ouder
eeuwen
dan 1250 jaar
Bolsward,
r
a
Eens was Frieslands tweede stede:
„Civitas Anzeatica”
iiiji
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
|;<J»
us hjoed
en
Fan de Marlinyloer
to sizzen
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
1
Longerhouw
Schellens hebben
wensen
Honderden Haagse
DINSDAG 9 FEBRUARI 1965
104e JAARGANG
No. 11
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
2660 of 2335
Contractprijzen op aanvraag
IV ymbritseradeel.
PRINSES BEATRIX IN ZWITSERLAND
ontbreken alle
O, NEE
7
wy
Tj. de J.
Abonnementsprijs f 2.40 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Jongelieden aantreden. Het Kon. Nederl.
Indische leger heeft plaats voor flinke
oppassende jongemannen van 18-30 jaar.
Meld u bij de Koloniale reserve.
Nog steeds regeert koning winter met
onverminderde kracht, maar de ijslief-
hebberij is er totaal uit. Zelfs de ijsbaan
trekt practisch geen bezoekers meer.
De Russische pogingen om door de Finse
linies te breken zijn bij herhaling mis
lukt. Nu het Ladogameer is bevroren,
zijn de Russen een winteroffensief be
gonnen.
van een oudere kerk, die dus veel klei
ner was, maar toch nog een 25 m. lang
Daar er onder de fundamenten van deze
kerk minstens 3 skeletten werden ge-
Hwa’t altyd laket is in domkop
hwa’t altyd glimlaket in hucheler
2e week februari 1940
In het Zwitserse winterlandschap geniet Prinses Beatrix van de skisport
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
Bolswarils Nieuwsblad
Adver.entieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
liket it my gjin fraech ta, mar in düd-
lik feit, dat op hiel hwat terreinen bi-
langrike foarütgong makke is. De bet-
tere leanen, de bernetaslach, de medys-
ke soarch via de sosiale wetten, de AOW
en de WW foar aide minsken en wid-
douwen, mear mooglikheden foar ünder-
wiis en sport, kultuer en fordivedaesje,
folie mear wengenot foar de greate mas
sa minsken, dy’t eartiids yn stegen en
wenkazernes, yn arbeiderskeamers en
krotten wenje moasten, bettere klaeijng
radio’s en TV foar de measte hüshal-
dingen, algemiene forsprieding fan wet
ter, elektrisiteit, gas en dêrtroch it brü-
ken fan stofsügers, waskmasines, boilers
ensfh. en sünt 1 jannewaris de bilang-
rike algemiene bystanswet, hwertroch
oan de léste oerbliuwsels fan earmebi-
dieling in ein makke wurdt, litte dy ta-
nimmende „humanitas” mear as düdlik
sjen. Dit kin en mei net oars as in re
den ta freugde wêze foar elts minske.
God joech de ierde mei al syn skatten
oan de minsken meimekoar om him to
brüken mei alles hwat er op en yn is.
Hoe mear en hoe better wy dy brüke,
hoe mear dizze wrald in spegel is fan
Syn almacht en goedens. En soene wy
allinnich nei it lytse Nederlan sjen, dan
hiene wy folie reden om fan herten bliid
en tankber to wezen foar safolle foar
ütgong. Lykwols, de histoarje fan it
minskdom is der om to learen, dat de
minsken de wielde noch minder drage
kinne as de earmoede. Kear op kear hat
dy wielde de foarboade west fan de
chaos, de ynstoarting. Hwant wielde
makket weak en slop, wielde jaget al
Tijdens de training voor het wereld
kampioenschap sleeën in Davos verloor
de Duitse Traudl Brambueck in een
slingerbocht haar sleetje of liever,
het sleetje verloor Traudl. Op haar zit
vlak vloog de Duitse door de baan, ze
bleef echter ongedeerd en Icon even
later wat beduusd weer op de been
kabbelen.
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur
(05157)
1 1
„HALD IT ROER RJUCHT!”
Nou’t de jierforslaggen fan organisaes-
jes en koöperaesjes tagelyk mei dy fan
it partikuliere bidriuwslibben bigjinne
to forskinen, is it redelik jin óf to freeg-
jen oft men yn de striid foar in bettere
en rjuchtfeardiger wrald ek fierder
komd is. Dat is nammers de opdracht
oan üs allegearre, dêrta mei to wurkjen.
Nou’t üs hjir yn dizze hoeke fan de
wrald inkelde tsientallen jierren fan fre-
de gund wurde wy meije dit jier it
fjirde lustrum feestlik bitinke meije
wy üs óffreegje oft dit wolwêzen foar de
minsken meimekoar groeid is. En dan
7
Dat het bewuste artikel diverse onjuist
heden bevatte, vergeven we graag, we
tend dat dit te wijten was aan een al
te grote ijver ,,hot-news” te brengen.
Intussen bereiken ons tal van vragen:
Hoe zit dat eigenlijk met Bolsward?
Hoe komt het toch dat er jaar op jaar
eeuwfeesten worden gevierd en herden
kingen gehouden? Dan van het Wees
huis, dan van het Gasthuis, dan van
het raadhuis, het volgend jaar van de
Martinikerk (500-jarig bestaan) en het
Gysbert Japicxfeest.
Worden er misschien ter wille van het
willen feesten te Bolsward maar eeuw-
jubilea te voorschijn getoverd? Hoe oud
is nu Bolsward eigenlijk Dateert het
van 145b (in 1955 zo luisterrijk ge
vierd?) van 715 (nu 1250 jaar geleden)
of is het nog ouder, wel 2000 jaar
misschien
Dat Bolsward geforceerd eeuwfeesten
viert is niet waar, het is wel een zeer
bijzondere omstandigheid, dat juist al
deze eeuwvieringen in een tijdsbestek
van nauwelijks 10 jaren vallen. Maar
wat de jaartallen in verband met Bols-
wards ouderdom betreft, het is 500
wylder efter grillen en bütenwenstich-
heden oan, it rekket de smaek kwyt fan
it earlik fortsjinne brea en spot mei bi-
hearsking en geboaden.
Dy’t net blyn is foar hwat om him hinne
to sjen en to merkbiten fait, sjocht ek yn
üs lan de symptomen fan dizze dekadin-
sje. Hy sjocht it mei hertsear yn de lite-
ratuer, spegel fan in kommende tiid, dy’t
de sede, it gebot, de noarm, forsmyt as
in „taboe” en dwers troch alles hinne
syn bommen smyt, oerwylsk en brutael,
sünder skarnte of moderaesje.
Hja spot mei de sede en de noarm fan
it kristendom, hja forset har tsjin de
tsien geboaden, stik foar stik. As it
wurd Gods seit: Ear je jimme heit en
jimme mem, lyk as de Heare God dy
hjitten hat, dat dyn dagen forlinge wur
de, en dat it dy goed gean mei yn it lan,
dat de Heare dyn God dy jaen sil” dan
tilt de moderne literatuer op fan skriu-
wers, dy’t op de meast stjittende wize
har alden bigekje en forwinskje. Sa hu-
ne se de grounslaggen fan it kristlik
libben by de jongere generaesje wei en
meitsje harren wiis, dat in minske gjin
taboe’s ha moat, alles sizze, alles dwaen
mei. Dat er alles léze, alles sjen, alles
ündersykje moat. En de radio en de TV
helpe dêryn al to faek mei. Sa is de de-
kadinsje yn de oanfal, hja ündermynt
elts wier kristlik stribjen om troch de
perikelen fan dizze wrald hinne, frij to
bliuwen fan it forjer, de forlieding en de
bliuwen fan it fordjer, de forlieding en
de sünde.
Wy hawwe der lang in bytsje greatsk op
west, dat de Fryske boeken hjir net oan
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, W orkum en
Tijdens een gecombineerde vergadering
van de begrafenisvereniging, Ver. voor
Dorpsbelang en de Oranjecommissie,
kon de voorzitter, de heer H. N. Rein-
sma van Longerhouw een 28 aanwezigen
in zijn openingswoord welkom heten.
Eerst werd overgegaan naar de begrafe
nisvereniging, die aldus de voorzitter,
evenals in 1963 ook in het afgelopen
jaar driemaal dienst heeft moeten doen.
Het betrof hier allen inwoners van bui
ten onze dorpen. Voor de begrafenisver.
was 1964 dan ook een goed jaar. De no
tulen werden zonder meer goedgekeurd
en getekend. De heer J. Mensonides
bracht verslag uit van zijn financieel be
heer, hetwelk door de rapporteurs, de
heren IJ. Reitsma en J. Spijksma in goe
de staat werd bevonden. Of het komen
de jaar een extra-heffing (gezien het ba
tig saldo) van de leden zal worden ge
vraagd, hangt van de omstandigheden
af.
Jarenlang heeft als bode de vereniging
gediend, de heer J. Wiersma, doch ge
zien zijn hoge ouderdom meende deze te
moeten bedanken.
Men is er echter nog niet in geslaagd
een nieuwe bode te benoemen, alhoewel
men een gegadigde op het oog heeft
Het loon van de grafdelver werd ver
hoogd van f 10,op f 15,hetwelk
door sommige leden te laag werd gevon
den.
Herkiesbaar was 't aftredende bestuurs
lid, de heer K. Reinsma, die met alge
mene stemmen opnieuw in het bestuur
zitting heeft genomen.
Na de koffie-pauze werd plm. 8.45 uur
overgestapt naar „Dorpsbelang”. Een in
gekomen stuk, betreffende een op 6
maart a.s. te houden conferentie te St.
Nicolaasga, georganiseerd door het Vor
mingscentrum „Vinea Domini” te Wit-
marsum werd voorgelezen. Hierna was
het woord aan de heer J. Klarenberg
voor het lezen van zijn notulen in twee
étappes (Ik moat earst snute) betreffen
de de laatstgehouden ledenvergadering
d.d. 28-2-’64. Ook deze werden goedge
keurd en getekend.
Het afgelopen jaar 1964 is penningm.
H. de Boer sr, weer zuinig geweest, want
hij boekte een batig saldo van f 185,37.
De inkomsten en uitgaven bedroegen
resp. f 286,61 en f 101,24. Aan de credit
zijde kwam o.a. een bedrag voor van het
laten maken van dia’s van oud-Schettens
en -Longerhouw.
De gebr. H. N. en K. Reinsma werden
bij acclamatie gekozen, zodat de be
stuurssamenstelling geen wijziging on
derging.
Tijdens de rondvraag kwamen er ver
schillende onderwerpen aan de orde,
soms begrijpelijke, waarvan wij hier
enkele zullen noemen. De heer Burg
graaf begon over de beloofde parkeer
ruimte in Longerhouw, die er nog steeds
niet is. Schettens daarentegen heeft het
vorig jaar wel een parkeerruimte voor
de kerk gekregen.
Ook de bestrating in Longerhouw wordt
met de dag sfechter, om van een riole
ring maar niet eens te spreken. Ver
betering is dan ook dringend noodzake
lijk.
Blijkbaar liggen onze dorpen in de ver
keerde hoek. Wij hoorden de opmerking
was het maar Makkum of Witmarsum.
De heer Ybema kwam met de vraag of
het niet mogelijk is de „ald-haven” te
dempen, 'n Ieder, die rommel over heeft,
gooit het er nu maar in.
Het gemeente-riool te Schettens dient
nodig nagezien te worden, aldus de heer
Gietema.
Ook het wachthokje was weer in be
spreking en gevraagd werd om alle ra
men dicht te maken.
De voorzitter achtte dit, na ingewonnen
informaties, vanwege het uitzicht niet
mogelijk, alhoewel men meer last heeft
van de vorig jaar geplaatste borden.
Vermoedelijk zal het wachthokje in de
nabije toekomst, achteruit gezet worden,
omdat de in- en uitrijstroken vergroot
zullen worden.
Ook werd gesproken over het invoeren
van een max. snelheid van 80 km per
uur op de viersprong. Ook hier kan niet
aan begonnen worden, gezien de vele
kruispunten op Rijksweg 43.
Wat de financiën betrof, spande pen
ningm. J. Mensonides van de Oranje
commissie ook nu weer met een batig
saldo van f 618,18 (waarvan nog enkele
uitgaven te doen) de kroon.
Alvorens de heer K. Reinsma deze ver
gadering sloot met dankgebed, sprak de
heer A. de Vries ’n woord van dank aan
hen, die tijdens het afgelopen feest hun
medewerking hebben verleend. Hij hoop
te dan ook. dat bij een eventueel volgend
feest dit weer het geval zal zijn.
Heeft U het soms wat dwaze, maar tot aan de laatste regel opgewonden artikel
in De Telegraaf ook gelezen over Bolsward» eerste steen door een snuffelend
raadslid blijkbaar teruggevonden? Het simpel attenderen op het stichtingsjaar
715 van Bolsward, nu dit jaar 1250 jaar geleden, heeft (trouwens zoals zo vaak
wanneer het een nieuwtje uit Bolsward betrof)weer eens de telexen van de
provinciale en landelijke dagbladpers doen trillen. Journalisten, belust op sensa
tioneel nieuws met een romantisch tintje, zijn naar Bolsward gespoed en burge
meester Mr. J. A. Geukers moest het geduld opbrengen zijn zoveelste interview
toe te staan, in ambtskledij nog wel. Het koperen plaatje en de befaamde eerste
steen, nog verleden jaar hoofdpersonages in de viering van het 350-jarig stadhuis,
deden opnieuw opgeld, nu in verband met het 1250-jarig „bestaan” van de stad.
Wegens enorme sneeuwbanken op de
weg Wommels-Bolsward, heeft de firma
Dijkstra uit Oosterend de autobusdienst
Bolsward-Leeuwarden voorlopig ge
staakt.
vonden, die blijkens de oriëntatie (d.i.
het oost-west liggen) afkomstig waren
van een Christelijke begrafenis, is het
voor de hand liggend, dat ook deze eer
ste stenen kerk op zijn beurt gebouwd
is over en om een eerder vermoedelijk
houten kerkje.
De muren zijn wellicht opgetrokken op
het toenmalig kerkhof, waar reeds do
den waren begraven!
Bolsward was in de 13e eeuw reeds
zetel van het dekenaat Westergo.
Voor het einde van de 13e eeuw sticht
ten de paters Franciscanen bij de Sne-
kerpoort een klooster, het eerste van
deze orde in ons gewest 1280).
Het was niet het enige klooster binnen
Bolswards muren.
De Witheren (Norbertijnen) die sinds
1168 bij Pingjum het klooster Vinia
Domini bewoonden, kwamen ongeveer 8
jaar later ook naar Bolsward. (De naam
Witherenstraat herinnert er nog aan).
Een derde religieuze gemeenschap
vormden de z.g. Grauwe Begijnen in
het Heilige Geest Klooster, achter het
Bolwerk bij de St. Janspoort. De namen
Bagijnestraat en Bagijnepost herinneren
er nog aan, zoals de naam Kapelstraat
aan de Kapel van de H. Geest, eens
gebouwd boven de gracht thans tussen
Kapelstraat en Broerestraat.
Een kerkelijk centrum was Bolsward,
hart van Westergo, dus wèl! Maar daar
naast was Bolsward voorheen ook Civi
tas (H) Anzeatica, Hanzestad, maar
hierover een volgende maal.
O
jongeren schrijven
samen een ..boek’"
Zaterdagavond is in Den Haag een
pocket geschreven door enkele honder
den jongeren, onder leiding van auteur
Heere Heeresma, vermeldt het „Vrije
Volk”.
Op de avond, belegd door de Haagse
Jazz Sociëteit, kondigde Heeresma aan,
dat ieder die daar prijs op stelde, een
blad papier kon krijgen om daar zijn
gedachten op neer te schrijven.
Deze ontboezemingen, die bij voorbeeld
zouden kunnen bestaan uit een gedicht,
een mop of zelfs een smerige opmer
king’, zouden worden geselecteerd en
worden uitgegeven door de Bezige Bij.
Een deel van de bezoekers wist met ’t
papier geen andere raad dan het te
verfrommelen, anderen maakten alleen
of in samenwerking, notities.
Uitgever G. Lubberhuizen had zondag
avond nog niets van het resultaat ge
hoord of gezien, maar verklaarde, dat
hij het idee goed genoeg vond om het
zo mogelijk met een uitgave te hono
reren. Deze uitgave zou dan zo snel
mogelijk moeten plaats vinden.
meidienen, dat in inkelde misstap as fan
Douwe Kiestra yn it foarige, algemien
ófwiisd waerd. Mar it is nou sa net
mear. De swolm is ek yn Fryslan iepen-
brutsen en it stjonkende focht rint oer
gea en lan. It bismoarket alles, mar it
moaiste it meast. De sier en it pronkstik
fan it libben taest it it djipst oan. Mei
smearlappen en labbekakken, mei psy-
chopatyske stakkerts wurde geast en
sinnen bismoarke. Elk moat mei de kop
yn it rioel om de goare stank to rüken,
dy’t üt bidoarne libbens opw5.Het. En de
man of frou, dy’t him forset tsjin dit vi
rus, wurdt troch de hiele ploech hünd
as in wraldfrjemde en skynhillige pro
leet. Dêroer hawwe wy earnstich en ear
lik, greate soarch. De wolfeart mei üs
folk net fan de goede, de kristlike wei
ófbringe. Dér hearre wy meimekoar
noed foar to stean.
Lit üs nei de Skrift harkje, nei Paulus’
wurd oan Timotheus:
„Wy hawwe neat yn ’e wrald brocht, en
kinne der ek neat üt meinimme. Mar as
wy fiedsel en tek hawwe, lit üs dér to-
freden mei wêze. Dy’t ryk wurde wolle,
falie yn forsiking en yn ’e strik, en folie
dwaze en skealike bigearten, dy’t de
minsken forsmoare yn fordjer en ünder-
gong. Mar, dou, o Gods minske, ünt-
flechtsje dy dingen en trachtsje nei ge-
rjuchtichheit, godsfrgze, leauwe, leafde,
forduldigens en sêftmoedigens. Striid de
goede striid fan it leauwe, gryp nei it
ivige libben, dêrstou ta roppen bist en
de goede bilidenis fan dien hast foar fol
ie tsjügen!”
Hwat hat (jabe Skroar
staat - de hoogte is duidelijk zicht
baar werd vroeger Oldehove ge
noemd. Met enige fantasie kan men
aannemen dat hier omstreeks het jaar
200 reeds een soort dorpskern is ont
staan. Oudheidkundige vondsten ter
plaatse duiden n.l. op bewoning sedert
de 2de eeuw, wellicht sedert het begin
der jaartelling, een vondst op Groot
Ecquard een zelfstandige terp los
van Oldehove (nu boerderij Hoekstra
achter de ijsbaan) zelfs op bewo
ning vóór het begin der jaartelling.
Een tweede terpheuvel zien we nu nog
in de binnenstad met de top (hoog
ste punt) op de kruising Witheren
straat-Hoogstraat.
Men kan zich de Dijlakker voorstellen
als een waterverbinding tussen de twee
(waarvan Oldehove in de nieuwe Chr.
Landbouwhuishoudschool in het tegen
over liggende deel van Bolsward, een
wat de naam „Nijenhove” betreft, een
speels gevormde pedant kreeg).
Wellicht is het een uitloper van de oude
Middelzee geweest, waartegen een Dijk
is opgeworpen. De naam Dijkstraat her
innert hier nog aan. Trouwens ook de
plaatsnaam Bolsward wierde
terp) spreekt, wat de laatste lettergreep
betreft, voor zichzelf. Toen de grachten
rond Bolsward werden gegraven (met
het oog op de verdediging) had het ste
delijk grondgebied binnen de wallen nog
veel open terrein, zoals boomgaarden,
weiden, akkers.
Praktisch alleen langs de binnengrach
ten was ook blijkens oude kaarten
Bolsward bewoond. Trouwens ook in dit
opzicht leven in straatnamen overoude
herinneringen aan deze toestand voort,
bijv, in de kostelijke naam Bargefenne
en die van de Grote en Kleine Kam
pen.
Uit de eerste eeuwen
schriftel(jke bronnen.
Bodemvondsten leren veel, al is het ver
moeden gewettigd, dat er in de stads
terp bij toekomstige graafwerkzaamhe
den nog talrijke historische vondsten
kunnen worden gedaan. Vondsten, die
ineens een bepaald licht werpen op de
toestanden van eeuwen her.
Zo werd voor enkele maanden op on
geveer 3 meter diepte in de stadsterp
(Marktstraat) een onderkaak van een
herkauwer opgegraven, die bij determi
natie van een hert afkomstig bleek te
zijn (jachtbuit uit Gaasterland of van
dichter bij?).
Meest serieus en systematisch is ge
graven rond en in de Martinikerk en
wel bij de j.I. algehele restauratie.
Reeds lang was bekend, dat de huidige
Martinikerk niet de oudste was (de
Broerekerk is ouder) maar ook niet de
oudste ter plaatse. De in de binnenmuur
gemetselde St. Maartensteen uit de 14e
(of 13e) eeuw, de aanwezigheid van
tufstenen fragmenten en een Angelus-
klokje uit 1320 wezen hier reeds op.
Bij graafwerkzaamheden in de Mar
tini vond men binnen de pilaren (die er
dus misschien omheen en overheen zijn
gebouwd?) de keistenen fundamenten
jaar, maar óók 1250 jaar en óók 2000
jaar, al lijkt het wellicht vreemd.
Om kort te gaan. In 1455 werd het
stadsrecht gecodificeerd, hetgeen, zoals
bekend, geschiedde „by rade ende con-
cente” van de volksredenaar Pater Jo
hannes Brugman. Bolsward was in dit
opzicht de eerste. Sneek volgde daarna.
Toch mag de nederzetting Bolsward
voor 1455 ook gerust met ,stad’ worden
aangeduid.
Sedert hoelang? Och, het is langzaam
zo gegroeid. Wie zal het zeggen? In
ieder geval staat het jaartal 715 in de
zijmuur van het stadhuis gemetseld. Het
jaartal zal wel bij overlevering zijn
ontstaan. Een keerpunt is 715 zeker
niet geweest, maar vermeldenswaard is
het jaartal wel. Maar Bolsward zelf is
ouder.
In 1613 werd reeds gezegd: ,,’t is
seecker, dat het een seer olde stad is”.
Evenals zoveel steden en dorpen is
Bolsward op een terp ontstaan. Of lie
ver nog op minstens 2 terpen, dit zijn
door mensen opgeworpen hoogten, die
nog heden ten dage zijn te onderschei
den. De terp, waarop de Martinikerk
