Achtergronden betekenis en de industrievestiging van Nieuwe bedrijven kunnnn nieuwe impulsen betekenen in Friesland Friesland Fan de Martinytoer üs hjoed p Zilveren filmpjes Opfiering ,Adam de Skepper” ütkocht to sizzen STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeet, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum 103e JAARGANG DINSDAG 16 JUNI 1964 No. 45 Tt de J. i 4.1 De wiste wei om net to mislearjen is de fêste wil om to slagjen Advertentieprijs: 15 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Contractprijzen op aanvraag Duizenden, tienduizenden kolen, met veel zorg en kosten gekweekt, liggen nu als waardeloze afval in het tuinbouwgebied rond Warmenhuizen. Sloten van tientallen meters lengte zijn letterlijk gedempt met de doorgedraaide groente. De boeren gebruiken een klein deel van het voedsel als veevoer. Doch het merendeel ligt daar slechts te verrotten in het veld. Nu vond Prof. Groenman het gevaarlijk op grond van het ontbreken van struc- tuurwerkloosheid te concluderen, dat er geen behoefte zou bestaan aan een ac tieve industrialisatiepolitiek. Ook voor het Noorden des lands geldt volgens hem zoals voor geheel Nederland, een groei ende bevolking, waarvoor gedurig ar beidsplaatsen moeten worden gecreërd. Zolang onze bevolking gestadig blijft groeien kan men de Staat der Neder landen het best vergelijken met een huis vrouw: zij komt nooit klaar, zij mag nooit op haar lauweren gaan rusten. Gelijk de huisvrouw schept de overheid een milieu, houdt het in stand, en her schept het alnaar de behoeften. Een ver slappende aandacht is daarbij niet toe gestaan. Actieve welvaartbevordering, in casu industrialisatie, moet steeds door gaan. Als er geen structuurwerkloosheid bestaat betekent dat alleen, dat de dag taak goed volbracht is. Morgen is er op nieuw veel te doen. Daar komt bij, dat het Noorden nog altijd vertrekverliezen vertoont.. Een mogelijk evenwicht op de arbeidsmarkt, misschien met tekenen van arbeidskrapheid, is dan ook ontstaan door het wegtrekken van mensen, die, zo zij gebleven zouden zijn, het even wicht zouden hebben verstoord. Noorderlingen, Friezen ook, zullen van dit vertrekoverschot zeggen, dat het ’n schadepost is. Spreker noemde zich ob jectief genoeg om te erkennen, dat de wegtrekkenden elders tot de welvaart van Nederland zullen hebben bijgedra gen. Iets anders is evenwel, dat een re gionale welvaartspolitiek er niet op mag rekenen, dat de mensen wel zo vriende lijk zullen zijn om weg te trekken. Zij moet ook uitgaan van de gedachte, dat een deel der wegtrekkenden liever in ’t Noorden zou zijn gebleven als er vol doende passend werk geweest zou zijn in hun omgeving. Het vertrekoverschot is niet een constante grootheid. De toe neming van de werkgelegenheid in het Noorden, zeker ook in Friesland, heeft het in niet onbelangrijke mate kleiner kunnen maken. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 Telef. 2451 Na 18.30 uur 2660 of 2335 XO5137) Van de totale industriële expansie tus sen 1950 en 1963 kwam b.v. niet minder dan 64% voor rekening van nieuwe ves tigingen. Let wel, dit ging om de ex pansie, dus om wat er sedert 1950 is bij gekomen in oude en nieuwe industrie. Bezien we de gehele nijverheid, te weten de bedrijven met 10 of meer arbeids krachten, dan werkte in 1963 25% der werknemers in de Friese Industrie in be drijven, die na 1950 zijn gevestigd. Uit de cijfers valt heel duidelijk af te leiden, dat de nieuwe industrie uit het Friese welvaartsbeeld eenvoudig niet weg te denken Is. Zou er een einde komen aan de toevloed van bedrijven van buiten, dan zou dit aan de groeikracht van de Friese industrie in belangrijke mate af breuk doen. Het valt natuurlijk te onder stellen, dat de in de laatste jaren geves tigde bedrijven nog niet alle hun uitein- IT IS MEI SIZZEN NET TO DWAEN! De measte dingen fan bilang moatte op it heden troch hiel folie kanalen lieden wurde foar ’t hja ta stan komme kinne. As men der foar stiet soe men der soms mankelyk fan wurde. En al sterker wurdt it gefoel, dat dizze lange prose- dure yn in tiid, dat de situaesje yn in hurd tempo foroaret, üs melinoar yn it laberlnt bringt. Kinne wy mei dy om slachtige en jierrenfergjende tarieding de problemen fan hjoed en moarn reed- lik oplosse? Nim nou it wegenprobleem, de parkearchaos yn de stêdden, de re- kreaesje-warboel, de wetter- en loft- maakt, doet zich het sterkst voor bij be drijven, die iets geheel nieuws betekenen voor de streek, dus bij bedrijven die van buiten komen, en die door hun aard en ook door hun geplande omvang de over- gang naar de industrie met een zekere schok-werking opnieuw aan de orde stel len. De ervaring leert, dat een nieuw be drijf, dat bij vestiging van een bepaalde toekomstige personeelsgrootte uitgaat, dit aantal ondanks de aanvankelijke schijn van het tegendeel, inderdaad be reikt. Het blijkt dat de arbeidsmarkt dikwijls groter is dan met de cijfers valt aan te wijzen. Wie hier een vergelij king wil met een ijsberg bedenke, dat in ons geval het grootste stuk toch wel zichtbaar is. Het risico, dat een nieuwe vestiging heeft voor zichzelf of brengt voor anderen, wordt overigens met het verlopen der maanden geringer, omdat de tijd met de uitbreiding van de indus trie werkt, eenvoudig, omdat er een ge boorteoverschot is. Een andere ervaring pleit ook voor de vestiging van nieuwe bedrijven, met na me weer van bedrijven van buiten. Wij zijn als mensen steeds in behoorlijke mate behoudend. Wij houden vast aan dat wat wij hebben en het feit alleen al, dat wij een gewoonte hebben aangeno men, schept een drempel om iets anders te gaan beginnen. Dit verschijnsel is met allerlei voorbeelden te illustreren. Bijzonder aardig vind ik altijd de on bewuste onwil om bij periodiek plaats vindende vergaderingen rondom steeds dezelfde tafel nu eens een andere stoel en een andere buurman op te zoeken. Wij hebben dan zo ons eigen plaatsje van- waaruit wij de besprekingen volgen, er aan deelnemen of ons juist van deelne ming onthouden. Wij willen het mieren nest niet verstoren. En zo moet het wel zo zijn, dat ook in de industrie een traag heid moet bestaan om tot vernieuwingen bidjerrende problemen en folie net ge- nöch. De moderne minske, alteast hjir yn Nederlan, skynt wyld to wêzen op rapporten en kommisjes, prae-adfizen en alsidige kommentaren. Kasten fol pa pier geane oan de died foaróf en as ge- folch komme wy mei de measte dingen fierst to let en kin men daliks mar wer bigjinne mei in stüdzjekommisje foar de twadde fase. Nou is it wyldemanspraet om to sizzen: skaf dat allegearre mar 6f en bigjin daliks mar. Dat kin net, it is nedich om goed oer to lizzen hoe en hwer de dingen barre moatte, mar it kin ek oerdreaun wurde en dan forlammet it de diedkrêft fan de saek. Sa sitte wy op it heden mei In kwestje yn Fryslan, dêr’t al jierren oer stind is, to witten it bouwen fan in nije elektryske sintrale op in plak, dêr’t hy it béste stiet en dêr’t ek genóch romte is om him fierder üt to bouwen. Dit is yn earste ynsténsje in saek fan it P.E.B. mar ünder forantwurding en taforsjoch fan it Provinsiael bistjür. As men nou meimakket, hwat en troch hwa hjir allegearre oer frege en biweard wurdt, dan moat men it geduld en de lykmoedigens biwünderje fan har, dy’t hjirmei bilêst binne. Ut namme fan de demokraty wurdt alles ünderst boppe helle. Moat der wol in sintrale komme, kin men net stream fan oaren keapje, kin men net better wachtsje op de atoom energy, kin hy net better dêrre staen of dêrre; sil hy it lénskip net skeine, de loft net bidjerre, de iissport net ün- mooglik meitsje, de fisken dea meitsje, it fokear bilemmerje troch mistfoarming de sylsport opkeare, de rekreaesje tsjin- halde en jit folie mear. En dan moat der earst wer rapporten oer komme, deskun digen frege wurde en ekskursjes hélden wurde om elts en ien to oertsjügjen dat it sa en sa is. Dit kostet folie tiid en in slompe jlld, towyl de oergreate mear- derheit fan har, dy’t meibislisse moatte, dochs ófgean moat op in fortrouwen yn dir’eksje en Dep. Steaten, omt hja it hiele kompleks fan fragen op eigen houtsje net bioardlelje kinne. Neffens my wurde dizze saken tlge oerdreaun en soe in folie soberder en sakeliker ta rieding allinnlch mar tiid en jild bispar- je. Hwant it stiet nou al fêst, dat dy sin trale grif ien of twa jier to let komt en as it mei it bouwen net yn alle opsich- ten mei rint ek jit mear. As bütensteander wit men fakentiids net hwat de oarsaek is, mar oan de risseltaten kin men wol sjen, dat party dingen fierst to lang duorje. Sa sitte wy yn Boalsert nou al foar it twadde jier alhiel sünder swimskoalle. Dat it oan de Snitserfeart nei de ein roun wie al jier ren foar nimmen in geheim. Nou is dizze sletten en wurdt er wurke oan in mo derne oplossing. De bifolking hat him spontaen en mei enthousiasme efter de nije plannen set, it St. Anthony-Gasthüs hat forline jier de finansiële kant óf- roune, sadat dizze kant fan de kwestje yn oarder is, mar it skynt jit net oan de died ta to wêzen, hwant der bart fierder noch neat. Men kin fan tinken wol ha, dat it fêst sit op de bikende krüswei by alle ynstansjes lóns, dy’t hjir allegearre har fiat op jaen moatte; mar yn de te komen, hetzij in de economische, het zij in de sociale sfeer. Een bedrijf is een stuk samenleving, waarbinnen voor de betrokkenen regelen gelden, waar ge woonten zjjn ontstaan, waar vaste paden worden betreden, waar dingen gebeuren, omdat zij nu eenmaal altijd zo zijn ge beurd. Van nieuwe dingen en experi menten hoort men alleen op die plaatsen, waar men er alleen déArom de kans voor heeft, omdat het terrein nog braak ligt en er nog een stuk samenleving moet worden gevormd. Waarom gaat men aanstonds aan de Hogeschool van Drie- nerloo allerlei nieuwe dingen proberen? Omdat de leiding daar zo vooruitstre vend is Natuurlijk, men is daar vooruit strevend, maar ik geloof niet meer dan anderen. Men kan er alleen veel makke lijker wat nieuws van maken. Men mag verwachten, dat een gloed nieuw bedrijf en niet van eigen bodem, iets gaat doen wat anderen niet kun nen, omdat zU voor een hoge drempel staan. En omdat een nieuw bedrijf een andere geest kan ademen betekent het zulk een belangrijke aanwinst in het to tale beeld. Het helpt de anderen over een drempel heen. Het plaatst de aanwezige bedrijven onder druk en niet alleen, om dat het een beroep gaat doen op dezelfde arbeidsmarkt. Ook b.v., omdat het een moderner personeelsbeleid gaat voeren; ook, omdat het zich ermeer van bewust toont, dat het ten opzichte van de samen leving waarin het is geplaatst meer ver-. Hennaarderadeel gaat het gemeentehuis verbouwen. Door het optrekken van het achtergedeelte wordt aanmerk<jjk meer ruimte verkregen. Volgens optimisten is het oorlogsgevaar in Europa thans geheel geweken. Zeker is in elk geval, dat er ontspanning en rust is ingetreden. De openbare bibliotheek te Bolsward werd in de afgelopen maand bezocht door 9 dames en 112 heren. Hervatting luchtlijn Leeuwarden-Am- sterdam. Over wijde, vlakke meren daalt de lome middagrust Hier en daar laveren zeilers naar bebloemde kust. Uit het glanzend boeren-land hoor ik het eentonig loeien van de Friese stamboekkoeien aan een biezen waterkant. In de ijle, blauwe lucht vleugelwieken blanke meeuwen die, met snelle, schorre schreeuwen scheren in een snelle vlucht Waar nog rust en wijdte is heeft een vogel tijd tot juichen omdat riet en russen buigen voor de schoonheid van een lis Mart. W. H. de Weerd 3e week juni 1939 Abonnementsprijs f 2 40 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Volgens Prof. Dr. S. J. Groenman in zijn rede ter gelegenheid van de opening van de nieuwe fabriek van Van der Heem N.V. te Sneek op j.l. donderdag 11 juni is er weleens de mening geuit, dat er de laatste jaren zoveel in het Noorden is ge beurd, dat men op grond daarvan matiging zou moeten betrachten met het sti muleren van de industrievestiging in dit landsdeel. Er is immers geen sprake meer van een structuurwerkloosheid en juist deze structuurwerkloosheid heeft destijds bij de aanwijzing van ontwikkelingsgebieden, ontwikkelingskernen enz. een grote rol gespeeld. Er is in Friesland in de afgelopen jaren een gestadige, zij het wisselende uitbrei ding geweest van het aantal arbeids plaatsen in de industrie. Men brenge de wisselingen in de cijfers per jaar niet in een te direct verband met de belangstel ling van buiten om in Friesland een be drijf te beginnen, omdat een bedrijf, dat op 31 mei een arbeidsmarkt meent te zien op 1 juni zijn poorten opent. Ook niet op 1 november van hetzelfde jaar. In een jaar, dat het aantal ar beidsplaatsen betrekkelijk weinig uit breiding ondergaat, kan de belangstelling voor effectieve vestiging wel zeer groot zijn geweest. Als we minder op de afzonderlijke jaren letten en dus niet concluderen uit een wat achterblijvend jaarcijfer, dat de gang der industriali satie er wat uit is, omdat de situatie als het ware verzadigd zou zijn, dan blijkt het zo te zijn, dat de industrialisatie van Friesland over de afgelopen jaren nog altijd niet zo sterk is geweest als zij had moeten zijn op grond van de bevolkings groei. Men kan dan rustig nog daarbij aannemen, dat een geregeld vertrek nor maal genoemd mag worden. Het ETIF heeft hierover cijfers beschikbaar, die dankzij de grote ervaring waarover dit Instituut beschikt voldoende hard zijn om deze conclusie toe te laten. Frisia Catholica vergaderde te Bolsward onder leiding van Prof. Titus Brandsma. Des middags werd onder leiding van Dr. F. van der Meer een excursie gehouden naar de Martinikerk en Broerekerk. goedichheit moat der dan de hiele bi folking mar op wachtsje? Is der dan gjin middel om dizze mlnsken In oar tempo by to bringen? Ik nim oan, dat it bistjür warber genóch Is, mar dit wurdt dochs in publyk skandael linkendewei. Hünderten bern en hünderten jongelju en élderen moatte jierren lang wachtsje op in needsaeklike gelegenheit omt de adfisearende ynstansjes allegearre rom tiid ha moatte om de stikken op har bureau lizze to litten. Soe men der net hellich om wurde. Ien fan de meast po pulaire en weardearre gelegenheden leit deagewoan stil, jierren lang stil wylst de finansiële en technyske plan ning al lang ré is. Ik hearde dizze wlke fan Immen, dy’t der hwat mear fan skynde to witten, dat it grif wol trije jier duorje soe, foar ’t de bern hjir wer op in forantwurde wize swimme koene. Nou dan soe it fiif jier forsomme kansen bitsjutte. En ik freegje jitteris: is der nou neat oan to dwaen. Is der nimmen, dy’t hjir troch- hinne brekke kin mei it each op de bi- langen fan de bifolking Moatte wy hjir üs nou mar by delllzze? Kin in stêd as Boalsert mei in pear tüzen jonge mins- ken en bern hjir frede mei ha? It is mei sizzen net to dwaen, seit in sprekwujd. It publike bilang skynt op it heden oerwoekere to wurden troch al- mar pratende en rapporten meitsjen-de lju, dy’t yn namme fan de demokraty de wiere bilangen fan it folk opofferje oan har eigen gewichtichheit. Hwa hel let hjir de bizem ris troch’ waarden zal zorgdragen. Ik durf aan mijn onderstellingen nog gerust een paar andere verbinden. Verder is er een groei ende voorkeur voor industriële arbeid boven landarbeid. Men kan hierover na tuurlijk als oordeel hebben, dat dit jam mer is. Wanneer de bevolking positief staat te genover de vestiging van industrie, dan betekent dat nog niet, dat er zich drom men werknemers aan de fabriekspoort verdringen. Er bestaan bij velen ten plattelande zon der twijfel nog onjuiste, stereotype voor stellingen van een fabriek. Dat een in dustrieel bedrijf tegenwoordig uit lichte, schone ruimten bestaat en dat aan de vormgeving grote zorg wordt besteed is nog te weinig bekend. Belangrijk zou ook zijn, indien met het oog op werk in de Industrie de belang stelling voor de lagere technische scho len nog meer zou toenemen. Een voor opleiding aan een l.t.s. verruimt uiter aard de carrièremogelijkheden voor de enkeling; een modern bedrijf is in staat deze mogelijkheden ook aan te bieden. Er is bepaald een weerstand te over winnen aan de zijde van de vrouwen om in de industrie te werken. Deze weer stand bestaat juist in de Z.W.hoek van oudsher. Het is zelfs zo, dat er in Sneek een wasserij bestond die uitsluitend met mannen werkte. Dat was n.l. twintig jaar geleden zo. Nog altijd is het presti ge van het meisje dat in de fabriek gaat werken laag in vergelijking met andere beroepsmogelijkheden voor vrouwen, ’n Dergelijk prestige behoeft in het geheel niet te berusten op bestaande feiten. Een feit is evenwel, dat het aanzien van een beroep niet gemakkelijk te veranderen valt. Het zal niet gemakkelijk zijn de strijd aan te binden met heersende voorstellin gen, waarbij een open en geduldige voor lichting tenslotte resultaten zal moeten afwerpen. Er moge met betrekking tot de weer standen, die tegen het werken in een industrieel bedrijf bestaan tenslotte op gewezen worden, dat zich in de moderne industrie een verschuiving voltrokken heeft en zich nog voltrekt naar allerlei geschoolde en gevarieerde werkzaamhe den, waarbij de machine het domme werk is gaan doen en de mens aan de machine zijn opdrachten geeft en haar controleert, aldus Prof. Groenman. Wij gaan toe naar een samenleving van op allerlei wijzen geschoolde technici, die zich in hun hele habitus onderscheiden van de vroegere werknemers. Bolswards Nieuwsblad antwoordelijkheden heeft dan alleen het scheppen van een goede, prettige werk gelegenheid. Als het waar is, dat de on dernemer van vandaag meer verant woordelijkheid heeft dan het scheppen van werkgelegenheid, het produceren en het uitbetalen van lonen, dan is het ge makkelijker voor een nieuw bedrijf, dat op nieuw moet gaan bouwen en dat zijn plaats in de samenleving nog moet veroveren, naar dit beginsel te handelen dan voor een gevestigd bedrijf, dat daartoe eenvoudig minder kansen heeft. Het is dus zo, dat de vestiging van een nieuw bedrijf in het gehele industriële klimaat activerend werkt.. De Zuid-Westhoek van Friesland is een gebied, dat gezien de stagnatie in de groei der bevolking, waarvoor men dan dikwijls het woord „ontvolking” bezigt, stellig in aanmerking komt voor een nieuw industriële impuls. Men kan ook wel de uitspraak wagen, dat de bevol king van dit gebied deze opvatting deelt. Een tweede onderstelling, die men rustig kan wagen is, dat het gedeelte van de bevolking, dat in aanmerking komt om in de industrie te werken, positief zal staan tegenover de vestiging van een be drijf, dat deel uitmaakt van een groter geheel, al was het alleen maar, omdat men aanneemt, dat een dergelijk bedrijf dat in den lande een naam verworven heeft en dus ook te verliezen, voor goe de primaire en secundaire arbeidsvoor- en Wymbritseradeel. delijke grootte hebben bereikt, zodat ook zonder veel nieuwe vestigingen er nog vooreerst wel groei in de Friese indus trie zal zitten. Nieuwe vestigingen, die in Friesland zelf hun oorsprong vinden, zijn natuurlijk ook een reële mogelijkheid gebleken. Naarmate Friesland verder industriali seert zal die mogelijkheid zonder twijfel sterker worden verwezenlijkt. Er heeft zich na de óorlog al een belangrijke structuurwijziging in deze zin voltrok ken, dat de metaalindustrie de voedings- en genotmiddelen-industrie met inbegrip van de zuivelindustrie bezig is voorbij te streven. i Dat betekent toch wel een geheel ver nieuwd industrieel patroon, het betekent een vernieuwd klimaat. In zulk een ge wijzigd klimaat zijn de kansen op vesti gingen van binnenuit groter dan vroe ger. Het beeld, dat de ontwikkeling van de Friese industrie op het ogenblik ver toont, wettigt evenwel de uitspraak, dat Friesland voor de komende periode ves tigingen van buiten nog niet kan mis sen. Er is weleens de vraag opgeworpen, wat nu het meest gewenst is: uitbreiding van bestaande bedrijven ofwel vestiging van nieuwe. Het verstandige antwoord op een dergelijk alternatief is natuurlijk steeds: beide zijn nodig en nuttig. Een aantal ervaringen maken het evenwel nodig op de wenselijkheid van nieuwe vestigingen, vooral ook vestigingen van bulten, te onderstrepen. De eerste erva ring is de volgende: Stel, dat er in een gebied een aanwijsbaar arbeidsoverschot is van 1000 werkkrachten. Er vestigt zich op basis van dit overschot een be drijf, dat na enkele jaren werk verschaft aan 500 man personeel. Dit nu zou vol gens Bartjens moeten betekepen, dat de aanwijsbare werkloosheid met 500 per sonen terugloopt. In feite evenwel loopt die werkloosheid met minder personen terug. En wel omdat het nieuwe bedrijf erin geslaagd is latente werkloosheid aan te boren ofwel arbeidskrachten te vinden die niet als werklozen woren geregi streerd. We kunnen daarbij denken aan arbeidskrachten die verscholen zijn in de landbouw en die eerst door een nieuwe stimulans zichtbaar worden en naar de industrie overgaan. We kunnen ook den ken aan vrouwenarbeid. Een ander punt is natuurlijk, dat een nieuw bedrijf ook arbeidskrachten van buiten aantrekt of meeneemt. Het verschijnsel dat een nieuw bedrijf potentiële arbeidskrachten zichtbaar It Selsklp 1844, It Kristlik Frysk Selskip, it Frysk Nasionael Boun en it Boun fan Kristlik Fryske Jongerein hawwe mei- elkoar in joun ütkocht fan 'e rige op- fierings fan Adam de Skepper yn it ie- penloft theater to Beetstersweach. De kar is fallen op woansdei 1 july. Le den fan de oansletten forienings en alle oare bllangstellenden kinne dy del redu- searre kaerten krije foar f 2,it stik. Boppedat komme der bussen to riden fan Dokkum, Seisbierrum, Holwert en Snlts nei De Sweach. Eartiids kocht it Selskip 1844 altyd al- linnich in joun üt. De léste jierren koe dat net mear. It is dêrom in treflike saek dat boppeneamde Biwegingsorgani- saesjes elkoar yn dizzen foun hawwe. Kaerten foar dizze joun kinne foar 24 juny bisteld wurde troch it jild to stoar- ten op gironü. 818610 fan it Frysk Na sionael Boun to Ljouwert, telefoanyske ynljochtings mefrou J. Zoete—Wellinga, Ljurkestrjitte 35, ^.jouwert, tel. 22822. Advocaat 99 ct. per fles. R. S. Olden- dorp. Hwat hat (gabe Skroar SLOTEN GEDEMPT MET KOOL

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1964 | | pagina 1