nachtverblijf achterwege moe
ten blijven. Daarvoor zullen de bezoe
kers terecht kunnen in de randzone’s,
via welke zij de rustgebieden bereiken.
Het spreekt vanzelf, dat veel van de ge
dachten, die prof. Strzygowski naar vo
ren brengt, nader moet worden uitge
werkt. Ten deze zullen ze door plano
logische maatregelen te realiseren zijn.
Met planologische maatregelen alleen
zal echter niet kunnen worden volstaan.
Zulk een landschap zal een eigen status
moeten krijgen. Daarvoor zal mogelijk
een afzonderlijke bovengemeentelijke in
stantie in het leven moeten worden ge
roepen, die toegerust met de nodige be
voegdheid tot taak zal hebben deze land
schappen van uitzonderlijke waarde in
stand te houden en te beheren, zoals zij
dit vereisen.
Dit geldt voor de Friese Wadden-eilan-
den, dit geldt bovenal ook voor de Zuid
westhoek van Friesland, ruwweg omvat
tende het gebied ten westen en zuiden
van de lijn Lemmer-Sneek-Afsluitdijk.
Er zijn in Friesland meer landschappen,
die waard zijn behouden te blijven,
maar de eilanden en de Zuidwesthoek
spannen de kroon.
Op deze landschappen met hun .rust en
ruimte zij Friesland in het bijzonder
zuinig. Hier kan het zijn eigen inwoners
zowel als velen van buiten de provincie
iets bieden, dat steeds moeilijker zal
zijn te vinden en dat toch onmisbaar
is.
Van 22 tot en met 24 april 1963 wordt
te Utrecht, Nederland, de Zesde Inter
nationale Schoenenbeurs Nederland ge
houden. Een 150 firma’s zullen hier hun
nieuwste collecties tonen op een totale
oppervlakte van 4200 M.z De beurs heeft
plaats in de Julianahal op het terrein
Croeselaan.
Omzetten.
De verkopen in de schoenwinkels be
droegen in 1962 in paren uitgedrukt
5 meer en in geld uitgedrukt 7
meer dan in het voorafgaande jaar.
Dat de geldomzetten sterker zijn geste
gen dan de paren-omzetten, behoeft niet
I te betekenen dat de schoenen duurder
zijn geworden; het betekent in dit ge-
I val dat relatief meer hoogwaardige
schoenen zijn verkocht.
De ontwikkeling van de Euromarkt leidt
er toe, dat het aanbod van schoeisel op
de Nederlandse markt steeds meer uit
gebreid wordt met buitenlands schoeisel
en dat daarvoor vanzelfsprekend het
aandeel van de Nederlandse industrie in
de voorziening van de binnenlandse
markt welk aandeel vroeger dicht bij
100 lag terugloopt.
Het tempo, waarmee de Import stijgt,
vertoont echter de laatste tijd een af
nemende tendens. Het ligt ook in de lijn
der verwachtingen dat in de verhouding
binnenlands-buitenlands schoeisel op on
ze markt op den duur een zekere sta
bilisatie zal intreden, waarbij de Neder
landse industrie wegens de natuurlijke
voorsprong die zij in verschillende op
zichten op de buitenlandse concurrentie
heeft, het leeuwendeel van de binnen
landse voorziening zal blijven verzor
gen.
De export van de Nederlandse schoen
industrie ontwikkelt zich niet in de
mate als nodig zou zijn om de groeien
de import te compenseren.
Hierbij spelen verschillende factoren 'n
rol o.a. de omstandigheid, dat het voor
de industrie van een klein land moeilij
ker is uitgestrekte buitenlandse mark
ten te bewerken, dan het voor de indus
trie van een groot land is om een klei
ne markt erbij te nemen.
Niettemin slaat de Nederlandse indus
trie met een export aan lederen schoe!
nen, die 15 van de nationale produk-
tie bedraagt, nog steeds geen slecht fi
guur tegenover de grote en kleine broe
ders van West-Europa.
Onlangs stond de Nederlandse schoen
industrie onder de 16 landen, waarover
bekend, op de derde plaats, wat betreft
de geëxporteerde paren in verhouding
tot de produktie.
De Nederlandse schoenindustrie wordt
hierin n.l. overtroffen door Italië en Bel
gië; landen als Engeland, Duitsland en
Frankrijk met een sterk ontwikkelde
schoenindustrie, blijven daarbij aanzien
lijk achter. Dit neemt niet weg dat de
bevordering van de export, een van de
meest brandende problemen is voor de
Nederlandse schoenindustrie.
Fa. H. J. van den Oever opende geheel
gemoderniseerde zaak aan de Grote
Dijlakker.
Afscheid van Candidaat W. H. Poot,
voorganger van de Herv. Evangelisatie
te Wommels, wegens beroep naar
Eexta.
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Katoen laat vele interpretaties toe.
Iedere mode ontwerper heeft altijd wel
een voorkeur voor een materiaalsoort. Bij
de een is wol favoriet, bij de ander zijde,
Het schoenenverbruik in Nederland gaat
nog steeds in stijgende lijn, niet alleen
als gevolg van de toename van de be
volking, doch ook doordat per hoofd
van de bevolking meer paren schoenen
worden aangeschaft.
Sinds 1963 is het verbruik in Nederland
per hoofd per jaar gestegen van 1.29
show te maken. Daaronder zijn er die
graag met katoen werken, maar enkelen
van hen hebben andere voorkeuren, met
bet gevolg dat zij bepaald andere accen
ten op de katoenverwerking zullen leg
gen.
Evenals in voorgaande jaren is bij de Ka
toenshow 1963 gebleken dat de katoenen
Stoffen door hun veelheid en veelzijdig
heid en uiteraard ook door een hoge ma
te van veredeling iedere mode-ontwerper
inspireren tot creaties, waarvan iedere
vrouw zou dromen die in haar eigen kle
renkast te hebben.
nen stoffen beantwoorden aan de verlan
gens van de vrouw, of zij nu uitermate
luxueus gekleed wil gaan of zich tevre
den stelt met eenvoudiger, maar niettemin
elegante kleding.
Van een wel zeer pretentieuze avondjurk
tot een uiterst eenvoudig middagjapon-
netje zijn in de Katoenshow 1963 veler
lei modellen te zien. Daaronder zijn nog
al wat ensembles, bestaande uit een jurk
en 'bijbehorende mantel, twee- of drie
delige tailleurs, cocktailtoiletten en
wat had u anders verwacht heerlijk
luchtige, zonnige zomerpakjes.
Behalve door het creatieve vermogen der
ontwerpers en een veelheid van zeer ver
edelde weefsels, wordt het modieuze as
pect van de Katoenshow 1963 zeker ook
bepaald door de tientallen imprimé’s; niet
ten onrechte, want de Nederlandse tex-
tieldrukkers hebben het in hun kunst zo
ver gebracht, dat zij internationaal ver
maard geworden zijn.
Yn ’e mist fan de takomst
It brief fan de jonge boer, dy’t mei syn
broer it nije aventuer óangiet op in pleats
dy’t oardel kear sa djür wurden is as
in skoftke forlyn mooglik wie, ropt al-
lerhanne fragen op, dy’t foar de takomst
net sunder bilang binne. Hwat is it lan
nou wurdich foar in boer, dy’t der syn bi-
stean op winne moat? Is er genóch for-
skil makke tusken min en bést lan Tus-
aken in plleats mei in béste, rornme bi-
huzing en dy mei in aide ütsloerde boel?
Hat men de hiernoarmen, dy’t de groun-
slach foarmen foar de keapprizen wol ré-
eel bihannele. It is sünder mis, dat yn
de léste jierren twa tsjinstelde biwegingen
to merkbi'.en wiene. De iene wie de he
en keapprizen trorii it n;je
taksaesjesysteem. De stiging fan de
■beidsleanen, it libbensünderhald en
stadichoan djürdere foerprizen en kosten
fan allerhanne reau kamen der oerhinne.
Dus: bilangryk hegere ütjeften. Oan de
oare kant sakjende molkprizen en jit
mear sakjende féprizen. Dus: mindere
ynkomsten. Beide ynfloeden meitsje op
in trochsné-pleats sa mar in forskil fan
fiiftüzen goune.
En nou stiet men foar it feit, dat hiel
hwat lju der Ijocht yn sjogge om lan en
pleatsen to keapjen foar prizen, sa’t wy
dy nei de oarloch net kend hawwe. It is
wier, dat dé minsken, dy’t der fan üt
giene troch slüchslimme streken mear
barden as de Wet taliet, sa as dizze jonge
boer ek oanjowt, mar oer it ginnerael
waerd hjir yn Fryslan de tomme der stiif
op halden. Mei de ütkomsten fan de lés
te tiid soe men forwachtsje kinne, dat
de minsken der tsjinoan sjen soene, in
pleats of lan to keapjen, mar it blykt sa
net to wêzen, Hwant fan alle kanten
heart men dat er ünderhans frijhwat for-
koft wurdt en as it lan of de pleats fnj
is, wurdt der bilangryk mear bean as to-
foaren.
It is wier, dat de lienbanken op it stik
fan kredyt flotter en makliker wurden
binne, it jild is wol to 'krijen, Mar der
bliuwt fansels dochs altyd oer, dat de
rinte en de óflossing der komme moat.
En de rinte fan 5% lycht der net om as
jo in pleats fan in kwart miljoen op jou
namme ha. Dat is allinnich al 12.500
goune. Foar de libbene en deade ynven-
taris kom jo mei in ton net klear, dat is
jitteris 5000 goune op syn minst.
Nou seit dizze jonge boer wol, dat jo fan
it eir,en jild dizze rinte net re'J:enje moat
te ln,..ut dat seks yn de Idnbou v>Inlik
Ikpms fan
streep, die geheel past
bij een bontgeweven
effen rose stof van
dezelfde kwaliteit,
waaruit de broekrok is
gemaakt. (Model uit
de Katoenshow 1963
tot 1.85 paar voor lederen schoenen en
van 1.95 tot 2.90 paar voor alle soorten
schoeisel tezamen; dus ook pantoffels,
sportschoeisel e.d.
Het feit, dat de mensen steeds minder
gaan lopen én dus minder schoenen ver
slijten, wordt ruimschoots gecompen
seerd door de stimulans die de mode op
het schoenenverbruik uitoefent.
Dit vindt ook zijn weerslag in een to
tale verandering van het begrip kwali
teit op het gebied van schoenen.
Vroeger werd kwaliteit gelijk gesteld
met duurzaamheid. Nu ligt het accent
voor een deel op de pasvorm en voor
een ander deel op het uiterlijk en de af
werking van de schoen.
Het feit dat de schoenenprijzen vrij con
stant zijn gebleven en de prijsontwikke
ling voor schoenen dus is achtergeble
ven bij de prijsstijging die men voor 't
totaal gezinsbudget kan constateren,
oefent een gunstige invloed uit op het
schoeiselverbruik.
Het prijsindexcijfer voor schoeisel be
draagt momenteel op basis 1953 100,
105, terwijl het prijsindexcijfer voor de
kosten van levensonderhoud op dezelfde
basis is gestegen tot 128.
Hwat hat (jabe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen
een derde levert zijn beste prestaties met
katoen, terwijl weer een andere mode
ontwerper graag met bont werkt. Voor 't
Katoeninstituut, dat dit jaar de Katoen
show 1963 presenteert, zou het al heel
gemakkelijk zijn om uit de ontwerpers
degenen te kiezen, die het liefst met ka
toen werken en hun de opdracht te ge-
collecties samen te stellen voor de
show van het jaar.
Maar juist om de veelzijdigheid van ka
toen aan te tonen worden ieder jaar de
beste ontwerpers in Nederland uitgeno-
Wij schrijven maart. En nóg bestaat de enige recreatie-mogelijkheid in schaats-
rijden, toertochten en „belslide-jeijen”, hoewel de animo wel tanende is.
Wij schrijven maart, dit wil ook zeggen: het zal niet lang meer duren of de roep
van de kievit of gruto klinkt weer over de velden of vakantieplannen worden
weer gemaakt en het oog op de recreatie in de zomerse natuur gericht.
In de afgelopen week waren het twee gebeurtenissen, die in dat opzicht de
dacht trokken. In de eerste plaats wel de installatie van de recreatie-raad door
Mr. D. Okma, lid van de Ged. Staten, namens het provinciaal bestuur en in de
tweede plaats het verschijnen van het eerste nummer van het nieuwe tijdschrift
„Friesland, dat er fris en aantrekkelijk uitziet.
In dit nummer, dat naast het economische aspect ook het recreatieve belicht,
vonden we een artikel van de heer Vlieger, Fries deskundige op het gebied van
landschapsbescherming, wel een van de meest interessante, vooral ook door het
feit, dat hierin het plan van prof. dr. Strzygowski gesignaleerd wordt, dat met
name ook voor de Zuidwesthoek van Friesland van belang is.
De heer Vlieger schrijft hierin als volgt:
fjild, boskwallen, yn greate dielen fan
it lan foar wentebou en rekreaesje, dan
komt men fansels op hiele oare prizen.
Jo moatte de fraech oars stelle. Hwan-
near is it lan djür foar in boer, dy’t der
by dizze prizen in stik brea op fortsjinje
moat. Hoef olie fêste kosten oan rinte en
ofskriuwing bliuwe der oer as elk sines
krige hat
De prizen kin de boer neat oan foroarje,
it iennichste is de hichte fan de lanprizen.
Wurde dy twa kear sa heech, dan sil in
gewoane pleats trije oant fjouwertüzen
goune jiers mear kostje. Is der romte foar
dan kin it. Is dy romte der net, dan moat
it foun wurde yn ófbraek fan eigen jild
of eigen wurk. Dan komt men ta de op-
fetting, dat men de rinte. fan eigen jild
net rekkenje moat of dat de boer foar
minder jild folie mear wurk docht as
normael. En jit faker sil it gean to’n koste
fan de bern, har takomst en reedlike oan-
spraken op eigenfortsjinne lean.
Hwant de mof
it düdlik sjen, dat de garansje fan de ge
middelde kostpriis net mear bistiet. De E.
EG. sil nou foar de prizen opkomme
moatte. En hwat dat yn feite bitsjut, kin
gjin minske mei wissichheit sizze. Op dit
stuit liket it wol op fleanen.
En myn persoanlike miening is dan ek,
dat it loslitten fan de Wet krekt yn dizze
omstannichheden, djip bitreurd wurde
moat. It hie net op in üngelokkiger tiid
komme kind. De reedlike posysje fan de
boeren, de mooglikheit om de swiere lés
ten troch fiks oanpakken geleidelik oan
d7wea‘rdêafan"it“j‘iidTnëoëTïi'n lichter to meitsjen is priisjown. Hja farre
- nou wer folslein yn de mist nei in unbi-
kende takomst. En nimmen wit hoe’t dy
I takomst wurde sil.
i’.y't bi.J'e wdi.'.e Kar -i.i’.i i i, hei
Het zijn dit jaar de bedrukte stoffen die
in talloze nuances de toon aangeven in de
Katoenshow 1963. Van de niet minder
dan 57 modellen, afkomstig uit de ateliers
van vijf mode-ontwerpers, zijn er 35 ver
vaardigd uit bedrukte katoenen stoffen,
21 uit bontgeweven katoenen stoffen en
één uit een katoenen broderie.
De katoenshow is een jaarlijks weerkeren
de modieuze gebeurtenis, waarbij de na
tionale katoenindustrie aan het Neder
landse publiek laat zien wat zij vermag
en welke katoenen stoffen in het komen
de seizoen weer ter beschikking staan van
iedere naar een vernieuwing van de gar
derobe verlangende vrouw. De show is
op 10 januari in Amsterdam „in premiè
re” gegaan en zal als een levende uitstal
kast der katoennijverheid door het land
trekken „tot leeringhe ende vermaeck”
van de vrouw.
Deze zal daarbij tevens kunnen genieten
van hetgeen mode-ontwerpers als Dick
Holthaus, Max Heymans, Ferry Offer-
man, Ernst Jan Beeuwkes en Peter Jong-
mans hebben gewrocht. In een keur van
haute couture modellen laten zij zien hoe
veelvuldig en eindeloos gevarieerd katoe-
nea kind hat, mar dat rekkentsje kloppet
net. Jo soene likegoed sizze kinne, dat
men jins eigen lean net rekken je moat,
neffens de tiid en ek dat giet net op.
Mei bilangstelling hearde ik ek nou wer,
dat de jonge boer seit, dat de priisfor-
haldingen tusken goed lan en min lan
sa binne, dat it earste jit altyd it goed-
keapste is. Dat heart men algemien, mar
it feit docht him foar, dat de minsken
seis yn dy kontreijen, hwer’t licht lan
leit, de sterkste oandrang ütoefene haw
we om de noarmen omheech to krijen.
Krekt yn de Walden hie men de measte
muoite om de noarmen fést to halden.
Dochs bin ik it persoanlik alhiel iens mei
de lju, dy’t sizze, dat goed lan, yn flinke
greate perselen en in goede lizzing altyd
goedkeaper is as stadicli en üngaedlik liz-
zend lan.
Itselde jildt fan ’e bidriuwsgebouwen. To
min is rekken halden mei it greate for
skil tusken in hechte, moderne en tomme
pleats neist in aid krebintich fort, hwer’t
it allinnich droech is as it net reint en it
fé yn hokken en under in ófdak plak fine
moat. Foar it minste wurdt j immer to-
folle bitelle en it béste is net gau to djür.
De fraech, hwannear is lan winlik djür,
kin ik net biantwurdzje. Lan wurdt net
makke. Hwer’t it üt sé woun wurdt, kos-
tet it safolle, dat allinnich de oerheit soks
dwaen kin. Sok lan komt nou wol op
20.000 de H.A. net alinnich yn de nije
polders, mar ek by de lanoanwinnings-
wurken.
Hwannear is lan winlik djür? Rekkent
men
nou wol trije of fjouwer kear safolle kost
je meije as foar de oarloch. Hwannear is
lan diür? As men sjocht nei de pri~',n.
i
