in
Matthaus-Passion
te Workum
Onderzoek langdurige
ziekten in Friesland
Ook Wonseradeel hierbij betrokken
Fan de Marlinytoer
Zilveren filmpjes
üs hjoed p p
to sizzen
Sneeuwklokjes
Behandeling van
zeldzame ziekte
Dierenzegels
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Hwat hat (gcibe Skroar
RJ'-éX3W!
W
1'00^
fT
F
■s
103e JAARBANG
No. 20
DINSDAG 10 MAART 1964
I
Elk liwerom hat syn dêrom
21 april
een
dy’t
-
2e week maart 1939
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat IJ
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
;(05157)
allen beseffen, van hoe groot belang het
is, dat allen, of zij nu wel of niet ge
zond zijn, deze lijst invullen en terug
zenden.
In Leiden werkte van de bijna 11.000 per
sonen ongeveer 94 mede.
Autoverhuur met en zonder chauffeur. F.
Swart, Harlingerstraat 13.
Ook voor Rijwielen en toebehoren C. P.
de Jager, Bolsward
gevoel volkomen opgewassen voor hun
opdracht.
Van de instrumentale solisten als Klaas
Kueter, Viola da Gamba, Jan Harshag
in Hobo, Leon Bendien, fluit en de beide
zo bekwame violisten mocht men klas-
sewerk verwachten, evenals van mevr.
Jacoba Kueter Zwager, Claveclmbel en
Wim van Beek, orgel.
De enthousiaste zang van ’t toonkunst-
koor „Concordia” noemden we reeds en
ook dit koor heeft een uitstekende naam
en moet deze gestand doen.
De begeleiding van het Orkest heeft
meer dan bij vorige, uitvoeringen onze
aandacht gehad en wij mogen zeggen
dat deze ditmaal Wel heel mooi was.
Wij noden stemmend in de wind
Zeg, bibb’rend mensenkind
hoor je 't zingen niet
Abonnementsprijs f 2 40 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
R.K. 1
Staande
Bolswards Nieuwsblai
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeeï, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
Oproep.
Een ieder, of hij gezond Is of niet, die
in de komende weken een vragenlijst
ontvangt, wordt vriendelijk verzocht
deze lijst zo goed mogelijk in te vullen
en terug te zenden Voor het welslagen
van een dergelijk onderzoek is inder
daad de medewerking van allen onmis
baar.
Verbeterde s.oclaal-economische en hygiënische omstandigheden, de vooruitgang
van het geneeskundig kennen en kunnen en andere factoren hebben er toe geleid,
dat in sommige landen bepaalde ziekten veel minder voorkomen dan vroeger,
andere daarentegen naar verhouding een steeds beiangrijker rol gaan spelen.
Dit verschijnsel doet zich vooral voor in Westerse landen. In landen zoals Ne
derland eisen b(Jv. besmettelijke ziekten bij jonge kinderen tengevolge van on
gunstige voeding thans veel minder slachtoffers dan aan het begin van deze
eeuw. Aangezien daardoor de kansen toegenomen zijn om een hogere leeftijd
te bereiken, ziet men ziekten, die vooral op middelbare leeftijd en in de ouderdom
voorkomen, nu steeds meer op de voorgrond treden.
Deze ziekten genezen niet zelden pas na langere tijd, soms ook vindt algehele
genezing niet meer plaats. Men spreekt in deze gevallen van langdurige, resp.
chronische ziekten.
De vragenlijst.
In het formulier (waarop de naam niet
behoeft te worden vermeld) staan eens
deels vragen met betrekking tot de ernst
van ziekten, aandoeningen of klachten,
die in het jaar 1963 vier weken of lan
ger hebben geduurd, andersdeels vragen
welke ten doel hebben enig inzicht te
krijgen in de soorten langdurige aan
doeningen en klachten die ook op mid
delbare of hogere leeftijd voorkomen.
Voor het invullen is, naar de ervaring
heeft geleerd, gemiddeld tien (10) mi
nuten nodig, voor gezonde mensen is dit
vaak nog korter, voor hen, die chronisch
ziek zijn, soms wat langer. Men zal in
geen geval worden opgeroepen voor een
medisch onderzoek.
De bedoeling is, dat de vragenlijst in
gevuld wordt met gegevens over de ge
zondheid van diegene, die de brief met
verzoek om medewerking ontvangt.
Is de brief dus bijv, aan de vrouw des
huizes gericht, dan dienen op de vra
genlijst alleen haar gegevens te worden
vermeld, ook al is zij geheel gezond.
Het spreekt vanzelf, dat de verzamelde
gegevens vertrouwelijk worden behan
deld en alleen voor dit wetenschappelijk
onderzoek worden gebruikt.
Uiteraard zijn alle huisartsen op de
hoogte gebracht van dit onderzoek, zij
allen hebben ook een exemplaar van de
brief en van het formulier, zoals deze
aan personen van 40 jaar en ouder wor
den gezonden, ontvangen.
Medewerking van bevolking
onmisbaar.
De medewerking van allen, die een vra
genlijst ontvangen, is onontbeerlijk.
Het is daarom zeer te hopen, dat zij
Bij de zeer goed bezochte uitvoering
van de Matthaus Passion in de Herv.
kerk te Workum was o.m. iets bij de
opstelling gewijzigd, n.l. het clavecim-
bel, dat met de contrabassen als conti-
nu-begeleiding zo mooi is ingeschakeld,
was nu meeer naar voren geplaatst, vlak
achter de solisten.
Wij hebben nu nog meer dan anders
kunnen beluisteren hoe prachtig dit on
derdeel verzorgd was.
Trouwens, de gehele begeleidende taak
van het Frysk Orkest trof door haar
mooi afgewogen karakter, zoals trou
wens geheel deze uitvoering.
De begeesterende leiding van de heer
Piet Post, reeds in het eerste deel dui
delijke taal sprekende, zal daaraan niet
vreemd zijn geweest, maar ook de al
gehele verzorging door de meewerkende
personen, solisten, koren en Orkest on
der deze zo bekwame leiding droeg bij
tot dit o.l. zeer hoge uitvoeringspeil.
Zo kwamen de koren tot zeer hoge pres
taties, vooral in die heerlijke koralen,
door Bach zo treffelijk gebruikt in deze
Passion.
Dat begon reeds direct bij het Inleiden
de openingskoer „Dochter Sions” en 't
„O Lam van God, onschuldig”, dit voor
éénst. jongenskoor, ook nu dat der St.
Bonifatiuskerk te Leeuwarden, directeur
Jacques Bos.
Dit jongenskoor bracht ook nu weer met
volle opgewektheid en toewijding haar
aandeel aan dit grote geheel, al be-
Wij betalen 6 cent voor lompen en 42
voor gebreide goederen per kg. K. de
Jong, t Laag, Bolsward
’e gong. En dêrby
.'„.-goeding fan
nbouproduk
Dit is al jierren in
hjit hangiisder, dêr’t men fierst to lang
Accountantskantoor E. Oldenziel, Markt
straat 12c. Opleiding voor de practijk-
examens. Vestiging 3 april a.s.
Al stormt de wind nu nog zo boud
en stroomt de regen nog zo koud
wij zwijgen niet
de gemeenten Ooststellingwerf, West-
stellingwerf, Smallingerland, Dokkum,
Oostdongeradeel, Harlingen, Wonsera
deel, Barradeel, Gaasterland en Hasker-
land (dus 20 van alle personen van 40
jaar en ouder in deze gemeenten).
Al deze gemeenten hebben hun volledi
ge medewerking toegezegd om het on
derzoek zo vlot mogelijk te doen verlo
pen.
De enquête zal in de maanden maart en
april plaats vinden, echter niet in alle
gemeenten tegelijk. Begonnen wordt in
Ooststellingwerf, Weststellingwerf en
Smallingerland.
Ik lok nu als een fluit
naar al dat slapend, dromend kruid
Zeg, kóm je niet
Verzamelen van gegevens
onder de bevolking.
Tot dusverre bestaan in ons land nog
betrekkelijk weinig gegevens over het
voorkomen van een reeks langdurige
ziekten onder de bevolking als zodanig.
Daaromg is het nodig bij dergelijke on
derzoeken aan een groot aantal perso
nen zelf te vragen of zij aan een derge
lijke ziekte lijden en in welke mate zij
daarvan last ondervinden.
Pas als alle mensen, zieke zowel als ge
zonde, die om inlichtingen worden ver
zocht, antwoord geven op de daartoe te
stellen vragen, kan de omvang van het
vraagstuk worden aangegeven en kun
nen maatregelen worden beraamd om
in de toekomst de zieken zo goed mo
gelijk te helpen,
De enquête in Friesland.
In Friesland zal een steekproef van
ongeveer 10.000 personen van 40 jaar
en ouder een enquêteformulier ontvan
gen met het verzoek dit ingevuld terug
te zenden naar de onderzoekgroep van
het Nederlands Instituut voor Praeven-
tieve Geneeskunde.
Voor het terugzenden der ingevulde for
mulieren is bij de vragenlijst een reeds
gefrankeerde enveloppe gevoegd. Deze
enveloppe wordt dichtgeplakt en voor
zien van de aantekening: Medisch Ge
heim naar het Gemeentehuis van de ge
meente, waarin de afzender woont, ge
zonden.
Op het betreffende Gemeentehuis wordt
er voor gezorgd, dat al deze envelop
pen ongeopend zo spoedig mogelijk
worden doorgezonden.
Ook in Wonseradeel.
Tot de steekproef zal elke vijfde in
woner van 40 jaar en ouder behoren in
Straks komt de lentekoningin
de lage Friese velden in
Vergeet dat niet
Mart. W. II. de Weerd
Wij roepen over wei en akker
al de bonte bloemen wakker
Verneem je 't niet
Ie geriif hawwe
bytsje wengenot
Uw adres voor schoorsteenvegen K. J,
Terpstra, P. Tanjéstraat 2, Bolsward.
Ik roep met teer geluid
lentetooi de aarde uit
Zeg, hoor je ’t niet?
Ik zing als zachte luit
een welkom voor de voorjaarsbruid
Zeg, merk je ’t niet?
den, dan wie der nei koarte jierren net
folie mear fan oer. Mar hawar, faeks komt
der hwat üt ’e bus, dat goedkeap en best
is, men kin it nea witte. Foar de jingen,
dy’t der foar steane, komt in gewoane
greidpleats foar 25 ha yn elts gefal op
nundert fyftich oan twahündé
goune. Oan rinte en ófskriuwing binne jo jit folie mear neidielen, sa as in ünbidige
dan fêst fiiftüzen goune kwyt, jierliks. molkenkelder, in kalde
en dampe op-
soort, en is volkomen steriel. Steriliteit is
namelijk zeer belangrijk bij de behande-
'e*
lio-
hebben neven-verschijnselen die de pa-
u:;g-’’g i voor in
fectie.
In de nieuwe afdeling is geen contact
tussen patiënten en de ziekenhuisstaf
daarbuiten de staf spreekt door mid
del van de telefoon en bezoekers spreken
door doorzichtige deurplanelen van kunst
stof. De atmosferische druk in de afde
ling wordt hoger gehouden dan normaal,
zodat eventuele lekken naar buiten en niet
binnenwaarts zijn gericht.
Er wordt gebruik gemaakt van microgolf
verwarming om de bacteriën in levens
middelen te doden. Tot voor kort was de
ziekte fataal. Ongeveer vijf jaar geleden
werden nieuwe geneesmiddelen toegepast.
De behandeling duurt ongeveer zes maan
den.
WEZ OP JIM IEPENST!
It biried fan de organisearre lanbou mei
de minister oer de grounslaggen fan it
kostpriisbileid is oan v
sil in haedsaek wurde de for:
de gebouwen, dy’t foar de lanl
sje needsaeklik binne. F’
j 1
dé eagen foar sletten hold, mar it is net
mear to kearen, dat it op it aljemint komt.
Tweintich jier to let, mar toemar, der is
nou neat mear oan to dwaen, mominteel
komt it er allinnich op oan, dat men dis
kear net wet mei in heale oplossing yn
sé giet. As foar de lanbouproduksje lan
keamer, lange jongen, folie rinnen en in
bytsje geriif. Derneist freget it bidriuw de
oanwêzigens fan de boer en syn hüshal-
ding omt der aloan tasicht wêze moat by
sike en kealjende bisten, by broeijend hea
.e £<•--- Touns by it ófljochtsjen
moams bitiid heart de boer yn it büt-
hüs, om alles goed under kontróle to bal
den. Wy prate nou mar net oer de damp
en de kouwewasem, de kuillucht en de
jarre, de heamyt en safolle oare dingen,
dy’t in boer net telt, omt hy boer is en
minsken ek, dy hjir gjin praet oer hearre wol. Mar de
lijk haar zware taak ten einde bracht, treedt. De afdeling is de eerste van haar
De bas Arie de Rijk en de tenor Jan
Waayer, ook al oude bekenden te Wor
kum, behoren tot die personen waarvan
we dat ingroeien bezigden.
Ook de sopraan Henriëtte Sengers vol
deed ons heel goed, zij het dan dat we
haar na de pauze in het tweede deel
beter vonden dan bjj haar eerste optre
den.
Zowel de bas Leo Rommerts, ook al
meerdere jaren een meewerker aan de
Workumer uitvoering, door wie de klei
nere partijen gezongen werden en de
tenor Gerard Honig, waren naar ons
Onderzoek in Friesland.
Het blijkt thans wenselijk te zijn
soortgelijk onderzoek in nlet-stedelijke
gebieden te doen. Het is daarom ver
heugend, dat, gezien de bovengenoemde
problemen van de adviescommissie van
de Provinciale Raad voor de Volksge
zondheid in Friesland, met het Neder
lands Instituut voor Praeventieve Ge
neeskunde kon worden overeengeko
men, dat dit Instituut in samenwerking
met de Raad een dergelijk onderzoek in
Friesland zal verrichten.
ling van deze ziekte (een kwaadaardig gi
I zwel in de baarmoeder, chorionepithefii
ma genaamd). Deze ziekte kan met
neesmiddelen worden genezen, maar
ze ULt-
tient bijzonder gevoelig maken
In het beroemde Londense Fulham Hos
pital is een nieuwe afdeling geopend die
zich uitsluitend bezig houdt met de be
handeling van een zeldzame ziekte die
soms bij vrouwen na een bevalling op-
begrafenisvereniging opgericht.
de vergadering gaven zich een
50 tal gezinshoofden als lid op.
Mei it ünderhald en de hier fan it lan
binne de kosten fan sa’n pleats tsientüzen
goune. a
Dat binne de kosten, dy’t werom komme
moatte, sil oan de minimum easken fol-
dien wêze. In striidpunt by dizze kwestje of stoarmgefger. Jc
is de fraech, hoe docht men mei it wen- en moams bitiid h<
gedielte fan de pleats. Heart dy by it bi
driuw of is dat in partikuliere saek, dy’t
men der buten halde kin. Der binne rek-
kenmasters, dy’t sizze: wy hawwe allinnich
to krijen mei büthüs en skuorre, it oare is
privé, dat hawwe oare i
moatte seis ek witte hoe’t hja wenje wolle wente wit der wol fan mei to praten. My
en dat fan har ynkommen bitelje. Dus,
hwerom soe it by in boer oars moatte?
Nou, lit üs dat dan ris bisien.
Op it foarste plak binne de boerewenten
dórre delset, dêr’t hja stean moatte om it
bidriuw. In bilangryk diel fan harren wen
net op plakken, dy’t frijhwat ófgelegen
binne foar de hüshalding, hwertroch de
bern hiele reizen nei tsjerke en skoalle
meitsje moatte en de alderen navenant. It
swalkjen lans binnenpaden en reden bait
net om de hüshalding dit gaedlik fynt,
mar omt it bidriuw dit freget. Wie dat
der net, dan soene dizze minsken ek yn it
doarp of de stêd wenje wolle, mar nou
easket it bidriuw dit plak. Yn it twadde
plak wurdt ek de wente ündergeskikt
makke oan it bidriuw. By de stjelphuzin-
gen is dit tige düdlik.
Hwa soe, as it allinnich om in gaedlike
wente gie, de keamers oan ien lange streek
sette, mei in gong der lans en derboppe
in skeane souder fan dy hichte. Ommers
twahünderttüzert net ien. By de aldere pleatsen sit men mei
Chronische ziekten eisen in toenemende
mate de aandacht. Het is duidelijk, dat
dit noodzakelijk is voor de verdere ont
wikkeling van de geneeskundige zorg.
Ook in Friesland is men zich bewust
van de ernst van het vraagstuk van de
langdurige en chronische ziekten.
Zo wenst men thans inzicht te verkrij
gen in het vóórkomen van chronische
ziekten.
Het aantal chronische patiënten in de
ziekenhuizen evenals in de verpleegte
huizen en in de bejaardentehuizen kon
worden nagegaan. Het aantal thuisver-
blijvende patiënten bleef echter bijvoor
beeld onbekend en daardoor ook welke
vorm van behandeling voor hen nodig
geweest zou kunnen zijn.
De afdeling Sociale Hygiëne van het
Nederlands Instituut voor Praeventieve
Geneeskunde te Leiden is enkele jaren
geleden in die stad onder leiding van
Dr. R. J. van Zonneveld begonnen met
een omvangrijk onderzoek betreffende
langdurige en chronische ziekten.
De bedoeling is een betrouwbare indruk
te krijgen van de mate, waarin deze
aandoeningen gedurende een bepaalde
periode onder de bevolking voorkomen
gegevens te verzamelen, die inzicht
kunnen geven in het vraagstuk van de
voorzieningen voor chronische zieken,
zowel in eigen milieu als op het gebied
van zorg in inrichtingen als ziekenhui
zen, verpleegtehuizen, verzorgingstehui
zen e. d.
Aan dit onderzoek, dat wat betreft het
verzamelen van de benodigde gegevens
binnenkort wordt afgesloten, werkten
ruim 10.000 personen van 40 jaar en
ouder mede, alsmede huisartsen in Lei
den en omgeving. Ook de gemeente Lei
den verleende haar medewerking.
tinkt, dat it sa klear is as de dei, dat in
boerewente in bidriuwsünderdiel is, dat
meitelle moat yn de kosten en dat der foar
it wengenot en wengeriif in bidrach êf-
lutsen wurde moat, neigelang de kwaliteit
fan de wenten. Sa hie it ek altyd west. De
hiele hier wie bidriuwsünkosten en foar
it frij wenjen die de fiskus in bipaeld bi
drach by de bidriuwswinst. Dit léste bi
drach moat yn oerienstimming wêze mei
oare hieren, dy’t itselde wengenot en ge
riif jowe. Dan kin men ek in billik ün-
derskied meitsje tusken wenten, dy’t skie
den binne fan de bidriuwsgebouwen, fol
ie geriif hawwe en oaren, dy’t mar in
bytsje wengenot en geriif jowe, al binne
it greate holle keamers of Kelders.
It soe slim ünbillik wêze as de nije üt-
gongspunten allinnich rekken halde soe
ne mei de strikte bidriuwsgebouwen, mar
de boereorganisaesjes meije hjir wol op
har iepenst wêze, hwant as it fan den
Haech ófhinget, sette se hjir handich in
streek troch, as se de kans krije.
Tj. de J.
paalde dit zich tot de eerste helft van
deze Passion.
Het machtig dubbelkoor bracht ons
spoedig onder de indruk. En bij de vele
hoogtepunten, welke dit machtig groot
se werk bevat, Zijn er vele waarbij men
mag stellen: Wat moet deze Bach toch
een diep gelovig mens zijn geweest om
zo in de muziek te kunnen uitzeggen
wat daar in Math. 26 en 27 geschreven
staat. Daar worden wij geconfronteerd
met het onbegrijpelijke, het feit uit de
geschiedenis der mensheid, dat mag
worden aangemerkt als: De grote Schei
ding.
Wij mogen bij deze uitvoering o.l. stel
len, dat bepaalde solisten al meer en
meer zijn ingegroeid in deze Matthaus
Passion.
Van de alt Aafje Heynes mag men wel
zeggen, dat zij ook nu zeer voortreffe-
Dit jaar zullen voor de 25ste maal de zo-
merpostzegels worden uitgegeven. Deze
zegels zullen op alle postinnchtingen in
Nederland verkrijgbaar zijn van 21 april
t.e.m. 13 juni 1964.
Zoals gebruikelijk wordt de opbrengst
van de toeslag op deze serie door de stich
ting Comité voor de Zomerpostzegels uit
gekeerd aan landelijke en regionale instel
lingen voor volksgezondheid, maatschap
pelijk werk en culturele doeleinden, ter
ondersteuning van activiteiten, die niet
op andere wijze ter hand genomen kunnen
worden.
De serie, die uit vier zegels bestaat, is
gewijd aan de verhouding van den mens
tot het dier. Mede bepalend voor de keu
ze van het thema zijn de suggesties ge
weest van de Ned. Vereniging tot Be
scherming van Dieren, welke vereniging
op 25 augustus van dit jaar haar eeuwfeest
viert.
en in pleats nedich binne, dan is it sim
pel dat de kosten fan beide yn de produk-
sjeprizen werom komme moatte, oars giet
in bi'driuw nei beppe kelder of der wurdt
roof pleecht op de forgoeding foar de
minsklike arbeid. Foar de bidriuwsgebou
wen moat rinte, ünderhald en ófskriuwing
komme op basis fan de hjoeddeiske bou-
kosten en rekken haldend mei de jierren,
dat in pleats al brükt is en jit brÜKt wur
de kin. Fan heger han wurdt de léste tiid
gauris sein, dat de tsjintwurdige pleatsen
fierst to solide en to deeglik binne. Der
foroaret sa folie en sa hurd, dat men moat
in nije pleats sa bouwe, dat dy takomsti-
ge foroaringen maklik oan to bringen
binne. Fleksibel neamt men dat mei in
raer wurd. It ministery wol dy kant wol
üt en hat al jild tasein oan dy boumasters,
dy’t in brükbere pleats meitsje kinne foar
folie minder jild.
Mar hoe’t dat moat, wit nimmen en oant
nou ta sjocht men jit gjin foarbylden, dy
’t de eigners oan wolle. Hwant hja witte
mar al to goed, dat in pleats op ’e romte
boud wurdt, dat waer en wyn, snie, froarst
en stoarm, damp en skroeijende sinne op
sa’n gebou del komme en dat dêrtrocn
nearne de slitaezie sa great is as krekt by
in pleats. As dy boud wurde soe as
iproduk- tsjintwurdich somlike wenten yn de stêd-
Afbraak te koop, afkomstig van de dak-
pannenfabriek te Makkum. Te bevragen
bij E. Eekma te Makkum.
TOEKOMSTIG SCHIPHOL
Een foto van de door de K.L.M. ver
vaardigde maquette van het toekom
stige stationsgebouw van Schiphol.
Men hoopt het nieuwe complex over
enkele jaren in gebruik te nemen
s
sW.
