FRIES MET DE FRIEZEN
Bolsward krijgt tóch 900 gld.
roar
Wegwijs in de wirwar van organisaties
eens een
üs hjoed p p
to sizzen
Industrieel: „Als ik nog
bedrijf sticht, dan in Bolsward”
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
fa. i
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Fan de Martinyloer
-
Zilveren filmpjes
103e JAARGANG
DINSDAG 17 NOVEMBER 1964
No. 89
Bolswards Nieuwsblad
W ymbritseradeel.
MISS WORLD 1964
Enthousiast.
It Fryske Boek.
Biwegingsrie.
Fryske Kultuerrie.
A. Bou of greide yn 'e bouhoeke
1
2
3
Japanse opmars in China
c.
B. De Greidhoeke.
C. De S&ngrounen.
De AFUK
Russisch-Fins incident.
Tj. de J.
De 20 jarige Engelse kapster Ann Sydney is in Londen tot Miss World 1964
gekozen. Z|j is 1.73 meter lang en weegt 57 kg. De schoonheidskoningin krijgt
een bedrag van 25.000 gulden en het proefcontract met een filmmaatschappij
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel Uriel
Contractprijzen op aanvraag
DE NIJE HIERNOARMEN
FOAR LAN EN PLEATSEN
a. klaeigroun
b. fean mei knip
c. feangroun
d. lichte savel
220(190)
160(140)
130(120)
200(170)
165(140)
150(130)
110(100)
150(120)
90(80)
65(60)
fan it bidriuw en bipaelde bysündere
foardielen of neidieien bidragen byteld
of óflutsen. Hjir yn de greidhoeke koe
180(160)
135(120)
100(90)
150(130)
130(110)
115(100)
90(80)
115(100)
70(60)
■45(40)
115(100)
90(80)
75(70)
65(60)
155(140)
110(100)
75(70)
90(80)
55(50)
De Hollandse waterlinie blijft de beste
waarborg van onze vrede.
Aan de Noordzeekust 20 mijnen aange-
spoeld.-
Dr. G. A. Wumkes, Friese bijbelvertaler
70 jaar oud,
3e week november 1939
Aangeboden ruim 200 liter melk (aan
venters). Provisie 2lA cent per liter.
Te koop tegen elk aannemelijk bod een
autobus.
Karakter birêst op persoanlikheit
net op kennis of talint
Abonnementsprijs f 2 40 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
I Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 UUI 2660 of 2335
"(05157)
Dizze wike binne de nije hiernoarmen
foar it gebrük fan lan en pleatsen yn-
gien en it seit him seis, dat der yn Frys-
lan mei syn mear as 70 hierdeboeren
tige bilangstelling foar is. Dat hjir for-
oaring komme soe koe men fan tinken
wol ha, omt it peil fan de hieren lang
net mear oansleat by de weardestiging
fan alle produkten en it lean. Men kin
ek sizze, dat de weardeformindering fan
it jild net yn de hieren weromfoun
waerd, mar dat komt op itselde del. Dat
dus de hieren omheech gean, kin nlm-
men ünbillik fine. De gebrükswearde fan
Vjqral voor de niet-Friezen, die Fries
met de Friezen willen zijn, als ook voor
de „lênslju”, die niet voldoende op de
hoogte zijn, vonden we het nuttig bo
venstaande informaties door te geven.
Die Friese bewegin;; nu is niet in een
definitie samen de vatten, zo groot is
het aantal facetten ervan, de verschei
denheid ook aan organisaties. Het was
daarom een goede gedachte dat zater
dagmiddag j.l. door het Kristlik Frysk
Selskip op de te Leeuwarden gehouden
jaarvergadering vertegenwoordigers van
diverse overkoepelende organisaties ge
legenheid kregen in korte bewoordingen
uiteen te zetten, wè.t nu precies hun
organisatie was, deed en van de toe
komst verwachtte.
Niet Friezen, die zich in onze provincie komen vestigen in de tijd van in
dustrialisatie gebeurt dit veelvuldiger dan voorheen hebben veelal de instel
ling zich spoedig Fries met de Friezen te willen gaan voelen. Wij achten dit een
gelukkige omstandigheid en een juiste houding. Soms gaat de interesse niet ver
der dan wat algemeenheden: het skütsjesUcn een keer gaan zien, de PC of de
Freuleparty een keer bijwonen, musea bezoeken en naar de Skotsploech kijken.
Er zijn er ook die dieper tot het kernprobleem van het tweetalige Friesland wil
len doordringen en wegwijs trachten te worden in de wirwar van organisaties op
het gebied van de Friese beweging. Getnakkelijk is dit laatste niet. Vraagt men
het „de man In de straat”, dan blijft hij het antwoord vaak schuldig, want ook
tussen de Friezen loopt een vrij scherpe scheidingslijn: velen aanvaarden hun
Fries-zijn als iets vanzelfsprekends en maken zich er niet druk over, anderen
een betrekkelijk kleine groep wil bewust Fries zijn, deelhebben en doelbe
wust bouwen aan de eigen Friese cultuur, strijdbaar zijn in de Friese beweging.
Zoals men weet had Bolsward in de be
wuste uitzending acht van de-tien vra
gen goed. Vlak na de uitzending werd
het juiste antwoord op de negende
vraag gegeven. De NCRV-spelleiding
heeft nu besloten ook deze met honderd
gulden te honoreren. Voor het spel van
morgenavond, waarin de gemeente
Noordoostpolder het moet opnemen te
gen eenzame vragensteller M. C. Doele-
man uit Zierikzee, wordt namelijk an
derhalf uur uitgetrokken in plaats van
één. uur, zoals in Bolsward. Verder zul-
Over de Fryske Kultuerrie werden na
dere informaties gegeven door de heer
K. Elzinga, inspecteur l.o. en lid van
deze raad. Het doel van dit overkoepe
lend orgaan werd nader beschreven als
het bevorderen van de kuituur in Fries
land in het algemeen en van de Friese
kuituur in het bijzonder en dit in de
haar ideële vormen en uitingen, in deze
zin, dat hierbij langs de weg van overleg
en advies, het aktiveren en coördineren
van het kulturele leven als hoofddoel
wordt gesteld, dit met in achtneming
van de autonomie van de aangesloten
a. klaei of savelgroun
b. swiere klaei
öfwikende savelgroun
De heer S. G. Dykstra sprak tenslotte
over de stichting „It Fryske boek” de
top-organisatie die door onderlinge sa
menwerking de positie van het Friese
boek wil verstevigen. De stichting heeft
om maar enige facetten te noemen
een belangrijk aandeel in de organi
satie van de Friese Boekenweek, het
houden van kulturele avonden met het
Friese boek in het centrum, het laten
rijden van Friese boekenbussen, het in
stellen van een jongereincommissie, het
uitgeven van „De boekebeam” enz.
Practisch een ieder die met het Friese
boek heeft te maken is in de stichting
vertegenwoordigd, b.v. de Selskippen,
de boekverkopers, de uitgevers, de ver
enigingen die zich toeleggen op de ver
spreiding van Friese lektuur zoals DFB
en de KFFB, enz.
Gezien de oplagecijfers van een 30 jaar
geleden en nu is er duidelijk resultaat
te zien, toch moet er telkens weer een
beroep worden gedaan Friese boeken te
kopen, het Friese taalgebied is nu een
maal dermate klein, dat de „concurren
tie" met de stroom van niet-Friese lek
tuur die over onze provincie wordt uit
gestort, uitermate zwaar is. Wanneer
de Frieslerende Friezen zich niet soli
dair tonen door het af en toe kopen van
een Fries boek, zal de ekonomische po
sitie zeer verzwakken.
a. slib- en humusryk s4n
b. normale sèngroun
c. humusearme sAngroun
Uit Duitse bron wordt vernomen dat de
manier waarop Nederland de neutrali
teit meent te moeten handhaven niet ge
heel de instemming van Duitsland heeft.
het AFUK-bestuur. De nader omschre
ven doelstelling is het bevorderen van
het onderwijs in het Fries in Friesand
en over Friesland. Zo worden onder
auspiciën van de AFUK o.a. de bekende
Folk- en Gea-leargongen gehouden, als
ook de cursussen Fries voor niet-Frie
zen. De AFUK, opgericht in 1928, heeft
op dit gebied al heel veel werk gedaan,
al wordt de situatie, nu het Fries onder
wijs op de lagere scholen en de kweek
scholen hoe langer hoe meer toegang
vindt, toch wel anders.
In het topjaar werden er b.v. in een
winterhalfjaar 97 cursussen gehouden
met samen rond de 2000 cursisten. Ver
leden jaar waren dit slechts 22 cursus
sen met 356 cursisten, dit jaar is de
belangstelling nog geringer en heeft
men een dieptepunt bereikt, n.l. slechts
10 cursussen. Ook in Bolsward werd dit
jaar geen cursus gehouden.
Een ander onderdeel dat de AFUK ver
zorgt is de opleiding voor de Fryske
Akte, sedert enige jaren met rijkserken-
ning. De organisatie geeft een eigen
tijdschrift uit, „De Pompebledden”, dat
veel hulp kan bieden by het tweetalig
onderwijs. Inmiddels heeft de Fryske
Akademy ook een Paedagogysk Advys-
bureau ihgesteld. Vele taken wachten
de AFUK nog, b.v. op het gebied van
de kleuterscholen, radio, t.v. Ook wordt
ernstig gedacht aan het plannen van
een cursus Fries met behulp van gram
mofoonplaten.
Ook internationale kontakten worden
onderhouden, b.v. met andere twee
talige gebieden en met name met Noord
Friesland, waarmee geregeld uitwisse
lingen plaats vinden.
dat 3040 goune wêze op syn meast,
mar dat is nou 4055 wurden. Yn de
bouhoeke kin dat seis 70 wêze as alle
faktoren op it aldergunstichst binne.
De noarmen foar de wenten by de pleat-
sen binne oer de hiele liny mei gemid
deld 100 goune forhege, de bésten hwat
mear, de minderen hwat minder. By dé
noarmen foar de bidriuwsgebouwen
wurdt tonei gjin forskil mear makke
tusken klaei of san, greide of bou. Foar
de measte pleatsen yn de greidhoeke
binne dy noarmen net forhege, mar der
is in nije klasse bykomd, nl. dy pleatsen,
hwerfan de ynrjuchting en kwaliteit by-
sünder goed is, bygelyks, dy’t alhiel nij
en modern binne. Dizze inkelde gefallen
dogge dan per H.A. 35 goune mear hier.
De arbeiderswenten, dy’t hjir en der jit
binne, moatte de hier dwaen, dy’t de
Hierwet foarskriuwt. Pleatsen, hwerfan
de eigner bilangrike forbetteringen bi-
kostige hat, mei skriftelike tastimming
fan de hierder, moatte in „redelijk” per-
sint fan it nije kapitael mear opbringe.
Hoefolle dat krekt is, wurdt net neijer
oanjown, dat sil de praktyk en de bi-
ropsynstansje yn Amhim, geleidelik oan
wol oanjaen.
De romte foar kommentaer is diz kear
to lyts, allinnich wol ik hjoed der op
wize, dat yn dizze nije noarmen sawol
foar it béste lan as foar de béste gebou
wen mear romte komd is. De sprieding
is dus greater wurden en torjucht:
Hwant it mindere lên en de minne ge
bouwen dogge wlnlik altyd jit tofolle
hier en oarsom: in moderne pleats mei
alle fasiliteiten, mei in kavel pürbêst
lan, is altyd jit goed-keap.
heechfean) binne dan jit dizze:
100(90) 65(60)
len de vragen niet meer in, maar vóór
de eigenlijke wedstrijdtijd (van onver
anderd 45 minuten) gesteld worden,
wat acht minuten scheelt. Juist die
acht minuten, waarin Bolswyd met ge
mak het goede antwoord op vraag ne
gen had kunnen geven.
De heer G. van der Woude belichtte de
mogelijkheden en moeilijkheden van de
AFUK, de Algemiene Fryske Under-
rjocht Kommisje, eigenlijk fungerend
als onderdeel van de Prov. onderwijs
raad, maar met een coördinerende taak
op het gebied van het tweetalig of Fries
onderwijs. Verschillende bewegingsor-
ganisaties hebben afgevaardigden in lan en pleatsen waerd der net mear yn
organisaties. Dit doel wordt o.a. nage
streefd door de oprichting van kulturele
raden in de gemeenten. Thans hebben
alle plattelandsgemeenten een dergelijke
raad. Een paar kleine stadsgemeen
schappen (w.o. Bolsward!) nog niet.
Men streeft in de raad vooral de kader
vorming (o.a. door toneel- en muziek-
adviseurs) na, alsmede de peilverbete-
ring ran het kulturele leven in ons ge
west. Het bureau in de Prinsentuin legt
dagelijks veie kontakten met personen
en organisaties. O.a. zijn er ook vaste
luisterposten die wekelijks hun mening
weergeven over het Fries RONO-pro-
gramma.
Op Littenserbuorren onder Wommels de
kapitale boerderij bewoond door M.
Reitsma afgebrand.
Verschiint in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
weromfoun, al moast elts him der by
del lizze, omt de hiernoarmen troch de
minister foarskreaun wurde.
Gjin grounkeamer kin der eat oan for-
oarje. It wie fuort wol düdlik, dat as
men de keapprizen fan lên en pleatsen
f rij liet, dat it dan ünbisteanber wurde
soe, de hieren fêst to halden op in net
reëel peil. Dat dizze lykwols sa lang fol-
halden is, hat de IRnbou net forsterke,
mar is in stille subsydzje west oan de
konsuminten, dy’t fan de lege prizen fan
büter en tsiis profiteard hawwe.
De nije noarmen wike fan de Side op
ünderskate punten óf en de minister hat
ek nije eleminten yn dizze noarmen
brocht. Mar lit üs alderearst de hier
noarmen foar los lên ris bisjen. Ik jow
se mei de aide noarmen tusken heakjes
derby om it forgelykjen maklik to
meitsjen.
Foar Fryslan is de groun splitst yn trije
ünderdieien, to witten de bouhoeke, de
greidhoeke en de Walden (mei oare s&n-
hoeken). By eltse groep binne dan wer
trije kwaliteitsklassen, by in inkelde
fjouwer, wylst eltse kwaliteitsklasse
earste, twadde, of trêdde soart groun
wêze kin.
De noarmen binne dan nou sa:
Foar de saneamde dalgroun (ófgroeven
140(120)
De heer F. Sytsma deed dit namens de
Ried fan de Fryske Biweging (Raad
van de Friese beweging). Een Friese
beweging, waarin de taalstrijd concrete
gestalte vond, bestaat er reeds sedert
1844 toen het „Selskip foar Fryske tael-
en Skriftekennisse” werd opgericht.
Lange tijd bleef deze organisatie de
enige, een overkoepelend orgaan was
niet nodig. Dit veranderde, toen in het
begin van deze eeuw ook het Kristlik
Frysk Selskip en it Roomsk Frysk Boun
werden opgericht. Voor de oorlog was
er de z.g. „bistjüre konferinsje”, een
geregelde samenspreking tussen de
„haedbistjüren”. Elke organisatie had
echter zijn veto, zodat men het al héél
eens moest zijn, zou er iets positiefs uit
de bus komen.
Dit laatste gebeurde b.v. op het gebied
van het onderwas. Door gezamenlijke
inspanning kwam het zo vér dat het
wetje Slotemaker de Bruine werd aan
genomen dat de schooldeuren opende
voor onderwijs in het Fries. In de oor
log 1940/’45 werd er het z.g. driemans-
schap opgericht, spoedig gereduceerd
(door afstoting van het Nat. Soc. lid
R. P. Sybesma) tot een tweemansschap
bestaande uit E. B. Folkertsma en ds.
J. J. Kalma. De Raad van de Friese be
weging kreeg pas gestalte na de oorlog
n.l. in 1945. Het wilde het overkoepe
lend orgaan zijn van de „bewegings-
organisaties” met als belangrijkste
doel tot groter eenheid en een betere
werkverdeling te komen.
De „Biwegingsrie” vertegenwoordigt
de Friese beweging in het verkeer met
de overheid, met ambtelijke en publieke
organisaties en met allerlei instellingen
enz. De raad voert akties voor gemeen
schappelijke belangen (b.v. in de Lau-
werszeekwestie!), zonder evenwel de
vrijheid van de bij de raad aangesloten
organisaties aan te tasten. Dit zijn dan
in volgorde van hun ontstaan het
„Selskip 1844", het K.F.S. (Kristlik
Frysk Selskip), het R.F.B. (Roomsk
Frysk Boun), It Frysk Nasjonael Boun
(voorheen Frysk Nasjonale Jongerein),
It Frysk Boun om utens en de Fede-
raesje fan Fryske Studinteforienings.
De raad wordt gevormd door gewone
leden, aangewezen door de aangesloten
organisaties, en buitengewone leden,
gekozen en benoemd op grond van hun
deskundigheid op een bepaald gebied
door de gewone leden. Zo’n buitenge
woon lid is b.v. de heer K. Boelens, oud-
schoolhoofd van Hidaard, nu inspecteur
l.o. en aan de raad toegevoegd als on
derwijsdeskundige. De laatste heeft b.v.
belangrijke adviezen gegeven inzake
het samenstellen van de nota Kultureel
perspektyf.
De heer Sijtsma wees er op dat veel
door de raad wordt gedaan, dat niet
aan de grote klok wordt gehangen,
maar in stilte geschiedt. De raad houdt
zich niet alleen bezig met taal-aange-
legenheden, maar springt ook in de
bres bij belangen van meer algemene
aard, b.v. de decentralisatie, opheffing
Massificatie, de havenbeiangen te Har
lingen enz.
Hwat hat (I
Woensdagavond zal burgemeester mr.
J. A. Geukers met een honderdtal van
zijn gemeentenaren naar de studio
gaan om nu daar eens een andere kant
van het spel te zien. Bij deze gelegen
heid zullen de negenhonderd gulden
voor het liefdadige doel worden over
gedragen. Indien- Bolsward het spel ge
wonnen had,' was de prijs van duizend
gulden gegaan naar de drie organisa
ties voor het gehandicapte kind te Bols
ward, zo deelde de heer Geukers ons
mee. De burgemeester achtte het niet
waarschijnlijk dat er nu een ander
doel zal worden gezocht.
Dick van Bommel en zijn medewerkers
toonden zich op een gehouden pers
conferentie nog steeds enthousiast over
Bolsward. Voor men met „Eén tegen
allen" begon hadden pessimistische
briefschrijvers de NCRV laten weten,
dat het toch niets zou worden in het
stijve Noorden en dat de bewoners van
de zuidelijke provincies veel beter ge
schikt waren voor een dergelijk evene
ment. „Ze hebben ongelijk gehad”, al
dus de heer Van Bommel. Iedereen die
met de NCRV-ploeg naar Bolsward was
geweest, was in het holst van de nacht
vier uur enthousiast in de studio
teruggekeerd. Na de uitzending waren
er veel meer brieven binnengekomen
dan gewoonitfk. De eerste brief was af
komstig van een meneer, die het niet
leuk vond, dat er zoveel lieden met de
voornaam Dick aan de uitzending mee
werkten: Dick van Bommel Dick van
Ruler, Dick van ’t Sant, Dick van den
Ende. De meneer schreef er echter bij,
dat hij „Eén tegen allen” ondanks de
Dick-doenerij toch aardiger had ge
vonden dan de Dick van Dyke-show”,
aldus de Leeuwarder Courant.
Een Industrieel was, zo schreef hij,
diep onder de indruk geraakt van wat
Bolsward had gepresteerd. „Ais ik ooit
nog ergens een bedrijf moet vestigen,
zal ik het in Bolsward doen”, deelde hij
mee. („Ik zal het adres van die man
opvragen”, deelde burgemeester Geu
kers ons mee.
Een jonge moeder had diep respekt ge
kregen voor de breikapaciteiten van de
Bolswarder dames temeer daar haar
voornemen om spreitjes te maken van
allerlei lapjes wol voor haar drie kleu
ters van elf maanden, twee en drie jaar,
niet hard opschoot. Was het niet mo-
gelijk, zo informeerde zij voorzichtig,
dat de 93 in Bolsward gebreide lapjes
naar haar toe gingen? Dick van Bom
mel; „We hebben er vast maar wat wol
heengestuurd. Misschien laat Bolsward
wel meer van zich horen.”
Twee brieven had de NCRV ontvangen
van mensen die pruttelden omdat ze
hun dure kijkgeld niet aan die „flauwe
smoesjes” besteed hadden willen zien.
„We hebben uitgerekend dat die uitzen
ding van een uur die beide kijkers elk
anderhalve cent heeft gekostal
dus de heer Van Bommel. „Ook is het
niet waar, dat dit programma vijftig
duizend gulden heeft opgeslokt. Het
kwam overeen met de kosten voor een
uur televisie: minder dan tienduizend
gulden”.
Voor het spel van morgen heeft \de
NOP vijf telefoonnummers gereser
veerd via welke men desgewenst hulp
kan bieden. Deze nummers zijn: 05270:
2044-2346-3122-3247-3348. Mocht on
danks alle steun waarop de Polder in
de wedstrijd zal kunnen rekenen, een
zame vragensteller Doeleman toch weer
winnen, dan moet hij het opnemen te
gen Beverwijk (welks burgemeester
Bruinsma vroeger in Bolsward die
funktie bekleedde) of Hoogeveen. Wint
de Noordoostpolder, dan moet Zierikzee
de woonplaats van de heer Doeleman,
zien de vragen te beantwoorden van
iemand uit de Brabantse gemeente
Oirschot.
Neist dizze noarmen wurde der neige-
lang de bimaling, de üntwettering, de
lizzing, de foarm en greatte; de öfstan
Bolsward krijgt alsnog negenhonderd gulden voor het oplossen van negen van de
tien vragen bij het NCRV-televisiespel „Eén tegen allen” op woensdag 21 oktober
j.l. De NCRV heeft hiertoe besloten op grond van de ervaringen die met het spel
zijn opgedaan èn naar aanleiding van de (zeer vele) reakties van kijkers na af
loop van de wedstrijd. Algemeen was men van oordeel, zo vertelde Dick van Bom
mel te Emmeloord waar morgenavond voor de tweede maal „Eén tegen allen”
zal worden gespeeld dat Bolsward er te bekaaid was afgekomen. Niet alleen
had men de tijd te kort gevonden, maar bovendien had men het algemeen sneu
gevonden, dat de zwoegende Bolswarders hun inspanning niet beter beloond had
den gezien.
't
