Deze maand vijftien jaar NAVO
Krachtige groei bij’ de
Raiffeisenorganisatie
TOEN HET WESTEN WERD BEDREIGD
abe Sb roar
r
1
103e JAARGANG
No. 33
DINSDAG 28 APRIL 1964
Fan de Marlinyloer
bringt üs de
us hjoed p p
to sizzen
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Z Z
I A
Wymbritseradeel.
DAMES MARIJNEN EN KRANENBURG GEWOGEN
I
met
Tj. de J.
Boer, fortelt troch Anne-
Slofstra spylje In folks-
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactic-adres:
Marktstraat 15
Tclef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Mevr. W. G. M. Marynen-Schreurs, echtgenote van de minister-president,
heeft vrijdagochtend in Alkmaar het nieuwe kaasmarkt-seizoen geopend.
Tn het Waaggebouw stapten mevr. Marijnen (rechts) en mevr. Kranenburg,
echtgenote van de Commissaris der Koningin, op de weegschaal. De dames*
bleken samen 140 kilogram te wegen
Aangevoerd gem. visafslag Makkum, 20
april:
720 pond hoekaal f 17.75 f 19,
21 april: 1190 pond aal f 15,50 f 15,95
22 april: 920 pond aal f 17,-f 17,50
C.H.-candidaten voor de gemeenteraads
verkiezing te Bolsward: 1. J. de Haan;
2. E. Westerhof; 3. L. Zittema; 4. W.
Folkerts; 5. R. Bosch; 6 P. Oord; 7 R. J.
Elzinga; 8. J. van Slageren; 9. J. Visser.
Van 10-15 april zijn 46819 biggenmerken
aangebracht, tegen 39779 in dezelfde
periode van het vorige jaar.
Tewaterlating reuzensleepboot „Athleet”
van de ijzerwerf C. Amels en Zoon.
Echte Dimterkoeke by de kofje, kostet
mar 25 sinten. To krijen by Strikwerda,
GreatsAn.
moast komme fan ütsparre jild of fan
It diel, dat winlik de meiwurkjende bern
takaem. De measten keazen de léste wei,
hja lieten it sa’t it nou ien kear wie.
Timmerman en ferver gyngen yn har
leanen mei de tiid mei, hwat ek normael
wie en alle jierren wiisde de bigreating
fan foroaringen en fornijingen in heger
sifer. Hoefolle plannen soene der yn dy
tiid net makke wêze en wer oan ’e kant
lein? Nóch de'eigener, nóch de boer koe
men dit forwite, hwan gjinien fan bei
den krige dêrfoar de middels. En nou
komt de trêdde fase. It wurdt nou man-
nichien düdlik, dat in boer yn de kom-
mende tiid net mear buorkje kin op in
alderwetske en ünpraktyske pleats. De
leanen en de krapte oan arbeiders twin
ge ta sterke mechanisaesje, ek yn büt-
hüs en skuorre. In jonge boer hjir ear-
ne yn de omkriten hat okkerdeis in
melker woun foar syn 25 kij dy’t 90 gou-
ne skjin fortsjinje wol en it ek kriget.
Allinnich foar it melken! Hoe sille hja
nou buorkje op in ünpraktyske pleats?
Hwert men fierst to folie üren makket,
dit net kin en dat net kin. De beakens
koene net op tiid forset wurde en nou
sit men yn in impasse. En dit binne de
wrange fruchten fan in bileid, dat ün-
billik wie, ünreedlik en slim koartsich-
tich.
Nou ’t hja de kAns krije om tsjin bettere
prizen goed to buorkjen, nou is it appa-
raet forAldere en min to brüken. En
nimmen kin in wei wize om dér nou
wer üt to kommen. Alteast mei dizze
hieren. Of Is dy wel der wol?
verlenen en een gezamenlijk verdedi
gingssysteem op te bouwen. Echter, het
sluiten van een dergelijk verdrag hield
een complete omwenteling in de grond
beginselen van de Amerikaanse diplo
matie in. In zijn politiek testament (Fa-
n moatte prikkels wêze
strukelblokken
irhael yn de rlge „Smout
Hy sil it hawwe oer „It
i) had George Washing-
;enoten aanbevolen, zich
>pese zaken te houden en
bond met de landen van
aan te gaan. Dit principe
In forsykplatepro-
troch Marten Sikke-
Abonnementsprijs f 2 40 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
IJE 1964
Fryske ütstjüring
kamke har aeikes lei”,
L
4e week april 1939
bewust geworden van hun verantwoor
delijkheid tegenover de vrije wereld. Na
de korte tijd van onbezorgdheid die volg
de op de overwinning, hebben zij reso
luut stelling genomen tegen de machina
ties van de Sovjet-Russische politiek.
Vanaf 1947 hebben de steun aan Grie
kenland en Turkije en het waarlijk
grootse initiatief voor het Marshall-plan
op beslissende wijze bijgedragen tot de
herrijzing van het Westen. De Verenig
de Staten hebben onderhandelingen, die
zouden leiden tot het Verdrag van Brus
sel, sterk aangemoedigd. Op de dag
zelf dat het verdrag gesloten werd, be
loofden zjj de defensie-inspanningen van
de vijf landen te ondersteunen.
Maar er bleef nog een grote stap te
doen: alleen een volledig bondgenoot
schap zou de solidariteit tussen het vrije
Europa en de Verenigde Staten kunnen
bevestigen, hen in staat stellen hun sa
menwerking de nodige ontplooiing te
In het jaar 1963 kon de Raiffeisenorga
nisatie zich opnieuw krachtig ontwik
kelen, aldus een ons toegezonden jaar
verslag.
Dank zij een bijzonder sterke groei van
de toevertrouwde middelen kon voldaan
worden aan de grote kredietvraag uit de
eigen kring van de banken. De toene-
REGEAREN IS FOARUTSJEN
Men üntkomt net oan de yndruk, dat it
bileid, hweründer de lanbou nel de oar-
loch stien hat, koartsichtich west hat.
Faeks net yn de earste jierren, doe’t it
departemint ünder lieding stie fan in
man, dy’t bipaelde ynsichten hie oan-
geande de eigendom. It mei bikend stean
dat fan dy kant as ideael sjoen wurdt,
dat de oerheit op allerhanne gebiet mear
eigendom kriget. Ik wit wol, dat sünt de
P.v.d.A. net mear de Aide S.D.A.P. is,
ek hjir mear nuanse is yn dizze tinkbyl-
den, mar ik mei dochs wol stelle, dat ek
de P.v.d.A. gjin bisündere freon is fan
de partikuliere eigendom en dy eigen
dom leaver sjocht yn hannen fan de oer
heit
Men mocht dêrom fan minister Mansholt
ek net forwachtsje. dat dizze prikken yn
it wurk stelle soe om dy partikuliere
eigendom en har rjuchten feilich to stel
len. En hy hie de tiid mei, hwant nel
de oarloch moast der safolle tagelyk dien
wurde en wie de drang om it folk wer
oan it wurk to krijen sa oerhearskjend,
dat der net folie forset west hat tsjin
dizze polityk. To’n ünrjuchte lykwols.
Hie men de saken goed troch sjoen, dan
hie de lAnbou as ien gehiel stelle moat-
ten, dat hja mei alle macht meiwurkje
woene, mits alle trije groepen: arbeiders,
boeren en eigners har rjuchtlik diel kri-
gen. Dat hat men net dien. De solidari
teit tusken dizze trije groepen wie to
swak, boeren en arbeiders wiene to faek
en to lang tige sober bihannele, dan dat
der in sterk forset fan harren forwachte
wurde koe, doe’t de regearing de eigen
dom op in leech pitsje sette. Hja seagen
it spul ek net goed genöch troch en de
net-sosialistyske groepen hawwe har
meinimme litten, de stAnsorganisaesjes
likegoed as de politike. Ik wit jit skoan,
dat ik oer dizze fraech yn dy dagen ris
prate mei in bikend soasialistysk politi-
kus en him forwiet, dat troch dizze for-
plichte lege hier, wylst de ünkosten hoe
langer hoe heger waerden, de helt fan
de eigendom al fuort wie. Hy seach my
ris op en del oan en sei doe mei in
glimke: Jo ha gelyk, De Jong, nou de
oare helte noch! Dat wie düdlik en ik
koe it fan syn stAnpunt bigripe.
Mar in skoftke letter praette ik oer de-
selde saek mei in bilangryk polityk man
üt eigen formidden en dy sei: Jo ha wol
gelyk, mar it is op it momint net to
forkeapjen! Sjoch der ha jo yn lyts bi-
stek de hAlding fan de liedende minsken
Amerika zich gedurende
ereldoorlog niet als „ge-
laar slechts als „geassoci-
de Entente beschouwden,
wel in volle vredestijd een
Europa willen aangaan?
an oudsher bewaker van
selen van de Amerikaanse
>olitiek, zag de dwingende
de toestand onder de ogen,
werd de resolutie, voorge-
lator Vandenberg, met 64
nen aangenomen.
langrijke document stond
in de Verenigde Staten toe
zich aan te sluiten bij de verdragen voor
wederzijdse hulpverlening, die konden
bijdragen tot de verhoging van de vei
ligheid van Amerika.
Nu was de weg tot onderhandelen ge
opend: terstond werden besprekingen
belegd tussen de vijf Brusselse bondge
noten, de Verenigde Staten en Canada
Andere landen, zich van de bedreiging
bewust, sloten zich hierbij aan; Italië,
Ijsland, Denemarken, Noorwegen en
Portugal. Zo werd dan de 4e april 1949
in Washington, het meest omvattende
en machtigste defensief verbond onder
tekend, dat ooit in vredestijd gesloten
werd.
üt dy jierren. Dizze hAlding hat de lAn-
bou yn de earste tsien jier nei de oar
loch miljoenen koste, omt har produksje-
apparaet, dus har lAn en pleatsen, wol
brükt waerden, mar net krigen hwat
foar dat apparaet nedich wie. De efter-
stan fan krisis en oarloch is dêrtroch
tsien jier en langer fuortset. Nij kapi-
tael, sa nedich om yn de totael foroare
omstannichheden by de tiid to kommen,
gyng net nei de lAnbou mar allinnich nei
de yndustry. Hwa soe nij kapitael yn-
festearre wolle yn in bidriuw, dat hjir-
foar binel gjin forgoeding jaen koe?
De regearing hold de hier en de keap-
prizen op it lege foaroarlochske peil
fêst tsjin alle rjucht en redelikheit yn
om nationael de kosten fan it libben sa
leech to hAlden, dat de konkurrinsje-
posysje fan üs lAn sa sterk mooglik wêze
soe. Dêrfan hat it hiele folk profiteard,
mar to’n koste fan de lAnbou, dy’t syn
gerak net krige op it fundamentele punt
fan har agrarysk produksje apparaet.
De hierde pleatsen binne ófbrükt, Alder
wurden, minder wurden, ünpraktysk
bleaun, omt hja gjin middels krigen. En
Nederlan liet dat gewurde, omt it like,
dat allinnich it, relatyf lytse, groepke
eigeners hjirfan de dupe waerden.
En dit is nou it greate misbigryp. Hwant
it is wol wier, dat dizze eigeners min bi-
‘hannele binne en har redelik diel net
knigen, mar hja net allinnich. Hwant de
Onmacht fan de eigener sette ek de
hierder klem. Hy hie to kiezen tusken
seis opknappen boppe de hiersom of de
boel gewurde litte.
As hja it earste keazen, dan joegen hja
jild üt oan in oar syn eigendom. Mar seis
krigen hja yn de molkepriis allinnich
de offisiële lege hier birekkene, dus it
raad te verlammen, telkens wanneer
deze een actie ondernam, die de Sovjet-
Russische expansie zou kunnen belem
meren of die de grondslag kon leggen
voor een algemene veiligheidspolitiek;
de controle van de atoomenergie, de
vermindering van de bewapening, het
oprichten van een internationale strijd
macht. Sinds 1949 hadden dertig Sovjet
veto’s een eind gemaakt aan alle hoop,
die de nog vrije volken van Europa op
de Verenigde Naties hadden kunnen
richten. Zij konden zich onmogelijk nog
enige illusies maken over de bescher
ming die zij ervan verwachten konden.
Onder de indruk van het drama van
Praag, de onmacht van de Verenigde
Naties en het kennelijk ontbreken van
een machtsevenwicht, werd het Westen
bang. Was de vrije wereld dan tot on
dergang gedoemd zonder dat er enige
doeltreffende verdediging kon worden
opgeworpen tegen de vloedgolf, die het
belaagde? In 1948, voor de Algemene
Vergadering van de Verenigde Naties
heb ik deze angst openlijk uitgesproken
uit naam van mjjn land en, naar ik meen
van vele anderen, die zwak en ontwa
pend waren. Een angst, die volkomen
gerechtvaardigd was en niets vernede
rends in zich droeg, gesteld dat hij als
uitgangspunt zou dienen voor een vast
beraden actie.
Een dergelijke actie kon maar één vorm
aannemen; die van een verbond; het sa
menbrengen van alle middelen en krach
ten om een einde te maken aan een toe
stand die dreigde de Sovjets, eendrach
tig en sterk bewapend, in gevaarlijke
verleiding te brengen en het Westen,
ongeorganiseerd en vrijwel onbewapend
volkomen te ontmoedigen.
Op 17 maart 1948 werd het Verdrag
van Brussel getekend; het Verenigd Ko
ninkrijk, Frankrijk en de Beneluxlanden
gingen een defensief verbond aan en be
sloten hun strijdkrachten te organiseren
om gezamenlijk weerstand te kunnen
bieden aan een eventuele agressie.
Er was iets roerends, maar tevens
indien ik het zeggen mag bijna iets
belachelijks in dit verdrag, dat gesloten
werd door landen, die uitgeput waren
door een genadeloze oorlog en die hun
militaire instellingen vrijwel geheel
ontmanteld hadden. Niemand kon rede
lijkerwijs aannemen, dat de nieuwe
bondgenoten alleen in staat zouden zyn
een doeltreffende versperring op te wer
pen tegen een mogelijke aanval van de
Sovjet-Unie, die 200 divisies op voet van
oorlog onderhield!
Er was maar één macht ter wereld, die
in staat was die verpletterende wan
verhouding tussen de strijdkrachten te
compenseren door zijn hulp te verlenen
aan de verdediging van het nog vrije
Europa: de Verenigde Staten van Ame
rika. Slechts Amerika, met zijn enorme
industriële mogelijkheden, zijn financiële
bronnen en in het bezit van het atoom
wapen, waarvan zij toen nog het mono
polie hadden, kon het tragisch verbro
ken evenwicht herstellen. Om zich te
kunnen verdedigen moest Europa zich
dus met Amerika verbinden.
De Verenigde Staten waren zich reeds
Pit is reeds elf jaar geleden; en met
het .verloop der tijden heeft deze gebeur
tenis een andere betekenis gekregen:
die tragische dageraad heeft voor het
Westen het uur van ontwaken ingeluid;
een laat ontwaken van het instinct tot
zelfbehoud. Zo Jan Mazaryk zelf een
eind aan zijn leven heeft gemaakt, heeft
hij misschien met deze uiterste daad de
illusies van het nog vrije Europa wil
len verstoren. Hij heeft het misschien
willen dwingen zich te bezinnen, voor
dat het te laat zou zijn en het op zijn
beurt in de afgrond zou wegglijden
waarin zijn land verzonken was.
Het was hoog tijd. Het drama van Praag
spande de kroon op een reeks gebeur
tenissen, die langzamerhand onze na
oorlogse hoop de bodem had ingeslagen,
een internationale orde gevestigd te
zien, gegrond op recht en vrijheid.
De Westerse democratieën, die in de
oorlog met de Sovjet-Unie geallieerd wa
ren geweest, hadden er vast op gere
kend tezamen met haar het werk in
dienst van de vrede te kunnen voort
zetten. Maar de Sovjet-Unie heeft zich
daartegen verzet. Zij was reeds begon
nen, door rechtstreekse bedreiging en
ondergrondse afbraak-methodes, alle
landen van Centraal- en Oost-Europa
aan haar volledige overheersing te on
derwerpen.
Zij heeft de Baltische landen gean
nexeerd, een gedeelte van Finland, van
Polen, van Tsjechoslowakije, van Roe
menië en Duitsland. Reeds in 1945 ont
ketent zij de burgeroorlog in Grieken
land. In die streken waar de aanwezig
heid van haar strijdkrachten haar de
gedegenheid biedt een rechtstreekse
dwang uit te oefenen, dwingt zij af dat
haar communistische handlangers in de
regeringen worden opgenomen, hoewel
de eerste naoorlogse verkiezingen over
al hebben aangetoond, dat deze laatsten
slechts een minderheid vertegenwoordig
den.
In 1947 wordt het ritme sneller: de com
munistische partij neemt de macht in
Hongarije, na het gedwongen aftreden
van de regering Nagy; in Bulgarije
waar de leider van de oppositie, Petkow
wordt opgehangen; in Roemenië, waar
Maniu, de leider van de boerenpartij,
veroordeeld wordt tot levenslange ge
vangenschap en ten slotte Polen, waar
Micolajczyk, eveneens leider van de
boerenoppositie, naar het Westen moet
vluchten.
Tenslotte blijft er nog Tsjechoslowakije
over, waar een nog steeds democrati
sche regering zeer nauwe vriendschaps
banden met Sovjet-Rusland onderhoudt:
in februari ’48 bewerkstelligt de staats
greep, op touw gezet door de Sovjet
ambassadeur Zorin, de capitulatie van
president Benès.
Onder tussen bereidde de Sovjet-Unie
nieuwe veroveringen voor. In 1947 her
rijst de Komintern, die tijdens de oor
log ontbonden was, onder de naam Kom-
inform; volgens de tekst van het com
muniqué dat haar oprichting aankon-
digt, is het doel van de nieuwe orga
nisatie de politieke instellingen van het
Westen te bestrijden en te vernietigen.
Tegelijkertijd versterkte de Sovjet-Unie
op diplomatiek terrein, de volledige so
lidariteit van het communistische blok
door een netwerk van allianties, ge
vormd door 23 bilaterale verdragen, ge
tekend tussen 1945 en 1948.
Wat er nog van onze verwachtingen
Bolswards Nieuwsblad
overgebleven was, vervloog met de ge
beurtenissen in Praag: de helft van Eu-
ropa-landen, die ons zo na waren door
hun beschaving en historische banden
waren de slavernij ten prooi geval
len.
Na afloop van de oorlog had de Sovjet-
Unie een enorme strijdmacht op de been
gehouden en deze was tot het hart van
Europa doorgedrongen. Zij had haar sa
tellieten volkomen aan haar autoriteit
onderworpen een autoriteit, die zowel
gebaseerd was op de overweldigende
overmacht van haar strijdkrachten als
op een totale politieke en ideologische
solidariteit.
En tegenover dit blok een Westerse we
reld, die onmiddellijk na de wapenstil
stand in 1945 zo snel mogelijk had ge
demobiliseerd; waarvan de meeste Eu
ropese landen in beslag genomen waren
door hun wederopbouw en te kampen
hadden met economische moeilijkheden;
bovendien nog dikwijls ondermijnd door
de activiteiten van de communistische
partijen; zonder onderling verband, be
halve dan een morele solidariteit; en
dan nog blootgesteld aan alle risico’s
die een democratische regiem nu een
maal met zich meebrengt.
Hoe was het mogelijk dat de vrede en
vrijheid van de mensheid zo dodelijk
bedreigd konden worden vlak na het
einde van een oorlog, die gevoerd was
om juist deze principes te waarborgen?
Het was helaas duidelijk, dat de Sovjets
niet dezelfde opvattingen koesterden
omtrent de begrippen vrijheid en veilig
heid als het Westen. Vrijheid tolereer
den Zij slechts zolang deze het commu
nisme en zyn handlangers ten goede zou
komen; veiligheid betekende voor hen
de tweedracht en onmacht van hen, die
zij zelf bedreigden.
Het is aan deze hardnekkige tegenwer
king te wijten, dat de Verenigde Naties
tot dusverre gefaald hebben in het be
reiken van hun hoofddoel; de handha
ving van de vrede en veiligheid en de
vreedzame oplossing van conflicten tus
sen de naties. Alreeds de stichters van
de Volkenbond hadden dit ideaal, de
internationale gemeenschap zodanig te
organiseren, dat er het recht zou zege
vieren en voldaan zou worden aan de
eisen van een collectief geweten, uit
gedrukt door de meerderheid.
Bij een hernieuwde poging meenden de
opstellers van het Handvest van San
Francisco realistisch te handelen door
aan ieder van de vijf grote mogendhe
den, die permanent lid van de Veilig
heidsraad waren, het recht van veto op
haar beslissingen toe te kennen.
De Sovjet-Unie heeft geen gelegenheid
voorbij laten gaan, dat middel te ge
bruiken om het werk van de Veiligheids-
In de vroege ochtend van de 13e maart 1948 werd in Praag voor zijn woning op
straat het lijk gevonden van Jan Mazaryk, de Minister van Buitenlandse Zaken
van Tsjechoslowakije. Zelfmoord of moord? Men weet het nog altijd niet. Maar
of Jan Mazaryk nu wel het slachtoffer van een misdadiger of van zijn eigen
wanhoop is geweest, doet aan de betekenis van het drama niets af; lij) was dood
en in het aanzicht van zijn stoffelijk overschot kon de wereld niet langer blind
blijven voor het feit, dat met hem de vrijheid in zijn land ten onder was gegaan.
ming van de spaargelden overtrof die
van alle voorgaande jaren, creditsaldl In
lopende rekening namen tweemaal zo
snel toe als in de voorgaande twee jaren.
Het totaalbedrag aan toevertrouwde
middelen bereikte ultimo 1963 f 4,3 mil
jard. Het inlagenoverschot der aange
sloten banken bedroeg f 392 miljoen te
genover f 286 miljoen in 1962.
Over het gehele jaar gerekend was de
toeneming van de spaargelden In de ste
delijke sfeer 13,9 in de seml-stedelij-
ke sfeer 13,8 eiï op het platteland
10,6 Reeds sinds 1958 blijft de rela
tieve aanwas van spaargelden bij de
banken op het platteland achter bij die
van de steden. Dit houdt mede verband
met de ongunstige resultaten van agra
rische bedrijven. Het aandeel van het
platteland in het totaal van de spaar
gelden daalde van 68,2 per ultimo
1957 tot 64,3 eind 1963. Het aantal
spaarders nam met 130.000 toe tot
1.70Q.000. Het gemiddelde tegoed per
spaarbankboekje nam toe van f 2.123,-
tot f 2.253,-.
Bij de aangesloten banken stegen de
creditsaldl in rekening-courant
f 58 miljoen tot f 447 miljoen.
De voorspoedige ontwikkeling van de
toevertrouwde middelen ging gepaard
met een sterke stijging van voorschot
en kredietverlening. De uitzettingen in
eigen kring, die per ultimo 1958
f 950 miljoen bedroegen, zijn per 31 de
cember 1963 gestegen tot f 2.166 miljoen.
De toeneming in het afgelopen jaar be
droeg f 405 miljoen. Het grootste deel
hiervan werd aan boeren en tuinders
verstrekt, namelijk f 250 miljoen tegen
f 180 miljoen in 1962.
Ook in 1963 hebben de banken, aange
sloten bij de Raiffeisen-organisatie, zich
intensief beziggehouden met de financie
ring van agrarische bedrijven. Nieuwe
kredietregelingen kwamen tot stand
voor beginnende boeren, voor akker-
bouwbedrijven, voor de financiering van
bedrijven in Oostelijk Flevoland en ten
behoeve van de kuikenmesterij. Voor
toepassing van de nieuwe kredietrege
lingen komen alleen gezonde bedrijven
in aanmerking.
ma.
-fWa» w”
7 3
