Middenstanders lijden
overbezetting
aan
Jongvee vooralsnog schaars
de EEG-landen
De situatie per gemeente onder de loep
in
Fan de Mar liny loer
13 doden
Zilveren filmpjes
den bij
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
üs hjoed p p
to sizzen
DINSDAG 3 NOVEMBER 1964
103e JAARGANG
17 gewon
en
manoeuvres
I
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
f
No. 85
Wymbritseradeel.
Wonseradeel.
IJIst.
vaak het
De kleine steden.
Workum.
TJ. de J.
DY’T SKRIUWT, BLIUWT
Advertentieprijs: 15 cent per mrn
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Bij de kruideniers en de slagers zal,
gezien de vele bedrijven zonder opvol
ger (resp. 54 %en 38 nog wel een
flinke sanering langs „natuurlijke” weg
plaats vinden. Bij de bakkers ziet de
toekomst er somber uit, daar slechts in
23 van het totaal aantal bedrijven
geen opvolger is. Van de groentehandel
en de melkhandel zullen ook nog wel
verschillende bedrijven verdwijnen.
De algemene situatie bij het levensmld-
delenbedrijf in de ZWH is in elke ge
meente van dit gebied ongeveer hetzelf
de. Alleen in de kleine stadjes zien we
hier en daar een afwijkende situatie.
rook van
misschien
In feite zijn de 5 kleine steden in de
ZWH geen steden. Alleen Workum met
een flink agrarisch achterland en 3900
inwoners zou een stadje genoemd kun
nen worden.
Het stadje bezit 8 bakkerijen, hiervan
zijn er 5 te veel. Er is een kleine cen
trale bakkerij. Een vermindering van ’t
aantal bedrijven zal wel niet vlot ver
lopen, daar het aantal bedrijven zonder
opvolging nihil is.
Verder is een overbezetting van 5 krui
deniers (45 en 2 slagers (40
Een „natuurlijke" sanering in deze twee
branches zal wel niet tot de mogelijk
heden behoren, daar resp. 28 en 20
der ondernemers geen opvolger heeft.
Tenslotte zijn er 2 groentezaken en 1
melkhandel te veel.
IJIst is de enige stad die vooruitggang
in bevolking wist te maken. Het is de
meest geïndustrialiseerde gemeente in ’t
onderzochte gebied. Voor de mldden-
sttftïd is het nadelig dat IJIst dicht bij
Sneek ligt.
We vinden hier een centrale bakkerij en
een „koude” bakkerij, die het brood van
eerstgenoemde onderneming betrekt. In
deze branche zijn dus weinig problemen.
Ook de enige slager levert geen probleem
op. Alleen zijn er nog 3 kruideniersza
ken, 1 groentehandel en 1 melkhandel
te veel. De melkhandelaren venten ook
gemiddelde. Hoe binne jou foerkosten
per kou, hoe is jou fébisetting, it bi-
drpch fan de öfset per h.a. Soene der
mei foardiel ek in pear kij mear hAlden
wurde kinne. Helje jo wol genöch üt de
mooglikheden om mear mest to brüken.
Is dat net geleidelik hwat op to fieren?
Foer keapje is meastal djürder as foer
fan it eigen bidriuw. Dizze wike seagen
wy yn de omkriten fan Aldeboarn in
boer, dy’t syn skuorre en büthüs for-
greate hie troch in stik oan ’e pleats to
bouwen oan de efterkant. Hy krige dêr-
troch mear stillen en hie oan de iene
kant in trochrinmolkstal makke, binnen-
doarren dus.
De kij kamen via in betonnen reed it
hiem op en om gjin swarte poaten by it
melken to krijen, stie op it léste stik fan
dy reed in foet wetter, hwert hja troch
moasten. Forplichte fuotwaskerij dus!
len melker molk dy kij mei twa appara
ten, hwerby hy seis yn in soarte fan
kelderke stie, mei twa kij oan weerskan
ten. Twa waerden tagelyk molken, de
twa oaren waerden yn dy tiid klear
makke. Sa koe len melker, sünder ek-
stra ynspanning, yn de normale tiid
goed fjirtich kij melke en bleauwen sa-
wol melker as bisten droech en sünder
lést fan kjeld. Efter hüs hie hy op de
dongplaet fjouwer silo’s mei kuil, dy’t
hy mechanysk losse en op ’e betonnen
souder bringe koe. De dong skoude hy
yn de jarrekolk en tsjin de tiid dat diz
ze fol wie, pompte hy in lege silo dêr-
mei fol. Op geskikte tiden waerd dong
en jarre as mingmest oer it lan brocht.
Dizze boer brükte foar it lossen en Ia
Deze 3 stadjes met 700 tot 900 inwo
ners zijn feitelijk niet groot genoeg voor
1 bakker, 1 kruidenier en 1 groente
winkel. Voor een slager en een melk
handel is er geen plaats.
De stadjes zijn dood. Alleen in Hinde-
loopen is de recreatie in opkomst, door
dat hier strand is. Het levensmiddelen
apparaat zou dus wel iets uitgebreider
kunnen zijn. Evenwel is voor een stadje
van nog geen 900 inwoners met enige
recreatie de vestiging van 3 bakkers,
4 kruideniers en 2 slagers een te grote
overbezetting.
in Oosthem, zodat de situatie in deze
branche iets beter ligt.
nam het aantal met ongeveer 320.000
stuks af, dus een vermindering van 10%
in één jaar. Ook de samenstelling van
de veestapel wijzigde zich. Tot januari
1963 nam het jongvee jaarlijks meer toe
dan de melkveestapel. In de loop van
1963 nam daarentegen het aantal stuks
jongvee sterker af dan het aantal melk
en kalfkoeien. In procenten uitgedrukt
bedroeg de afneming van kalveren 12%
Hindeloopen - Staveren -
Sloten.
Ned. Herv. Kerk te Joure afgebrand.
Kerk en orgel waren slechts laag ver
zekerd.
Duitsland heeft het vredesinitiatief van
koningin Wilhelmina en koning Leopold
van België van de hand gewezen.
Burgemeester Praamsma heeft per 30
november ontslag uit zijn functie ge
vraagd.
Hannelje sa
dat it In bileanning weardich is
mar longerje der net op
le week november 1939
Abonnementsprijs F 2 40 per kwartatl
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
I Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telet. 2451 Na 18.30 uur 2660 of 2335
[(05157)
Bolswards Nieuwsblad
Workum heeft als grootste van de vijf
onderzochte stadjes in de ZWH moge
lijkheden als verzorgingscentrum van
’t nogal geïsoleerde zuidwestelijke deel
van het onderzochte gebied. We vinden
hier dan ook een meer uitgebreid win-
kel-apparaat dan elders en enige gros-
siersbedrijven. Daar de stad een achter
land heeft, is de veeteelt hier ook van
belang. De industrie heeft enige beteke
nis. Er zijn recreatiemogelijkheden in
de vorm van een bungalowpark aan de
IJsselmeerkust.
40 jaar. Deze gemeente heeft geen en
kele centrale bakkerij, terwijl de meeste
bakkerijen klein zijn. Opmerkelijk is
ook, dat 20 van de bedrijven „koud”
is. Daar slechts in 23 van de onder
nemingen geen opvolger aanwezig is,
zal de bakkersbranche in deze gemeente
nog een groot probleem blijven. Bij de
kruideniers zouden 23 winkels (64
en bij de slagers 8 bedrijven (50
moeten verdwijnen. In verband met het
gebrek aan opvolgers (resp. 51 en
56 zullen In de toekomst wel veel
ondernemers hun bedrijven gaan sluiten.
Bij de slagers vinden we in Wymbritse
radeel vooral veel kleine bedrijfjes. Bij
de groentehandel en de melkhandel elk
zijn er 3 bedrijven te veel.
Wat de dorpen betreft, zien we vooral
een overbezetting aan kruideniers te
Heeg-Osingahuizen (7), Woudsend (6)
en Oppenhuizen-Uitwellingerga (6).
De gemeente Hennaarderadeel is niet
in deze studie betrokken. Over deze ge
meente verscheen reeds eerder tesamen
met die van Baarderadeel en Rauwer-
derhem een studie.
Voor direct of per 12 mei te huur een
kamer in de buren te Hartwerd
(Rechtz.). Te bevragen bij de kerkvoogd
Tj. Hoekstra, aldaar.
Wonseradeel is in oppervlakte en in
wonertal de grootste gemeente in het
onderzochte gebied. We vinden hier een
groot aantal kleine dorpen. Meer dan
de helft der mannelijke beroepsbevol
king werkt in de landbouw. Op enige
akkerbouw in het noordelijke deel na,
neemt de veeteelt hier de belangrijkste
plaats in. Industrie vindt men alleen in
Makkum (scheepswerf en aardewerk),
welke plaats ook een niet onbelangrijke
bron van inkomsten uit de recreatie
weet te halen (strand, bungalowpark,
hotel en camping).
In de rest van de gemeente is op het ge
bied van industrie en recreatie weinig
te verwachten. Alleen Makkum heeft
in deze grote agrarische gemeente toe
komstmogelijkheden. Dit dorp nam van
19511963 met 14.6 in inwoneraan
tal toe, terwijl gedurende dezelfde perio
de de bevolking van de gemeente Won
seradeel met 10 daalde.
De positie van het levensmiddelenbedrijf
kan ook hier niet florisant genoemd
worden.
Bij de bakkers zouden 22 van het totale
aantal bedrijven moeten worden ver
dwijnen, wil men in deze branche een
normale situatie verkrijgen. Dit bete
kent, dat 64 der bakkerijen te veel
is. Een spoedige oplossing van dit vraag
stuk door „natuurlijke” sanering zal wel
niet te verwezenlijken zijn, daar slechts
29 van de bakkers geen opvolger
heeft.
Wel zijn in deze gemeente goede voor
beelden te noemen van bakkers, die zelf
reeds maatregelen genomen hebben om
hun positie te verbeteren. Zo werken in
Arum 3 bakkers samen in een kleine
centrale bakkerij, terwijl in ditzelfde
dorp een bakker zijn produktie tot rog
gebrood heeft beperkt.
De enige bakker in Tjerkwerd wist zijn
bedrijf zodanig uit te breiden, dat hij
een 8-tal „koude” bakkers uit de omge
ving van brood kan voorzien.
Ook Makkum heeft flinke bakkerijen.
De bakker van Gaast bezorgt niet meer
in eigen dorp en brengt alleen maar
naar buiten uit. Onderling zijn enige
bakkers van verschillende dorpen over
eengekomen om niet meer in eikaars
vestigingsplaats te gaan venten.
Bij de kruideniers zijn nog wel kansen
op een „natuurlijke” sanering en het
zelfde geldt voor de slagers. In beide
branches zou meer dan de helft van het
aantal bedrijven gesaneerd moeten wor
den om tot een „mogelijk” aantal vol
gens Nederlandse „normen” te komen.
Nu zijn er nog 25 kruidenierswinkels en
10 slagergen te veel.
We zien evenwel, dat 58 van de krui
deniers en 50 van de slagers geen
opvolger heeft. Meer dan de helft der
ondernemers in beide branches is ouder
dan 50 jaar. Bij de groentehandel en de
melkhandel is de overbezetting niet zo
ernstig, daar in elk dezer branches
slechts 3 bedrijven te veel 'zijn.
In Makkum (2767 inw.) dat in 4 melk-
wijken is verdeeld, is overbezetting in
de melkhandel. Bovendien zijn in deze
plaats 7 bakkers, 8 kruideniers en 4
slagers gevestigd, hetgeen ook te veel
is.
It is al wer safier, dat de traditionele
datum fan kij opsetten west hat en
nachts de bisten yn it büthüs har plak
foun hawwe. De koarte dagen bringe
lange jounen en tsjin de ein fan it jier
is der mear tiid en oandacht foar it oer-
tinken hwat men dien hat en hokfoar
wei men fierder tinkt to gean. Gelokkich
kin men op in skoander jier tobeksjen,
it waer wie ütsünderlik moai, der is in
heap groeid en in bytsje forwurden, de
prizen wiene by de greidboer better as
de foarige jierren, dat it mist üs net of
13 doden en 17 gewonden hebben vo
rige week de Spaans-Amerikaanse zee-
en landoefeningen bij Huelva in Zuid-
Spanje geëist. Vijftigduizend militairen
uit beide landen nemen momenteel aan
deze oefening deel.
WEER WESTBERLIJNERS
NAAR OOSTELIJK STADSDEEL
Vrijdag z(jn de doorlaatposten aan de
sectorgrens weer opengesteld voor
Westberlyners met pasjes, die familie
leden in het oostelijke stadsdeel willen
bezoeken. Op de foto de binnenkomst
van Westberlijners in de Oostsector bij
de doorlaatpost Oberbaumbrueeke. Op
een hord staat: „Tot ziens met kerst
mis 1964”
De problemen van Wymbritseradeel,
eveneens een grote agrarische gemeen
te, lopen over het algemeen parallel
met die van Wonseradeel. Ook deze ge
meente heeft vele dorpen met weinig
vooruitzichten.
De veeteelt is de voornaamste bron van
inkomsten. Op een 8-tal zuivelfabrieken
na, heeft Wymbritseradeel geen noe-
menswaardige industrie. Wel valt hier
op het gebied van de recreatie een en
ander te beleven. Op het Snekermeer en
bij het dorp Heeg is de watersport van
belang. In het laatste dorp, waar een
bungalowpark is gevestigd, trekt de mid
denstand reeds profijt van de recreatie.
Ook voor dorpen als Gaastmeer, Oude-
ga (W.) en Woudsend zijn op het ter
rein van het watertoerisme mogelijkhe
den weggelegd.
Dat één belangrijke vestiging in een
dorp deze plaats meer levensvatbaar
heid geeft,, zien we in Woudsend, waar
een grote nationale verzekerings-maat-
schappij gevestigd is. Van de 30 dorpen,
die in Wymbritseradeel liggen, zijn er
slechts enkele met mogelijkheden voor
de middenstand. Onder de
Sneek hebben enige dorpen
nog kansen als woondorp.
Door de middenstand werd
bezwaar geopperd, dat het gemeentehuis
van Wymbritseradeel buiten de gemeen
te in de meer centraal liggende stad
Sneek gevestigd is. Men zag liever dit
gemeentehuis in één van de eigen gro
tere dorpen, waardoor men een eigen
hoofdplaats zou kunnen krijgen. Voor de
middenstand zou dit als voordeel op
leven, dat zij, wanneer de gemeente
ambtenaren in de gemeente komen wo
nen, meer consumenten krijgen.
De laatste 12 jaar verloor Wymbritse
radeel meer dan 9 van haar inwoners.
Op enkele plaatsen vlak bij Sneek na,
gingen alle dorpen in inwonertal ach
teruit.
Ook in deze gemeente is het levensmid
delenbedrijf overbezet. Vooral de positie
van de bakkers en kruideniers is zeer
ongezond. Er zijn 20 bakkerijen 68
te veel. De moeilijkheid is, dat de bak
kers vrij jong zijn: 45 is jonger dan
van jongvee boven 1 jaar 15% en vart
melkkoeien slechts 5%.
De gevolgen hiervan werken dit jaar
nog steeds door. Door de grote afslach
ting van jongvee zijn in 1964 minder
dieren beschikbaar voor het afmesten
tot een zwaarder gewicht en voor het
vervangen van een normale uitstoot
van de melkveestapel. Dit heeft geleid
tot een aanmerkelijk krapper aanbod
van jong en oud slachtvee en een ver
hoging van de slachtveeprijzen. Een ver
andering in deze situatie is op korte ter
mijn niet te verwachten. Dit zou mo
menteel alleen mogelijk zijn door een
inkrimping van ’t aantal melk- en kalf
koeien.
Er is echter geen enkele aanwijziging
dat dit plaats heeft en voor de komende
maanden is dit ook niet’ waarschijnlijk.
Er is zelfs wel een kans op een tegenge
stelde ontwikkeling en wel omdat de
rentabiliteit van de melkproduktie in
tussen is verbeterd. Daar komt nog bij
dat de nuchtere kalveren de laatste tijd
hoge prijzen opbrengen, zodat het aan
trekkelijk is, zoveel mogelijk dieren te
laten afkalven, om daarna de kalveren
voor de mesterij te verkopen. De op
brengst van een melkkoe wordt door de
hoge waarde van de kalveren aanzien
lijk vergroot. De huidige gunstige voe-
derpositie staat bovendien deze ontwik
keling niet in de weg. Reeft een uitbrei
ding van de melkveestapel inderdaad
plaats dan werkt dit voorlopig de
schaarste aan rundvlees nog in de hand.
Over iets langere tijd gezien kan een
vergroting van de rundvleesproduktie op
verschillende wijzen tot stand komen.
Door de melkveestapel uit te breiden
waardoor het aantal geboren kalve
ren toeneemt;
Door zo weinig mogelijk kalveren
nuchter te slachten. De eerste stap
pen daartoe zijn dan ook reeds ge
zet. Nog nooit tevoren is zo’n klein
deel van de tot juli geboren kalveren
direct na de geboorte geslacht;
Door het jongvee aan te houden tot
een hoger gewicht.
De laatste tijd wordt echter een toene
mend aantal kalveren bestemd voor
mestkalf. Deze dieren worden op jonge
leeftijd geslacht. Ze dragen wel bij in de
vergroting van de totale produktie maar
om een sterkere bijdrage te leveren zou
den ze op latere leeftijd geslacht moe
ten worden. Toch, niettegenstaande het
ongekend grote aantal mestkalveren,
waren tot 1 juli een groter aantal kal
veren tot een hogere leeftijd aangehou
den dan in de twee voorafgaande jaren.
Een belangrijke vraag, waarop nog
geen antwoord kan worden gegeven is,
tot welk gewicht men deze dieren zal
aanhouden enof er voldoende zul
len overblijven om in de komende jaren
ïn de behoefte aan rundvlees te voor
zien. Dit is in grote mate afhankelijk
van de beslissingen die de boeren dit
jaar zullen nemen. Zullen zij de voor
uitzichten van de toekomstige prijsont
wikkelingen aantrekkelijk genoeg vin
den om op te wegen tegen de huidige
hoge prijzen die de dieren voor de slacht
opbrengen? De algemene verwachting
is wel, dat zowel voor Nederland als
voor de E.E.G. in zijn geheel, het jong
vee voorlopig toch nog een schaars ar
tikel zal blijven en de prijzen derhalve
hoog, niettegenstaande een mogelljke
uitbreiding van het aantal geboorten en
het geringere aantal dat direct na de
geboorte wordt geslacht.
In het boekje „De lytse baes”, uitgegeven door de „Stichting structurele proble
men Friese Middenstand”, komt ook het probleem van de overbezetting ter sprake.
In de Zuidwesthoek met zijn 57.400 inwoners ligt het zwaartepunt van deze
overbezetting vooral bij de bakkers, kruideniers en slagers. Naar Nederlandse
„normen” zouden van deze 3 branches respectievelijk 89, 116 en 35 bedrijven
(64 54 en 48 te veel zijn. De helft van het totale aantal bakkers-, krui
deniers- en slagersbedrijven zou gesaneerd moeten worden, wil men in de ZWH
een gezonde situatie verkrijgen.
By de groentehandel en de melkhandel liggen de cijfers iets gunstiger. Er zijn
respectievelijk 19 en 23 bedrijven (28 en 35 te veel. De moeilijkhejd bij
deze branches is evenwel, dat men hier geen duidelyk beeld van de consumenten
gemiddelden kan krijgen. Immers op het platteland wordt ook veel van eigen
tuin of boerderij geconsumeerd.
de measte boeren sille mei in tankber
gemoed op it jier ’64 tobeksjen. Hja gea-
ne ek mei moed wer de lange winter to-
mjitte, nou’t de gollen of de souder fol
bést hea sit en in rige kuilbulten it hiem
bisette. Dochs binne der ek dingen, dy’t
sa goed net wize. De opbou fan de EEG
giet stadich en mei al mear muoite. De
Ingelske taryfforheging, de FrAnske hel
ding fan baes-spyijen of ophAlden, de
Dütske ünwil om de graenprizen op in
reedlik peil to bringen makket de sfear
fan de Rome-komparanten net better.
Minister Biesheuvel spriek lêstendeis al
fan in crisis yn de EEG en wiisde derby
torjucht op it greate gefaer, dat der
komme koe, byhwannear wy dizze mien-
skiplike biskerming wer kwyt reitsje
soene. De wichtichste produkten soene
dan mei de helt of in trêdde yn priis
sakje, sa sei er, en dér moat men mar
leaver net oan tinke. Hwant de, kost-
priis fan alles giet jit alle jierren om-
heech. Salang de opbringstprizen dysel-
de kant ütgean, sil It wol gean, mar
heakket dat, hoe kriget men dan dy
kostprizen wer nel in leger peil? It is
dêrom aloan nedich, dat eltse ündernim-
mer der <jp üt is, dy kostpriis nei ün-
deren to krijen en syn wize fan buorkjen
kritysk bisjocht. Ik mien, torjucht,
wurdt der hyltyd op oandrongen om oer
to gean op in ekonomyske boekhalding,
in boekhalding dus, dy’t net allinnich
foar de bilêsting tsjinnet, mar dy’t mear
ynsicht jowt yn de bidriuwsfiering. Hoe
binne jou arbeidskosten as men de boer
seis en syn bern ek op’ de CAO-leanen
birekkent? Lizze dy heger of. leger as it
den fan hea, kuil en dong in selslossen-
de en ladende wein, dy’t len man bl-
tsjinje koe.
Troch al dizze middels oan to gripen
koe hy de 43 kij mei syn greate soan
en In jonge fan 16, dy’t jit op de lAn-
bouskoalle gie, skoan birêdde en hiene
hja ek op tiid dien en om beurten frij.
Fansels wiene dizze mooglikheden net
gien sünder bilangrike ynfestearingen
mar dit jild makke syn bidriuw fan jier
ta jier sterker. Nou wol ik net graech
sizze, dat elk dwaen moat hwat dizze
boer die mar yn elts bidriuw moat hyl
tyd wol ’de fraech steid wurde, oft it net
oars en better kin. En dêrfoar sil in bi-
driuwsekonomyske boekhalding In
machtich middel wêze om de swakke
steeën op to sykjen. It sit him net yn it
oanskaffen fan allerhanne nije dingen,
mar wol yn it neigean fan rendabele for-
betteringen. Earst goed tinke en dan
tille!
En as dan de regearing elnlings en to’n
lésten ris meiwurkje woe oan de sa
needsaeklike forbetteringen, dy’t tüze-
nen Aide en foralderde pleatsen ünder-
gean moatte om in reedlike bidriuws
fiering mooglik to meitsjen, dan soene
jo ris sjen, hoe’t eigeners en boeren dy
kAnsen oangripe soene. En foar de ta-
komst fan üs nationael lAnbouproduksje
apparaet is dat it bilangrykste wapen
om üs earlik fordigenje to kinnen. En
hwat soks foar de mentaliteit fan de
jonge boeren bitsjutte soe, kin men al
linnich mar tink.a.
Hwat hat Qabe Stroar
De ontwikkeling van onze rundveestapel
heeft de laatste jaren een merkwaardi
ge ontwikkeling te zien gegeven, aldus
de heer R. Andringa van het Landbouw
Economisch Instituut onlangs voor de
microfoon. Van januari 1958 tot januari
1963 nam de veestapel toe van ongeveer
3 miljoen tot ongeveer 3,6 miljoen, een
stijging dus van ongeveer 600.000 dieren
of 20% in 5 jaar tijds. Maarin 1963
.V
I
