BALLING WERD KONING
KONING WERD BALLING
Afscheidsreceptie Knoppers
I
o
der Nederlanden
Vóór 150 jaren: Willem I Koning
'VB
Dreamlan
es
Fan de Martinytoer
Zilveren filnipj
Hwat bringt üs de
R.O.N.O.
De hear E. Reidsma
forstoarn
Vliegende doktoren
I
11
II
DINSDAG 2 FEBRUARI 1965
104e JAARGANG
No. 9
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
üs hjoed
ffl
41
t
to sizzen
5
L M
olswarils Nieuws!) lat
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Wymbritseradeel.
BORSTBEELD VAN CHURCHILL BESMEURD
In ballingschap.
De Koning.
1
t
s
c
3
r
2
Op eigen houtje.
•S:
on-
t
i'*'
„Wat zijn de ministers? Volstrekt niets. Ik kan zonder ministers regeren, of,
wanneer ik het goedvind, wie mij goeddunkt aan het hoofd van de ministeriële
departementen plaatsen, al was het ook één van mijn palfeniers; want, ik alléén
ben de man, die handelt en voor de daden der regering verantwoordelijk is.”
I
Elfstedentocht. Aantal deelnemers
geveer 3000 personen. Velen gaven zich
op. De eerstaankomenden
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
In koeküt en in syske
Sjonge nea itselde wysko
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
„Ik alleen ben de man, die handelt.”
Zo was het ook inderdaad.
De koning handelde. Zijn activiteit stak
gunstig af bij de laksheid en de lauw
heid van velen zijner onderdanen. Wil-
vorst de kroon neer en trok zich op zijn
landgoederen in Silezië terug.
Zijn heengaan werd slechts door weini
gen betreurd.
Duits legerbericht: Niets te melden.
Frans legerbericht: Kalme nacht.
Hier en daar valse halve guldens in om
loop.
Mei hjir en dér in dónker dak
Fan ’n pleats en fan ’n plak
It riisde üt de snie omheech
As skildere mei in rake feech
It polderstek dér oan ’e dyk
Dat paste hiel wol yn dit ryk
In planke lei heal op ’e groun
Dér wie it léste rêstplak foun
’k Seach sa oer ’t bisnijde la,n
As wie’t ferve troch in mastershan
Pensiele mei it reinste wyt
Sünder wryt en sünder slyt
le week februari 1940
Forline freedneimiddei is de hear Eeuw-
ke Reidsma to Tsjerkwert frij hommels
forstoarn. Hy wie yn desimber krekt 70
jier wurden, hie him mei de frou ein de-
simebr ta wenjen set oan ’e Singel to
Tsjerkwert néi 47 jier sakeman yn dit
doarp west to hawwen.
Hy wie de léste tiid ónder doktershan-
Abonnementsprijs f 2.40 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
In Londen is een begin gemaakt met een
spoeddienst met „vliegende” doktoren
om op zeer korte termijn ernstige hart
en longgevallen te kunnen behandelen.
Artsen van het Brompton Hospita! zul
len zeer snel van de helihaven in Batter
sea (Zuidwest Londen) kunnen opstijgen
met apparatuur voor moeilijke hart- en
longoperaties bij de patiënten aan huis.
De vliegende doktoren staan onder lei
ding van de chirurg Matthias Paneth
Hij heeft gezegd, dat de dienst een expe
rimenteel karakter draagt en is inge
steld om na te gaan hoeveel vraag er
naar een dergelijke dienst is. De artsen
de apparatuur en de hefschroefvliegtui-
gen zijn alle ter beschikking en kunnen
in voorkomende gevallen op zeer korte
termijn worden gebruikt. Indien er vol
doende vraag is naar de dienst zal deze
tot andere gebieden worden uitgebreid.
FREED 5 FEBREWARIS 1965
18.4019.45 óre: Fryske ütstjüring
Foar de bern fortelt Annichje Pieben-
ga it forhael „Bindert Bierema skil-
dert in bokken”
fan Ad van Seyen.
Fierders yn dit programma:
Tetman de Vries mei „Hwat ik der
fan tink”.
Marten Castelein, dy’t eat fortelt oer
it boerelibben by aids, de léste öfle-
vering fan de strip „Spektakelgea”.
Tekst en muzyk: Klaes Hoekstra.
Regy: Johan van der Zee.
- Johannes Spijksma mei in koart for
hael fan Paulus Akkerman.
De reportaezje fan „In feit fan ’e wi-
ke”.
en muzyk fansels.
De jager S. Hobma te Rien trof 6 gan
zen met 1 schot. Een 7e werd later nog
in het veld gevonden.
as 70 fan de Fryske hierboeren, dy’t
op it punt fan fornijing en modernisea-
ring fan de pleats foar in heislik krüs
sitte. Hwa sil dér ynstappe Ik tink oan
in bipaelde pleats fan 90 pounsmiet
fruchtbere greide, dy’t skjin tonein brókt
is.
Hwa sil de twa ton op tafel lizze, dy’t
nedich binne om hjir in nij spul del to
setten! De eigner, dy’t dit jild opnimme
moat tsjin 5% rinte en seis gjin twa
weromkriget? Of de hierder, dy’t hjir
alle dagen syn krüs draecht en tsjin al
les yn fierder wrot? Hwa kin in ein
meitsje oan dizze ónmooglike situaesje?
Minister Biesheuvel, de safolleste minis
ter fan dizze bidriuwstóke, hat de kraen
fan de forgoeding foar pleatsen efkes
yn ’e fingers hawn en nou komme der
in pear drippen üt 1 miljoen foar
needstallen by de greidboer 3%
miljoen foar bidriuwen, dy’t oanpakt
wurde om se better rendabel to meitsjen.
Dat is oer hiel Nederlan 4% miljoen of
foar elke provinsje krapoan 4 ton. Der
soene twa nije pleatsen fan set wurde
kinne, dan is it skjin op. Tweintich jier
is hjir ünrjucht dien, hat men wille-
moeds rjuchtfeardich lean ünthalden,
nou komme der in pear drippen
Moatte wy der bliid om wêze? Ja, mar
allinnich dan as dit de earste drippen
binne fan in fikse, oanhaldende buoi. Ja,
as dy forruske kraen mei gauwens wiid
iepen komt. Hwant yn koarte jierren
draeit de E.E.G. dy kraen grif wer ticht
en sil de léste kans om de jierrenlange
skuld oan to suverjen foarby wêze.
Tj. de J.
By in reedlik rendearend bidriuw binne
der trije dingen, dy’t har gerak hawwe
moatte, to witten: groun en gebouwen,
de libbene en de deade ynventaris en de
arbeidzjende minsken. Ut de opbring-
sten fan de produkten sille dizze trije,
ünmisbere, produksjefaktoaren under
bidden wurde moatte. Dit ünderhald wol
sizze, dat hja har funksje by de tiid lans
dwaen kinne, dus ek mei de tiid meigean
moatte. Dat jildt foar alle trije. In
pleats, dy’t üt in bulte, lytse, perseel-
schoolonderwijs genoten. Hij bezocht
daar de bekende F. Kalsbeekschool. Dit
was een z.g. kopschool waar de kinde
ren, die „door leerden”, 6 jaar school
gingen. Die kinderen, waarvan de ouders
wisten, dat ze na de lagere school ver
der moesten leren, volgden de lessen
tot hun 14de jaar.
Deeze categorie kinderen, waartoe de
heer Knoppers behoorde, kreeg, wan
neer ze in de 4e klas zaten, reeds les
in de Franse taal. Eveneens werd hen
op die kopschool les in Duits en een
beetje in Engels gegeven.
Nadat de heer Knoppers tot zijn 14e jaar
deze kopschool had bezocht, bezocht hij
de Normaalschool, omdat hij onderwij
zer wilde worden, en ontving toen de
onderwijzersakte.
Als onderwijzer heeft de heer Knoppers
op verschillende scholen in verschillen
de plaatsen voor de klas gestaan. Zo de
School met de Bijbel te Waarder bijna 2
jaar; de Geref. school te Treebeek ruim
1 jaar; de School met de Bijbel te Lin-
lem I zou een prima minister van finan
ciën zijn geweest, maar een staatsman
was hij niet. Hij liet zich leiden door de
situatie van het ogenblik, staatkunde
op langere termijn bedreef hij niet. Voor
van Hogendorp was de vrijhandel een
principe, op de lange duur bevorderlijk
voor Nederlands handel. Willem I zag
alleen de bevordering der directe belan
gen van de Zuidelijke industrie en was
derhalve protectionist.
Maar doordat het altijd de koning was
die handelde, werd ook de koning direct
voor alles verantwoordelijk gesteld. Hij
was niet het „bindend element” hij ver
oorzaakte juist verdeeldheid.
Want alle ontevredenheid, voortvloeien
de uit zijn handelingen, richtte zich niet
tegen de regering. Immers, de ministers
waren „volstrekt niets”. De koning werd
de algemene wrijfpaal en aangezien hij
er nimmer in slaagde zich populair te
maken en daar ook niet naar streefde,
vervreemdden vorst en volk steeds meer
van elkaar.
De kloof werd onoverbrugbaar toen de
koning, weduwnaar geworden, zijn be
sluit aankondigde opnieuw in het huwe
lijk te treden met een vroegere hofdame
van de koningin, gravin Henriette d’Oul-
tremont. Zij was Belgisch en rooms-ka-
tholiek en dat deed de deur dicht. Het
geschimp op „Willem Kaaskop en Jetje
Dondermond” was niet van de lucht.
Na 25 jaren aan de regering te zijn ge
weest, een triest jubileum,
schoten, ruim 5 jaar; de Dr. H. Bavinck-
school te Amsterdam-N. bijna 2 jaar en
(te Christelijke school te Workum bijna
4% jaar. Van 1 juli 1934 tot 1 januari
1S65 dus 30% jaar is de heer Knoppers
verbonden geweest aan de u.l.o.school,
uitgaande van de Chr. Nat. School te
Wommels.
De eerste jaren, dat hij aan deze school
les gaf, was de thans eveneens gepen
sioneerde heer lestra het hoofd, daarna
de heer A. Risselade en thans de heer
W. Hagenbeek. De laatste jaren gaf de
heer Knoppers meer speciaal les in de
Franse en Engelse taal en daarnaast
gaf hij na de laatste wereldoorlog zeer
veeel naar Engels sprekende landen
emigrerenden, les in die taal. Eveneens
is hij zeer veel achtereenvolgende ja
ren lid geweest van een examen-com-
missie, om u.l.o.-leerlingen te examine
ren.
Dit alles ligt dan op het terrein van les
geven aan schoolkinderen.
Maar ook op het gebied van het kerke
lijk leven is de heer Knoppers actief
geweest.
Vele jaren heeft hij de Geref. kerk te
Wommels als ouderling gediend, maar
ook als scriba.
Na afloop van de receptie is de familie
Knoppers nog geruime tijd in „It Diels-
hós” gebleven met en op verzoek van
Op vrijdag 29 januari j.l. is er in „It
Dielshüs” te Wommels ter gelegenheid
van zijn op 1 januari 1965 ingegaan
zijnde pensionering een afscheidsrecep
tie gehouden van de heer J. Knoppers,
onderwijzer aan de afdeling u.l.o. der
Nat. Chr. School aldaar.
Velen hebben van deze gelegenheid ge
bruik gemaakt afscheid te nemen van
de heer Knoppers, mevrouw Knoppers
en hun beide zoons.
Een leuke daad was het van de examen-
klasse 1935. Dit was de eerste klasse
van de u.l.o.school te Wommels, die
mede door de heer Knoppers voor het
afleggen van het ulo-examen was klaar
gestoomd. Deze oud-klasgenoten woon
den niet meer te Wommels, maar op
verscheidene plaatsen in het Noorden
des lands. Dit was over en weer een
hartelijk weerzien en een fijn ogen
blik.
De heer Knoppers die te Arnhem is ge
boren, heeft zijn jeugd echter te Woer
den doorgebracht en aldaar het lagere
Niet alleen vóór zijn kroning en niet
alleen na zijn heengaan leefde Willem I
in ballingschap. Vele jaren reeds was
hij voor zijn volk een vreemde. Ook in
de familiekring bleven de conflicten niet
uit. Zijn zooon, Willem H, even populair
als de vader impopulair is, mocht
een goedhartig mens en een dapper mi
litair Zijn, mgar hij deed vele onver
standige dingen en liet zich door duis
tere elementen tegen de vader gebrui
ken. Als kroonprins was hij meermalen
verwikkeld in internationale schanda
len, welke vader Willem veel kopzorgen
gaven.
De herinnering aan ’s konings fouten
verbleekte met de tijd. Hij alleen was
de man, die handelde, dat was zijn
zwakheid, maar in vele gevallen ook zijn
verdienste. En niemand behoefde te
twijfelen aan zijn vaderlandsliefde. Het
woord, later door zijn achterkleindoch
ter gesproken: „Oranje kan nooit ge
noeg voor Nederland doen” had hij tot
het zijne gemaakt.
Zijn laatste daad was een deelname met
10 miljoen gulden in de poging van mi
nister Van Hall, de staatsschuld te sa
neren en het bijna bankroete Nederland
weer op de been te helpen.
„Vader Willem” werd hij genoemd.
Hij vaderde weliswaar te veel. Maar hij
had zonder twijfel een vaderhart en
kreeg ruim zijn deel van de vader-
legde de smart.
bóten it debat litte, dan sil gjin normael
minske de trije boppeneamde easken as
unreedlik bisjen kinne.
En nou is dit de tragyk fan de nei-oar-
lochske tiid, dat der gjin minsken fan yn-
floed west binne, dy’t dizze easken foar
de lanbou steld hawwe. Yn de forroune
tweintich jier, hwerby yn greate trek
ken de lanbou produseard hat foar de
saneamde kostpriis, is nea rekken hal-
den mei de simpele wierheit, d.'t elk bi
driuw syn produksjefaktoaren ünderhal-
de en fornije moat, sil it meikomme kin
ne. De greate flater fan de organisearre
lanbou is, dat hja akkoard gien binne
mei in kostpriis-birekken, dy’t foar
pleats en lan it bidrach opnaem fan de
hier. En dat hja akkoard giene mei it
wettelik leech halden fan dy hier. De
regearing hat, gebrük meitsjend fan dy
koartsichtichheit, jierren lang de lanbou
produsearje litten foar to lege prizen.
Hja hat de wichtige faktoaren: groun en
gebouwen öfbrükt, mar forsomme yn de
produkteprizen dêrfoar in billike for
goeding to jaen. Dêrmei is oan de lan
bou inkelde hünderten miljoenen ünt
halden. By it forgoedzjen fan de produk-
sjekosten is mei sin en sünder earnstich
forwar fan de organisearre lanbou, in
stelsel tapast, hwerby lan en pleats har
gerak net krigen en dus opsettelik for-
waerloaze en foralderje moasten.
Dêrfan is de Nederlanske lanbou de du
pe wurden en hat de konsumint en de bi-
leanners fan de konsumint ünreedlik
foar-diel hawn. It gefolch fan dizze ün-
maetskiplike polityk is yn greide en bou
alle dagen to sjen, it meast by de mear
Zes van de acht herten uit het herten
kamp te Bolsward over de bevroren vij
ver ontsnapt.
Benoemd tot burgemeester van Bols
ward Sipke Willem de Jong te Heeren-
veen. Hij werd geboren te Lemmer en
was aanvankelijk aannemer van beroep.
Sedert 1923 was hij lid van het coll. Ged.
Staten van Friesland.
Opening Chr. Huishoudschool te Bols-
ward. Voorz.: J. S. Praamsma. Directri
ce: mej. Ga. G. Smit. Voor ongeveer 8
jaar werd reeds met huishoudonderwijs
begonnen.
nen, mar de léste dagen net bêdlegerich,
fielde him better as in hoartsje lyn.
Freed is hommels in ein kommen oan
syn warber libben.
As féfoerkeapman en winkelman wie er
yn gans in krite bikend. Hy wie al 25
jier lid fan 'e gemeenteried fan Wünsera-
diel foar de C.H.U., de iennige funksje
dy’t er noch oanholden hie, wyls’t er alle
oare dellein hie. Hy hat ek 25 jier skat-
halder west fan ’e skoalforiening foar
C.V.O., dy’t him doe bineamde as eare-
lid.
Twa x 7 jier hat er ülderling fan ’e Ned.
Herf. tsjerke west. Ek oare forieningen
hawwe oan him in warber lid of bistjürs-
lid hawn.
Tiisdei 2 febrewaris, wurdt er yn Tsjerk
wert to höf brocht nei in routsjinst yn ’e
N. H. tsjerke, dy’t om 2 üre de neimid-
deis bigjint.
Nije Fryske boeken: It Frysk Reveil
2,50; Herman de Streuper 1,50; Ut ’e
Gielgoerde 3,50; Fryske sketsen 3,25;
De jonge priiskeatser 2,25.
het bestuur der school, waar ze met ge
nodigden een buitengewoon gezellige
avond hebben gehad.
Het is voor de familie Knoppers een
onvergetelijke dag geweest. Ook wij
wensen de gepensioneerde toe, dat hij
nog vele jaren met zijn vrouw, beiden
in goede gezondheid van hun pensioen
mogen genieten.
It kleare blau fan ’e winterloft
Hie de oerhan yn dit iere skoft
De sinneglans kaem oer ’t gehiel
Fan dit sa fredich sneinstoaniel
J. S.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeïoopen, Wonseradeel, Workum en
I
DE KRAEN BIGJINT TO DRIPPEN
Zou men laten raden van wie deze woor
den afkomstig zijn, dan zou iedereen
denken aan Napoleon en waarschijnlijk
niemand aan Willem I, die toch had
verklaard, als „constitutioneel vorst”
te zullen regeren. Maar in die woorden
ligt het gehele drama verweven van de
Oranjeprins, die uit de ballingschap ge
roepen werd tot de kroon en wie deze
kroon zodanig tot een doornenkroon
werd, dat hij deze 25 jaren later neer
legde om in ballingschap te gaan en
daar te sterven.
Willem, „de Erfprins”, leek maar heel
weinig op zijn vader, de besluiteloze
stadhouder Willem V, maar veel meer
op zijn moeder, de bijdehandte „Prinses
Willemijn”, wier naam in de geschie
denisboekjes wordt gekoppeld aan
Goejanverwelleslüis. Toen Willem V on
der druk der Pattriotten besloot zijn
waardigheden neer te leggen, was het
de jonge Willem, die hem toesnauwde,
dat hij dat alléén kon doen wat hem
zelf betrof. „Uw ambten zijn erfelijk en
ik ben er nog en heb een zoon!”
Niet als stadhouder, niet als prins, maar
als souverein vorst kwam hij in Neder
land terug en dat ook het volk hem zo
zag, bewees de begroeting van Dirk
van der Duijn, de Scheveninger, die met
zijn kar de zee inreed om Zijn vorst
vanuit de Engelse sloep op het strand
te brengen: „Welkom, Majesteit”.
De produksjefaktor groun forliest dan
al mear syn produktiviteit, omt de
minsklike arbeid to djür wurden is om
dizze op sa’n pleats ta-passe to kinnen.
Mei de gebouwen is it krekt itselde. Ek
dizze moatte by de tiid bliuwe, dus ge-
legenheit jaen om dyselde minsklike ar
beid produktyf to brüken. Hja moatte
dus sa foroare wurde, dat it wurk yn de
minste üren flot dien wurde kin. Dat ek
de wurktugen en masines, dat ek it fé
oan dyselde easken foldwaen moat, dat
is jit makliker to bigripen. Hwat moat
men op it heden mei de seine, dé riuwe,
de poatstök en safolle wurktugen en rid-
skip üt in earder tiid?
Hwat leit der net op souders en in hoe-
ke fan de skuorre oan aid en foraldere
materiael? Dat is ommers rounom sa,
dat yn dizze moderne tiid ek modern ark
brükt wurde moat. En op it trêdde plak
moatte ek de minsken yn dat bidriuw
har fak neffens moderne easken bioefen-
je kinne. Ek derby heart it Aide en for
aldere laech in fredige neisimmer to ge-
nietsjen yn doarp of stêd en moat de
man fan dizze tiid de leije oernimme.
Byhwannear de ynkomsten fan de bi
driuwen dizze trije dingen mooglik meit
sje, de minsken in bileanning krije oer-
ienkomstich de tiid en har kwaliteiten,
rinte, öfskriuwing en fornijing foar
pleats en ynventaris üt de produkten bi-
telle wurde kinne, dan is de situaesje
reedlik. Hja is ek dan jit ónder de mjit-
te, omt der gjin sint winst makke wurdt
en it billik is, dat tanimmende maet-
tsjes bistiet of hwerfan de Pers'-' ~t fl-r skiplike rykdommen ek hjir foar in diel
ütmekoar lizze is het mear by de tad. j torjuchte komme, mar as wy dit in tel
Nog geen reden tot benzine-distributie.
De Duitse grens nu afgesloten met prik
keldraad.
te Bolsward c
in Bolsward (io uur) waren: C. Jongers
Alkmaar; A. Adema, Franeker; P. van
der Duim, Warga; P. Keijzer, de Leer;
Sj. Westra, Warmerhuizen. De eerstaan-
komende dame was mej. Faber, Warga
(11.10). Deze rijders zouden samen win
nen na de tocht te hebben uitgereden in
11 1 en 35 minuten.
Onverlaten hebben een borstbeeld van Sir Winston Churchill op het terrein
van de Engelse kerk van St. Albans te Kopenhagen met een hakenkruis be
smeurd. Van de daders van deze laffe daad ontbreekt nog elk spoor
Hwat Hat Cjabe Skroar
Als souverein vorst verklaarde hij con
stitutioneel te willen regeren. In een
grondwet zouden de plichten van de
vorst, de rechten en vrijheden van het
volk dienen te worden vastgelegd.
Maar hij was nog mijlenver verwijderd
van de gedachte aan een constitutioneel
koningschap, zoals dit thans wordt ver
staan.
Op 16 maart 1815 aanvaardde hij de
titel van „Koning der Nederlanden”,
zowel om de positie van het Koninkrijk
der Nederlanden tegenover het buiten
land zeker te stellen, als om de vaste
verbondenheid van de Noordelijke en
Zuidelijke rijksdelen daarmede tot uiting
te brengen. Dit laatste is hem uiteinde
lijk niet gelukt. Reeds vijftien jaren
later scheidde het Zuiden zich af.
De koning benoemde de ministers en
de ministers waren verantwoording
schuldig aan hem en aan hem alléén.
De gedachte van de „onschendbare
kroon”, waarbij de ministers verant
woordelijk waren tegenover de volks
vertegenwoordiging, leek hem revolutio
nair. Daarin lag een van de oorzaken
voor zijn antipathie tegen Van Hogen
dorp, die de situatie in Engeland als
uitgangspunt nam. Zijn trouwste (en
schranderste) aanhanger vervreemdde
hij hiermee van zich, werd hij tot een
vijand. Zij, die braaf met „de lamme
Louis” en Napoleon hadden gecollabo
reerd, zoals Van Maanen en De Stas-
sart, werden zijn voornaamste mede
werkers, die de kunst verstonden met
hem om te springen, een kunst, welke
de trotse Van Hogendorp nooit had ge
leerd.
:::^6
Ir
