WAT DOET HET NEDERLANDS
OORLOGSGRAVEN-COMITÉ
HET VADERLAND
ROEPT EN HOORT
il
ffl
O
Nederland
mee
Dank zij Klaproosdag kregen bijna 40.000 oorlogs-
nabestaanden gastvrijheid in
Scheveningen-Radio leeft
met de schepelingen op zee
hii.
Fan de Marlinytoer
I'
Ombudsman
Hwat bat (jcibe Skrocir
üs hjoed p p
to sizzen
Tj. de J.
Zilveren filmpjes
a
n
y
DINSDAG 5 NOVEMBER 1963
102e JAARGANG
No. 85
AGENT NEERGESCHOTEN IN ROTTERDAM
PYT
lik wer.
0
Toen kort na de bevrijding in 1945 het Nederlands Oorlogsgraven Comité werd
opgericht, heeft men nooit kunnen vermoeden dat de taak van deze organisatie
zó veelomvattend zou worden.
Het doel van het comité was om uit dankbaarheid voor de herkregen vrijheid
iets te doen voor de nabestaanden van de velen, die door het offer van hun
jonge leven de bevrijding voor ons bevochten. Meer dan 30.000 geallieerde mili
tairen blevn in mei 1945 achter in ons land op de ongeveer 500 kerkhoven met
oorlogsgraven. Dit waren de vliegers, die gedurende de bezettingsjaren boven
Nederland omlaag geschoten werden en daarbij de dood vonden. Maar vooral
de gevechten om de bevrijding in de herfst van 1944 en het begin van 1945 verg
den tienduizenden levens.
logsgraven Comité was het maken van
foto’s van de graven, die aan de nabe
staanden werden gezonden.
Een stroom van dankbare brieven was
het gevolg. „Hoe wordt zyn graf ver
zorgd?”, was een veel gestelde vraag.
Daarom bewerkstelligde het Nederlands
Oorlogsgraven Comité dat alle geallieer
de graven door Nederlandse burgers ge
adopteerd werden en verzorgd overeen
komstig de wens van hen, die achter
bleven.
Unanieme wens.
Maar.bij het doorlezen van die corres
pondentie kwam nóg iets aan het licht:
de unanieme wens om zelf naar Neder
land te kunnen komen en het graf te
zien. En dat is de hoofdtaak van het
Nederlands Oorlogsgraven Comité ge
worden en gebleven.
Elk jaar wordt in november de „Klap
rooscollecte” gehouden, die de geldmid
delen oplevert om in het daaropvolgende
jaar weer nabestaanden te kunnen uit
nodigen. Niet minder dan 39.750 nabe
staanden zijn op deze wijze als gas
ten van het comité in ons land geweest.
Soms kwamen ze alleen of met enkele
lotgenoten. Soms ook arriveerden zij in
grote groepen, uit België en Engeland,
uit Schotland en Frankrijk. In de laat
ste jaren komen er bovendien viermaal
per jaar grote groepen uit Canada, om
dat bij de bevrijdingsgevechten in het
Zuiden en Oosten van ons land duizenden
Canadese soldaten de dood vonden.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adrest
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K >157)
Straks weer.
In de week van 3 tot en met 9 novem
ber met als hoogtepunt zaterdag 9
november; „KLAPROOSDAG” wordt
de klaprooscollecte weer gehouden. Deze
inzameling moet het comité in staat
stellen zijn zegenrijke en troostgevende
arbeid ook in 1964 weer te kunnen voort
zetten.
skeakele
dat foar hiel hwat dingen it ierdgas de
>Iak foar de hushal-
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
It slyk
kin nea
Nog tienduizenden.
Wie er rekening mee houdt, dat het ge
middelde gezin bestaat uit vier personen
en dat ook vaak behalve vrouw en
kinderen vader en moeder alsmede
broers en zusters willen komen, begrijpt
dat vele tienduizenden nabestaanden nog
wachten. Daar komt nog bij, dat het
Nederlands Oorlogsgraven Comité zich
ook de zorg heeft aangetrokken voor de
nabestaanden der geallieerde gesneuvel
den, die vlak over de grens werden be
graven op de oorlogskerkhoven van
„Rheinberg” (3300 graven) en „Reichs-
wald” (7500 graven). Deze soldaten heb
ben een belangrijk aandeel gehad in de
bevrijding van het zuidoosten van ons
land en waren tot kort vóór hun dood in-
gekwartierd in Nijmegen en omgeving.
Hun nabestaanden stellen het zeer op
prijs om bij hun bezoek aan de graven
op bevriende Nederlandse bodem te ver
toeven.
Het is onnodig te vertellen, dat dit werk
in de geallieerde landen uitermate veel
waardering ondervindt. Temeer, daar
Nederland het enige land is dat op deze
wijze gastvrijheid verleent aan de oor-
logsnabestaanden.
Verenigd in hun organisatie „THE BRI
TISH LEGION” willen deze mensen
uiting geven aan hun dank door een
aantal collectanten van de „Klaproos
collecte” immers, zij maken het mo
gelijk dat deze inzameling slaagt een
vakantie in Engeland aan te bieden.
Deze reis staat onder auspiciëi. van „The
British Legion”. Uit elke provincie zul
len twee collectanten door loting wor
den aangewezen.
Wilt U de grootte van uw gift afmeten
aan de noodzaak? Bedenk dan dat de
nabestaande van meer dan 40.000 oor
logsdoden uit alle delen der wereld on
der de zorgen van het Nederlands Oor
logsgraven Comité vallen. Ongeveer
120.000 wachten. op wat Nederland
op „KLAPROOSDAG 1963” doet.
De Rotterdamse politie zoekt de inbreker, die vrijdagochtend vroeg in het.
eerste Blekershoj de 25 jarige agent B. bijenhuis neerschoot, toen hij hem en ’n
andere man betrapte bij het jorceren van het slot van een ijzerhandel.
Door deze ruit, waarin een gat van een verdwaalde kogel, is voor de volkswagen
aan de overkant de plek te zien, waar de agent is neergeschoten.
De Rotterdammers
Findelomklammers
Hja krije der sa’n figuer
Sa’t nou leit, mei oan ’t stjür
Den Haech liet it forstean
Sjoch ’t kastje earst üt ’e beam
Miskien sil *t der fan komme
Wurdt oeral in plakje romme
Foar de folksadviseur
Gemeenten, noait maleur
It jild moat fansels rólje
De rom fan Sweden walje
’t Is dus in skoander plan
Bisprek sa’n Ombudsman
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’j Nieuwsblad
Yn greate stêdden
Is gans to rédden
De oerheit stiet flot ré
Kolleezjes B. en W.
Binne ek net fan juster
Alteast ’t spoar selden bjuster
Mar ’t boargerlik kontakt
Moat sa’t skynt oars oanpakt
En dêrom wurdt der wakker
Troch in reklamemakker
Wiisd op in nije klant
Menear de Ombudsman
Hy kaem op earne yn Sweden
Stelde der elk tofreden
In keardel fan formaet
Sa gong ’t deskundich praet
Hy lukt oan alle toutsjes
Hat hiel hwat yn syn boutsjes
Wit rie foar elke saek
Dus wis in glêdde snaek
Hy wol de boargers hoedzje
Mei sa’n ien is ’t to noedzjen
Gemeenten boppe jan
Hoera, de Ombudsman
Zeemansvrouwen hebben het soms moei
lijk, want terwijl manlief op zee zwalkt,
hangt het van haar stuurmanskunst af of
de huishouding op volle toeren door kan
draaien gedurende de afwezigheid van ’t
gezinshoofd.
Gelukkig staan zij er niet helemaal alleen
meer voor sinds wij dertig jaar gelden de
radio-telefonische verbinding tussen Sche-
veningen en „waar ook ter wereld” tot
stand brachten. Wie het gemak van deze
onverbrekelijke schakel beseft, die krijgt
pas goed een groot respect voor de zee
mansvrouw uit de historie, die meestal bij
de zee woonde om zo nu en dan eens
over de golven te kunnen turen, die ech
ter niets vertelden van het lief en leed der
stoere zeelieden. Men was toen soms ja
ren van huis zonder briefwisseling maar
vooral zonder Scheveningen-radio.
Het doet enigszins merkwaardig aan, dat
radio heeft de zeeman voortdurend con
tact met thuis. Hij verzendt via dit station
zijn gelukwensen. Zijn vrouw kan hem nu
om raad vragen als dit nodig is en ver
tellen dat zijn kinderen ziek zijn gewor
den, of weer genezen na een operatie.
Ook worden er per radio cadeautjes aan
geboden op verjaardagen en bij andere
gelegenheden.
Wil de scheepsmachinist zijn vrouw een
nieuwe fiets cadeau geven als hij plotse
ling op zee een goede bui heeft, dan gaat
hij naar de marconist. Hier betaalt hij de
prijs van de fiets en de telegramkosten,
waarna de marconist het bericht doorgeeft
aan IJmuiden. Aan ons kuststation weet
men wel raad met zo’n opdracht. Men
beschikt daar over een lijst met namen
van zaken, die zo’n order graag uitvoeren
en het duurt geen dag meer of de geluk
kige echtgenote van de machinist rijdt op
een fonkelnieuwe fiets.
Haar buurvrouwen schudden dan ’t hoofd
en roddelen erover dat mevrouw haar
geld niet op kan als manlief niet thuis is.
Ze weten niet beter. Als ’t schip thuis is,
betaalt de marconist aan de leverancier
de kosten van de fiets, terwijl Schevenin-
gen-Radio haar telegraafkosten vergoed
krijgt.
De radio-dokter.
Ook deze nuttige dienst heeft soms moei
lijke opdrachten. Er kunnen zich plotse
ling ziektegevallen voordoen aan boord
van schepen waar geen dokter is. In die
gevallen heeft men niet aan een medi
cijnkastje met verband en drankjes. Men
moet weten welke medicijnen er gebruikt
moeten worden en vooral welke ziekte
het is. Zelfs in deze gevallen heeft Sche-
veningen-Radio voorzien. Men laat een
voudig overseinen welke ziekteverschijn
selen zich voordoen, waarna een dokter
via de radio zijn instrukties geeft. Elke
dag rapporteert men het verloop van de
ziekte naar IJmuiden en elke dag „komt
de dokter” via de radio.
Het meest intiem is het rechtstreeks con
tact via de spreekbuis met de visserssche
pen en de kustvaarders. Men leeft in
IJmuiden mee met de familie-omstandig-
heden van de opvarenden en de schippers
kennen de stemmen van de telefonistes.
Men fluistert zelfs, dat langs deze weg
wel huwelijksbanden zijn gesmeed. Al te
uitgebreide gesprekken worden echter
vanzelfsprekend vermeden, want na elke
verbinding geeft de telefoniste op hoe
veel minuten het gesprek heeft geduurd.
De kosten zijn vrij hoog en na afloop van
elke reis klinkt het„even afrekenen he
ren!”
Ruim dertig jaar geleden werd het radio-
telefonisch verkeer met de schepen open
gesteld. In de gure jaargetijden verstaan
wij ten volle hoezeer de veiligheid der
schepen door deze dienst is gebaat. Zij
bracht menige schuit behouden in de ha
ven, die zonder haar raadplegingen redde
loos verloren zou zijn gegaan.
goed de Japanse Zee of de buurt van
Zuid-Afrika.
Het belangrijkste werk van zo’n radio
zender is de zorg voor de veiligheid op
zee. Meti zendt regelmatig de weerbe
richten uit, men vertelt over gevaarlijke
plaatsen en de aan- of afwezigheid van
Doeien. Er Wordt gewaarschuwd voor
mist en het gevaar van ijsbergen. Een spe
ciale golflengte wordt beluisterd voor
eventuele noodseinen. Terwijl een schip in
de buurt van onze kusten vertoeft kan ’t
er op rekenen, dat Scheveningen-Radio
voortdurend luistert of er ook hulp moet
worden geboden. Niet zodra klinkt het
S.O.S. of de zeereddingsdienst wordt ge
waarschuwd. Men geeft de positie van 't
schip nauwkeurig op en als dat om een
of andere reden onmogelijk is, dan moet
de marine vliegdienst er op uit om te zoe
ken. De Nederlandse veiligheidsdienst ter
zee is beroemd en Scheveningen-Radio
heeft er een belangrijk aandeel in.
Als er geen marconist aan boord is.
Niet elk schip kan zich de luxe van een
marconist veroorloven. Het zijn dikwijls
de kleinste schepen, zoals de vissersvaar-
op jou buormans mantel
de sjippe wêze foar jou
eigen klean
tuigen en deze hebben het meest behoef
te aan voortdurende verbinding met de
vaste wal. Hiervoor is de dienst der radio
telefonie geschapen.
Vriendelijke telefonisten laten onophou
delijk hun stem door de eter klinken. Zij
geven weerberichten door en telegram
men. De schippers kunnen terugspreken
en langs deze weg is er al heel wat lief,
maar nog meer leed verteld. De rederijen
maken er gebruik van om hun schippers
instructies te geven omtrent de vangst en
het moment waarop de schepen naar huis
moeten varen.
Bij noodweer klinken plotseling de woor
den „May Day” door de ontvanger in
IJmuiden en dan is de telefoniste niet bij
haar toestel weg te slaan, want dan is er
nood en moeten er goede raadgevingen
worden uitgezonden en moedgevende be
richten. Dan heerst er een zenuwachtige
stemming onder de telefonistes want zij
leven mee met hun schippers, waar ze alle
dagen mee in contact staan. Zeg nooit iets
onvriendelijks tegen de vissers over de ra
dio-telefonische dienst, want dat laten ze
er niet bij zitten
Sinds de komst van de Scheveningen-
DE ENERGY-FORS.JENNING
YN NIJE BANEN
Lang hat it noarden fan üs lan oanwiisd
west op de kwaliteit fan syn groun en de
warberens fan syn minsken, fierder wie it
earm oan natuerlike bisteansboarnen. Süd-
Limboarch koe troch syn stienkoal de nei-
dielen fan syn eksintryske lizzing oer-
winne, it hie boppedat in prachtige natuer
en gea om de toeristen to lüken en hwa t
nou dizze kontrei trochreizget sjocht
rounom groei en wolfeart. Mar sawol yn
de lytse as yn de greate wrald hinget de
bidlerspong en de iildsek mar selden lan
ger as in ieu foar deselde doar. Der is eb
be en floed, der is in kommen en in gean.
Sünt inkelde jierren komt der mear sin
wol men ek wer net oer de ierdgasfcar
ried dwaen, hwant op de eftergroun fan
de energy-bihoefte stiet düdlik wer in oa-
re greatmacht: de atoomenergy. Dér wur-
ket men stadich oan troch. De elektrisi-
teitsbidriuwen bygelyks hawwe meime-
koar bisletten om in atoomsintrale yn Ne-
derlan to bouwen. Dat is de earste stap en
it is mei nije dingen sa, dat dan ek gau
de twadde en fierders stappen folgje.
Wy libje dêrom yn in oergongsstadium,
hweryn de branje üt de ierde jit in greate
rol spilet, mar tagelyk yn it bisef, dat oan
de kym de nije konkurrit op kommende
wei is. Lykwols oer de kosten en it tempo
fan har technyske mooglikheden wit men
jit to min om nou al ütmeitsje to kinnen,
hwannear dy atoomenergy makliker en
goedkeaper wêze sil. Dat kin ta- en tsjin-
falle.
En hoe’t dat ek komt, c|e ierdgasfoarried
hat de earste tsientallen jierren in greate
wearde en kin de efterstan fan it noarden
op ekonomysk gebiet bilangryk lytser
meitsje. Sil dat lykwols sa komme, dan
sil it noarden, binammen syn provinsiale
organen, tige op syn iepenst wêze moatte-
Har macht en middels binne jit mar lyts,
den Haech bislist sahwat oer alles. Mar
in ienriedich wrotten, droegen troch de
oantrün en meiwurking fan de minsken
hjir yn it noarden kin jit folie goeds ta
stan oringe.
Yn it moderne libben spilet de energy de
haedrol. it noarden hat nije en sterke
troeven yn hannen krige. It komt nou oan
op bikwame en drege mannen, dy’t de
folie winst üt it spul helje kinne. Hwant
sa’n kans as dizze krijt it noarden net mak-
2e week november 1938
Openbare vergadering van de N.S.B. in
hotel Van der Meer te Oosterlittens. Spre
kers Drs. Dijkema van Groningen en IJ.
Steensma van Leeuwarden. Er waren
slechts 20 belangstellenden.
Weer Jodenprograms in Duitsland. Ge
hele wijken geplunderd uit wraak voor
het feit dat een joodse jongeman in Pa
rijs een Duitse legatie-secretaris in
een vlaag van waanzin doodschoot.
Inbraak bij de landbouwers F. de Boer, A.
de Boer en M. Galama, allen woonachtig
te Burgwerd.
Zo juist verschenen boeken: Van Am-
mersKuiler: De getrouwe van Rijms-
dorp: Eldert Holier. Boekhandel A. J.
Osinga.
Te Zuidbroek heeft een vader een „kind”
aangegeven van 23 jaar.
Bij de geboorte was dit vergeten Nu wil
de de jongeman trouwen, maar dit kon
niet alvorens zijn vader hem had aange
geven.
In Duitsland zijn de spaarbankboekjes
van de joden door de Nat. Socialisten in
beslag genomen. Nagenoeg alle joodse
zaken zijn gesloten.
we naar IJmuiden moeten om eens ’t dek
sel te kunnen oplichten van deze radio-
kookpot, die de heerlijkste maar ook bit
terste berichtendrankjes bereidt, ’t Was
echter noodzakelijk dat men het ontvang
station voor de berichten niet te dicht
plaatste bij de zender, die wel in Scheve-
ningen staat.
De uitgaande berichten mogen de binnen
komende niet storen en dus koos men
IJmuiden als haven van binnenkomst, ter
wijl Scheveningen zorgt, dat een bericht
niet op de pier blijft steken, maar door
de geadresseerde kan worden opg'evangen
al zit hij ook midden op de Grote Oceaan
In IJmuiden zitten een aantal radio-tele-
grafisten bijeen in een zaal. Zij spreken
niet, maar schrijven zoveel temeer, ter
wijl seinsleutel en koptelefoon zorgen
voor verbinding met de buitenwereld en
dat kan de Noordpool zijn maar even-
ne oer it hege noarden en as wy de des
kundigen leauwe meije, koe it wolris wê
ze, dat de rollen yn de takomst omkeard
wurde. De earste stjit wie it salt by Delf-
syl, hwerüt in swiere yndustry üntstien is
en hwerfan Dr. Gelissen, de eardere mi
nister fan ekonomyske saken, sein hat,
dat hjir de mooglikheden lizze foar tal
fan oare chemyske yndustrieën. De oalje
by Schoonebeelc wie in twadde tafaller,
hwerüt de opbloei fan Süd-east-Drinte
mei nije yndustrieën yn Emmen fuort-
komd binne. It trêdde is it ierdgas by
Slochteren, hweryn in üntsachlike nije
boarne fan energy ta biskikking komt
foar Nederlan en syn buorlannen. En nou
komt dan it fjierde nijs, dat under de
Waddensé safolle ierdgas to finen is, dat
de oant nou bikende sifers al wer nearne
nei roaije. Dit binne greate dingen sawol
foar it hiele lan as ek yn it bysünder foar
it noarden fan it lan. Hja binne sa great,
dat de minsken yn Süd-Limboarch al tige
üngerêst binne oer har takomst, omt hja
miene, dat it mei de stienkoal nou gebeurd
wêze sil. Al jierren wie dy freze der to
merkbiten, hwant hja seagen, dat de
wurksumheden foar it meitsjen fan in nije
stienkoalmyn by Roermond, in jier as
fjouwet lyn, ynienen staekt waerden en
dat wylst der al manske gebouwen en nije
wegen makke wiene.
Doe al rounen der geruchten oer de
mooglike oarsaek.
Dat is nou wol düdlik. Neist de al mar
djürder wurdende eksplotaesje fan stien
koal, stiet nou de eigen en binammen ir
ünfoarstelbere kwantum ierdgas. Yn koar-
te jierren sil de energymerk alhiel foroare
wêze, sizze de deskundigen. Wiene de
léste jierren al folie fabriken en bid Hu
wen, ü.o. ek üs P.E.B. fan stienkoal oer-
op oalje, it hat nou alle kans,
branje wurde sil. Foar de yndustry, ja,
mar op it foarste plak foar de hüshal-
dings. Mei alle macht en faesje binne hja
dwaende om ien of twa greate bedingen
to meitsjen troch it hiele lan hinne, hwant
de foarried is sa great, dat hja it net yn
üs eigen lan pleatse kinne. Ek it büten-
lan sil hjir êfnimmer fan wurde. Under
it Waed sit jit folie mear as yn it Sloch-
ternse fjild en dat wie foar de kommende
tritich jier mear as gendch. Wy kinne dus
feilich oannimme, oat de klam by de ener-
gy-forsjenning folie mear op it gas falie
sil en dat de stienkoal en de oalje der in
sterke konkurrint by krije. Fansels sil de
oerheit der wol foar soargje, dat it net in
gekkeboel wurdt tusken dy trije, mar de
freze fan de Süd-Limboargers is net om
’e nocht. Hja moatte in hiele tüke tobek.
Dat dizze nije energy hjir yn it noarden
foun is, mei wol tige gelokkich hjitte.
Hoe tichter by it fjür hoe mear kans op
waermte. Mar oan de oare kant moat men
reëel genóch wêze om yn to sjen, dat it in
Nederlanske saek is, hwerfan it hiele lan
profiteare kin. De koarting fan 5 foar
it noarden op de priis is fansels wolkom,
de fêstiging fan it haedkantoar hjirre lyk-
sa, mar mear mei men der ek net fan for-
wachtsje. Is dat net yn ien kear klear, dan
makket de ófstan fan it winplak net folie
mear üt. Gas fynt fansels syn paed en
frachten komme der net op.
Dochs makket dizze saek de posysje fan
it noarden bilangryk sterker.
De needsaeklike yndustry hat nou in ek-
stra reden om it noarden op to sykjen.
Hiel hwat yngenieurs en technici sille it
paed nei it noarden fine en it iene kin it
oare tige yn de han wurkje. Al to lang
