Bolsward: hoedster van
cultuur
kunst
en
I
r..
roar
Het culturele leven in een
oude hanzestad
■ffl
30
il&B
O
2^
llllliillllliililllllllllllillllllllliilllllllllllli
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
Fan de Marlinytoer
FM-zender Smilde
28 dec. a.s. in gebruik
a
I
es
r
e
Zilveren filnipj
r
üs hjoed p p
to sizzen
Lange jacht
r t
ii
Wit!
5
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Hwat hat CjClI)
1' Mi
DINSDAG 15 DECEMBER 1964
103e JAARGANG
No. 97
Wymbritseradeel.
-v xt-- V*
A
a
Advertentieprijs: 15 cent per tarn
Ingezonden mededelingen dubbel urief
Contractprijzen op aanvraag
v
Wèl zijn er op de overigens voortref
felijk uitgewerkte raamvlakken de at
tributen van de zuivelbereiding uitge
beeld, het wapen van de stad (zelfs
tweemaal), wèl de schepen, die eens
de Middelzee bevoeren, zelfs de markt
kramen en het vee, dat ter markt werd
aangevoerd, maar Bote en Schelte a
Bolsward, kunstenaars van Internatio-
ENORME RAVAGE BIJ TREIN
BOTSING IN BOXTEL
DE UITREIKING VAN DE NOBEL
PRIJZEN 1964
Verleden week zijn in Stockholm de
Nobelprijzen Ï964 door de Zweedse
Koning Gustaaf Adolf, uitgereikt. De
ze foto toont v.l.n.r.: de natuurkundi
gen Charles H. Townes, Alexander
Prochorow en Nicolai Basov. Mevr.
Dorothy Crowfoot-Hodgkin, die de
prijs voor scheikunde in ontvangst
mocht nemen, en de professoren Con
rad Bloch en Fheodor Lynen met hun
prijs voor geneeskunde
Laat ons eens een gokje wagen
’t Eeindje zal de last wel dragen
Tegenliggers, denkt er om
ik moet naar het stadion
Voor de match zal alles wijken
Ook al gaat het over lijken
Kettingbotsing, krak, krak, krak
Aangenaam: Heer Maniak.
J. Monsma, het „boertje” van Rinsuma-
geest, plotseling overleden. Hij werd 70
jaar. Deze wonderdokter kreeg patiën
ten uit Amerika, Engeland, Duitsland,
België, Frankrijk.
De „Graf Spee” tot zinken gebracht, de
kapitein pleegde zelfmoord.
De mobilisatie kost Nederland ruim 1%
miljoen per dag. In België is dit .slechts’
miljoen per dag. De oorzaak is, dat
het soldij bij ons veel hoger ligt.
3e week december 1939
Abonnementspriji f 2 40 per kwarUt!
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Dommen wurde net siedde
dy groeije üt harsels
1 Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(07157)
Woensdagavond tegen achten
Het politie plichtbetrachten
Faalde, hier en daar een bon
offertje voor het stadion
Was ’t niet beter, al die gekken
In hun rijbewijs te nekken?
Nee, dat is te krasse taal
Morgen denken ze, normaal
Gisteravond, tegen achten
Ben ’k bestuurd door duist’re machten
Nu heb ik weer alle tijd
Ik denk aan Verantwoordelijkheid
PIET
olswarils Nieuwsblad
Ce zerken, de koor- en vroedschapsban-
ken, de rijk geornamenteerde preek
stoel, het Gysbert Japiks-borstbeeld en
dat van Dr. Niemeijer, tenslotte ook de
glas-in-lood-ramen die aan de laatste
oorlog herinneren.
Is dit alles zichtbaar en tastbaar aan
wezig, uit de geschiedenis duiken de
namen op van hen, die de ganzeveder
of de burijn met schier onfeilbare hand
bestuurden, de kunstenaars van het
woord en de gravure, de namen van de
zilversmeden, die het edel metaal vorm
den naar hun wil.
Ja, van Bolsward kan een kunstgeschie-
ynsicht to bringen, dat syn bistean en
takomst op it foarste plak steatkundich
en sosiael lyk breide wurde moat, sil syn
wrotten en wramen fortuten dwaen,
wurdt fan mannichien fierst to leech
oanslein. De weardearring foar Ontwik
keling en organisaesje, beide like ünmis-
ber as men net wol, dat de boer de houn
Onder de maetskiplike karre is of wurdt,
is by tüzenen to frijbliuwend en to pas-
syf. It mei wier wêze, dat it hjir yn
Fryslan better is as op mannich oar
plak, ik stim dat wol ta, it bliuwt in bi-
skamsum feit, dat neist in pear hündert
koekoekmannen, jit inkelde tOzenen boe
ren gjin lid binne fan har starisorgani-
saesje, ek yn Fryslan. En hoe echt by
sommigen de achting foar in passende
Ontwikkeling is, blykt wol üt it feit, dat
elts bisykjen om oan de posysje fan de
boer mear maetskiplike ynhald to jaen,
troch bipaelde foarwaerden to stellen,
hieltyd wer dea rint op de tsjinwurking
fan in diel fan de boeren seis. Dizze wi-
ke krige ik wer in brief fan in boer, dy’t
skriuwt: „Een jongen, die helemaal geen
studie-aanleg heeft, kan volgens mij nog
best in de toekomst een flinke boer zijn.
Een boer wordt eigenlijk meer geboren
dan dat hij gevormd wordt. Een vee
koopman, die vroeger als boereknecht
heeft gediend, met de handel goed geld
heeft verdiend, heeft nu vrijwat land in
gebruik. Volgens zijn eigen zeggen, weet
hij niets af van de landbouwtheorie maar
het is een beste landgebruiker!”
De briefskriuwer sjocht jammergenöch
twa dingen oer ’e holle. Op it foarste
plak kin hy sokke gefallen yn elts birop
wol oanwize, mar dizze ütsünderingen
De invoering van een derde Nederlands
omroepprogramma vereist uitbreiding
van het FM-zendernet. In het algemeen
zal daartoe op elk zendstation een der
de FM-zender worden bijgeplaatst.
Voor de verzorging van de drie noorde
lijke provincies met drie programma’s
zal echter om technische redenen een
afwijkende gedragslijn moeten worden
gevolgd.
Het ligt in de bedoeling om de program
ma’s Hilversum I en H voor de provin
cies Groningen, Friesland en Drente
centraal uit te zenden vanuit de radio-
toren te Smilde en het toekomstige 3e
programma vanuit Smilde en het toe
komstige derde programma vanuit de
stations Hoogezand en Irnsum. De tech
nische voorbereidingen maken het nood
zakelijk reeds nu een deel van deze om
schakeling te realiseren.
Ingaande 28 december a.s. zal in ver
band daarmee het programma Hilver
sum I niet meer te ontvangen zijn op
de frequenties 93, 95 en 94,9 MHz (resp.
kanalen 23 en 26 van de zenders
Irnsum en Hoogezand, doch uitsluitend
op de frequentie 91,75 MHz (kanaal
16van de zender Smilde.
Bij de invoering van het derde program
ma zullen tijdig nadere mededelingen
volgen over de frequenties, waarop dan
het tweede en derde programma te ont
vangen zullen zijn.
In de bekende glas-in-lood-ramen van Cor Reisma in de trappenhal van het
stadhuis te Bolsward culmineert in ’t laatste tafereel, van de serie, die in vogel
vlucht een beeld geeft van de roem van deze oude Hanzestad de uitroep „Boal-
sert bliuwt hoedster fan kunst en kultuer”. Een groot woord, een woord dat
waar gemaakt moet worden óók. Bolsward blijft hoedster, dat wil dus zeggen,
dat ook in het verleden Bolsward deze hoedster was. Merkwaardigerwijs geven
de eerste ramen meer de wordingsgeschiedenis van Bolsward en de economische
aspecten, dan dat er geattendeerd wordt op de kunst, de kunstbeoefening en de
kunstenaars uit het verleden.
Duits, zowel als Frans legerbericht:
Tj. de J.Niots te melden.
Zonde voor dat half kwartiertje
Wachten is nooit een pleziertje
Daar kraakt weer een als karton
Ginder wenkt het stadion
Er zal een record gevestigd
Starten, jagen, honderdzestig
Aanrijding, een zwaar geraas
Ken je mij? Ik ben Heer Dwaas
meitsje gjin regel. Hwant in jonge, dy’t
net leare kin en gjin legere lanbouskoal-
le folgje kin, hapert it pan twa dingen.
Hy kin de dingen min bigripe en min
ünthalde. Praktysk alle biroppen wolle
dizze minsken net yn forantwurdelike
funksjes, hja freegje allegearre biwizen
dêrfan yn de foarm fan aktes, diploma’s
of getüchskriften. As de boerestan, as
iennichste, dizze selsbiskerming ófwiist,
dan driuwt se it peil fan de boerestan
omleech. Dan makket hja dit bidriuw ta
in sammelplak fan geastlik ünfolwear-
digen, omt hja allinnich hjir torjuchte
kinne. En dat wylst der op it heden jit
mear as genöch jonge boeren binne, dy’t
neist har boere-aerd en praktyk, wol bi
wizen fan in passende Ontwikkeling oer-
lizze kinne. Moatte dy dan mei gewelt üt
de boerestan dreaun wurde om de leije
to jaen oan dy oaren Wol men op dizze
wize it peil fan de boerestan, hwert hoe
langer hoe mear fan frege wurdt, om-
heech bringe?
En dan kom ik wer op myn ütgongspunt
werom. It stribjen om de boerestan in
gelykweardich plak to jaen yn it moder
ne libben, kin dan allinnich mar slagje,
as dit droegen wurdt fan de boeren seis.
Hja moatte dat seis wolle, hja moatte
oer alle boegen gelykweardich wêze wol
le. Net allinnich yn ekonomysk opsicht,
mar ek yn Ontwikkeling, maetskiplik en
kultureel opsicht. Yn de maetskiplike
wedstriid fan üs dagen komt men net
mei de swakste ploech nei foaren, mar
mei de sterkste. En allinnich dan hat
men kOns op in earfol plak!
denis geschreven wórden. Pogingen
daartoe werden reeds gedaan.
Maar wat zal er van onze eigen tijd
eens worden geboekstaafd, zo het hoofd
stuk over dc 20e eeuw wordt toege
voegd
Bolsward blijft hoedster van kunst en
cultuur. Is het inderdaad waar Met
een provinciale prijsuitreiking en een
jaarlijkse tentoonstelling is het ant
woord niet gegeven. Hoe belangrijk ook,
met het zelf werkzaam zijn van eigen
Bolswardse kunstenaars of van kun
stenaars, die in Bolsward werken, heeft
het weinig te maken.
Wanneer men gaat inventariseren wat
er in Bolsward aan kunst en kunstuitin-
gen. vandaag aanwezig is, is menigeen
geneigd te gaan bagatelliseren. De een
zame hoogte waarop een Gysbert Japiks
stond is niet weer bereikt.
Beeldhouwers telt Bolsward niet, zil
versmeden in de ouderwetse zin al even
min.
Toch is er reden tot pessimisme noch tot
defaitisme. Wat om slechts een paar
grepen te doen er in Bolsward in de
na-oorlogse jaren op vocaal en muzi
kaal gebied is gepresteerd en aan tra
ditie gevormd, is niet weinig. Er zijn
wel enkele koren en koortjes ter ziele
gegaan, maar nieuwe ensembles wer
den gevormd.
Vergelijkt men de muzikanten in bur-
gerpakjes met de geüniformeerde korp-
senn van heden, dan is het verschil dui
delijk en soms werden er muzikaal gro
te prestaties geleverd.
Taande de roem van de muziekconcour
sen van heden, dan is het verschil dui-
dere tradities voor in de plaats: Orato-
riumuitvoeringen, cantatezang, orgel-
improvisatieconcoursen.
Bolsward kreeg (vergeef ons de com
binatie) een carillon, pierement en koor-
orgel. Het gerestaureerde Hinsch-orgel
in de Martinikerk werd nationaal ver
maard. AI kan Bolsward niet bogen op
het feit, dat het bekende solisten her
bergt, het samenspel is voortreffelijk.
nale faam, de dichter Gysbert Japiks,
de zilversmeden en houtsnijders, zij al
len ontbreken.
Wil ergens kunst worden gehoed, zo
moet er uit de aard der zaak kunst zijn
en kunst kan alleen daar opbloeien,
waar daartoe een geschikt klimaat en
een geëigende sfeer heersen.
Het decor is aanwezig. De bekwame
hand van de meesters uit de tijd van
de Gothiek, de Renaissance en Barok
zetten him werkstukken als coulissen op
Bolswards toneel. Kerken, stinzen,
grachten, oude herenhuizen, met als
pronkjuweel het onvolprezen stadhuis,
hoe meningmaal zijn ze reeds bezongen.
De Martinikerk om slechts één voor
beeld te noemen is als een opengesla
gen boek, waarin bladzijde aan blad
zijde de hoofdstukken uit de kunstge
schiedenis werden geschreven.
Neem de kerkbouw zelf (in 3 duidelijk
te onderscheiden fasen), de St. Maar-
tenssteen, de fresco’s, de gebeeldhouw-
Verschiint in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeet, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
tofolle tefterom, bliuwe hja tofolle fêst-
halden oan dingen, dy’t har tiid hawn
hawwe, dan rédde hja dat net. Noch ma
terieel, noch geastlik meije hja by de tiid
efterreitsje.
It feit, dat hiel hwat boeren om ’e sawn-
tich hinne, jit de leije yn hannen halde,
dat nearne makliker as op in buorkerij
de minske him forskülje kin foar de yn-
floed fan de tiid, as hy dat wol, makket
dat de stim fan it aldere, it bihaldene,
it konservatieve, der’t mear heard wurdt
as yn oare bidriuwen. Derby is yn boere-
eagen in man fan tritich ek jit mar in
foege kweajonge, dy’t amper rjucht fan
praten hat. Libbenswiisheit en ünderfi-
ning stean yn de boerestan op in heech
en earfol plak; foroaringen, eksperimin-
ten, oars dwaen as oaren, bisjogge de
measten mei in skalk each. Sa binne se
net allegearre, in diel fan harren docht
en sjocht it oars, mar sokken wurde dü-
bel kritysk bisjoen en o wé, as sa’n ien
ris tusken, folie goeds, ien forkearde set
docht, hwat wurdt der dan hwat los
makke oer sa’n nijljochter. Dêrneist bin
ne der hünderten, dy’t jit fierst to folie
yn de Aide sleur trochbuorkje, mar diz-
zen lit men stil gewurdeIt bin
ne oars sokke deeglike, alderwetske
minsken! Mei dit léste kin bidoeld wêze,
dat de lju ienfaldich sljucht en rjucht en
goud-earlik binne en dan stim ik jerne
mei yn de hulde oan dy eigenskippen.
Mar êlderwetsk yn it bidriuw is gjin
deugd, dat is in tokoart-sjitten. Alder-
wetsk yn de opfettingen oer de maet-
skippij is ek gjin deugd, dêrmei rekket
men yn it slop.It muoisume stribjen sünt
de tritiger jierren om de boerestan ta it
De muziekschool kan stimulerend wer
ken, evenals de schoolconcerten.
Grote schilders heeft Bolsward nimmer
gekend, de graveurs buiten beschouwing
gelaten. Toch wonen er momenteel in
Bolsward een paar kunstschilders, al
kwamen zij van elders (van Blauwhuis,
en uit Duitsland).
Latent talent is echter wel aanwezig.
Telkens ontdekt men amateurs, die het
peil van zondagsschilder verre achter
zich hebben gelaten. Zou een expositie
geen onderlinge band kunnen geven en
zelfs tot een verband leiden?
Openbare kunstwerken telt Bolsward
nog slechts weinige, maar vergeleken
bij vóór de oorlog is er in korte tijd toch
betrekkelijk veel aangebracht, dat „bi-
sjen lije kin”, aan en bij kerken en
scholen, aan muurschilderingen, glas-in-
loodversieringen en glaszandstraal-
werk, al geven we graag toe, dat het
wel vaak traditioneel is en van te wei
nig visie getuigt.
De bouwwerken zelf getuigen vaak van
een gedurfde en artistieke architectuur.
Bolsward mag zich momenteel een ba
kermat noemen van goede en verant
woorde bouwkunst.
Wat het toneel betreft, zijn er te Bols
ward moedgevende initiatieven, al heeft
men het, ondanks het bezit van een
uniek podium boven de stadsvijver niet
kunnen brengen tot een openluchtspel-
traditie zoals in Diever, Beetsterzwaag
en zelfs in Jorwerd. Dat ook het Friese
Woensdagavond tegen achten
Ging het danig op een jachten
Tuffe, tuf, fullspeed, hoe kom
ik op tijd in ’t stadion.
Harder r Jen, harder, harder
Rijkswegen zelden verwarder,
t Balletje mag niet gemist
Tuffe, tuf: Heer Egoïst.
toneel zijn „gerak” kreeg en krijgt, be
wijst de deze week te houden uitvoe
ring van de Fryske Krite.
Eerlijkheid gebiedt echter te vermelden
dat de top, die in de vijftiger jaren werd
bereikt, met naar we menen in één jaar
tijds de opvoeringen van zelfgeschreven
toneelstukken en revues van H. R. King-
ma, Sjoerd Steensma, Lammert Rooda
en F. van der Zande, niet weer is be
reikt.
Rekent men ook de folklore tot de cul
tuur (bijv, het optreden van de Skots-
ploech) enz. dan is er in dit opzicht
duidelijk winst.
Tenslotte nog iets over de litteratuur. Al
heeft Bolsward dan de laatste paar
eeuwen geen grote literator opgeleverd,
vermeldingswaard is het toch, dat van
geen enkele stad in ons goede gewest
gezegd kan worden, dat er onlangs in
een maand tijd drie pennevruchten van
stadgenoten van de pers kwamen.
De roman „Romsicht” van mevr. Loot-
sma-Smidstra (in een oplaag, die ruim
2 maal zo groot was als die van de 6
drukken van Anne Wadmans bestseller
„De Smeerlappen” samen) veroverde
vele harten.
Daarnaast was er het debuut van Teije
Brattinga, die met „De stadige leafde
fan Fetsje” geen slechte beurt maakte
en Aggie van der Meer, die Bolsward
deugd deed met „It kemiel fan Omke
Romke”, door haar zelf op leuke wijze
geïllustreerd.
Het culturele leven in Bolsward toont
tal van aspecten.
We noemden bijv, nog niet de declama
tors, beiaardiers, kunstfotografen, pop
penmaaksters, dichters (wanneer publi
ceert Joh. Couperus zijn werk?) caba
retiers en conferenciers en de klein
kunstenaars in het algemeen.
Toch zijn er nog leemten. Waar zijn de
beeldhouwers, de „bonkefikers”, de pop
pen- en marionettenspelers, de hout
snijders, de balletdansers, de kunstrij
ders, glazeniers en nog zoveel kunst-
beoefenaars meer?
Ook op het gebied van de kunst, hetzij
met grote of kleine k is er te Bols
ward nog werk aan de winkel.
DE MENTALITEIT FAN DE
BOERESTAN
Lieding en bigelieding, sawol fan eigen
organisaesje as oerheit en oerheitsorga-
nen, kinne in bulte meihelpe om ’e boere
stan as selsstannige en weardefolle
groep yn üs maetskippij to bihalden,
mar de kearn fan dizze kwestje sit yn
de geast, de mentaliteit fan de boerestan
seis. It sil net slagje harren in goed en
billik plak yn to skikken tusken de oare
middenstanners. as hja dit seis net bi-
fjochtsje wolle. As hja net yn dizze mo
derne tiid mei moderne wapens de freed-
sume striid om in gelykweardich p'nk
tusken de oaren fiere wolle. Sjogge hja
Zaterdagmorgen was het baanvak
Eindhoven-Den Bosch ernstig ge
stremd doordat ’n kolentrein uit Lim
burg bij Boxtel op een stilstaande goe
derentrein reed. De materiële schade
is zeer groot, o.a. een zware locomo
tief van anderhalf miljoen gulden
werd zwaar beschadigd. De foto toont
een gedeelte van de enorme ravage.
