Negen kerken vragen antwoord ’64
Ovaties voor Schwarzmeer
Kozakkenkoor te Bolsward
Voor 1970 moeten er 396
nieuwe
kerken worden gebouwd
van een orgel
Nicolai Tripoliioff „bespeelde” zijn
14-tal koorleden als de toetsen
roar
Fan de Martinytoer
e
Zilveren filmpjes
Jeugdbende opgerold
A.O.W. en A.W.W.
in sept, in de Kamer
üs hjoed p p
to sizzen
Gevangene vermoord
in zijn cel
Frans Hals om hals?
ÏO3c JAARGANG
No. 65
DINSDAG 25 AUGUSTUS 1964
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
O ’wil
BEZOEK VAN KONING OLAV AAN NEDERLAND
Engeland,
Jan
Althof,
Tj. de J.
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 - Na 18.50 uur 2660 of 2555
(05157)
van
het
Honderdduizenden vrouwen en kinderen
uit Londen en Parijs worden in veilig
heid gebracht.
Vreemde vliegtuigen boven ons land
waargenomen.
Forsten, de gouwleider van Dantzig,,
heeft de vereniging van Dantzig met het
Duitse Rijk per 1 september geprocla
meerd.
In Bolsward de staat van oorlog afge-
kondigd.
Deabidder, - graver, dokter, apoteker
Binne fjouwer freonen, dat is seker
As hja bidde om hór deistich brea
Bidde twa om sykte, twa om de dea
(nei G. Gezelle)
Laatste week augustus 1939
De gemeentepolitie te Venlo heeft 12
jongens in de leeftijd van 1317 jaar
aangehouden, die in het afgelopen half
jaar een tiental inbraken in fabrieks-
kantoren, scholen en in een kantine van
een tennispark pleegden.
Abonnementsprijs f 2 40 per kwzrt**I
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Hitler tot de Rijksdag: Ik zal Polen net
zolang drijven, tot deze of een andere
regering toegeeft. Ik heb het veldgrijs
weer aangetrokken en zal dit aanhouden
totdat de overwinning aan ons is. Als
mijn opvolger wijs ik Goering aan.
Mocht die ook vallen, dan volgt Hes hem
op.
f
Bolswards Nieu wshlai
In de eerste week van september zal de
minister van Sociale Zaken en Volksge
zondheid, dr. G. M. J. Veldkamp bij de
Tweede Kamer de wetsontwerpen indie
nen tot verhoging van de A.O.W. en
A.W.W. ter optrekking van het sociale
minimum, zowel van ongehuwden als
voor gehuwden en weduwen.
TWENTE EN FRYSLAN
Wy wiene dizze wike biwenners fan in
hüs yn Enschede in wenningruil mei
ien fan ’e bern en koene skoan pro-
fitearje fan it moaije simmerwaer, dat ’t
dêr, mei ütsündering fan ien dei, wie.
Jonge, jonge, hwat is dat in prachtich
stik natür, men soe hast sizze in stikje
paradys. En net op ien of oar plak, mar
fan Haaksbergen oant Tubbergen en
Ootmarsum, fan Denekamp oant Raalte
is it oeral fan in wündere skientme.
Hwat lizze der de boerespullen en spul-
tsjes smük en fortroud yn it lAnskip,
hwat binne de tunen om hüs en hear fol
blommen, hwat blinke de reade dakken
blier tusken de manske beammen en
hwat is de bouwerij dêr geef en earlik
Maandag 28 augustus werd de algehele
mobilisatie afgekondigd. Voor de ker
misexploitanten te Bolsward betekende
het bericht een strop. De kermis werd
afgelast.
Een foto zan Z.M. Koning Olav van Noorwegen, die van 9 tot 12 september
een bezoek aan Nederland zal brengen
Negen kerken gaan dus .ook in onze
omgeving gezamenlijk een kerk-
bouwactie houden en vragen hun ruim
vier en een kwart miljoen leden: geef
ons één honderste van uw jaarinkomen
voor de kerkbouw.
Dat is nogal wat, maar de opgaaf is
er dan ook naar: 396 kerken en ge-
meentecentra moeten er in de negen
kerken gebouwd worden vóór 1970, dat
is over vijf jaar. Waar die kerken ko
men? Iedereen denkt allereerst aan de
nieuwe wijken die aan de rand van de
grote steden verrijzen, aan dorpen in de
Randstad die binnen enkele jaren tot
satellietsteden uitgroeien met tiendui
zenden inwoners. Maar in héél Neder
land krijgen de steden een krans van
wooncentra om zich heen; in héél Ne
derland groeien dorpen uit. Het gaat
niet overal zo spectaculair, maar het
gebeurt; en als het nu niet gebeurt,
gebeurt het straks wel.
En dan moet ook genoemd worden het
probleem van de recreatiegebieden,
waar de kerken zomers vaak overvol
zijn, terwijl men de vakantiegangers
toch niet graag „uitverkocht” wil toe
voegen. Onlangs gaf de televisie beel
den uit Gulpen in Zuid-Limburg, waar
ja soms
orgel te
alles origineel. Bromstemmen en an
dere „versieringen”, op onze eigen ko
ren als ouderwets en afgezaagd reeds
lang ter ziele, werden hier tot leven ge
wekt en warempel, in deze sfeer van
oude balladen en volksliederen stoorde
het minder dan men zou denken.
Het slot leek als het sluitstuk van een
vuurwerk, wanneer alle overgebleven
pijlen ineens worden afgesloten, alles
tolt en draait, vuur spuwt, knalt en
dondert; een heel andere stroming dan
de-ingetogen en toch ook ietwat ruige
vroomheid, waarmee aan het begin van
de avond al zingend gebeden en al bid
dend gezongen werd. Na een eerst iet
wat schuchtere, toen toch ook welwil
lende ovatie volgde toegift op toegift
en deze nummers waren de minste niet.
Voor velen zal deze avond een belevenis
zijn geweest. Men waande zich in een
andere wereld. Anderen de fijnproe
vers hadden de trucjes en het be
spelen van het sentiment wel dóór en
waren niet geheel overtuigd, al ontken
de niemand de technische kwaliteiten
en de mogelijkheden. De kozakken
koren nu nog in volle glorie zul
len binnen een generatie hun karakter
verliezen om de eenvoudige reden dat
de jongere leden nimmer het Kozakken-
land aan de Zwarte Zee hebben gezien,
noch de Russische volksliederen in ori
ginele vorm gehoord. Deze koren, ook
dat van Tripolitoff, hebben iets gemeen
met onze Skotsploegen: alleen de oude
ren weten nog uit eigen ondervinding
en herinnering van de oude Friese
volksdansen, van oorijzers en kuitbroe
ken voor de jongeren is het een stukje
great, kin yn sokke hüsh&ldingen hiel
hwat opknapt wurde. It kin net allin-
nich, mar hja hawwe it ek dien. Boppe-
dat is der trochdat de hiele streek yn-
dustrieel üntwikkele is, in sterke wen-
ningbou en hawwe hünderten boeren ien
of mear stikken groun djür forkeapje
kinnen.
En in twadde ding binne de wegen.
Hwat in pracht-wegen snjje troch dit
wündermoaije lan, fan noard nei süd, fan
east nei west. Plakjes en doarpkes, dy’t
hast op gjin kaert steane, hawwe we
gen, dêr’t Fryslan net oan tippe kin.
As men Twente forgeliket mei West- en
Süd-west-FryslAn moatte jo de triennen
wol yn ’e eagen komme. Nearne haw ik
sa sterk it gefoel hawn, dat wy üs yn
Frysldn djip skamje moatte oer in we-
gensituaesje, dy’t mear as fiif en twein-
tich Jier by de tiid efter is. Binne wy hjir
dan sokke slümers?
Hwat is der nou yn tweintich jier oan
de wegen yn it westen en südwesten fan
de provinsje dien?
In binaud bytsje en dêr rieden wy kris
kras lans model-wegen, mei en sünder
viadukten, mei prachtige biplantingen,
fytspaden en moaije opritten. En hjir
prate wy alle jierren yn de steaten en
it sil en it sil, mar der bart fierst to
min. De wei fan Warkum nei Boalsert
soe fan it maeitiid oanbisteld wurde mar
it is nou al wer ein augustus en it is
jit altyd net bard. En krekt de wegen
binne fan primair bilang foar de ünt_
jowing fan in streek. It is neat gjin
wünder, dat de bifolking him yn Frys
lan hoe langer hoe mear forpleatst fan
it westen nei it easten. Forgelykje mar
ris de wei fan Donkerbroek nei Jobbe-
gea-Aldeskoat mei de wei fan Frentsjer
nei Boalsert. It liket op neat. En kom
Zilveren jubileum van
vrachtrijder op Pingjum.
bleaun. De hege essen mei de stüken
hjouwer en hjir en dêr jist op stam, óf-
wiksele mei de swarte omploege lannen,
dogge it yn de simmersinne alderprach-
tichst. Ik haw my de eagen ütsjoen en
kin my hiel skoan bigripe, dat de lju
yn Twente tige fan har eigen lansdouwe
haide.
Twa dingen binne my bisünder opfallen,
binammen omt it sa yn tsjinspraek is
mei de algemiene opfetting en dat wie
yn it foarste plak de hünderten nijboude
boerespullen, dy’t wy der seagen. Near
ne wie mear in aid forfallen spultsje to
finen, grif trijekwart wie nei de oarloch
boud of forboud. It wie in lust de hel
dere, kreas opferve, buorkerijen to sjen,
de geve muorren, de rjuchte nije dak
ken en lyksa de byboude hokken en
skuorren. Hoe bistiet it, tocht ik hyl-
tyd, dat hjir op de sangroun wol barre
koe, hwat op de béste Fryske groun in
ütsündering is.
Hwerom hat hjir rounom nijbou west
en leit it uzes plat tsjin ’e groun. Grif,
de situaesje is der oars, de measte spul-
tsjes en pleatsen binne eigen bisit, der
wurdt mar in bytsje forhierd, wylst to
uzes mear as trijekwart hierde pleatsen
binne. Mar oan de oare kant kinne de
risseltaten fan it buorkjen op himsels
dêr lang net by Fryslan lykje. En dan
leau ik grif, dat it feit fan de yndustria.
lisaesje, dy’t hjir fyftich jier earder bi-
goun is, der folie ta bydroegen hat.
Hwant de greate yndustry-sintra binne
der wol Enschede, Hengelo en Almelo,
mar yn mear as tsien oare plakken bin
ne ek hünderten yn fabriken dwaende.
De hüshaidingen binne der net lytser as
hjirre, mar de jonges en famkes kinne
ticht by hüs goed bitelle plakken krije.
En as dan it spul eigen is en net sa
Deze negen kerken willen op de uit
daging die dit immense bouwprogram
ma voor hen betekent een gezamenlijk
antwoord geven: ze vragen van hun
leden één procent van het jaarinkomen.
De noodzaak van dat „Antwoord ’64”
de naam van de actie zal in de
komende weken op allerlei wijze wor
den onderstreept. Daarvoor wordt, ook
in onze omgeving, nu al allerlei voor
bereid.
Nog meer dan de actie zelf is de breed
te van de samenwerking opmerkelijk.
Niet alleen kerken die vanouds in de
oecumenische raad van kerken in Ne
derland vertegenwoordigd zijn, maar
ook kerken die daartegen ernstig be
zwaar hebben, werken mee. Verwacht
wordt dat niet alleen in de landelijke
leiding van de actie, maar ook plaat-
selijk de kerkelijke gemeenschappen
elkaar zullen weten te vinden in een
samenwerking ter leniging van een ge
meenschappelijke nood.
Deze nood doet zich in het hele land
voor, niet alleen in het westen. Geble
ken is dat van de sinds de oorlog ge
bouwde kerken in Nederland meer dan
de helft buiten de Randstad werd ge
bouwd.
Uit heel Friesland en zelfs van daar
buiten waren vrijdagavond de muze- en
romantiekminnenden naar de aloude
Bolswarder Martini getogen. In de
kerk die aan honderden zitplaatsen
biedt, moesten banken worden bijge
plaatst om iedere belangstellende een
plaatsje te geven.
Vier gulden mag voor Friese begrippen
dan een vrij gepeperde entreeprijs zijn,
weinigen voelden zich er aan bekocht.
Integendeel, om de (te laat gearriveer
de) programma's f 0.75 werd bijna
een veldslag geleverd en een kollekte
bij de uitgang (opbrengst f 82.70) werd
gul bedacht.
Na de le wereldoorlog zijn er verschil
lende kozakkenkoren opgericht. Het
Schwarzméerkoor is er één van. Het
feit dat het in wezen een vluchtelingen
koor is dat langs de weg van melodi-
euse liederen wil getuigen van de „on
vergankelijke Russische geest” appe-
leert niet weinig aan het gevoel. Het
zal één der oorzaken zijn, dat deze ko
ren zo populair zijn. Het was inderdaad
een ontroerend begin, toen het pro
gramma werd ingezet met de gezongen
kwam de
ruimschoots
aan bod. Kozakken re
den voorbij, berken
wuifden in het veld, de
bandura, het oud-Oekra-
inische volksinstrument,
werd getokkeld, de pol
ka gedanst, zelfs de be
ruchte Twaalf rovers
ontbraken niet op het
repertoire. Paardenhoe
ven stampten, het ge
klots van water, het
ruisen van een beek,
zelfs de zangstem van
een vrouw werden al
zingend voortreffelijk
geïmiteerd. Het was niet
alles vrij van effect
bejag, het was evenmin
Oorlog tussen Duitsland,
Frankrijk en Polen.
show, folklore, kunstmatig in leven ge
houden, maar niet meer echt en origi
neel. Dit stukje tragiek zal ook de Ko
zakkenkoren parten gaan spelen.
Vrijdagavond bloeide nog iets op van
het aloude Russische volksleven. Onze
kinderen en kleinkinderen zullen dit zó
niet meer beleven. Dan zo er dan
nog Kozakkenkoren en Skotsers be
staan zal het maakwerk geworden
zijn.
Volgend jaar (februari-maart) komt
het koor nogmaals op tournee in Ne
derland. Wij zullen maar hopen, dat
Bolsward wederom in de tournee wordt
opgenomen, want velen zullen dit koor
gaarne nog een keer willen beluisteren.
tijdens de kerkdienst de toeristen op
stoelen en kisten vóór de kerk op
straat zaten om de dienst te kunnen
volgen.
Het bouwprobleem is zó groot dat de
plaatselijke gemeenten het niet aankun
nen. Er wordt gespaard, ijverig en
trouw, maar tegen de tijd dat er enig
geld bijeen is, zijn de bouwprijzen al
weer omhoog. Op andere plaatsen is er
nog helemaal geen gemeente. Daar rij
zen huizen op midden in het land, maar
de kerkmensen die er komen wonen
meest jonge gezinnen zijn nog niet
opgewassen tegen de geldelijke eisen
die kerkbouw stelt. Kleine kerkelijke
gemeenten die hun eigen huishouding
redelijk konden redden moeten opeens
gaan zorgen voor tienduizenden nieuwe
gemeenteleden die er nog niet eens
zijn, maar waarvoor drie of vier kerr
ken gebouw moeten worden.
Sinds de hervormde kerk vijf jaar gele
ien haar grote actie hield en de an
dere kerken op hun eigen wyze ook
heel belangrijke sommen inzamelden
voor de kerkbouw is er veel gebeurd.
Sinds 1959 werden er gemiddeld per
jaar 54 kerken gebouwd. Dat gebeurde
met steun uit de fondsen die door de
grote acties waren ontstaan. Die gelden
zijn nu op en ondertussen stegen de
bouwkosten, versnelde de bevolkings
groei en vindt er in ons land een volks
verhuizing plaats.
Daarom hebben de negen kerken beslo
ten hun kerkbouwacties dit jaar geza
menlijk te voeren, met alle middelen
die hun daarvoor ten dienste staan. De
samenwerking is opvallend breed. Zo
als gezeg: onder de deelnemende ker
ken zijn er die vanouds deel uitmaken
van de Nederlandse oecumenische raad
van kerken, maar ook kerken* die daar
tegen ernstig bezwaar hebben. Vrijwel
op geen enkel terrein was tot nu toe
interkerkelijke samenwerking op zo
brede basis mogelijk.
Gehoopt wordt dat dit ook plaatselijk
het geval zal zijn.
orgeltoetsen,
léék er een
spelen.
Na de pauze
romantiek
dan ris to sjen nel Delden, Ryssen,
Haaksbergen en neam mar op. Juster
rieden wy fanüt Dütsklan by Winters-
wyk oer de grins en dêrwei oer Groen-
lo en Eibergen, Haaksbergen wer nei
Enschede. Sa’n wei is er to uzes nearne
to finen, seis rykswei 43, hwert wy sa
greatsk op binne, kin der net by helje.
Mar hwat moat jo dan tinke oer in
wei sa as fan Ljouwert nei Boalsert oer
de Ryp, Winsum en Wommels! It is by
de bisten om óf. Ja, ik wit wol, dêr sil
in nije forbining komme.
Mar hwannear soe it sa fier wêze??*?
As der earne in stikje fan in pear kilo
meter klear is, sa as nou fan Hommerts
nei Lytshuzen, miene wy al op it festje
kloppe to kinnen. Mar de hurde wierheit
is, dat yn dit tempo Fryslans west en
südwesten ta weismiten keard is. Wy
reitsje al fierder efterop. Gjin kearnen
of subkearnen mear, in gribus fan min
ne en pürminne wegen, foraldere en for-
sliten pleatsen by tsientallen, wylst
rounom de wrald yn in hurd tempo de
nije tiid forstiet en syn situaesje for-
bettert.
De minsken yn Twente stean bikend om
har sletten aerd en har swijsum karak
ter. Hja prate net, mar hja dogge wol.
Ik leau, de Friezen kinne fan harren
wol hwat leare. Net langer seure en om-
touterje, mar de skeppe deryn. Fryslan,
it béste lê.n fan de ierde, sei ien fan de
reisgenoaten skamper. Dy’t dat mient,
moat ek ris nei Twente gean. Ik doar
him dit yn it foar to sizzen: Hy komt
mei it read fan skamte om ’e holle wer
thüs. Moat dat nou ivich en erflik sa
bliuwe
In de komende weken gaan leden van negen kerken gezamenlijk het kerkbouw-
prcöleem aanpakken. De snelle groei van nieuwe wooncentra aan de randen van
de steden, in de groeiende dorpen, in de nieuwe satellietsteden en in de gebieden
van landaanwinning vraagt dat er in adembenemend tempo nieuwe ker
ken gebouwd worden. Niet alleen meer ruimten waarin de gemeente alleen des
zondags vertoeft, maar ook werkplaatsen voor alle dagen van de week. Want
het kerkewerk omvat tegenwoordig veel meer dan vroeger. In de komende vijf
jaar moeten er 396 van zulke kerken en gemeentecentra komen, hervormde en
gereformeerde, doopsgezinde en oud-katholieke, lutherse en remonstrantse en
christelijk gereformeerde, vrije evangelische en baptisten kerkgebouwen.
In een Engelse gevangenis werd dit
weekeinde een moord op een gevangene
gepleegd, die de Engelse politie voor 'n
groot raadsel stelt. Zij moet uitvinden,
wie onder de 700 „bewoners” van de
300 jaar oude gevangenis te Wakefield
- onder wie 100 „levenslangen” de
20-jarige Terence Buckingham in zijn
cel om het leven bracht.
Maandag zal het als een Frans Hals ge
presenteerde schilderij dat sedert de
Van Meegeren-affaire meer pennen in
beweging heeft gebracht dan welk an
der Nederlands doek uit de geëxpo
seerde collectie van het Frans Hals
museum te Haarlem verdwijnen. Op ver
zoek van de eigenaresse, de familie Ho
tinov te Muderberg, zal het nog alt(jd
omstreden schilderij voorlopig in het de
pot van het museum worden onderge
bracht.
geloofsbelijdenis van Nicea, in de toon
zetting van Tschaikovsky, gevolgd
door het Angelica (gezang uit de Paas-
mis).
Voor de eerste pauze bestond het pro
gramma geheel uit geestelijke liederen
waarvan de liturgie van Joh. Chris-
tostomus wel mee het hoogtepunt
vormden. Dit gedeelte liet niet na in
druk te maken. Wie even met de ogen
dicht luisterde, waande zich licht on
der het gehoor van een koor van 40 a
50 leden. De stemmogelijkheden
vooral wat het volume betreft zijn
bij het koor van Tripolitoff ongeloof
lijk. Stuk voor stuk zijn de leden (van
26-68 jaar, maar het merendeel van
rond de 50) voortreffelijke solisten, niet
in het minst de bas Milan Vukalovic
met zijn diepe stem, die heel het koor
kleur wist te geven maar echter wel
eens iets domineerde.
Een fenomeen was ook de falset-tenor
Dimitrenko, van beroep journalist bij
Radio Vrij Europa. Hier tussen in be
vond zich een nuancering die alle mo
gelijkheden in zich had. De dirigent
bespeelde zijn koorleden dan ook als
-Sr
