VADERLANDSE GESCHIEDENIS
TOT LEVEN GEWEKT
Joop Huisman exposeert
1
Qabe Skroar
Rij van zeehelden: herinnering aan groots verleden
üs hjoed p p
to sizzen
i
Fan de Mart inyt oer
Watersport
Workuni herbergt sympatieke tentoonstelling
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
i’
Zilveren filmpjes
Natuurramp
DINSDAG 30 JULI 1963
102e JAARGANG
No. 57
KOMMER IN DE TUINBOUW
Hwat hat
PIET
YN IT TARIEDEN
Tj. de J.
ft
Dat de tentoonstelling Mare Liberum tal vaai aspecten vertoont, vertelden we
reeds in een vorig artikel, toen wij met name wezen op de rijke verzameling docu
mentatiemateriaal betreffende ds geschiedenis van onze ontdekkingsreizen. Maar
ook de „vcchtgeschiedenis” vindt op de expositie een boeiende weergave. Wat in
de geschiedenisboekjes een dode opsomming van feiten is, wordt in het raadhuis
te Bol sward een tot leven gewekt stuk realiteit. De bezoeker wordt als het ware
met de neus op de feiten gedrukt aan de hand van momentopnamen en docu
menten uit de tijd zelf. Onderwijzers die over enige weken op school weer moe
ten vertellen kunnen hier te kust en te keur gaan. Men wordt als het ware bij
het vroeger gebeurde betrokken en waant zich oor- en ooggetuige van een uiterst
bewogen tijd.
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
HandelsadvertenUes bij contract reductie
Het aantal plezierjachten, motorkajui-
ten enz., dat Bolsward aandoet, is steeds
groeiende. Steeds meer vakantievaartui-
gen zoeken hun ligplaats langs de Kade
of Gasthuissingel.
Naast het normale familiebezoek enz.
blijken er ook diverse vakantiegangers
speciaal te komen voor de tentoonstel
ling Mare Liberum of voor het donder
dagse volksdansen op het podium.
Verichijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactic-adrest
Marktstraat 13
Telef. 2431 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
De vriend, oud-huisgenoot en kunstbroe
der Jan Murk de Vries hield hierna over
het werk van Joop Huisman een cau
serie. Hij noemde de kunst die hier ge
ëxporteerd wordt er een die direct en
krachtig aanspreekt.
Met grote sypathie heeft bijv, de schil
der zijn vader ,lytse Ypke’ in de kata-
logus „pake Ypke” geschilderd.
Wat langer men naar dit werk kijkt, wat
duidelijker het gaat aanspreken. Achter
de vaak harde en scherpe kleuren staat
veelal een hevige gemoedsontroering.
Joop Huisman is een bewogen mens, hij
is naast een groot visser en groot spre-
zeker al moet men zijn woorden met ’n
korreltje zout nemen, een rasschilder, die
veel plezier beleeft bij het worstelen met
Abonnementsprijs f 1.90 per kwiruil
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bohwardsche Courant, Westergoo en De Jong’» Nieuwsblad
tot luitenant-admiraal van Holland. He
laas zou hij datzelfde jaar sneuvelen
tegen de Duinkerkers.
Zijn schip had op dat moment tot kapi
tein de toen reeds bekende Maerten Har-
pentsz. Tromp, die 8 jaar zijn titel zou
dragen. Hij was de man, die de Spaan
se Armada vernietigde bij Duins. Deze
vloot moest een grote hoeveelheid Spaan
se troepen naar ons land brengen.
Tromp viel in het Kanaal de numeriek
veel sterkere vloot aan en bracht onder
deze grote verwarring teweeg. In de ha
ven van Duins gevlucht werden de Span
jaarden geblokkeerd. Nadat hij verster
kingen had ontvangen, ging hij tot de
aanval over. Van de 67 Spaanse sche
pen werden er 35 vernietigd, 14 vielen
in onze handen en slechts 18 ontkwa
men, terwijl 7000 Spanjaarden sneuvel
den. Tromp heeft de vloot gemaakt tot
een goed georganiseerde en uitgeruste
oorlogsmarine met strenge orde-hand-
having. Het scheepsvolk noemde hem
„bestevaer”, een erenaam, die na hem
alleen Michiei de Ruyter zou dragen.
Hij was ook degene, die in het zeege
vecht voor het eerst de linietactiek
toepaste, welke tot de eerste wereld
oorlog in zwang bleef. Tromp zou sneu
velen in de slag bij Terheide (1653) nl
in de eerste Engelse oorlog.
Sedert Cromwell de acte van Navigatie
had uitgevaardigd, heerste er een ver
scherpte situatie. Er vrij onbeduidend
vlagincident vormde de aanleiding tot
de vijandelijkheden. In de slag bij Li
vorno sneuvelde tijdens deze korte maar
hevige oorlog, o.a. Jan van Galen, wiens
portret met een twaalfregelig vers de
eerste van een rij gravures van zeehel
den vormt, opgesteld in de B. en W.-
kamer. Andere helden zijn bijv. Van
Wassenaer Obdam, die Tromp opvolgde
als luitenant-generaal en zich onder
scheidde in de slag in de Sont tijdens de
Noorse oorlog (een schilderij, van deze
slag werd helaas op het transport dus
danig beschadigd, dat het moest worden
gerestaureerd en niet aanwezig kon
zijn), van Witte Cornells de With, die
reeds deelnam aan de verovering van
de zilvervloot en de slag bij Duins, die
Reeds eerder bleek het stadhuis te Workum geschikt tot het houden van een
kleine en overzichtelijke tentoonstelling. Thans herbergt dit raadhuis een expo
sitie van de oud-Workumer Joop Huisman, die in maart j-1, in De Blauwe Hand
debuteerde en thans met veel nieuw werk voor de dag komt. Burgemeester B.
Haersma Buma toonde zich in zijn openingswoord zeer verheugd, dat op de
avond dat de torenverlichting voor het eerst in werking werd gesteld, de opening
van deze kunstverzameling kon plaats vinden. Hij bracht in dit verband dank aan
de culturele raad die dit hoogtepunt in de Zuid-Westhoek had voorbereid. Met
het plaatsen van zijn handtekening in het gastenboek werd hierna het giTjeur-
de zaterdag j.l. de tentoonstelling geopend verklaard.
de creatieve daad. Men zie bijv, de
vreugde, waarmee het Workumer strand
is geschilderd; een en al zon over de
wijde polder, een brok godvergetenland.
Men zie ook hoe hij de mensen met een
wrede ironie benadert. Zijn schilderen
lijkt vaak spotten. Toch klopt onder de
schilderskiel van Huisman een warm
hart van vriendschap. Hij is als schilder
los van alle -ismen en -stijlen, een ge
lukkig mens, zoals men zelden aantreft.
Hij schildert omdat hij schilderen moet.
Hij schildert om zo te zeggen stomweg.
Maar dit schilderen vraagt noeste ar
beid. Hij heeft tientallen en tientallen
schilderijen gemaakt. Helaas, laat zijn
maatschappelijke positie niet toe, dat hij
zich enkel met het schilderen bezig
houdt, gedeeltelijk moet deze kunstenaar
zich nog geven aan zijn ijzerhandel. Mis
schien zal nog eens de volledige stem
van zijn hart kunnen spreken. Dit is n.l.
de taak van elke kunstenaar, het diep
menselijke van elke kunst. Wie over
mens spreekt, spreekt ook over religie.
De mens is in wezen kind van God, ge
schapen naar zijn beeld. Hij blies hem
de levensadem in, gaf hem de geest om
te kunnen handelen en spelen, al werd
het vaak een wreed spel.
Bij de kunst zien wij in de spiegel van
de tijd. Maar in onze tijd lijkt deze spie
gel gebarsten dit is de tragiek waar
onder wij leven. Huisman schildert in
zijn eigen beeldwereld. Enkele jaren ge
leden heeft hij het ook geprobeerd met
wilde kleurvlekken, maar daarin was ’t
Workumer strand niet terug te vinden.
Gelukkig is de schilder naar zijn oude
methode teruggekeerd. Dag en nacht is
hij vergezeld van zijn schetsboekje. Hij
noteert wat, hij ziet en geeft een typisch
eigentijds mensbeeld, soms geworden tot
een brok tragiek.
De tentoonstelling, die Jan Murk de
Vries schokkend naar zijn inhoud noem
de, werd hierna door de aanwezigen be
zichtigd. De expositie bevat een 30-tal
schilderijen en een 20-tal tekeningen.
Ook deze laatsten zijn zeer de moeite
waard.
in 1644 tijdens een conflict met Dene
marken over de tol in de Sont een 900
schepen door deze straat convoyeerde
(zonder tol!), in 1647-1649 in Brazilië
onze belangen behartigde, wegens eigen
machtig terugkeren in dat jaar gevan
gen werd genomen, maar 3 jaar later tot
opperbevelhebber van de vloot promo
veerde om in 1658 in de Sont te sneu
velen, van Kortenaer, in 1653 vlagge-
kapitein van M. H. Tromp in de slag
bij Terheide, in 1659 vice-admiraal, in
1665 luitenant-admiraal en 7 jaar later
sneuvelde in de tweede Engelse oorlog
(1665-1667) bij Lowestoff en tenslotte
van de Fries Auke Stellingwerf die
reeds streed onder van Wassenaar Ob
dam in de Noorse oorlog en 1665 lui
tenant-admiraal van Friesland werd en
evenals de juist genoemde Kortenaer by
Lowestoff sneuvelde. Men leze vooral
het rijmpje onder zijn gravure.
De rij zeehelden wordt onderbroken door
een portret van Kaap de Goede Hoop
en het journaal (met audentieke hand
tekening!) van Jan van Riebeek, die
daar zijn groentetuinen stichtte. Tussen
haakjes: al deze zeehelden leefden in de
periode dat te Bolsward de dichter Gys-
bert Japicx zijn dichtwerk schreef.
Prachtige schilderijen bevat deze zaal
verder van Michiei de Ruyter, die reeds
op 26-jarige leeftijd stuurman was bij
de Groenlandse Compagnie, op 30-jarige
leeftijd commandeur in particuliere
dienst tegen de Duinkerker kapers, rei
zen naar de Middellandse Zee en West-
Indië maakte, tijdens de 1ste Engelse
oorlog in dienst van de Staten trad en
onder Tromp talrijke grote veldslagen
meemaakte. Het hoogtepunt was wel
toen hij els opperbevelhebber van 's
lands vloot in de Tweede Engelse oorlog
als overwinnaar naar voren trad uit de
4-daagse zeeslag (waarvan een prachtig
schilderij van Storck aanwezig).
Ook zijn tocht naar Chattam is zeer be
kend en in schilderij, plattegrond en
situatietekening op wel zeer duidelijke
wijze in beeld gebracht. Aan verwon
dingen, opgelopen in de slag bij de Etna
(tegen een hem opgedrongen overmacht)
zou hij sneuvelen in 1676.
Onder het poret van Michiei de Ruyter
vindt u een gravure van de luitenant-
admiraal van Friesland, Tsjerk Hiddes
die zich vooral onderscheidde in de 1ste
Engelse oorlog(, in de Sont en bij Lo
westoff om in het sterfjaar van Gys-
bert Japicx (1666) te sneuvelen bij
Schooneveld.
We hebben u slechts op enkele facetten
kunnen wijzen. Er is ook op het ge
bied van onze zeeslagen veel meer
aanwezig. U kunt beslist met dit arti
kel niet volstaan, maar moet vooral met
eigen ogen gaan zien. Niet licht krijgt
u opnieuw de gelegenheid een unieke
verzameling als deze bijeen te vinden.
Wolle jo dat men jo rommet?
Doch it dan seis net
De samensteller van deze tentoonstel
ling, de heer Ronday, is er in geslaagd
een logische opbouw te bewerkstelligen
en heeft met alle mogelijkheden, die
het gebouw bood, gewoekerd. Bezoekt
men individueel de tentoonstelling, dan
kan men het best dezelfde volgorde aan
houden, die ook bij de rondleidingen toe
gepast wordt. Direct boven aan de trap
vindt men op de gang de vitrines die
herinneren aan de ontdekkingsreizen:
Gravures, scheepsjournalen, een kaart
van Nieuw-Amsterdam, een facsimile
uitgave van Abel Tasman zijn reisver
slag naar het Zuidland en dan op de
„overloop” in de Vierschaar een schil
derij van een berenjacht en herinnerin
gen aan Nova Zembla. Na in de raad
zaal o.a. het schilderij te hebben gezien
van der werf der O. I. Compagnie en in
de Vierschaar de gezichten op de zee
roversnesten Algiers en Salie, komt u
op het uitgangspunt (boven aan de trap)
terug. Dan pas begint een nieuw even
boeiend als spectaculair onderdeel op
deze tentoonstelling, de geschiedenis van
onze zeeslagen.
Boven de vitrine met Abel Tasman’s
boek ziet U bijv, het vlaggeschip van
Maarten Harpentsz. Tromp, de „Aemi-
lia”, op de Maas bij Brielle. In de dan
volgende burgemeesterskamer hangt het
door van Mierevelt geschilderde port
ret van deze zeeheld, waarover hieron
der meer. Er naast ziet u bijv, hoe het
Friese vlootescader wordt toegerust.
Men lette hierbij op het Friese wapen
voor op de Spiegel van het oorlogsschip.
Verlaat u deze zaal, dan vindt U boven
de vitrine die u het eerst zag (met o.a.
het scheepsjournaal van Houtman, dat
vertelt van de 2e reis naar Indië) een
zeeslag tussen Nederland en Engeland
uitgebeeld. Het is een tafereel dat wij
vaker zullen zien: vuurspuwende en nog
narokende vuurmonden, een in brand
geschoten en zinkend schip, schipbreu
kelingen in sloepen en open zeee, kort
om, een nauwkeurige weergave van een
zeeslag zoals die er in al hun hevigheid
tientallen plaats hebben gevonden.
Gaat u het trapje op naar het „nieuwe
gedeelte” van het raadhuis, dan vindt U
allereerst rechts een portret van iemand
die u allen wel kent, al zou het dan
slechts zijn uit een populair schoolliedje:
Piet Hein, een anonieme gravure met een
zesregelig Latijns onderschrift.
Een zeer merkwaardig stuk hangt er
naast. Als u even tijd hebt moet u pro
beren het te ontcijferen. Het is de „Ty-
dinghe hoe dat den Generael Pieter Pie-
tersz. Heyn ende de vice Admirael
Loncq de Vlote van Nova Spaengien inde
Babia Matansa hebben aenghetast, ver
overt ende verdestrueert.”
Het bericht bevat o.a. een hoogst merk
waardige opsomming van de buitge
maakte goederen, waarbij de grote hoe
veelheid zilver direct in het oog springt.
U raadt het al; Dit is een bericht over
de roemruchte Zilvervloot, waarvan ook
in het zo pas bedoelde versje sprake is.
Piet Hein werd in 1623 vice admiraal
der West Indische Compagnie, drie jaar
later admiraal. Hij bevocht de Span
jaarden in de Caraïbische zee met als
voornaamste wapenfeit de verovering
van de genoemde zilvervloot (1628) die
het edele metaal uit midden-Ameerika
naar Spanje zou brengen en waarbij een
buit van ongeveer 15 miljoen gulden in
onze handen viel, voor die tijd een
enorm bedrag. Geen wonder dat Piet
Hein het volgend jaar wordt benoemd
en sil graech meidwaen, hwant it giet hjir
net om ’e nocht. Mar dat freget in heap
tiid en in bulte prakkesaesje. Dan sille der
boeren komme moatte, dy’t dat foar har
eigen stan oer ha en der har foar jaen.
wolle. En dat is net sa’n bytsje. Mar as de
boeren it gelok hawwe, dat der sokke
mannen foun wurde, dy’t dit wurk foar
hatren dwaen wolle, dan is it needsaek-
lik, dat hja ek it bitrouwen en de stipe
fan de oaren krije. Sokke mannen dêr
moat men wiis mei wêze en dat ek toane.
Oars is der gjin minske, dy’t dat forant-
wurdlik en swiere wurk folhaldt. En it
minste is dan wol, dat men sokke lieders
dy’t hja seis ütsykje, op fatsoenlike wize
bihannelt en mei reedlike arguminten by
harren komt. It binne op it lést seis ek
minsken, dy’t net fortsjinje, dat hja bi-
kügele wurde mei skellerij en ófbrekken-
de krityk.
Der wurdt men op it lést sa sêd fan as lu-
zen. Fan ünderen op moatte de boeren har
eigen krêft forsterkje troch flinke bistjü-
ren to kiezen en der graech seis oan mei
dwaen. Dan wurde de kritebistjüren en de
haedbistjüren droegen ta aktiviteit en ini-
tiatyf. En net langer seure oer de need-
saeklike kosten. As der ien sint by de mol-
ke komt is dy kontribüsje al foar tsien jier
bitelle.
Wy hoopje och sa, dat der dit kommende
jier in fikse forbettering op lanbougebiet
ta stan komme mei, mar der mei men al-
linnich op tidigje as men seis de hannen
üt de mouwen stekke wol en ienriedich
en trochsettend meiwurkje oan it soun en
sterk meitsjen fan de agraryske bidriuwen
en har biwenners.
De tuinders in ons land, die met zorg dit jaar bun komkommers hebben geteeld,
worden ernstig getroffen door de nieuwe Duitse maatregel, de invoer van kom
kommers stop te zetten. Het werk in de kassen gaat door en de kostelijke vruch
ten worden met de gewone zorg behandeld en geplukt - zal de belt bun be
stemming zijn.
le week aug. 1938
Kerkstrijd in Oostenrijk: kloosters geslo
ten. Godsdienstonderwijs op de handels-
scholen afgeschaft.
Inbraak bij R. Wynstra te Arum en bij Sj.
Yntema te Achlum.
Wordt gevraagd in omgeving v. Schraard
enige werk- of waschhuizen of de wasch
van boerenjongens.
De raad van Bolsward verkoopt enkele
stukken grond aan het Rijk ten behoeve
van de aanleg van de Rijksweg 43. Een
der leden vraagt te willen bevorderen,
dat bij de werkzaamheden ook Bolswardse
werklieden te werk worden gesteld.
De heer Hollander pleit er in de raad
voor, dat de lonen van het losse personeel
worden verhoogd tot f 20,20 per week.
Het vreemdelingenbezoek aan Duitsland
is in 1 jaar gedaald met 75 c/o.
soulaes moat komme fan de Jannen, dy’t
üs produkten ófnimme. En it docht alle
dagen wol bliken, dat de E.E.G. op pa
pier folie fierder is as yn de praktyk. Sa-
wol Frankryk as Dütsklan jowe bilies nou
’t de kniper op ’e skine komt. Hja falie
wer werom yn de aide polityk: de eigen
minsken to biskermen to’n koste fan de
ynfier üt oare lannen. Dat it diz kear de
tünders binne, dy’t de klappen krije is
mar tafallich, op in oare kear binne it de
hinne- en bargenalders en dan is it de su-
vel, dy't itselde ünderfynt. Yn wezen bin
ne hja net ryp foar meimekoar dwaen, hja
hiene hoopt allinnich foardielen to krijen
en nou’t it oan de skaedkanten ta is, smite
se de grinzen wer ticht. It is ek nayf to
mienen, dat de net-E.E.G.-lannen har sa
mar goedsmoeds dellizze soene by de bi-
foarrjuchte posysje fan de seis oansletten
partners. Amearika lit dat alle dagen düd-
lik blike, dy wol syn europeeske klanten
op agrarysk gebiet ek net sa mar kwyt.
Hja sitte der ommers mei deselde proble-
matyk. Dêrom sil de druk fan dy kant ek
tanimme mei it groeijen fan de E.E.G.
Mr. Biesheuvel stiet foar deselde fragen
as syn foargonger, mar hy hat ien ding op
him foar. Hy hat in béste praktyk yn de
boereorganisaesje efter de rêch en hy is
net as syn kollega Marijnen foar de kolle-
gebanken daliks yn it ynternasjonale mi
lieu opnomd. Dat is pas letter komd, mear
fan ünderen op.
De boereorganisaesjes krije de kommende
jierren in swiere taek. Hwant hja sille it
lanboubileid ek meistjüre moatte. Hja
kinne net folstean mei krityk en ófbrek-
ken. Hja moatte yn it Lanbouskip de
maetrigels mei klearmeitsje. Dat bitsjut
opbou en posityf meiwurkje. De mearder-
heit fan de boeren sjocht dat seis wol yn
Skoplje, toeristenoord
Alles in diepe rust
De nieuwe morgen gloort
De dag rijst onbewust
Op uit het groene dal
Boven ’t massief bergbrok
Plotseling een doffe val
Een zwaargevoelde schok
Vijftien seconden slechts
Chaos van vuur en puin
Geen muur toont meer iets hechts
Geen trap, geen bint biedt steun
Eén noodlots ogenblik
Een monster dat belaagt
Verbijsterende schrik
De stad half weggevaagd'.
Kreten van angst en pijn
Stof wolkt dicht door de lucht
Paniek grijpt groot en klein
Hol rommelend gerucht
Instortend bankgebouw
Vluchtelingen, ontzind
De man zoekt naar zijn vrouw
Moeder roept aan haar kind
Skoplje, toeristenoord
Het natuurparadijs
In stof en rook gesmoord
Gehuld in ’t vale grijs
De ramp sloeg striemend fel
Gevaar dreigt links en rechts
Verpletterd, groot en klein
Vijftien seconden slechts
Overal loert gevaar
Ook zonder een aardstoot
Er is één schrede maar
Tussen leven en dood
tromme fordwine soe, minister-presidint
wurden. En dérby is ien fan de mannen,
dy’t as keamerlid dy krityk net sunich
hearre liet, syn nije minister fan Lanbou
wurden en meiiens de vice-presidint, Mr.
Biesheuvel wie oan diz tiid ta de foarsit-
ter fan ’e CBTB en hat mear as ien kear
yn it iepenbier sein, dat de halding fan de
regearing him net sinde op agrarysk ge
biet. Mr. Biesheuvel is ek ien fan de bi-
stjürsleden fan it Lanbouskip en hat op
dat plak al hiel hwat ünderfining opdien.
Hy wit üt syn eardere funksjes tige goed,
hoe't de boeren tinke en hwat hja for-
wachtsje en dérom bin ik bliid, dat hy de
skouders der under sette wol om de lie-
ding fan de regearing en it stribjen fan de
boeren tichter bymekoar to bringen. Dat
hy dit net dien hat op losse skroeven, dat
is wol wis en it mei foar de boerebifol-
king bimoedigjend klinke, dat sa’n foar-
man it swiere ambt op him nommen hat.
Mei in minister-presidint, dy’t nou ek wol
op 'e hichte kommen is fan de ünfoldie-
nens fan de agraryske bifolking en hiel
hwat deskundigen yn de Twadde Keamer
stiet it der net sa min foar. Wol bliuwt it
jammer, dat de trije keamerleden, dy 't
sunder in programma en sünder de kwali
teiten, dy’t keamerleden hawwe moatte,
der ynrekke binne, foar spek en beane
meiboartsje, mar hawar, üt it kwea wurdt
ek altyd wol hwat goeds berne. Dy’t net
folslein blyn is, wit, dat it optreden fan
de oerheit bipaeld wurdt troch de minis
ters en Keamermearderheit en dat it dêr
fan komme moat. En yn beide kolleges
binne de Koekoekmannen in nul yn it si-
fer.
De oplossing fan de problemen fan de
agrariërs lizze lykwols mar foar in diel
yn hannen fan üs regearing. It raeaste
Sa is it dan lang om let dochs klear komd
mei it nije kabinet. Dat is yn üs lan al in
soarte fan tradysje wurden, dat it lang
duorret foar’t in ministerploech foarinoar
is. Mar is it dan wer sa fier en dizze
moanne sil der fierder net folie nijs nei
buten komme. Binnenskeamers lykwols is
men drok oan it tarieden foar de publike
entré yn septimber, hwant dan moat de
troanrede en de millioenennota wer klear
wêze.
Yn i^politike libben stiet men hyltyd wer
foar forrassingen, hwant nou is ien fan
de minsken, dy’t de measte krityk krige en
h werf an tocht waerd, dat hy mei de stille
f Y
