Tentoonstelling Mare Liberum
toont zeer vele aspecten
50 jaar Julianapark
ft
Ook minnaars van curiosa en historische
voorwerpen komen aan hun trek
f
Fan de Martinytoer
Nederland verwacht
12 miljoenste inwoner
De bevolking van Nederland vermeer
derde in 1962 met 168.000 inwoners (te
gen 165.000 in 1961). Wel was het ge
boorteoverschot in 1962 lager dan in
1961, doch de immigratie bracht een
hoger vestigingsoverschot.
Eindelijk nieuw
kabinet
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Ruimtewerking
3000 bezoekers
Spreekuur
burgemeester
Zilveren filmpjes
Baerder
brêgedraeijer
I
1
No. 55
102e JAARGANG
DINSDAG 23 JULI 1963
i
ons
praet
ZOMERSE ELFSTEDENTOCHT
PYT
FEDDE SCHURER
Schuier 65 jier. Hy
t
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
1
J
Rekening houdend met de gemiddelde
maandelijkse toename kan worden ver
wacht dat het inwonerstal in oktober
1963 de 12 miljoen zal overschrijden.
rtret ligt op de tentoonstel
ling gecalligraveerde gelei-
maar een jaar
iu met 5 sche
pen, bemand met 105 koppen een reis
tocht via de Straat Magelhaem.
i gevechten met
Spaanse schepen, geteisterd door ziekten
en
één schip en 45 man in Rotterdam terug.
In Den Haag neemt men als zeker aan,
dat de formatiearbeid van de demissio
naire minister van Landbouw en Visserij,
mr. Marijnen met succes bekroond zal
worden.
Zelfs verwacht men,
het nieuwe kabinet
Bolswards Nieuwsblat
Waarin opgenomen: De Bohwardsche Courant, West ergon en De Jong’s Nieuwsblad
Door de winter zijn vele ligusterhagen ge
sneuveld. De meeste hiervan zijn thans
opgeruimd met als gevolg, dat er hier en
daar een grote ruimtewerking ontstaat en
de straten veel breder lijken.
Eerlijk gezegd, wij mogen dit straatbeeld
wel, maar het zal wel geen lange jaren
duren of de hagen hebben hun oude
hoogte weer bereikt.
Donderdag is de elfstedentocht -weder
om verreden in bussen Een aan
tal wedstrijdrijders, onder wie Reinier
Raping, de winnaar van de barre tocht,
hebben een vrolijke rit langs de Friese
steden gemaakt om de herinneringen
aan de rit nog eens op te kralen. In Bols-
ward een vrolijke dans gemaakt op een
podium boven de stadsgracht. Hier de
monstreerden Reinier Raping (l.) en
H. van Oorschot uit Made, die 12e
werd in de tocht, dat zij ook niet voor
een ijspolka terugdeinsden, zeker niet
aan de hand van een Friese schone
syn Psalmbiriming en geastlike lieten, mar
ek yn syn fersen komt dizze dimmenens
en ünfoldienens düdlik nei foaren. Sa yn
„Vox Humana”
Tongersdei, de 25ste july wurdt Fedde
,Ty wurat dan, hwat hy
altyd al wie, in Drees-man, mar nou yn
in oare sin. It seit himsels, dat party blêd-
den en syn folie freonen dizze aei oer
Fedde Schurer har biwundering, sympa
thy en freonskip ütskriuwe wolle en hwa
soe dat net bigripe en goedachtsje kinne.
Foar de lju, dy’t fan syn generaesje bin-
ne, is dizze skriuwer en strider in stik fan
har geastlik libben west en bleaun. Oan
Nog drie dagen eerder dan verleden jaar
(maar toen werd de tentoonstelling een
week later geo:
dag om 4 uur c
tentoonstelling „Mare Liberum” de con
trole. Het was de heer J. Blokland, Singel
415 uit Dordrecht. Als oud-zeeman ver
toeft de heer Blokland des zomers gaarne
op het water.
Ditmaal was hij via de rivieren gevaren,
de IJssel afgezakt en op doortocht door
Friesland. In Ijlst had hij de affiche van
de zeevaarttentoonstelling te Bolsward ge
zien. Deze affiche had hem doen beslui
ten een tocht naar Bolsward te maken.
Hij was daar precies de 3000ste bezoeker.
Het traditionele geschenk een boek
werkje over Bolsward werd hem hier
door de heer Boersma overhandigd.
tüzenen hat hy de swietlüdigens en de
tref likens fan har eigen tael biwust mak
ke, hat hy Fryslan yn nije glans sjen litten,
oproppen ta in geastlik reveil, melodieus
songen, bliere en mankelike lieten makke,
opsternaet tongere en wjerljochte tsjin
ünrjucht en healslachtigens, mei ynmoed
bidden, en psalmsongen, de profeet Sim-
son yn byldzjende tael oer de fuotljochten
brocht en mei greate tawijing en geduld
de 150 psalmen en de skat fan geastlike
lieten üt de Reformatoaryske Tsjerke yn
eigen tael werjoun. In man mei in ryk
en gefoelich hert, in man mei in echte
djippe leafde foar Fryslan, greatsk en bi-
skamme beide om syn folk, hwert hy sa-
folle foar die.
Oan Fedde Schurer sitte folie kanten
dichter, dreamer, filosoof, strider, sjonger,
bidder, fleurmakker, spotter en selsbispot-
ter gjin ark is him frjemd, gjin minske
ünbigryplik. Mear as fjirtich jier libbet
hy under en by üs en biynfloedet hy de
geasten en herten fan it folk, hwert hy
greatsk op is ta to hearren. Dêrom is it
hjoed wol de dei om him ris to sizzen,
dat de Friezen great geane op syn wurk,
dat hy foar harren die.
It mei wier wêze. dat Eeltsje Boates Fol-
kertsma djipper ploeget, dat Douwe Tam-
minga seldsumer en kostberder wurk ske-
pen hat, it liket my ta, dat nimmen fan
harren de Fryske minsken sa meinommen
hat as Fedde Schurer. Nei syn earste bon-
del, „Ferzen” wie it binammen syn twad-
de boekje: Utflecht, dat hünderten jonge
re minsken mei ien slach woun hat foar
har eigen tael en lan. Hoefolle jonge
Het is dit jaar 50 jaar geleden, dat ter ge
legenheid van de onafnankelijkheidsfees-
ten 't Julianapark in Bolsward is gesticht.
In een gecombineerde vergadering van
Gast- en Weeshuisvoogden werd hiertoe
besloten. Het Gasthuis zou de grond be
schikbaar stellen, het Weeshuis de aanleg
bekostigen.
Het land behoorde voorheen aan een der
lenen en was 8 pondemaat groot, gedeel
telijk bekend onder de naam: „oude tuin
bouw”.
Het eerst is het idee tot de aanleg geop
perd door de heer S. J. Oosterbaan, des
tijds lid van de raad. Blijkens de notulen
van ’t Weeshuis (19 febr. 1913) werden
Wij willen ditmaal eens iets vertellen over
de bakermat van ons land als koloniale
mogendheid, iets dus uit de beginperiode
van de Oost-Indië-vaart, de tijd van Hout
man en Nova Zembla, waar op school
vroeger zo boeiend over werd verteld.
Reeds vóór 1580 was er van zeevaart spra
ke. Bolsward was b.v. toen reeds jaren lid
van het Hanze-verbond en had een bloei
ende handel met name op de Oostzeelan-
den.
Maar niet alleen noordwaarts was de vaart
men wist ook af te dalen naar het Zuiden
en in Lissabon en andere Portugese- en
Spaanse havens een florerende handel in
koloniale waren. Het waren vooral de
Portugezen, die de weg naar Indië had
den ontdekt en er handel waren gaan
drijven in specerijen en andere exotische
artikelen.
De 80 jarige oorlog gooide ook hier roet
in het eten. In 1580 werden de Spaanse
en Portugese havens voor Nederlandse
schepen gesloten. Maar ook hier bleek het
leven aanvankelijk sterker dan de leer:
oogluikend werd de handel nog geduren
de 15 jaar toegelaten, maar in 1595 was
het radicaal uit. De bepalingen werden
ineens streng nageleefd en vele koopvaar
ders werden verbeurd verklaard door de
Spaanse autoriteiten. Er bleef niets an
ders' over dan te trachten zelf de weg naar
Indië te vinden.
Veel steun heeft men daarbij gehad van
Jan Huychen v. Linschoten (1563-1611)
die vanaf 1579-1583, dus van 17 tot 20
jarige leeftijd verbleef in Sevilla en
Lissabon en daarna op Portugese schepen
naar Voor-Indië en de Indische Archipel
reisden, alvorens zich weer in Lissabon
en later in Enkhuizen te vestigen. Hij was
de schrij ver van een boekwerk, waarin hij
de tanende macht van Portugal aantoon
de. Dit boekwerk heeft later aan Houtman
en De Keyser als wegwijzer gediend op
hun eerste tocht naar Bantam.
Van Linschoten zelf nam deel aan de rei
zen van 1594 en 1595 voor het vinden
can een doorvaart „om de Noord” naar
Oost-Azië.
Het is van de inrichter van de tentoonstel
ling een sympathieke gedachte geweest ’t
portret van Van Linschoten (vervaardigd
in 1595) als openingsnummer van de ex
positie te laten fungeren. Als tweede fi
guur, die „achter de schermen” er veel
toe heeft bijgedragen dat men de moed
kon opbrengen tot het houden van levens
gevaarlijke ontdekkingsreiszen, is op de
tentoonstelling het portret te zien van Pe
trus Plancius (1550-1622) een Calvinis
tisch predikant van Vlaamse afstamming
die sinds 1585 te Amsterdam woonde en
de sterrenkunde, aardrijkskunde en car
tografie beoefende.
Reizen om de Noord
Dat men ook in het laatste van de 16e
eeuw reeds een vrij nauwkeurig denk
beeld had van de vorm van onze aardbol
bewijst wel het feit, dat men al spoedig
op het idee kwam teneinde de lange en
gevaarvolle reis naar Indië om de Kaap
de Goede Hoop te vermijden men een
dat hij zeer spoedig
aan de koningin ter
benoeming zal voordragen. Het zal er dan
waarschijnlijk als volgt uitzien: minister
president en Algemene Zaken: mr. Ma-
rijnen (kvp); Buitenlandse Zaken: mr.
Luns (kvp); Sociale Zaken en Volksge
zondheid; dr. Veldkamp (kvp); Onder
wijs Kunsten en Wetenschappen: mr.
Bot (kvp); Defensie: De Jong (kvp);
Volkshuisvesting en Bouwnijverheid; drs.
Bogaers (kvp) Binnenlandse Zakenmr.
Toxopeus (vvd); Financiën: prof. Witte-
veen (vvd) Maatschappelijk Werk, mevr
drs. Schouwenaar-Franssen (vvd) Land
bouw en Visserij: mr. Biesheuvel (ar);
Verkeer en Waterstaat: mr. Van Aartsen
(ar); Economische Zaken: prof. Andries-
sen (ch)Justitie: mr. Scholten (ch)
minsken hawwe mei blide opteinens syn
liryk yndronken doe’t hy jubele:
Ik kin ’t net keare, dat de floed
Fan sinnepricht myn hert birint
En dat myn jong en bounzjend bloed
De moaie ierde fül bimint,
Dat hiel de rike, wündre wrald
My finzen haldt.
Hald j immer, Hear, myn eagen rein
Om wiid forwundere as in bern
By alles, hwat diz’ierde skeint
It moaije, dat ós bliuwt to sjen
Dan bloeit ek üt de lytse knop
It wónder op.
Hwa kent net syn „Huzaer”, hwa hat as
jonge minske net meitrille as „Syn An-
dert” de slüge, ünforskillige opskrille en
opfitere ta de died.
Dat hy de party keas fan de lytse for-
hudüke minske, dat hy de ünderkrüpers
ransele mei syn „Op ’e Tromme”, dat hy
oan de kant stie fan de brune en swarte
„slaven”, it koe ommers net oars. Dat hy
it wie, dy’t op „Kneppelfreed” foar it
rjucht en de eare fan Fryslans tael foar it
rjucht stie, it wie in logysk en konsekwint
gefolch fan syn hiele, spontane en earlike
libbenshalding.
Fedde Schurer wie in moedich man foar
alleman oer, dy’t Fryslans rjucht krinken
of negearden. Dan üntseach hy nimmen,
ek it officium i.et.
Mar sa greatsk en striidber as hy foar de
minsken oer stie. hy wist him lyts en nea-
tich foar God. Dat blykt net allinnich üt
Jonge, ’k ha myn part forheftich libbe
En sahwat nei alle deugden stribbe
Lang om let fortize yn alle kwea
Fedde Schurer wit him lyts foar it my-
stearje fan Gods majesteit, as hy seit:
Dizze müle, dy’t skoane wurden seit
En kunstrike sinnen bout
Hwer moat dy genede fine
As ligen neat mear jowt?
En dit herte, mei alle sinen boun
Oan eigen wille en fortriet
O Heare Jezus, réd it
Of it forgiet!
Sa is hy de foargonger wurden foar in
great diel fan it Fryske folk, yn syn spon
tane blidens, syn leafde foar de jnoaije
ierde, foar it bern en de swalker, syn ka-
meraetskip foar de sleinen en fordrukten,
syn hunger en toarst nei gerjuchtichheit,
syn forlangst nei de Ivige, Dy’t hy jim
mer socht hat mids alle stoarmen en striid
dy’t hy net üntgean koe en woe.
Mei earbied en tankberens winskje wy
Fedde Schurer op syn 65ste jierdei fan
herten lok en nei syn bannich iepenbiere
libben jit in woldwaende neisimmer.
Tj. de J.
Wegens uitstedigheid is het spreekuur van
de burgemeester deze week op woensdag
van 10-11 uur
Hwat hat Qabe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen
de week juli 1938
Sedert vorig jaar is de Nederlandse vloot
toegenomen met 210.000tton.
Afstandzwemmen Zwemschool. 1000 m.
Heren; O. H. Zelle, Jac. Boekema, R.
Adema, W. Bootsma en J. Wiersma, Da
mes: Feikje de Vries, J. Beswerda, Fetje
van der Mei, S. de Jong, H. Kuperus, G.
Zelle, A. Mobach, B. Langenberg, A. D.
Nijk, Y. Dijkstra, P. Adema, J. Schoon
beek. 2000 m. D. Hagenus, Gr. v. d.
Weide, Fr. Kramer, Y. Stellingwerf, W.
Wouters, D. Foekema, A. Zuiderhof, A.
Prins. De jongste deelneemster was de 10
jarige A. D. Nijk.
Geslaagd voor het ulodiploma: K. J. Zeil-
stra, Workum, J. de Vries, Witmarsum,
J. Eekma, Hindeloopen, H. Aukema Kou-
dum, H. Visser, Makkum, H. Feikes, Ou-
dega, H. W. I. Bosma, Scharnegoutum.
Muggenplaag langs de Afsluitdijk
een afgebakend gedeelte van het land,
waar zich inmiddels honderden Bolswar-
ders hadden opgesteld, verkreeg de heer
A. Banning het woord.
Burgemeester Oberman antwoordde met
een korte rede hierna de schenking voor
de stad Bolsward.
Hierna plantte burgemeester Oberman de
eerste boom (aan de oostkant van de cir
kel ten zuiden van de volière). Het slot
woord werd gesproken door de heer H.
Eisma, voorzitter van de feestcommissie.
De aanleg van het park is geschied door
de firma Wybrens Krijns en Co. te Joure,
naar een plan van hun tuinarchitect, de
heer Meijer, die ook de algemene leiding
van het werk op zich nam.
Voogden van het Weeshuis waren in het
stichtingsjaar de heren: J. R. A. Donker,
R. J. Vos, C. W. Eisma, J. Keikes en G.
H. v. d. Werf, idem van het St. Anthony-
gasthuis de heren: R. Smits, J. H. King-
ma, A. Banning, G. Schoonhof en Tj. Y.
de Boer.
De officiële ingebruikname is in 1916
gehouden.
door de Straat van Magelhaem ondernam.
Het op de tentoonstelling aanwezige .His
torisch en wydtlopigh verhael’ vertelt een
van de kapiteins nd. Sebold de Weerdt
door onweder van de vloot verwijderd
raakte en hoe men later door „hoogdring-
hende noodt” weer naar huis terug moest
keren.
Van de 5 schepen bereikte slechts 1
land en van de 105 opvarenden waren er
nog slechts 36 over.
Zo zouden wij door kunnen gaan. Boei
end is dit stuk aanschouwelijk onderwijs
dat hier is te zien. We noemen nog slechts
de tocht van Jacob Lemaire, die hij samen
met Willem Schouten met de schepen:
„Eendracht” en „Hoorn” via Zuid-Ame-
rika maakte en waarbij hij door het ont
dekken via de Straat Lemaire en Kaap
Hoorn een zeeweg vond buiten het mono
polie van de Ver. Oost Indische Compag
nie, maar in Java gearriveerd zijn schip
door Jan Pieterszoon Coen in beslag ge
nomen zag.
1 naar huis gezonden
en op de terugweg overleed Lemaire als
een teleurgesteld man.
Zowel het portret van Lemaire als het
journaal van Willem Schouten is op de
tentoonstelling te zien, evenals het por
tret en de ..gedenckwaerdige beschrijving-
he” van de Oost Indië reis van Willem
Ysbrantsz Bontekoe van Hoorn, wiens te
genslagen en rampen spreekwoordelijk
zijn geworden. Zijn reis duurde dan ook
7 jaar.
Van al deze zaken, als ook van de reis
van Abel Tasman om Australië en het
stichten van Nieuw Amsterdam (het la
tere New York) en zovele feiten meer,
kunt u de „ooggetuigen” op de expositie
te Bolsward zien.
En dit is wel een unieke kans, want waar
schijnlijk wordt een dergelijke collectie
nimmer weer bijeengebracht. Wat anders
is verspreid over tal van musea en verza
melingen is nog gedurende enige weken
te Bolsward te zien.
Verzuim niet er een bezoek te brengen en
anderen te animeren hetzelfde te doen.
imr'T
Forjit in oar syn lek en brek
troch oan jou eigen to tinken
De Baerder brêgedraeijer
II- 1,
In skip
En ’t baentsje leane „grou”
Traktemint: wyks acht goune
De saek waerd teard en keard
Hearen fan Mantgum foune
De acht moast mar halveard
Doe tocht de brêgedraeijer
Soks stiet jim net sa moai
Lit dan de boel mar waeije
Ik wol gjin joadefoai
’k Kin noait in hakke wike
Hjir hoecht net lang oer
Ik nim fuort nije wike
Forfroegd emeritaet
Dus sünder brêgedraeijer
It waerd in slim gefal
Krek sa’n petsjeswaeijer
Dy’t graech passearje wol
Ambtners dy’t it bigriepen
Dit’s ienris skippersrjocht
Wy wippe de brêge iepen
Oars sit de man gesjocht.
In nije brêgedraeijer
Wurdt needsaek, sünder mis
Aenst in reboeljekraeijer
De ear fan Baerd ünwis
Wy bliuwe graech hwat yn styl, ja
Lokkich, der komt ien op
Hyp, hyp, hoera, frou Bylsma
Jim barre wyks fjouw'er pop
Ek dizze brêgedraeijer
Hat ’t ultimatum steld
Ik lit ring de saek wer waeije
Sil der gjin acht ütteld
Ja, it bin hurde nuten
Dy’t hja to kreakjen ha
Wy winskje by ’t bisluten
De Hearen sterkte ta.
de voogden J. R. A. Donker en C. W.
Eisma aangewezen zitting te nemen in de
commissie van voorbereiding.
Op 2 juli werd aan de heer Taconis te
Joure opdracht gegeven een plan en te
kening te ontwerpen. Op 13 aug. was de
tekening reeds ter tafel en werd zeer ge
roemd.. De eigenlijke stichtingsdatum kon
gesteld worden op 16 september.
Ter gelegenheid van de onafhankelijk-
heidsfeesten was Bolsward die dag in
feestdos. Om 12 uur verenigden de voog
den van Gasthuis en Weeshuis, b. en w.
en feestcommissie zich op het stadhuis,
vanwaar in optocht met muziek voorop
gemarcheerd werd naar de Snekerweg. Op
Koe it op slofkes óf
kaem selden neijer
(maar toen werd de tentoonstelling
apend) passeerde gistermid-
de 3000ste bezoeker van de
tentoonstelling „Mare Liberum” de
415 uit Dordrecht. Als oud-zeeman
op de 4en-
le de gravure
zijn overwintering
Nederlandse vloot in de slag bp Gibral-
Elders in dit blad kunt u lezen, dat het bezoek aan de tentoonstelling ,,Mare Libe
rum” zeer bevedigend is, vooral van bezoekers die van heinde en verre komen.
Zonder meer is men over wat hier bijeen is gebracht in de regel enthousiast. Vooral
de veelzijdigheid valt op. Er zijn mooie schilderijen te zien, maar er is ook een aan
trekkelijke verzameling scheepsmodellen. Er zijn antieke navigatie-instrumenten en
scheepsjournalen. Er is aandacht geschonken aan het historische aspect van drie eeu
wen Nederlandse zeevaart, maar ook aan het kunsthistorische. Er is veel te zien en
vooral gewapend met de inhoudrijke catalogus kunt u indien u er de tijd voor
neemt enige onvergetelijke uren op deze gevarieerde expositie doorbrengen.
doorvaart via het noord-oosten trachtte te
vinden.
Er ontstonden verschillende compagnieën
zoals de in 1594 opgerichte Compagnie
van verre (in 1602 verenigd in de Ver.
Oost Indische Compagnie), onder wiens
auspiciën de gevaarvolle en van veel on
dernemingsgeest getuigende tochten wer
den ondernomen. Van de vier pogingen
om een tocht om de Noord, die alle op
niets uitliepen (1594-1597) is die van
Heemskerck en Barentsz met de beroem- w
de overwintering op Nova Zembla wel de Zijn bemanning werd
meest bekepde.
Gerrit de Veer schreef een journaal, dat
verlucht met kaartjes en prenten werd uit
gegeven.
Een zestal van deze prenten, b.v. een rob
benjacht en ijsberenjacht zijn op de ten
toonstelling te zien, alsmeai
naar een portret van Jacob van Heems
kerck, die 11 jaar na zijn overwintering
op Nova Zembla als bevelhebber van de
tar tegen de Spaanse vloot zou sneuvelen.
Houtman.
Nadat de eerste reis van de gebroeders
Houtman naar Bantam, Bali en Madoera
geen bijzondere resultaten had opgeleverd
ondernam Frederik Houtman in 1598 een
nieuwe reis, waarvan het „cort verhael”,
het authentieke journaal op de tentoon
stelling is te zien. De reis werd onderno
men met de schepen Leeuw en Leeuwin-
ne en duurde van 1598-1600.
Reis om de wereld
De eerste reis om de wereld ooit door een
Nederlander ondernomen was in die ja
ren in volle gang.
Draait nu een sateliet in ruim een uur om
de aarde, toen duurde een dergelijke reis
vier jaar (1597-1601) en geloof maar
niet, dat zo’n reis zonder gevaren was. Zo
vertrok Olivier van Noort in 1597 met
vier schepen, bemand met 248 koppen
voor een -
Na vele omzwervingen en g<
d
ontberingen, keerde hij in 1601 met
Zijn reis was de vierde wereldreis ooit on
dernomen.
Naast zijn portret ligt
ling een prad
de brief van Prins "Maurits.
Olivier van Noort was nog
onderweg toen Jacob Mani
