IN ’T POTHUIS TE MAKKUM WEER AARDEWERK Zomerlestiviteiten nemen vaste vormen aan FMj Collectie kon belangrijk worden uilgebreid Fan de Marl iny loer STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Gevallen grootheid Jiergearkomste Fryske Bibleteek Zilveren filmpjes DINSDAG 11 JUNI 1963 102e JAARGANG No. 43 il P Harlinger fa- 1 gelopen jaar verschillende Jen Beëindigd, onderging aanzienlijke YN IT SKAED FAN DE IEUWEN! schotel, datering gjin boeken koene, as allinnich mar dield wie, doe’t de ealliu op har burch ten en stinzen wennen, komst wiene, de wallen Abonnementsprijs f 1.90 per kwartsal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Advertentieprija: 13 cent per mtn Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertentiea bij contract reductie fan keningen ringen en 1 elts biwald it i en bistjürders, fan bilége- de tsien Gasthüspleatsen, mei in goed bisettingen yn stan bleau, dat I hündert pounsmiet los lan. In Gasthüs- wer oernaem en fuortsette. boer is in lokkich hierder, gjin jildman 1i oan syn wissichheit, dat hysels en makke, it hat risten en geslachten fan ke- syn bern letter de pleats halde sille. Fan invloed van de na-oorlogse opbloei, het hedendaagse fabrikaat. Zowel van de eers te probeersels (o.a. een zwarte vaas) als van het huidige fabrikaat zijn voorbeel den aanwezig. Oorspronkelijk lag het wel niet in de be doeling en wilde men slechts een histo risch overzicht geven, maar het publiek, verleden jaar bij de Steensma-tentoonstel- ling met dit werk geconfronteerd, was er zonder meer dusdanig enthousiast over, dat men deze consessie heeft gedaan. Ook grotere stukken als tegeltableaus, w.o. het bekende stuk, afkomstig van ’t tichel- werk te Bolsward maken de tentoonstel ling ook nu weer tot een zeer waardevolle ig kon worden geput een ibreiding. In het buitenland konden door de secre taris, Ir. Tichelaar niet minder dan tien stukken worden aangekocht, op veilingen en in de handel konden in Nederland eveneens omstreeks tien stukken worden verworven. Mede door deze aanwinsten, waarvan er enkele van uitzonderlijke kwaliteit en verder door de verlenging van een aantal bruiklenen kan dit jaar een collectie historische stukken worden ge toond, die in verschillende opzichten net ideaal van een voor de vroegere produk- tie representatieve verzameling benadert. Bolswards Nieuwsblad Waarin opgenomen: De Bohwardsche Courant, Westergoo en De Jong’t Nieuwsblad is er een keuze uit 4 modellen. De verhuring van zitplaatsen in de Herv. kerk te Kubaard bracht op f 198,ver leden jaar f 164, Installatie van de heer H. Smeding als hoofd der o.l. school no. 2. De regering overweegt het vliegveld Schiphol op te heffen en een centraal vliegveld te stichten b.v. te Leiderdorp. Tot directeur van het Stedelijk muziek korps is benoemd in de plaats van de heer Vastennout, die eervol ontslag had ge vraagd, de heer G. Koning te Leeuwar den. 40 jarig regeringsjubileum H.M. Konin gin Wilhelmina, De Stichting Fries Aardewerkmuseum de eerste maal het produkt van de Har- ,,De Waag” te Makkum organiseert in het Pohuis, ook dit jaar weer een ten toonstelling van Fries Aardewerk, die 1 juni werd geopend en duurt tot 15 sept. (dagelijks van 10-17 uur en zondags van 14-17 uur). Het zal reeds de vierde zo- mertentoonstelling van fries aardewerk zijn. In I960 werd de jubileumtentoon stelling gehouden, in 1961 een expositie van Fries aardewerk, waaronder rood pot- tegoed en kerfsnee aardewerk, verleden jaar was de tentoonstelling geïnspireerd op het werk van ontwerper J. R. Steensma en thans is het een tentoonstelling van Fries aardewerk, nagenoeg uitsluitend fayence. Ofschoon het afgelopen jaar verschillende bruiklenen wen de collectie waaruit voor deze tentoonstel ling uitl Profumo heeft gefaald Eens juichend ingehaald Door politieke groten Thans zogenaamd „gevraagd ontslag”, lees: weggejaagd Van zijn zetel gestoten. Voornaam, intelligent Minister met talent Een van de toekomststerren Het schunnig avontuur Het zwoele zinnenvuur Moest zijn opgang versperren Huisvader, echtgenoot Een band die los omsloot Als zakelijk geriefje Gaf hij zich uaarom af Willoos, lichtzinnig, laf Met een straatmadelief je? Dienaar der Britse kroon Zijn dag begon blank, schoon Nu is de glans verduisterd Dorst naar een etterbuil Besmeurde hem met vuil Als weggetrapte ontluisterd Profumo staat aan kant Het teken op de wand: Amor buigt voor geen wetten De verderrsengel vond Zijn prooi, hij waart stil rond In kroeg en kabinetten Bij die ontmoeting blijkt gewis Wie van leem, wie van ijzer is. PIET Op sneon, 15 juny o.s. sil de Algemiene Ledegearkomste (Jiergearkomste 1963) fan.de foriening „De Fryske Bibleteek” halden wurde. Dizze gearkomste sil wêze yn de herber- ge fan Jellema to Mantgum en bigjint de neimiddeis twa ure. Oan ’e oarder komme ü.o. it jierforslach en de jierrekken oer 1962, de bigreating en it ütjefteplan foar 1963, en bistjürsforkiezing. Nei ófrin fan de gearkomste is der, foar- safier’t de romte it talit, gelegenheit ta it bywenjen fan de ütrikking fan de Rely- Jorritsma-prizen 1962, dy’t deselde mid dels to Mantgum pleats hawwe sil en wol om fjouwer ure, yn it Gritenijhüs fan Baerderadiel. de Marktstraat, 's avonds gevolgd door de intocht van de Heamielkeninginne en .het heamiel, welke laatste tijdens n groot familiefeest in het Julianapark zal worden genuttigd tijdens een feest-programma, dat door de gasten zelf, i.c. de plattelands jongerein zal worden verzorgd. Trouwens meer dan dit andere jaren het geval was is de nadruk gelegd op een intens samen spel tussen bolsward en omgeving. Zo zal in de optocht ter gelegenheid van de intocht het muziekkorps van Exmorra vooroplopen en een gezelschap „blaes- poepen”, gevormd uit het zusterkorps van Tjerkwerd de levendigheid verhogen. Trouwens ook de Landelijke Ruiters zul len weer van de partij zijn en in de stoet hoopt men een uitbeelding te geven van de üngetiid van voorheen en thans, of def tiger gezegd, de hooiing oude en nieuwe stijl, ook geheel verzorgd door de platte lands- en boerenorganisaties. Van het avond-programma, dat de vorm zal hebben van een groots opgezette boe renbruiloft zal de heer M. v. d. Weerd de regie voeren. De bedoeling is op ouder wets gezellige manier ongedwongen sa men te zijn. Omke Romke en de Skots- ploech zullen ongetwijfeld hun medewer king willen verlenen. De donderdag daaraanvolgende is van ouds de boerendag. De tractoren behen- digheidswedstrijd zal worden verleven digd door hier een ringstekerij voor mee rijdende dames aan te verbinden. ’s Avonds geeft Tetman de Vries de pre mière van „Fan snufdoaske oant nylon- hoaske”. Een mechanische speeltuin zal niet ont breken. De vrijdag is bestemd voor het houden van gymnastiekdemonstraties en de zater dag komen men name de kinderen aan hun trek. In het Julianapark zal b.v. een optreden plaats vinden van Pipo de clown in hoogst eigen persoon. Des avonds is er een daverende teenager show met tal van radio en tv sterren met medewerking van o.a. Peter and his roo kies, Ria Valk, enz. Al met al hoopt Bolsward op goed „üngetiderswaer” want men heeft het er op gewaagd de heamiel- feesten aan de vroege kant te houden. It is simmer, alhiel opfleure nei de lange winter jaget it drokke libben lans wegen en diken, de masinen rattelje oer de lan- nen, der wurdt groeven as soe de ierde op ’e kop set wurde, der wurdt boud as near- ne earder, hastich en üngeduldich sykje de minsken al wer nije plannen ta ütfier to krijen. hastich as wie der harren jit mar in skoftsje tiid gundMar der is ek in oare realiteit. Oan de Koumerk, it Skilwyk, it Leech Bolwurk stean gebouwen en huzen, dy’t hjoed bysünder yn de bilangstelling stea- ne. It St. Anthony-Gasthüs fiert feest It is in treast om yn it ünk immen to moetsjen, dy’t noch üngelokkiger is De opstelling van de stukken laat eerst de beginperiode van friese fayence uit de 17e eeuw zien. Dit is een collectie schotels die onderling veel verwantschap vertonen op grond van overeenkomst in de randdeco ratie of de hoofd versiering, gevolgd door een zo op ’t eerste gezicht ander fabri kaat, schotels en borajes, dat in de deco ratie wel lijkt aan te sluiten bij het friese produkt (vergelijk bijvoorbeeld de vruch tenmanden) doch die in uitvoering van de friese verschillen. Is dit een produkt van een onbekende friese fabriek of is hier sprake van in het buitenland gemaakt en op friese voorbeeld geïnspireerd werk? De makelij is beslist anders, de schotels missen bijvoorbeeld de voor de friese schotels zo karakteristiek brede zware voetring. De betrekkelijk grote hoeveelheid sier- aardewerk maakte het mogelijk nu voor Veel speurzin en veel feeling is er vereist wil men een verantwoorde expositie op- zetten van Fries aardewerk. De secretaris van de Stichting Aardewerkmuseum „De Waag” in Makkum Ir. P. J. Tichelaar beschikt over beide. Hij heeft wat ook on misbaar is bovendien liefde voor het aardewerk, waaraan zijn familienaam is ont leend. Zo heeft hij b.v. met een paar vrienden onlangs ’n reis door noordwest Duits land gemaakt en er tientallen musea en verzamelingen aardewerk doorvorst. Het be treft hier een van de exportgebieden van Fries aardewerk, geen wonder, dat men daat dus soms vindt, wat in de bakermat reeds lang verloren ging. Dergelijke reizen er staan hog meer op het programma zijn nodig en nuttig om de Makkumer ver zameling te completeren. Hiervan kan men zich de komende weken te Makkum overtuigen. De zomer nadert en daarmee de zomer- activiteiten, waarvan de organisatie te Bolsward ditmaal is opgedragen aan de z.g. Zomercommissie. Deze commissie heeft zich op het stand punt gesteld, dat men als uitgangspunt moet stellen een verantwoord zomerpro- gramma op te stellen. Natuurlijk zal men zich hierbij specialiseren op datgene wdt te Bolsward een goede klank heeft en blijkens de ervaring ook in een behoefte voorziet, zoals het wekelijks optreden van de Skotsploech, het vieren van het Hea- mielfeest e.d. De zomercommissie bestaat uit de volgende personen; Mr. J. A. Geu- kers, voorz., K. Swierstra, vice-voorz., J. M. G. Jorritsma, secr., de heer Suwijn, penningm., mevr. J. v. GosligaKlom en de heren W. Wielsma en A. A. Hette- 2e week juni 1938 Het Nederlandse leger zal Deense gas pakken aanschaffen. Voor de gasmaskers Hwat hat (gabe Skroar us hjoed p to sizzen linger fabrieken op te stellen, zodat een onderlinge vergelijking mogelijk werd. De negentiende eeuw is vertegenwoordigd met, enkele stukken, die nog niet eerder voor het publiek waren opgesteld, waar- o’nder twee curieuse landschapsschotels, 1 in bruikleen en 1 recent verworven. Ter completering van het beeld van de ge schiedenis van de friese fayence is in aan sluiting op de tentoonstelling van vorig jaar een collectie sieraardewerk aanwezig, zoals dat na het wegvallen van de schotel- produktie aan ’t eind van de vorige eeuw vervaardigd. Het laatste deel van de tentoonstelling schenkt aandacht aan het werk van Steen sma, in de laatste vijftig jaar verricht, als ontwerper van het hedendaagse produkt. Bij een bezoek aan de zeer aan te be velen tentoonstelling kan het volgende dienen: Het staat niet vast, wanneer in Friesland de vervaardiging van fayence (een ande re naam voor majolica) is begonnen, doch in ieder geval was dit omstreeks 1650. Voorbeelden van deze vroege cultuur vindt men in de eerste vitrine links. Aan de hand van recente schervenvondsten, o.a. te Makkum in de onmiddellijke om geving van de huidige fabriek en door vergelijking met friese tegels uit de ze ventiende eeuw was het mogelijk ’n beeld te ontwikkelen van friese schotels uit de eerste tijd, voor de oppervlakkige be schouwer welliswaar minder spectaculair, dan het latere sierwerk, maar voor de ken ner hoogst interessant. Het is nog niet gelukt de plaats van ver vaardiging van deze schotels vast te stel len, de meesten zullen wel uit Makkum of uit Harlingen stammen. Een nauwkeurige datering is evenmin mogelijk. Het blijft met dit vroege werk (helaas nog) steeds een gissen. Vrijwel nimmer plaatste n.l. een schilder zijn initialen op een Was dit wel het geval, dan zou enz. veel gemakkelijker worden. De in de volgende vitrine opgestelde schotels lijken van een ander fabrikaat dan die uit de vorige kast. De schotels, die voor het eerst zijn be schreven door de Limburgse arts Dr. Wil- lemse, vertonen echter zeer veel verwant schap met de friese. Vergelijking bijvoor beeld van de schotels met geschilderde vruchtenmanden tonen dit duidelijk aan. Alle onderdelen zijn merkwaardig, met name ook de randen. Het staat niet vast of uit deze verwant schap moet worden afgeleid dat dit pro dukt eveneens van friese oorsprong zou zijn, of dat hier sprake is van copiëring van het friese produkt. De mate van over eenkomst vormt momenteel een studie object van Ir. Tichelaar, die zich voor de ze materie buitengewoon interesseert. De bloeitijd van de friese fayence zelf, viel in de achttiende eeuw. Van de grote aantallen schotels, die er in die jaren gemaakt moeten zijn, is wei nig meer over: zij zijn gebruikt tot zij stuk waren. Vrij nauwkeurige schattingen doen veronderstellen, dat er alleen reeds te Makkum een 8 miljoen schotels zijn vervaardigd. Het was gebruiksgoed en dus aan breuk en slijtage onderhevig. Merk waardig dat in de z.g. „arme” gebieden, waar men dus blijkbaar met het voor de bevolking meer waardevolle en dure ma teriaal voorzichtiger heeft omgesprongen dan daar waar „men wel een potje kon breken”, thans hoewel zeer sporadisch nog exemplaren van dit vroege werk aan treft, b.v. in Duitsland (Noord Friesland) meer dan in onze eigen omgeving. Van het sieraardewerk, dat ook hier in ons land met meer zorgen omringd is ge weest, is verhoudingsgewijs meer over. In de derde kast vindt men dan ook stuk ken uit Makkum, het oudste gedateerd 1725, het laatste gedateerd 1794. Ook biedt de expositie nog Sieraardewerk uit de achttiende eeuw, waarvan de plaats van vervaardiging nog niet kon worden vastgesteld. Het sieraardewerk in de volgende kast is van Harlinger fabrikaat. Het onderscheidt zich van dat van Makkum door een strak kere schildertrant en een grotere rijkheid. Vermoedelijk kunnen alle stukken, waar van het oudste gedateerd is 1760, en het laatste 1788, alle aan eenzelfde fabriek (die van Sybeda-Spannenburg-v. Hui’t?) worden toegeschreven. De onderlinge overeenkomst is n.l. zo groot, dat het te gendeel moeilijk valt aan te nemen. Het Fries sieraardewerk uit Makkum en Harlingen uit het begin van de negen tiende eeuw geeft heel duidelijk het ver schil in techniek te zien. De bloemen en blaadjes van het Harlinger fabrikaat zijn spitser en puntiger, die van Makkum zonder en „molliger” van vorm. In de negentiende eeuw sci sieraardewerk meer gemaakt te zijn. Be halve de schotels, meestal met een verma nende spreuk er op, is er een grote hoe veelheid zogenaamd kleingoed gemaakt: theestoofjes, komfoortjes, grote en kleine testen, potjes enz. Gebruiksvoorwerpen van tin, koper, zilver ënz. werden in aar dewerk nagemaakt. De vervaardiging van de schotels is te Makkum en Harlingen aan het eind van deze eeuw beëindigd, tengevolge van de opkomst van het Engels aardewerk. Wel merkwaardig, dat men de mooiste De belangrijkste punten zijn: een komfoor met chocoladeketel van Harlinger fabrikaat (onlangs gekocht te Londen) een groot vergiet van brikaat, en een vroeg zeventiende eeuwse poly chrome schotel, waarvan de makelij niet vaststaat doch aansluiting lijkt te vertonen met te Harlingen en Mak kum gevonden scherven. Deze voor- ■werpen vindt u op bijgaande foto af- gebeeld. Ook verwierf de stichting nog vier schotels met landschappen, die met vruchtenmanden, twee met vrouwe- portretten en één met een Chinese voorstelling. Enige van de nieuwe aanwinsten van het Aardewerkmuseum in Makkum voorwerpen in ons gewest vervaardigd, thans terug vindt in het buitenland, b.v. inEngeland. Nog pas geleden werd een complete ke tel op komfoor (alles in aardewerk, de ketel inkluis!) aangekocht in Londen. Het is een nieuwe aanwinst, waarop de samenstellers van de collectie met recht trots zijn. Van 1917 af tot heden heeft J. R. Steen sma als ontwerper aan de Makkumer fa- friek, het uiterlijk van het produkt be paald. Na een periode van -zoeken in de jaren twintig en een economisch moeilijke tijd in de jaren dertig ontstaat, mede onder reedlike kondysjes is hy forsekere, yn goede en minne tiden. Dêrneist koe dizze stichting yn de stêd en oan de stêd jimmer bilangrike tsjinsten biwize. Dat is ien fan de reglementaire forplichtingen en der soe in hiel rychje fan dingen to neamen wêze, hwer’t it Gasthus, meast yn ’e mande mei it Wees- hüs, de oprjuchter of stiper fan west hat. Dat hjir hündert jier in beukerskoalle en in naeiskoalle bistean koene, is oan har to tankjen. Us Park, üs karillon, forbouwing en for- fraeiing fan it stêdhüs, subsydzjes oan tsientallen fan goede en nuttige initiativen en ynstellingen binne fan Gasthus en Weeshüs jown. Dat dit allegearre koe en kin, der komt de eare en de tank allinnich ta oan de ün- bikinde skinkers fan 1463 dy’t mei har died op in wünderbaerlike wize, ieuwen- lang, rike fruchten ütstruije mochten oer stêd en omkriten. Dêrom is it feest fan nou alhiel wijd oan dit seldsum jubileum. It feest fan de ech te neistenleafde, jown sünder dat wy de nammen seis witte. Forsküle yn de nei- tins fan fiif ieuwen libbet har wurk ün- formindere troch en bliuwt seine en wol- djeden forsprieden oer de goede stêd Boalsert en har ynwenners. It feest van it St. Anthony-Gasthüs is dêrom it feest fan de hiele stêd, dat sok in ryk bisit fan har eale foarfaers ervje mocht en dat geslachten lang biwarre bliuwe mocht om altyd wer goed to dwaen en minsken it libben lichter to meitsjen. Dat it jit ieuwen lang yn it hert fan de stêd tsjügje mei fan de seine fan de ech te chajitas. Tj. de J. om't it fiifhündert jier yn de stêd fan Boalsert stien hat. Fiif ieuwen lyn liker- nóch, faeks jit in jiermannich mear, haw we der lju west, - har nammen binne en bliuwe ünbikend dy’t üt neistenleafde fan har bisit, in diel of alhiel, ófstien hawwe oan aide minsken en allinnich- steanden ünderdak to jaen. In goede, in eale died, hwerfan hja net wisten, hoe’t de fruchten wêze soene. Nou stean wy mei biwündering nei dizze ieu- wenlange rispinge to sjen en in greate forwündering komt oer üs, as wy bitinke hoefolle seine en stipe der üt dizze died fuortkomd is. It is suver in great wünder dat soks sa lang en sa fruchtber trochbi- stean koe. Fiifhündert jier, doe’t Neder- lan jit net bistie, doe’t dizze gewesten mei België en Frankryk it Bourgondyske Ryk foarmen, doe’t Fryslan jit in eigen hear- likheit wie, doe’t Amearika jit net ünt- dekt wie, doe’t men gjin aen hie fan de greate wrald, fan Indië net en fan in great diel fan Afrika net, doe’t de mins ken gjin boeken koene, as allinnich mar skreaune, doe’t it Kristendom jit net for- alliu op har burch- i, de stêdden yn op en de muorren, de poarten op de tuorren de feilichheit hoedzje moasten, doe’t hynder en wem it iennichste forfier ütmakken, mei de eigen hüshalding, map hawwe almeast in skippen yn de fearten, doe wie en stië der al dit forneamde hüs. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335 (K5157) ijnt er weinig ma. Over het programma kan thans het volgende worden medegedeeld: De Skotsploech zal van 17 juni-29 aug. wekelijks weer optreden op het podium boven de stadsgracht. Een goede traditie, die steeds veel publiek trekt en een groei ende waardering ondervindt wordt hier mede voortgezet. De middenstand, die van een toenemend toeristisch bezoek aan Bolsward zeker profijt zal trekken, wordt uitgenodigd het hare te doen dit optreden mogelijk te maken en te „omlijsten”, b.v. met kraampjes voor de zaak, bediening in Fries kostuum, het opsieren van de stad enz. ’n Hoogtepunt zal verder natuurlijk het Heamielfeest zijn. Op woensdag 3 juli wordt dit feest ge opend met een ringrijderij voor sjezen op ningen en prinsessen kommen sjoen en wer fordwinen, oarloggen en hünger, bran en opstan, alles is oer har holle gien mar it St. Anthony libbe fierder. Dimmen en rêstich die hja har taek en elts ge slacht foun der de rêst, dy’t it libben har faeks üntkeard hie. Hwat in seldsume fruchtberens is oan diz ze eale died fan de stichters tafallen en hoe wünderbaerlik is hja troch de his- toarje fan ieuwen hinne foar dit geslacht biwarre. Wy witte mar in tige lyts bytsje fan har lotgefallen, hwant de stikken en oarkonden binne yn de rin fan de tiid net biwarre bleaun. Der hawwe tiden west dat men tocht hat oan ophalden en lik- widearjen, mar aldergeloks is dat net bard. En dan folge hyltyd wer nije groei en neie fleur. Us geslacht hat it St. Anthony net oars kend as sa’t it der nou stiet oan en om de Koumerk, mei de steatlike gevel dominea- rend oer dit histoarysk plak. Neist it Haedgebou, hwert in jiermannich lyn in ynwindige restauraesje pleats foun hat en hwer efter de tünwenningen steane, bin ne der oan de oare kant fan de Koumerk oan it Skilwyk en it Bolwurk de wenten foar echtpearen en widdouwen of allin- nichsteanden. Hja bliuwe op har eigen, hja halde har ’p1 fredich en fêst plakje 'foun, hwert hja de neisimmer fan it libben genietsje kinne. Hoe wie it mooglik, dat it by alle wiksel Yn in wide krite om de stêd hinne lizze I hündert pounsmiet boer is in lokkich It hat Roomsk west, it is Herfoarme wur-i kin him forjeije, hy kin him den. it hat de tachtichjierrige oarloch mei-wurk jaen mei wissichheit, dat w I

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1963 | | pagina 1