EINDE KABINETSCRISIS
NOG NIET IN ZICHT
Mag ik U voorstellen
LEI-bedrijven boekten
iets gunstiger resultaat
I
ff I
K
roar
f
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Fan de Martinytoer
es
Zilveren filnipj
Ka w
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
us hjoed
to sizzen
De burgemeester van Bolsward,
Mr. J. A. GEUKERS
Hwat hat (-jokf? Sk
De navolgende dames en heren, die zich op ver
zoek van het College van B. en W. spontaan be
reid hebben verklaard dit jaar op 30 april -
Koninginnedag - en 4 mei - herdenking 20 jaar
bevrijding - in onze stad diverse festiviteiten te
organiseren. Voorzitter van het comité is de heer
IJ. Terpstra, Claude Fonteynestraat 46, secre
taris de heer B. M. Mulder, Claude Fonteyne
straat 29 en penningmeester de heer J. Hoek
stra, Gerrit Knopstraat 8; verder zijn toege
treden de dames: K. KuikenDe Groot en G.
OsingaKoch en de heren J. J. Homburg, M.
K. Lautenbach en B. Nieuwenhuis. De heer N.
L. van Slooten heeft zich bereid verklaard als
algemeen adviseur op te treden.
Ten zeerste zal ik het op prijs stellen, indien u
aan genoemde dames en heren alle medewer
king zult willen geven, indien daartoe op u een
beroep wordt gedaan, hetzij bij de voorberei
dingen hetzij tijdens de feesten zelf.
Ik dank genoemde dames en heren zeer voor
hun spontane bereidwilligheid en ben overtuigd
van de medewerking van de gehele burgerij.
Wij zien met spanning de plannen tegemoet.
KJ,
NEDERLAND
DINSDAG 2 MAART 1965
104e JAARGANG
Bolswards Nieuwsblad
No. 17
Verschijnt DINSDAGS en VRI JDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
POSTZEGELS, GEWIJD AAN HET VERZET
De verschijning- van mr, Marijnen
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Advzr.entieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
de
na
Yntusken wie yn 1938, nei in fyftich-
jierrige striid, einliks de Pachtwet oan-
nommen en waerden de pachtkeamers en
pachtbureaux oprjuchte.
De hieren waerden skriftelik fêstlein en
de hierbidragen moasten goedkard wor
de. It sprekt fansels, dat dizze yn dy
tiid tige biskieden wêze moasten. Hjir
wie 25 oant 30 goune de pounsmiet sa-
hwat de taks, in inkelde koe de 35 hel-
je. It jier foar de oarloch ütbriek, wie de
hier fan in pleats yn Fryslan 80 goune
de h.a. En dêr wie dan de pleats, sawol
it bidriuwsgedielte as it wengedielte by
ynbigrepen. Foar de measte boeren wie
it doe lykwols jit in hiele toer om dizze
hier to meitsjen en mocht men noch fan
de eigner nóch fan de boer forwachtsje,
dat hy eat fan bilang oan de pleats
dwaen koe.
Yn dizze situaesje briek de oarloch üt.
De Dütskers hawwe doe al yn de earste
moannen de maetrigel nomd, dat alle
prizen, mei namme de hieren, bliuwe
moasten op it peil fan maeije 1940. En
yn de fiif oarlochsjierren is dat net for-
oare. De bisetters hiene der bilang by,
dat de boer yn libben bleau, hwant dy
moasten hja brüke. Mar foar de eigner
hiene hja gjin inkelde bilangstelling en
it lette har neat, dat dizze mei de ge-
lykbliuwende hier op it lést gjin droech
brea mear keapje koe. Ik herinnerje my
noch in boer, dy’t by de hierbitelling yn
'44 de bryfkes op 'e tafel lei mei de
wurden: ,,Sjoch hjir is it, ik haw it fan
’e moarn krekt bard foar in folie!” Sa
wiene de forhaldingen forskuord en gie
de ütsloerderij syn sinistere gong.
Tj. de J.
Vredesgeruchten betreffende Finland en
Rusland.
De Spaarbank Bolsward heeft de rente
verhoogd tot 3
Het café „De Drie Kronen” te Bolsward
door O. van der Wey overgenomen van
C. H. Prins.
Abonnementsprijs f 2.40 pet kwar'aal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Freegje goerie
en brük dêrmei jow forstan
le week maart 1940
ar-
noe-
Dat geschiedde tijdens een schorsing
van de beraadslagingen.
Premier Marijnen had de kamervoor
zitter laten meedelen, dat hij niet aan
de discussies zou deelnemen. De daarop
aan het woord komende fractie-voorzit-
ter van de pvda, dr. Vondeling, zei dat
hij zonder een verslag van de minister
president aan de Koningin slechts een
arm advies zou kunnen uitbrengen. „Ik
ben niet op de hoogte van de oorzaken
die tot de kabinetscrisis hebben geleid.
Ik kan dan toch ook niet adviseren hoe
de moeilijkheden kunnen worden opge
lost,” verklaarde hij.
Mr. Van Thiel maakte hiervan een voor
stel van de Kamer. Achter elkaar kwa
men de fractieleiders van de partijen
toen meedelen geen bezwaar te hebben
tegen dit verzoek.
en sa fier op de eftergroun rekke is, dat
it de skyn krige hat, dat men de bi-
tsjutting dêrfan skromelik ünderskat
hat. Wy binne fan bitinken, dat, sawol
de regearing as ek in great diel fan it
boerefolk seis fierst to min omtinken
hawn hat foar de grounslach fan it
boerebidriuw: de groun en de gebouwen
Dit is in wunderlike saek. Hwant gjin
boer, dy’t net wit, dat fan de situaesje
en de kwaliteit fan groun en gebouwen
hiel folie öfhinget. Gjin boer sil jo ünt-
stride, dat lizzing, forkaveling, üntwet-
tering, birikberheid, perseelsgreatte en
fruchtberens fan it lan by it buorkjen
fan tige great bilang binne. Gjin boer
sil ünforskillich stean tsjin de greatte,
de kwaliteit, de ynrjuchting fan de
pleats, hweryn hy de helt fan it jier
mei syn bisten forkeare moat, syn hea
en foer biwarje, syn wurktugen en ma-
sines opbergje en neisjen, mei syn hüs-
halding libje en arbeidzje moat. Gjin
boer, dy’t net wit, dat hy op ’n moderne,
goed en praktysk ynrjuchte, pleats mei
folie minder wurk mear dwaen kin en
dus folie foardieliger buorket. En dochs.
Op dit punt binne dizze tweintich jier op
in ünbigripelike wize to koart sjitten.
Men hat mei sin of sünder düdlik for-
war talitten, dat de agraryske foune-
minten fan lan en pleats, al fierder for-
sakke binne en op de drompel steande
fan de Europeeske gearwurking en bi-
nende regelingen moat men jin bisauwe
oer safolle koartsichtigens en laksens yn
dizze wichtige kwestje. Dit forwyt
rjuchtet him alderearst oan de oerheit,
dy’t nei de oarloch in lanboupolityk
fierd hat, hwerüt dizze skromelike for-
Zo is dan hoewel zich wel donkere T.V.wolken boven ons parlementaire stelsel
hadden samengepakt het in het weekeinde toch nog tot een crisis gekomen.
Dooï interne meningsverschillen in de ministerraad inzake het omroepbeleid,
bood het kabinet-Marijnen zijn ontslag aan.
Een telegrafisch bijeengeroepen Tweede Kamer heeft gistermiddag besloten dat
deze geen verslag behoeft uit te brengen over de televisiemoeilijkheden die tot
deze kabinetscrisis hebben geleid.
Het R(jkslandbouwconsulentschap voor Zuid-West Friesland, gevestigd te Sneek,
heeft in een gestencilde publicatie ook dit jaar de gemiddelde bedrijfsresultaten
op de Weidebedryven in Z.W.-Friesland over het afgelopen boekjaar vastgelegd.
Het met veel cijfermateriaal gedocumenteerde onderzoek werd verricht door de
heren J. Boerstra en J. D. Brouwer, die hiermee ook nu weer een belangrijk
werk hebben verricht.
Op te merken valt, dat de resultaten over 1963,1964 beter zijn dan in 1962/1963.
Het eindresultaat is gezien de cijfers vanaf 1951/1952 echter maar zeer matig.
In het veenweidegebied is gemiddeld zelfs nog sprake van verlies.
„Nu dat niet is gebeurd, acht ik het
echter niet einvol en wenselijk, dat de
minister-president een verslag doet van
de moeilijkheden in het kabinet.” Hij
had de indruk, dat het geven van zo’n
verslag niet zou bijdragen tot een op
lossing van de gerezen moeilijkheden.
Tegen de opmerkingen van de heer Von-
waerloazing logysk fuortkomme moast.
De oerheit is it west, dy’t har garansje
fan de kostpriis hanteard hat, sadanich,
dat dizze kostpriis gjin kostpriis wie,
mar allinnich in diel dêrfan. Om dit mei
sifers en feiten oan to jaen, moatte wy
tobek nei de tritiger jierren, doe’t üs lan
yn in djippe crisis forkearde en de lan-
bou in tiid trochmakke hat fan djippe
illinde. Yn twa jier tiid sakke de molk-
priis fan 8.49 nei 4.88 (1931—’32). It
jier dêrop wie it 4.56, wer in jier fierder
4.59 en doe 4.43. Mei gjin pinne is to
biskriuwen, hwat er doe trochmakke is
en hoe’t de greate mearderheit fan de
boerestan doe oan in tin triedsje hong,
dat elk eagenblik brekke koe. Alles foei
nei Onderen: de leanen, de hieren, de fé-
prizen, alles. Dat er yn dy jierren gjin
boer wie, dy’t der oan tinke koe hwat
oan de pleats to dwaen, is sa klear as in
klüntsje.
It gie doe yn de meast letterlike sin om
it neakte bistean en mannichien koe seis
dat net rédde.
Krüpende wei binne de jierren fan 1934
oant ’39 trochwrotten. De molkprizen
jowe dat düdlik oan, yn 1935/’36 wie it
4.95, it jier dêrop: 5.15, doe 5.99, doe
5.73 en it léste jier foar de oarloch: 6.18.
As gefolch fan dizze strieminne situaes
je rounen de hieren fan jier ta jier to
bek. Der waerd ommers neat makke,
der koe mar in tige sobere hier jown
wurde en yn folie gefallen moast de fa-
mylje byspringe of waerden de aide lju,
dy’t yn de buorren of de stêd wennen, de
stille slachtoffers. Dat er yn dizze tiid
neat oan de pleatsen dien wurde koe,
kin in bern bigripe. Hja sloerden üt.
op veen 2.0
2.0 tot 1.8.
Het aantal ha’s per volwaardige
beidskracht steeg alleen op veen
H. Toxopeus zaterdagavond de partij
raad van de vvd niet, zoals dr. Vonde
ling had verondersteld, heeft ingelicht
over de breukpunten in het kabinet.
„Mr. Toxopeus heeft alleen de punten
genoemd waar het ons, liberalen, om
gaat. Dat is iets anders.”
De communistische fractieleider, de heer
M. Bakker, zei: „Voor onslagaanvrage
moet mr. Marijnen bij de Koningin zijn,
voor de politiek bij ons, bij de Kamer.”
De heer J. Smallenbroek (a.r.) acht de
huidige situatie niet geheel en al be
vredigend en hij toonde begrip voor de
wensen van dr. Vondeling. „De minis
ter-president heeft echter het recht te
weigeren inlichtingen te geven.”
Mr. H. K. J. Beernink (chu) kende de
minister-president ook dit recht toe.
Hij verwees naar een soortgelijke situ
atie in 1872.
„Er worden dus wel door een minister
in een besloten partijraad mededelin
gen gedaan, maar niet door de minister
president in de Kamer,” zo riep de heer
Vondeling verontwaardigd uit.
De kvp-leider verklaarde, dat de brief
van de minister-president aan de Twee
de Kamer wel in zeer algemene termen
was gesteld. Hij vroeg zich af of deze
brief niet wat meer inhoud had kunnen
hebben.
Hij klaagde er over, dat andere par
tijen beter geïnformeerd waren dan hij.
Hij leidde dit o.a. af uit de mededelin
gen die de fractieleider van de kvp, dr.
Schmelzer, enige dagen geleden deed,
waaruit zou zijn gebleken, dat deze wèl
goed op de hoogte was.
„Ook de voorzitter van de chu, de heer
Beernink, is blijkbaar goed geïnfor
meerd, want hij heeft verklaard dat
door de ministers Scholten en Andries-
sen nog compromissen in de kabinets
raad werden voorgesteld, waardoor de
moeilijkheden zouden kunnen worden
opgelost.”
Voor wat betreft de vvd meende de heer
Vondeling, dat het duidelijk was dat
ook deze partij goed geïnformeerd was,
„gezien de partijraad die zaterdag heeft
plaats gevonden en waar, zoals de heer
Geertsema had verteld, mededelingen
werden gedaan door minister Toxopeus.
en
het uitstel van het beraad met de Ko
ningin op het Haagse Huis ten Bosch
vormden een succesje voor de oppositie
leider. De premier was aanvankelijk
niet naar de vrijwel voltallig opgeko
men Kamer gekomen omdat van te vo
ren vaststond, dat de meerderheid op
z(jn verslag geen prijs stelde.
Hij had slechts een formele verklaring
over de ontslagaanvrage door het ka
binet aan Kamervoorzitter mr. F. J.
F. M. van Thiel gezonden.
Dr. Vondeling wilde daarop de Kamer
voorzitter bewegen premier Marijnen
uit te nodigen orir toch aanwezig te zijn 1
bij de discussies.
-■
f.
f
f.
De gemiddelde bedrijfsoppervlakte blijkt
op klei en veen iets gedaald. Op klei op
veen komt een stijging naar voren.
De stikstofbemesting is vooral op klei
en veen gestegen.
In de fosfaat- en kalibemesting is wei
nig veranderd. Op klei op veen en veen
is iets meer kali gestrooid.
De melkveebezetting is op elke grond
soort gedaald. De daling bij de groot-
veebezetting is vrijwel even groot als
bij het aantal melkkoeien.
Bij het jongvee, weidvee en stieren
zijn de veranderingen maar klein ge
weest. Het aantal kalveren is op klei
op veen en veen meer gedaald dan de
melkveebezetting. De pinkenbezetting
is aan geringe wijzigingen onderhevig
geweest evenals het aantal stuks mest-
vee en stieren.
De paardenstapel is nog meer terug
gelopen. Het aantal schapen veranderde
weinig. De varkenshouderij was gemid
deld onbelangrijk.
Er is voor hooi een behoorlijke opper
vlakte gemaaid. Het maaipercentage
voor inkuilen is maar weinig veranderd.
deling in meende de heer Schmelzer,
dat de Kamer niet ontkracht zou zijn
door een weigering van de premier om
mededelingen te doen. Hij zei dat de
Kamer niets heeft te maken met de
interne tegenstellingen in een kabinet.
Wèl liet zij de demissionaire regerings
leider in haar vergadering verschijnen.
Mr. Marijnen zat eenzaam en zwijgend
aan de lange regeringstafel.
Hij hoorde hoe de oppositie-aanvoerder
de p.v.d.a.voorman, dr. A. Vondeling,
aandrong op inlichtingen en hoe de
fractieleiders van de k.v.p. en de v.v.d.
drs. W. K. N. Schmelzer en mr. W. J.
Geertsema, betoogden dat een verslag
niet nodig was.
De heer Vondeling diende ten slotte een
motie in, waarin hij de regering uitno
digt de Kamer, mondeling of schrifte
lijk inlichtingen te geven over de oor
zaken van de kabinetscrisis.
De motie-Vondeling werd verworpen
met 82 tegen 51 stemmen. Alle rege
ringspartijen stemden tegen.
Intussen had koningin Juliana op ver
zoek van de Kamer de volksverte
genwoordiging besloot hiertoe op voor
stel van de heer Vondeling goed
gevonden haar raadplegingen van
fractie-voorzitters uit te stellen tot
de kamervergadering.
NEI TWEINTICH JIER
3
Yn de beide foarige artikels hawwe wy
bisocht de winstpunten, de positive kan
ten fan dizze tweintich jier, sa objektyf
mooglik, wer to jaen.
It die bliken, dat op bilangrike punten
foarütgong makke is en dat de posysje
fan de boere-arbeider, de feint en de
hierdeboer better wurden is. Dat wie ek
nedich, dus wy binne der bliid om en
soene op gjin inkelde wize wolle, dat
der yn de takomst in minder gunstige
foroaring yn komme soe. Lykwols by üs
weardearring foar it birikte, bikrüpt üs
in gefoel fan greate üngerêstens oer in
saek, dy’t yn dizze tweintich jier sa folie
Begin april zal op alle Nederlandse
postkantoren een serie postzegels, in
de waarden van 7, 15, en 40 cent, ge
wijd aan het verzet, gedurende de ja-
ren 19401945, verkrijgbaar zijn. De
kleuren en voorstellingen zijn als
volgt: 7 cent: lichtgrijs, (rood en
zwart). Op de voorgrond monument
„gevallenen”, Waalwijk. Op de achter
grond het monument „verwoeste stad”
Rotterdam. 15 cent (geel, bruin en
zwart): voorgrond monument „Dok
werker”, Amsterdam, achtergrond
monument: „gevallenen”, Waalwijk,
40 cent: (donkerrood en zwart): voor
grond „verwoeste stad Rotterdam”.
Achtergrond monument „Dokwerker”
Amsterdam. De zegels zijn uitgevoerd
in rasterdiepdruk.
I
I
menswaard, daardoor nam ook alleen
op veen het aantal melkkoeien per man
toe.
De totale aantallen arbeidsuren per ha
en per melkkoe veranderden maar wei
nig; bij de arbeidsuren van boer en ge
zinsleden per ha was een lichte tendens
tot stijgen aanwezig, terwijl bij de be
taalde arbeidsuren per ha een daling
optrad.
De werktuigkosten stegen en de mecha-
nisatiegraad nam toe.
Het bedrag voor loonwerk steeg.
Het saldo per ha is in sterke mate ge
stegen namelijk resp. op klei, klei op
veen en veen met f 235,f 198,- en
f 219,Dit dus ondanks een daling in
de melkveebezetting. De stijging van 't
saldo per koe is resp. f 209,—, f 202,
en f 221,—.
Het melkgeld per koe is aanzienlijk
gestegen. Hetzelfde valt op te merken
bij de omzet en aanwas. De bruto-op-
brengst is door dit alles sterk toegeno
men.
De bijkomende voerkosten zijn op klei
op veen iets gedaald, op veen enigszins
gestegen en op klei behoorlijk toegeno
men.
Door de stijging van melkgeld en de
omzet en aanwas is het saldo per koe
sterk gestegen.
De zomermelkproduktie per koe is over
al iets gedaald. Ten aanzien van de
wintermelk geldt hetzelfde, met dien
verstande, dat de daling op klei op veen
hierbij uitzonderlijk groot is geweest.
De totale melkproduktie per koe is zo
doende op elke grondsoort gedaald. De
daling was door de reeds genoemde oor
zaak het grootst op klei op veen.
Het vetgehalte is iets teruggelopen. De
opbrengstprijs per kg melk is gestegen
met ongeveer 3.5 cent.
De krachtvoerprijs was iets lager, ook
het ruwvoer was goedkoper.
De pacht is op klei en klei op veen met
f 7,per ha gestegen en op veen met
f 2,— per ha.
Door meer stikstof zijn de bedragen
voor kunstmest gestegen.
De rentabiliteit van de schapenhouderij
is vrijwel gelijk gebleven. Bij de var
kenshouderij is de winstgevendheid
groter geweest. Dit onderdeel is echter
van zeer ondergeschikte betekenis ge
bleven.
De totale kosten zijn gestegen. De stij
ging is het grootst geweest op klei en
het kleinst op klei op veen. De totale
opbrenst is meer toegenomen dan de
totale kosten. Ook hier is de toename
het grootst geweest op klei, en het
kleinst op klei op veen. Het uiteindelijke
netto-overschot, wat in 1962/’63 negatief
was, verbeterde in die mate, dat in
1963/’64 op klei en klei op veen weer
sprake was van een positief cijfer. Op
veen was het verlies per ha in 1963/’64
f 111,kleiner dan in 1962/’63.
Het netto-overschot is, zoals reeds eer
der bleek, gestegen. De loonpost voor
boer en gezinsleden is eveneens toege
nomen. Daardoor is het arbeidsinko
men van het gezin per ha vrij sterk
omhoog gegaan en benaderde het in
1963/’64 ongeveer weer het niveau van
1961/’62.
De kostprijs per kg melk is op klei met
1,40 cent, op klei op veen met 1,80 cent
en op veen met 1,60 cent gestegen.
De opbrengstprijs is omhoog gegaan,
namelijk met 3.40 cent op klei, 3.50 cent
op klei op veen en 3,60 cent op veen.
De rentebedragen voor de veestapel en
de werktuigeninventaris zijn maar aan
geringe veranderingen onderhevig ge
weest. Daardoor is het totaal bedrag
aan rentes per ha op klei met f5,ge
stegen, op klei op veen met f 3,ge
daald en op veen gelijk gebleven.
Het totaal van netto-overschot en rente
per ha is behoorlijk gestegen als ge
volg van de stijging van eerstgenoemd
onderdeel.
Het gezinsinkomen per ha is gestegen
met resp. f 196,—f 185,— en f213,—.
Deze ontwikkeling is veroorzaakt door
een stijging van netto-overschot en de
loonpost voor boer en gezinsleden.
Door de stijging van het gezinsinkomen
per ha en het gelijk blijven van het
aantal arbeidsuren van boer en gezins
leden per ha is het gezinsinkomen per
arbeidsuur toegenomen met resp. f 0,93,
f 0,83 en f 0,84. Deze stijging was gro
ter dan die van het uurloon.
Het maaien voor grasdrogen was op
klei en klei op veen iets lager. Voor stal-
voedering is er, evenals het vorig jaar,
weinig gemaaid. De totale maaiopper-
vlakte steeg. Vooral op kiel en veen is
de stijging aanzienlijk.
De waarde van de levende inventaris
is op klei iets gestegen en op de beide
andere grondsoorten gedaald. De nieuw-
waarde van de dode inventaris is blij
ven stijgen.
De bewerkingskosten per ha en per
melkkoe stegen in doorsnee met f 100,-.
De totale loonpost per ha liep op met
f70,— a f80,—.
De bedragen voor loon en sociale las
ten van boer en gezinsleden stegen met
f 70,h f 100,— per ha.
De vrij sterke verhoging van het uur
loon speelde bij dit alles natuurlijk een
grote rol.
Het aantal omgerekende volwaardige
arbeidskrachten bleef op klei en klei
en daalde op veen van
Mr. W. J. Geertsema (wd) sloot zich
aan bij de redenering van dr. Schmel
zer. Hij verzekerde, dat minister mr. E.
1940 1945J
