Bolsward
de middeleeuwen
m
r fcu U
irwi
l y 1
roar
e
„Landelijk maar niet rustig
VW 9
4
iiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiM
Fan de Mar liny Loer
Inval iden-
Zilveren filmpjes
Vietnam
sportvereniging
in Sneek?
Nederlander
Ard Selienk derde
in Oslo
B -a i
i F R
t w
IB 1$
it
l
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
f
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH
SPEELGOEDBEURS IN NEURENBERG
i
1
j'l11
I
DINSDAG 16 FEBRUARI 1965
104e JAARGANG
No. 13
Bolswards Nieuwsblai
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
2660 of 2335
Contractprijzen op aanvraag
Wymbritseradeel.
Hwat hal
van
Dreigend kolengebrek te Groningen
Mei
Abonnementsprijs f 2.40 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Tussen Lemmer en Urk wordt druk ge
reden.
Friesland voor Finland. Buscollecte in de
Finlandweek. De Finnen vechten finnig,
zei hij tegen mij. Ik vroeg daarop: En
wat doe jij?
De heer Blokzijl, dagbladcorrespondent
te Berlijn had een langdurig onderhoud
met Göbbels.
Marktbericht Sneek:
1171 melke- en kalve koeien f 110245,
564 vette koeien f 130285
130 stieren f 60360
Heeringa’s Schrikkelbal wordt gehouden
op 29 februari a.s. in de foyer van Ami-
citia.
In ’t Vleespaleis 1 pond hard Fries ge
rookt spek f 0,50, 3 pond magere run
derlappen f 1,10; 3 pond varkensworst
f 0,95; 4 pond rundergehakt f 1,Fijne
kalf slappen per pond f 0,35; Fijne lever
worst met spek per pond f 0,20. v.h. E.
Bolta, Gr. Dijlakker 47, Bolsward.
soe doe leaud hawwe, dat sa’n forrizenis
yn koarte jierren mooglik wie. Dat
bliuwt in wünder.
It hat eigenskip op dit stuit de eagen
gean to litten oer üs folksbistean en it
sil oan dit soarte fan publikaesjes grif
net üntbrekke. Wy wolle hjir yn inkelde
artikels bisykje in oersjuch to jaen fan
de situaesje, sa’t dy him yn de lanbou
üntjown hat, omt de mooglikheit bistiet,
dat har posysje in bytsje üt it each for-
lern rekket.
Grif, ek de lanbou hat diel ütmakke fan
de forbetteringen, dy’t it bidriuwslibben
yn it miene meimakke hat, mar dochs is
der hiel hwat skaed tusken it Ijocht, al
binne wy bliid mei de Ijochtsiden, dy’t
dizze tweintich jier üs brocht hawwe.
De bilangrykste foarütgong, dy’t de lan
bou makke hat, leit yn de omstannich-
heit, dat de lanbou net mear büten it so-
siael-steatkundige libben stiet, sa as yn
it foarige, mar dat hja dêryn opnomd is.
Nei de oannimming fan de Pachtwet yn
1937/’38 is dit it wichtichste punt. De si
tuaesje yn de Lanbou is nou in bilang-
ryk underdid fan elts regearingsbileid
en de feiten wize üt, dat yn de measte
nei-oarlogse jierren de bigreating fan
Lanbou ien fan de sintrale ünderwurpen
wie, hwert regearing en keamers harren
mei ynlieten. De oarloch hie regearing
en folk wer ris tige düdlik makke, dat
in eigen lanbou ünmisber wie foar it
folksbistean en dat hja dizze bidriuws-
tüke ünmooglik misse koe. Hja hat dêr-
by kear op kear de ütspraek dien, dat it
soasiael en ekonomysk forantwurde bi-
driuw yn de lanbou in reedlik bistean
garandeerd waerd.
tijd, dat de Hanze haar betekenis vrijwel
had verloren en Bolsward een heel eind
op weg was om een rustige en welvaren
de landstad te worden. Vermeldingen bij
sommige schrijvers, als zou de stad al in
1422 tot het verbond van Hanzesteden
zijn toegetreden, worden door geen enkel
origineel geschrift bevestigd.
Ook nadat de zee ver van de stad was
verwijderd, woonden er naast boeren en
ambachtslieden nog verscheidene groot-
en kleinschippers. Niet ieder van hen
werd zomaar als volwaardig burger aan
vaard. Minstens een jaar lang moest hij
binnen de stad gevestigd zijn geweest,
aleer hij tegen betaling het burgerschap
kon winnen. Na de eed op het stadboek
te hebben gezworen, viel een Fries dan
nog het voorrecht ten deel slechts de
helft behoeven te betalen van het bedrag
dat een „Duytske” (waaronder praktisch
iedere niet-Fries werd gerekend) ver
schuldigd was. Een enkele maal werd de
gegadigde, na gewogen te zijn, te licht
bevonden en kon dan zijn verblijf tegen
een zekere vergoeding jaar na jaar rek
ken. Behalve rechten, had de burger ook
zijn plichten.
Zodra hij op de hoorn hoorde blazen
diende hij zich met bekwame spoed „mit
sijn beste harnasch” bij de stedelijke
De wei fan ’e plicht Iiket hurder as er I*
de wei fan it plesier is hurder as it iiket
3e week februari 1940
Advsi.entieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Wollen garens. Knotten van 100 gr. voor
57 cent. Het Tricothuis, B. Wobma,
Hoogstraat 24.
Kerkvoogden en notabelen van de St.
Martinikerk te Bolsward komen met
een plan tot algehele restauratie.
Neurenberg: van 14-19 februari wordt de 16de internationale speelgoedbeurs
gehouden, waaraan door 1061 firma’s wordt deelgenomen. Foto boven: een
Porsche model van 58 cm lengte, dat radiografisch bediend kan worden. Foto
onder: De pop „Barbie” met een complete garderobe, zoals zomer- en wlnter-
kleding, cocktail- en avondjaponnen, lingerie, schoeisel, etc. Prijs ongeveer
duizend gulden
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur
(05157)
forsekerings en de kredytkoöperaesjes
hawwe har omset en outillaezje hast al-
hiel fornijd en forgreate. Yn Fryslan tin-
ke wy dêrby oan de suvelyndustry ek
dy fan de maetskippij fabriken de
sterke opbloei fan de Kondinsfabryk, de
Frico en de Suvelbank en de nije, folie
mear service biedende, boerelienbanken.
Ek yn de oankeap-sektor is folie for-
bettere en troch gearwurking sterker
wurden.
Organisatorysk is ek de foarljochting yn
krêft tanaem. De ynfiering fan it as-
sistinten-stelsel en dêrnei de foarming
fan speciale assistinten foar bipaelde bi-
driuwsünderdielen is in sukses. Net it
minst omt dizze jonge mannen dei oan
del op it boerehiem dwaende binne en in
skat fan praktyske erfaring forwurkje
by har foarljochtsjend wurk. De oan-
stelling fan agrarysk sosiale deskundi
gen hjirby is ek in winstpunt fan dizze
tiid.
As seisde winstpunt meije wy neame de
bilangrike forbettering fan it lanbou-
ünderwiis, dat de léste jierren bysünder
by de Legere Lünbouskoallen pleats foun
hat. It part-time ünderwiis waerd for-
oare yn folsleine leswiken, de gebouwen
en learmiddels modern en rynsk for-
skaft, it ünderwiis yn praktykfakken yn-
fierd mei melkersünderwiis machine- en
motoarekennis, féteeltpraktyk en greide-
praktyk yn it programma opnomd, wylst
de algemiene foarming troch ütwreiding
fan lesuren en it opnimmen fan wiskun
de, Ingelsk, muzyk en tekenjen sterk
stimuleard waerd. Ek by it middelbier
lünbou-ünderwiis is men mei de forbette
ring drok dwaende. Tj. de J.
Vietnam, een Aziatisch land
Is al sinds lang geteisterd
Door een zelf ontstoken binnenbrand
Waar niemand iets uit wijs werd
De brand kon blijkbaar niet gestuit
Het bleef er woelig gisten
Verbittering in Noord en Zuid
Beide als afgesplitste.
In Vietnam is het burgerleed
Zeker nog niet geleden
Want nu staan er .helpers’ gereed
Twee grote mogendheden,
Men kan het dan in zo’n geval
Wel min of meer verwachten
Een verscheurd land wordt
de speelbal
Van politieke machten.
Vietnam, staat nu in ’t nieuws
centraal
Amerika’s vergelding,
Rusland ook heftig en brutaal
Eerste waarschuwingsmelding.
China toont de gebalde vuist
Wij die van verre staren
Voelen, de heksenketel bruist.
Vol dodelijke gevaren.
Vietnam, een Aziatisch land.
Hoe zal de wind hier draaien?
Reeds vaker ging een binnenbrand
Overslaan, hoog oplaaien.
De wereld toont zich niet gerust
Zal er een kruitvat springen?
Of gelukt het saam doelbewust
De vuurhaard te bedwingen?
Kom, opperbrandweercommandant,
De wereld wacht op u, Oe Thant.
PIET
jier sa faek en sa folie herhelle, dat wy keapkoöperaesjes en lyksa de Onderlinge
sizze kinne, dat sünt de oarloch de lan
bou opnomd is yn de soasiale sfear fan
it hiele folk. As hja har wurk goed docht
sil hja mei de oare bidriuwstüken ek
oan deselde tafel ite en op gelykwear-
dige wize bihannele wurde.
Dizze nije situaesje is in winstpunt fan
fundamentele bitsjutting en wurdt yn bi-
langrykheit troch gjin inkelde materiële
foarütgong oerskade. Wy litte foar in
momint de fraech rêste, oft de ütfiering
fan dit prinsyp korrekt west is en de
mjitte altyd doogde, mar it bigjinsel is
foar de emansipaesje fan de agrariërs
in gouden frucht oan de beam fan de
nei-oarlogse tiid.
Tagelyk meije wy as winstpunt boeke de
greate opbloei en Ontwikkeling fan de
tünbou. Alhoewol hjir gjin finansjele
stipe bean waerd en allinnich organisa
torysk troch teeltforgunnings en festi-
gingseasken foar bipaelde ünderdielen
yngrypt waerd, is de tünbou, sawol yn
omfang as outillaezje sterk foarütgien.
Yn dizze hoeke fornimme wy der it
measte net fan, mar yn it Westen en
Suden safolleste mear.
Organisatorysk is ek folie dien troch de
produktskippen, dy’t as fertikale orga
nen fan it Lanbouskip, de produksje en
de eksport lieden hawwe en safolle
mooglik harres dien hawwe om priisfal
en oerproduksje foar to kommen. It feit,
dat der folie agrariërs binne dy’t hjir net
it measte fan witte, docht gjin öfbreuk
oan har bitsjutting, al moatte wy dy On
kunde bitreure.
In fjirde winstpunt meije wy neame oan-
geande de lanboukoöperaesjes op alle ge-
biet. Sawol de suvelfabriken as de oan-
de vuurzee. Verschillende keren werd
overheid te melden en daar maar af te
wachten, wat er van hem gevraagd zou
worden. Bij het uitbreken van brand
rustte op hem eveneens de verplichting
om zo spoedig mogelijk te hulp te snel
len. Geroep en geklep met de raadhuis-
klok waren de gebruikelijke middelen om
de burgerij te alarmeren. Overbodig wa
ren deze en andere veiligheidsmaatrege
len zeer zeker niet. Vergeleken bij de
moderne monsterachtige brandspuiten en
waterkanonnen, doen de middeleeuwse
brandbestrijdingsmiddelen wel bijzonder
primitief aan. In Bolsward waren er in
het geheel slechts zestien brandladders,
acht brandhaken en een aantal leren em
mers „om vrese des brandes” aanwezig.
Met deze geringe materialen stond men
dikwijls volkomen machteloos tegenover
Bolsward een gémakkelijke prooi der
vlammen. Honderdzesendertig huizen
verkoolden tijdens een enorme brand, die
in 1336 de stad teisterde, terwijl in 1475
Ulbet Leidekker moedwillig een kata-
strophe bereidde, door op enkele plaat
sen huizen in brand te steken. Wegens
de gebrekkige blusmethoden had zijn
wandaad succes en gingen tweehonderd
woningen door het vuur verloren.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Nadat vorig jaar naast de al zes jaar
bestaande club in Leeuwarden ook in
Heerenveen en in Drachten ’n invalide-
sportclub was opgericht, werd nu ge
tracht in Sneek één te krijger. Wethou
der H. W. Fijlstra, die als contactman
optreedt, en tot wie men zich ook om
inlichtingen kan wenden (zijn adres is
Grootzand 49), heeft al een 12-tal licha
melijk gehandicapten op het oog die lid
zouden kunnen worden en mogelijk zijn
er in de omgeving ook nog wel minder-
validen die daarvoor in aanmerking ko
men.
Er zal zo spoedig mogelijk een werk
comité worden gevormd teneinde zo mo
gelijk binnen korte tijd tot oprichting te
kunnen overgaan.
Dinsdagavond werd in hotel Bonnema
reeds een voorbespreking gehouden,
waarbij de heer J. de Vries, de zeer ac
tieve voorzitter van „Door Ontspanning
Valide” (D.O.V.) te Leeuwarden, het
e.e.a. over sport voor invaliden en hun
organisatie vertelde.
Voor het eerst sedert 1937 is er weer
een. Noor in Oslo wereldkampioen ge
worden. Het is de 27-jarige elektricien
Per Ivar Moe uit Lillehammer.
In de late namiddag kwam eerst Ard
Schenk aan bod tegen de Hongaar Mi-
kaly Martos. De omstandigheden waren
toen al wat slechter geworden, maar
toch zeer redelijk. De lange boerenzoon
uit Anna Paulowna, die met zijn lengte
van 1,90 meter en zijn gewicht van 86
kilo natuurlijk een heel andere stijl rijdt
dan Verkerk, overtrof alles wat hij tot
dusver op de vijf kilometer had gepres
teerd. Hij reed de zeer fraaie tijd van
7.46,4.
Twee ritten later kwam Rudi Liebrechts
in de baan en toen was het plotseling
allemaal anders. Toen wapperden de
vlaggen, die de hele dag slap hadden
gehangen, in een fel koude wind en het
geen denken
Dino de Laurentis, prinses Soraya en Alberto Sordi (vlnr) gefotografeerd bij
hun aankomst aan het „nieuwe theater” in Milaan, waar donderdag de film
met prinses Soraya in première is gegaan
NEI TWEINTICH JIER
(1)
inkelde moannen sille rounom yn
üs lan feestlike bitinkings halden wurde
omt it dan tweintich jier lyn is, dat üs
lan üt ünderdrukking, hünger en illinde,
troch Amearikanen, Canadezen en In-
gelsken forlost waerd. Dér is ek alle re
den ta, net it minst foar al dejingen oer,
hwaens libben offere waerd yn de striid
foar frijdom en rjucht.
Har dea wie üs libben en frijdom!
Yn dizze tweintich jier is üt lan plat-
slein en fan alles biróve, op in fantas-
tyske wize ta greate wolstan komd.
Nimmen, dy’t yn 1945 de forsleine Düts-
ke soldaten ,der Weg zurück’ gean seach Dizze forklearring is yn dizze tweintich
Oude plattegronden tonen duidelijk, dat
er héél wat onbebouwde grond in de
vorm van akkers, weide en boomgaar
den beschikbaar was voor tuinbouw en
vetweiderij. Zo kon gedurende vele jaren
tot diep in de negentiende eeuw noodza
kelijke uitbreiding van woonruimte wor
den opgevangen binnen de stedelijke be
grenzing van 't water. Schots en scheef
waren huizen en schuren vaak dooreen
gebouwd, zodat soms de meest ingewik
kelde situaties ontstonden. Procedures
over eigen en andermans recht op lapjes
grond, stegen en putten of over onder
houdsplicht van wallen, wegen en „pos
ten” (gemetselde bruggen of „pijpen”)
waren aan de orde van de dag.
Mestvaalten en afvalputten bij ieders
woning en rondscharrelend kleinvee
langs de nauwelijks of slecht geplaveide
straten completeerden het beeld, dat ons
min of meer chaotisch aandoet. „Lan
delijk, maar niet rustig” noemt Romein
onze Middeleeuwse steden. „In de nauwe
straten werd het verkeer gauw druk, te
meer, omdat kooplui hun waren op
straat uitstalden, handwerkers een deel
van de straat of van de gracht tot hun
in het voorhuis gevestigde werkplaats
rekenden en er gewoonlijk het meest ru
moerige, morsige of geuren verspreiden
de deel van hun arbeid verrichtten.”
Daarom ging men er al gauw toe over
om bepaalde stadsgedeelten meer bruik
baar te maken voor voetgangers, wagens
en karren. Door demping van het water
in een stuk van de Broerestraat bij de
Snekerpoort, kreeg men reeds vóór 1616
een verbrede toegangsweg naar 't stads
centrum. Dat was wel nodig, daar Bols
ward zich geleidelijk begon te ontwikke
len tot een marktplaats voor wijde om
geving.
Haar ligging was ongetwijfeld gunstig.
In de vroegste eeuwen aan of dichtbij
de Middelzee, later, toen de diepe zee-in-
ham allengs terugweek, toch altijd nog
met uitstekende verbindingen over Wor
kum en Makkum, waarvan de laatste
plaats zo nu en dan zelfs als „haven”
van Bolsward wordt aangegeven.
Bolswards bloei moet echter niet worden
gezocht in een buitenlandse handel van
formidabele afmetingen noch in haar
Hanze-lidmaatschap, ook al onderhield
zij belangrijke overzeese relaties vooral
met Baltische en Skandinavische landen.
Gaarne en bij velerlei gelegenheden heeft
Bolsward zich met het Hanze-etiket ge
sierd, steeds meer naarmate haar buiten
landse handel terugliep. We zien dan op
kaarten, prenten en charters het „Civi-
tas (H)Anzeatica” verschijnen.
Het is met dit handelsmerk, dat blijk
baar de Hanzetraditie levendig moest
houden, een beetje een vreemde geschie
denis. Hoe verder men in het gemeente
archief teruggaat, dus naar de tijd, dat
het Hanzeverbond nog in volle fleur was,
des te minder tekenen wijzen op deze
vermeende, aloude waardigheid
Bolsward. Slechts één authentiek stuk
uit het jaar 1549 erkent de stad als zo
danig. Deze verklaring, dat Bolsward
vanouds tot de Hanze heeft behoord en
rechten kan doen gelden, werd niet op
gesteld door een voltallige vergadering,
doch door ’t zogenaamde Keulse Derde
deel. Er valt alleen maar te gissen naar
de motieven, die de Bolswarder magi
straat er toe hebben bewogen om een
dergelijk bewijsstuk aan te vragen in een
Vertelden we een vorige maal iets over het ontstaan van Bolsward dit in ver
band met de 1250e „verjaardag”, ditmaal nog iets over enige aspecten van het
Middeleeuwse Bolsward, voor de beschrijving waartoe wij het kostelijke boekje
van de heer W. H. Kelkes „Ouderdom met gratie”, dat wij een ieder van harte
aanbevelen, op de voet volgen. De aanwezigheid van kerken, kloosters en kapellen,
de omheining van grachten en muren (later wallen), de poorten en adellijke hui
zen deden de Bolswarder wel beseffen, dat hij behoorde tot de grotere gemeen
schap van de stad. Van sommige burgers verschilde het dagelijks bestaan niet
wezenlijk van dat der omwonende dorpelingen en andere plattelanders. Ondanks
de borstweringen bestond er geen nadrukkelijke scheiding tussen Bolsward en
haar omgeving. Boerenhoeven, schuren en vee gaven ook aan de stad een lande
lijk karakter.
vlaggen, die de hele dag slap
gehangen, in een fel koude win
sneeuwde fijntjes. Er was g
meer aan dat Rudi Liebrechts in de
buurt van de eersten zou kunnen ko
men. Met de hem eigen grote regelmaat
reed hij rondjes van 37, maar het werd
ten slotte 38 en 39. En hij mocht met
zijn 7.51,9 nog blij zijn dat hij in het
eindklassement kwam. En dat was wel
een beetje triest voor een rijder die men
tevoren bij de favorieten had gerang
schikt.
Rudie Liebrechts kwam er met 2.09 vlak
bij. Jonny Nilson kon tegen dit geweld
niet op. Hij reed tegen Verkerk zwak,
maar Verkerk nog veel zwakker. De
Puttershoeker permitteerde zich een
paar formidabele misslagen en eindigde
in 2.14. Jonny deed er 2.11,8 over en
daar Antson op 2.09,8 eindigde, waren
de Zweedse papieren plotseling zeer
sterk gedaald.
f M
