Foarlopich forslach fan
Südwesthoeke-kommisje
De menselijke zijde van
de recreatie
Gabe Skroar
Ds. W. Bruinsma over
„De gast in ons midden"
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1964
103e JAARGANG
No. 75
Fan de Martinytoer
us hjoed p p
to sizzen
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
11
Nederlandse
Benei uxzegel
Zuivelfabrieken gaan
samenwerken
-
F f
4
en
te
te
kant uitdenken zijn wij
Grounbislt.
Verscherping van de duikbootoorlog.
verkenningsvliegtuigen
boven
Bolsward kreeg nieuwe slangenwagen.
T|. de J.
ll
dat wjj nu het toeristenseizoen ten
doorgeven.
Advertentieprijs: 15 cent pet mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
OER DE KANSEN EN MOOGUK-
HEDEN FAN IT IENMANSBIDRIUW
le week oktober 1939
gesteld worden, dat ook
nieuwe vorm van indus-
It stiet nou wol fêst, dat de measte
greidebidriuwen geandewei nel it ien-
mansbidriuw ütskaeije sille. De tiden
bringe dat mei en hoe't men it ek bi-
sjocht, Ik leau net, dat immen dy Ont
wikkeling keare kin. Mar it stiet ek
fêst, dat dit net in blide en hoopjaende
saek is, mar in kwestje fol swierrich-
heden. De measte greidboeren komme
der mei har hüshélding allinnich foar
to stean, is it hjoed net dan faeks ta-
komme jier of in pear jier letter. Folie
deskundigen litte dêrom har tinzen gean
It Réveil
Tige nijsgjirrich Is ek it ündersyk nel it
Frysk Réveil yn de Südwesthoeke. It
doel is om In sa breed moogllk détail-
ündersyk nel de ynfloed fan it Fryske
Réveil yn to stellen en de resultaten
dêrfan forarbeidzje to litten troch In bl-
helnd tal spesiallsten ta in synthetyske
biskriuwlng fan it Réveil, dat yn ’e Süd
westhoeke sterk oanslein hat, binam-
men by de lytse man, de arbeider en de
lytse boer. Der is al in foarloplge sam-
ling materiael yn ’e foarm fan frege-
listen, dy’t alle dümny’s yn ’e Südwest
hoeke foarlein binne.
De hear Th. Leenls, kandidaet yn 'e so
ciology, Is yn Sleat bigoun mei in so-
clael-demografysk ündersyk, dat al gêns
nijsgjirrich materiael oplevere hat.
Mear wurk nedich.
As Gaesterlên syn jongereln fêsthêlde
wol, sa konkludearre drs. Bakker, dan
sil der binnen 15 jier wurkgelegenhelt
komme moatte foar 900 mannen büten
de lênbou.
Yn 1960 wurken der yn Gaesterlên 780
mannen büten de lênbou. De yndus-
triële wurkgelegenhelt soe dus mear as
fordübele wurde moatte!
As dat net bart, sille der yn *e takomst
noch mear minsken üt Gaesterlên wei
gean dan nou al It gefal Is. De rékré-
aesje sil dit net foarkomme kinne.
Dan sille dy 900 takomstige wurkkrêf-
ten lykwols ek yn it fabryk arbeidzje
wolle moatte. En hwat dat oanbilanget,
wiist it net sa bést. In enquête, dy't
ynsteld waerd troch in nije yndustry yn
Snits, hat leard dat 60% fan ’e minsken
yn ’e Südwesthoeke de yndustrialisaesje
as in foarütgong sjocht. Dat mei noch
wol hlnne bruije. Mar by de wurdearring
fan de blroppen stiet yn Gaesterlên de
fabryksarbeider op ien nel it leechste op
’e maetsklplike Ijedder. Alllnne de boere
arbeider Is noch minder yn oansjen. En
by de froulju stiet it fabryk hielendal
ünderoan en Is de boerefaem noch mear
yn tel as de fabryksarbeidster. Dat jowt
net sa folie hoop foar de yndustriali
saesje yn Gaesterlên.
Het nieuwe raadhuis van Baarderadeel
zonder ceremonieel In gebruik genomen.
De eerste wandelaars, drie In getal heb
ben over de in aanbouw zijnde dijk Urk
vanuit Lemmer bereikt.
Er is een benzinedistributie in voorbe
reiding.
Duitse
Parijs.
Lit in oar jo prilzgje
en net jou eigen tnüle
Abonnementsprijs f 2 40 per kwartztl
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Bolswards Nieuwsblad
Wymbritseradeeï.
de
de
en
Nederland 20 jaar bestaat zullen de Pos
terijen der Beneluxlanden elk een zegel
zonder bijslag naar een door Luxem
burg ingediend ontwerp uitgeven. De
zegels tonen de drie staatshoofden van
de Beneluxlanden, t.w. Z.M. Koning
Boudewijn, H.M. Koningin Juliana en
H.K.H. Groothertogin Charlotte.
De Nederlandse zegel, die wordt uitge
geven in de waarde van 15 ct. is violet
van kleur. De zegel zal voor het publiek
verkrijgbaar zijn van 12 oktober tot en
met 7 november 1964 of zoveel lan
ger als de voorraad strekt en zal
voor frankering geldig blijven tot en
met 31 december 1965.
Chamberlain heeft de Duitse vredes
voorstellen vierkant afgewezen.
Thans reeds 158.000 man Engelse troe
pen In Frankrijk.
Einde van de zomertijd. De klok moet 'n
uur worden achteruitgezet.
40 jarig priesterfeest van Prof. Dr. Ti
tus Brandsma.
Italië, Roemenie, Bulgarije en Turkije
zullen neutraal blijven.
Blfolklng.
In oare kandidaet, J. Jansen, is oan 'e
gong mei in ündersyk yn Gaesterlên,
mei it doel in struktuer-analise gear to
stallen.
It hat al bliken dien, dat yn Gaesterlên
yn ’e jierren 18491879 de bifolkings-
taname greater west hat as gemiddeld
yn Nederlên en Fryslên it gefal wie.
Dêrnel kaem de achterütgong, Gaester-
lén, sa hat bliken dien, hat yn forhél-
ding in oerskot oan lilde minsken hop
pe de 60 jier en oan bern fan 015 jier.
Yn de produktive groep fan 1560 jier
lykwol% is der in tokoart. Yn Nederlên
is 7 pet, fan de mannen 2530 jier, yn
Gaesterlên lykwols mar 4,8 pet. Troch
it tokoart oan produktive ynwenners is
it gemiddeld ynkommen yn Gaesterlên
sa leech.
40 jarig kostersjubileum van Ids Zijlstra
als koster van do St. Franciscuskerk.
Nijsgjirrich wie ek de üntjowing fan It
grounbislt en groungebrük, dêr’t drs.
Bakker ek hwat oer fortelde. Yn 1832
wie 75% fan de Gaesterlênske groun yn
’t bisit fan twa eigners: Van Swinderen
en Van Welderen Rengers. De oare 25%
wie yn hannen fan 81 eigners.
Nou binne der 850 eigners, hwerfan 5 In
fjirde part fan ’e groun bisitte en 681
minder as 5 ha elts hawwe.
Yn 140 jier Is It bosk de helte lytser
wurden. De forsnippering fan it groun-
bisit is parallel gien mei de forminde-
ring fan it bosk.
Foardat drs. Bakker oan it wurd kaem,
hie de hear T. Bijlsma fan ’e Jouwet
hwat forteld oer syn erfarlngs by it en-
kêtearen yn ’e Südwesthoeke. In forhael
dat it oanhearren wol wurdich wie. Lie-
ding fan 'e gearkomste hie mr. dr. K.
de Vries, dy’t oan ’e eln fan de gear
komste noch it forsyk die oan eigeners
fan partikullere archiven om har to mel
den by de kommisje, dy’t graech safolle
moogllk materiael hawwe wol.
I Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Tclcf. 2451 - Na 18.50 uur 2660 of 2555
'(05157)
Ter herdenking van het feit, dat
douane-overeenkomst, gesloten door
regeringen van België, Luxemburg
wol, dat dit omtinken ütgean moat fan
de tins, dat de selsstannige boer net
fordwine mei.
Dêrfoar sille de boeren, har organlsaes-
jes en it regear, meimekoar, skerp it
doel foar eagen hélde moatte en ré wêze
om de foarwaerden foar in soun gesins-
bidriuw to forbetterjen. Dat héldt alder-
earst yn, dat sa’n bidrluw great genöch
wêze moat om sa’n boerehüshêlding in
fóle en forantwurde wurkwize to jaen.
Hja kinne net to lyts wêze, hwant dy
forlieze de striid. Dit hêldt yn, dat der
yn Nederlên tüzenen bidriuwkes ford wi
ne sille om de oaren in kêns to jaen. Dit
proses is al drok dwaende en via it O.
en S. füns giet it aloan hurder. Dat dit
folslein frijwillich barre moat, is kear
op kear sein en ik stem dit alhiel mei.
Krekt dan sil blike, dat it hurd en hur
der gean sil, hwant in jonge hüshêl-
ding sil allinnich dan it buorkjen oan-
gean, as der in reedlike takomst yn sit
en dat sit yn it algemien net yn in
boerebidriuw mei to min lên.
In twadde eask is dizze: dit bidriuw
moat oer gebouwen biskikke kinne, dy’t
op in mechanyske bidriuwsfiering mak
ke binne. Sawol yn it wengedielte as yn
it bidriuwsgedielte moat foarop stean,
dat it wurk gaedllk en safolle mooglik
mechanysk dien wurde kin. Hwat de
moderne ruilforkavelingen bisjocht yn
de Haskerfeanpolder en roun it Ke-
ningsdjip, wit, hwat dit ynhéldt. Om dy
reden is it ek sa bitter nedich, dat de
bldriuwsgebouwen krêftich oanpakt
wurde. De mooglikheden fan tsjintwur-
dich lykje nearne op, noch foar de hier-
der, noch foar de forhierder.
zijn zowel van de duizendtallen als van
de tientallen gericht te zijn. Zij zullen
niet in dienst van winstbeogende belan
gengemeenschappen dienen te staan.
Bij alles wat ten behoeve van de re
creatie op touw gezet wordt, moet het
gaan om de mens in zyn totaliteit. De
vakantiehoudende mens moet het zo
plezierig en zo goed mogelijk hebben.
Daarom geen opdringerige activiteiten,
die meer de indruk wekken langs een
omweg aan de gast te willen verdienen,
dan hem van dienst te willen zijn. Wel
dient de ontvangende mens, alsmede de
streek waar hij woont, zijn eigen ka
rakter te bewaren.
De structuur en de allure van de plaat-
sclijke, ontvangende samenleving dient
zo weinig mogelijk aangetast te wor
den. Vanzelfsprekend zullen er zich
moeilijkheden voordoen. Die zullen met
fantasie en durf tegemoet dienen te
worden getreden. Het belangrijkste Is
echter, dat de vreemdeling die komt, ge
zien wordt als medemens en dat de
gastheer door de gast als zodanig ge
accepteerd wordt. Dan zal er van „ex
ploitatie” van de een door de ander
geen sprake zijn.
Yn In gearkomste fan de (greate) Süd-
westhoekekommisje fan de Fryske Aka-
demy, dy’t njoggen moanne forlyn ütein
set is mei In wittenskiplik ündersyk fan
’e südwesthoeke, lyk as dat ek bard Is
yn 'e Fryske Wélden, hat de skrluwer
fan ”e kommisje, drs. G. Bakker, yn it
stêdhüs fan Sleat hwat meidield oer de
earste resultaten fan it streekündersyk
yn de Südwesthoeke, dat al nljsgjirrige
dingen oplevere hat.
Streekündersyk Is yn ’t foarste plak dé-
tailündersyk, sa sel drs. Bakker, dy’t in
tal greate en lytse publikaesjes oan-
kundige yn ’e Südwesthoekrige.
Op ’e solder fan de Brénforsekerings-
mjj to Wéldseln foun men 50 preken üt
'e jierren 1759-1883 en 18 journalen fan
Anne A. Visscher üt Heech oer reizen
mei lelaken nel Londen, dy’t in soart
fortelle oer de lelhandel. Der wurde nou
transcriptys fan makke.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Ilindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Al dat gepraet oer struktuerforbettering
hat allinnich dan mar sin as men ein-
lings en to’n lésten hjirfoar de mooglik
heden biedt. Hwat de ruilforkavelingen
dogge, moat oer de hiele liny tapast
wurde en krekt yn dy streken, hwert de
bldriuwen in foldwaende greatte haw
we, moasten hlerder en eigenaer de ge
bouwen forbetterje kinne. Hja kinne dat
yn it algemien nou bislist net, al moat
men greate biwündering hawwe foar
harren dy’t It al dien hawwe. Mei de
ruilforkavelingen allinnich komme wy
net klear. Dy binne foar de minste hoe
ken wol forantwurde, mar lang net
rounom. Boppedat rinne de kosten dêr
fan skriklik omheech en stiet It tige to
bisjen, oft hja op dizze wize fuortset
wurde kinne. Mar de needsaek fan ge-
bouwenforbettering lelt rounom gelyk.
En as men sjocht, hwat der op in mo
derne pleats oan prestaesjes levere
wurdt, kin men hast net bigripe, dat der
tweintich jier forroun binne, <sünder diz
ze modernisearring oan to moedigjen.
Mei dieden fansels, net mei goedkeape
wurden. Forstannige eigners sitte derop
to wachtsjen en de hierders sjogge der
jit folie mear nei üt, hwant hja witte to
goed, hwat it bitsjut alle dagen wrotte
to moatten yn in foréldere en ünprak-
tyske buorkerij.
Sil it gesinsbldriuw In earlike kêns
hawwe, dan binne dit de beide ünmis-
bere foarwaerden, hwert oan foldien
wurde moat, foar’t men fierder gean
kin. Pas dan komme der jit oare dingen
oan bar. Mar dêroer de oare wike.
We kunnen de zaak van de recreatie
vanuit verschillende gezichtshoeken be
kijken.
Gemeenlijk is het de economie, die
de gast met vreugde ziet binnenkomen.
Zij verleent alle service en krijgt door
de recreatie meer armslag.
Naast de economische zijn er echter de
geestelijke, sociale en maatschappelijke
kanten van de recreatie. Deze kanten
worden wel gezien en men doet er wel
iets aan, maar alles is nog erg inciden
teel en „de onrendabele kanten” komen
nog niet tot ontplooiing.
Het ligt, aldus Ds. Bruinsma, Wel een
beetje voor de hand, dat het economi
sche aspect een wat zwaar accent heeft
gekregen bij de recreatie. De midden
stand krijgt het iets beter en het moet
gezegd het mes snijdt aan twee kan
ten ook de inwoners krygen beter
geoutilleerde winkels. Er vloeit geld in
het laatje.
Als wij recreatie gelijkstellen met toe
risme, dan geven de statistieken (geld)-
cijfers om van te watertanden, al spant
de industrie bij het geldverdienen nog
de kroon. Is toerisme een nieuwe indus
trie en moet
recreatie een
trie is?
Als we deze
bezig de mens te ontwaarden. De mens
mag immers nimmer object zijn, ook
niet van de industrie; dit geldt voor de
bedrijven en stellig bij de recreatie. De
mens die zich moet kunnen „herstellen”
mag van geen enkele industrie en stel
lig niet van de vermaakindustrle de
dupe worden. Het gaat namelijk juist
om de mens, die zich als zodanig wenst
te handhaven.
Er is een mens die komt (de gast) en
er is een mens die ontvangt (de gast
heer). Er zijn duizenden die zullen ko
men. De oorzaak ligt niet alleen in een
verhoogd welvaartspeil, maar ook in de
spanning van het bestaan, in de snel
heid van leven, in het wonen in pakhui
zen en in vele andere omstandigheden.
Deze oorzaken gelden voor alle gele
dingen van de bevolking. Er moeten
duizenden met vakantie om nieuwe
krachten op te doen, om zich te her
stellen. Deze duizenden zwermen uit
naar die gebieden, waar het nog niet
vol is, d.w.z. waar nog niet zoveel men
sen wonen. Het gaat er voor het aldaar
wonende tiental om, het duizendtal te
ontvangen. Het gaat er om, dat het dui
zendtal straks „hersteld” naar eigen huis
terug gaat.
Nu kan het gebeuren, en dat is geen
droombeeld, dat dit tiental zegt: daar
komen ze, we zullen ze voor duur geld
geven wat ze willen hebben. En daar
mee is de recreatie dan bekeken.
Ds. Bruinsma meent echter, dat er mo
gelijkheden zijn om de mens, die in het
dagelijks leven niet (meer) ontvangt,
niet (meer) heeft, wat hem als mens
toekomt, iets daarvan te geven in zijn
vakantietijd. Als recreant moet hij als
mens worden benaderd. Hij zal moeten
merken, dat hij van harte welkom is in
de omgeving, waar hij zijn vakantie of
weekend meent te moeten doorbrengen,
waarbtf hij ook de gelegenheid zal moe
ten hebben zich volledig te kunnen ont
spannen. Aan de andere kant zal de
gast zich deze ontvangst ook niet alleen
moeten laten welgevallen, maar die ook
Op de merenconferentie refereerde Ds. J. W. Bruinsma te Gaastmeer over het
onderwerp „De gast in ons midden”. Daarbij ontwikkelde hij Interessante ge
dachten over de recreatie.
Op verzoek formuleerde hij zijn visie In een bijdrage voor het tijdschrift van het
Centraal Opbouworgaan in Friesland. Hieruit blijkt dat de intermenselijke ver
houdingen bij de recreatie de schryver in het bijzonder aanspreken, een aspect
einde loopt graag ter overdenking
nei in fierder stadium en dy sizze: wy
moatte nel greate bldriuwen troch kom-
blnaesje fan buorkerijen. Hja sizze, wy
moatte In tal buorkerijen bymekoar
bringe en dan it wurk en de melkerij
meimekoar dwaen. De iene kin him dan
dêrop ütlizze en de oare op hwat oars,
de lene wurdt de melkspesialist, de oare
de foerspesialist en in trêdde swaeit de
skepter by It lênwurk. In kombinaesje
fan in pear hündert kij, der sitte moog
likheden yn, dy’t op in buorkerij fan
hjoed net to finen binne en hwert wy
dochs hinne gean. En hja wize op inkel-
de lênnen, hwert soks ek al min of to-
mear probearre wurdt. Nou is it mei
profetsyen sa, dat elk se leauwe kin of
net. It biwiis kin allinnich de takomst
leverje.
It is mooglik, dat de takomst üs soks-
sahwat bringe sil, hwa sil it sizze. Mar
safier bin ik jit net, alteast net yn de
earste tsientallen jierren. Ik leau, dat it
gesinsbldriuw folie sterker is as party
ekonomen oannlmme en dat hja mei har
foarsizzings to min rekken hélde mei
it aerd en de djipste karaktereigen-
skippen fan it boerefolk. Mar ik kin dat
ek net biwize. Hwant it bliuwt takomst
en dus foar de minsken in riedsel.
It gesinsbldriuw sil it neffens my lang
üthélde, omt hjiryn it aerd fan de mins-
ke, dy’t boer is, him selsstannich fiele
kin, de leije seis yn hannen héldt. Near
ne sterker binne hüshêlding en bidriuw
sa meimekoar forboun as yn it boere
bidriuw en der sil hie.1 hwat barre moat
te, foardat de boer dit priis jowt. Dat
wol üt noch yn net sizze, dat dizze saek
gjin omtinken freget, krekt oarsom, mar
PRINSES BEATRIX KREEG PAARD
AANGEBODEN
H.K.H. Prinses Beatrix hoeft In
Utrecht, Jhr. Mr. C. Th. E. Graaf van
heid van het 25-jarige bestaan van de
Vereniging tot Bevordering van de
Landbouwtuigpaardfokkerjj in de
Irenehal bygewoond. De Commissa
ris van de Koningin in de provincie
Utrecht, Jhr. Mr. O. T. H. E. Graaf v.
Lynden van Sandburg, die tevens
voorzitter van de V.L.N. is, bood prin
ses Beatrix ’n 3-jarige schimmelkleu-
rige stermerrie aan. Foto: H.K.H. met
het paard
op de juiste wijze moeten beantwoor
den.
De recreatie is geen zaak meer voor
„bevoorrechte” enkelingen. Zij is een
volkszaak geworden. Nederland zit
boordevol, het bergt op een betrekkelijk
klein oppervlak miljoenen mensen. Het
komt er op aan, deze mensen op zin
volle wijze in dun bevolkte gebieden te
verzorgen naar menselijkheid en wen
selijkheid.
Het is beslist onvoldoende om enkele
attracties te geven in het kader van een
feestweek, georganiseerd door een win
keliersvereniging; het is ook niet ge
noeg om mensen, gasten te voeden,
drenken en van bedden te voorzien.
Er is meer.
De gasten hebben recht om meer
zien dan lucht, wolken, water, weiland,
hei en bos alleen. Het gaat om het „her-
schepppen”. Het gaat om zaken voor
de mens, die staat in het arbeidsproces
en behoefte heeft aan vakantie. Deze
mens willen wij uitgerust, bevrijd weer
naar huis terug laten gaan.
We kunnen stellen, dat het particulier
initiatief, c.q. de middenstand óf de
V.V.V.’s hier een taak hebben, maar
nog afgezien van de vraag of zij zich
kunnen en zullen veroorloven deze taak
op zich te nemen, het gaat om hogere
waarden dan die, welke een dergelijke
specifieke belangengemeenschap of een
vereniging voor informatie interesse
ren.
Nu is de tragiek echter, dat het blijkt,
dat in elke welvaartsperiode de mens
almaar egocentrischer en dikwijls ego-
istischer gaat denken en handelen, waar
door het gemeenschapsbelang ver bij ’t
eigen belang achterblijft.
En toch is het nodig dat de bevolking,
die de recreant, de gast, ontvangt, be
reid moet zijn en in staat moet worden
gesteld hem als „herschapen” mens
naar huis terug te laten gaan.
Het zal daar voor de gast rustig toeven
moeten zyn, men zou ze gastenhuizen
kunnen noemen. Verder dient aandacht
te worden besteed aan lectuurvoorzie
ning, ziekenoppas, kinderoppas en vele
andere aspecten van dienstverlenend
werk. Dit zijn echter allemaal voorzie
ningen, die praktisch niemand treft,
omdat ze niet „lonend” zyn.
De vraag Is nu op welke wijze en In
welke vorm deze wenselijkheden toch
kunnen worden gerealiseerd. De ge
dachte van Ds. Bruinsma gaat uit naar
het in het leven roepen van op dit doel
gerichte „welzljnsstichtlngen”.
Deze stichtingen dienen z.i. op het wel-
De besturen van de C.Z. te Oosterend,
Scharnegoutum, Wieuwerd en Wommels
hebben aan de hand van berekenin
gen, verstrekt door de Bond van Coöp.
Zuivelfabrieken in principe overeen
stemming bereikt over een in de toe
komst te volgen gezamenlijk beleid.
De resp. ledenvergaderingen zullen wor
den voorgesteld in te stemmen met een
fusie van de vier verenigingen. De dan
te vormen nieuwe vereniging zal alle
rechten en verplichtingen van de be
staande verenigingen op zich nemen,
waardoor de positie v^n personeel
melkvervoerders volledig gewaarborgd
is'.
Het ligt In de bedoeling de fabrieken te
Scharnegoutum en Wommels als de ver-
werkingseenheden te bestemmen. Dit
betekent dus dat de fabrieken van Wieu
werd en Oosterend stop worden gezet.
