In Bolsward ongeveer zestig
beschermde monumenten
w
B Am
ini
Bè
SB1'
Nationale herdenkingsavond ’65
Aan de burgerij van Bolsward
Schwarz meer
Van een wisse dood
Fan de Martinytoer
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
gered
Kozakkenkoor
LM;
Officiële opening
„Aylva State”
Illllllllillllllilllllllllllllllllllllllllllllllllll
Winkelsluiting
Zilveren filmpjes
us hjoed p p
to sizzen
lllllllllllillllllllllllllilllllllllllllllllllllllll
Daverende successen
>-1
-
104e JAARGANG
DINSDAG 27 APRIL 1965
No. 32
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
b.
Bolsward, april 1965.
GEDENKTEKEN IN SACHSENHAUSEN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Het Oranje-Comité.
17
Eierenuitvoer naar Duitsland gestaakt.
Tj. de J.
Uitgave: A. J. OS1NGA N V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Adv.u.entieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Abonnementsprijs f 2.40 pei kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro .887926
Red. en Administratie
Bolswards Nieuwsblad.
De SUVELWRALD
Hwa’t miene mocht, dat de stjit, dy’t in-
kelde jierren lyn de hear Ir. Stallinga
oan de koöperative suvel jown hat, wol
by wurden bliuwe soe, hat it wol mis
hawn. De needsaek om de forwurking
fan de molke yn greatere ienheden gear
to bringen, kriget fan jier ta jier mear
syn bislach. Noard-Hollan giet yn dizzen
foarop, dêrre binne nou mar trije greate
fabriken oerbleaun en ek yn Süd-Hollan
wurde de konsintraesjes aloan greater.
Nou wie de tsndins om nei greater fabri
ken to kommen altyd wol oanwêzich, ek
foar de oarloch.
It greatste tal koöperaesjes hiene wy yn
Uit de rede van minister-president Jhr.
Mr. de Geer: In deze uit zijn evenwicht
geslagen wereld moet onze standvastig
heid buiten elke twijfel staan. De roeping
van ons volk is die van een dienende neu
traliteit. Wie ons aanvalt zal de weg op
de meest drastische wijze versperd vin
den. Voor het gehele land wordt de staat
van beleg afgekondigd.
Better riden yn in ezelwein
As mei in hynder op ’e kletter slein
Bolswards Nieuwsblad
Vrijdag j.l. kwam het 5-jarig dochter
tje Trijntje van de familie Brinksma,
Pólle 10 in de Leeuwarder vaart te
recht toen ze met haar zusjes aan het
stekelbaarsjes vangen was. Ze was reeds
2 maal onder geweest, toen een zusje
het opmerkte en in huis vloog om haar
moeder te roepen.
Deze bedacht zich geen ogenblik en
sprong in de Leeuwarder vaart. Voor
dat het kind weer onder water zou ver
dwijnen, had ze het net te pakken, doch
daar zij de zwemkunst niet machtig
was, is de redding zeer zeker te danken
aan de heer Ype Witteveen die vanaf
de overkant bij de CAFfabriek gekleed
te water sprong en ’t kind overnam en
op de kant zette. Helpende handen trok
ken toen ook de moeder op de wal.
Ook de afgelopen dagen boekte dit Ko
zakkenkoor weer enorme successen, zij
traden o.a. op in Hengelo. Den Dolder,
Deventer en in het Concertgebouw te
Amsterdam.
Voor dp uitvoering van donderdagavond
in de Martinikerk a.s., hoopt burgemees
ter Geukers het Schwarzmeer kozakken
koor om ongeveer half zeven te begroe
ten.
Als het weer wat meewérkt zal het koor
voor het stadhuis wel een nummer uit
haar uitgebreid repertoir ten gehore wil
len brengen. Maar wil men volop van
dit koor genieten, dan is een bezoek aan
de Martinikerk een bezoek meer dan
waard!
Het wordt weer ’n avond om nooit meer
te vergeten.
Kaarten zijn verkrijgbaar bij: Boekhan
del Osinga en Koster De Way en ’s av.
aan de kerk.
I
Uit naam van de Congregatie der Zus
ters van Liefde te Schijndel wordt ons
medegedeeld, dat het bejaardentehuis
„Aylva State” te Witmarsum op vrij
dag 7 mei a.s. officieeel zal worden
geopend.
Er zullen slechts 3 kleine toespraakjes
worden gehouden.
Na de ontvangst der gasten volgt, vol
gens het programma de aankomsta van
de „stoet der historie”.
Onlangs heeft de Staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
aan B. en W. het ontwerp van de lijst van beschermde monumenten voor de ge
meente Bolsward toegezonden.
Genoemde bewindsman stelt de Raad in de gelegenheid hem in overweging te
geven monumenten aan de ontwerplijst toe te voegen of daarvan af te voeren.
De bemoeienis, welke thans van de Raad wordt gevraagd is een onderdeel in de
procedure om te komen tot een nieuwe lijst van beschermde monumenten, en is
een gevolg van de nieuwe monumentenwet van 1961).
dich oproun. De léste fiif jier, hwer yn
dizze konsintraesjes binammen spylje,
wiene hja sa: 4.24-4.49-4.62-4.72, en it
léste jier: 5.10.
Elk wit wol, dat de leanen en Onkosten
dizze fiif jier gans oproun binne, mar dit
sifer moat nei Onderen.
De molkpriis, dy’t de fabriken makke
hawwe, wie gans better as it jier dêr-
foar. Hja koene seis 29.88 bruto meitsje,
der gie 5.10 Onkosten óf, dus bleau der
24.78 oer. Ut it Suvelfüns kaem der 2.82
by fanwege de opbr. van de konsump-
tymolke en fierder krigen hja 5.37 oan
taslach, sadat de gemiddelde priis, dy’t
de boeren krigen kaem op 32.82 sint de
kilo molke.
Men kin der tige bliid mei wêze, dat yn
dizze agraryske sektor wurke wurdt oan
in bettere, takomst. Hwant der leit in
libbensbilang foar alle leden. En de gong
sit der nou yn en moat der yn bliuwe,
hwant de ein is der jit lang net. Koene
wy datselde ek mar sizze fan de reorga-
nisaesje fan de boerebidriuwen seis,
hwant ek dêrre is de needsaek fan in
effisiënte wurkwize driuwender as ea.
Gelokkich is it nou sa fier, dat men fan
hegerhan ynsjocht, dat oerheitshelp by
dizze modernisearing net mist wurde kin.
It liket der tige op, dat in systeem fan
goedkeap jild foar dit doel yn it tarieden
is. As it nou yn de fredesnamme mar
net to lang duorret yn den Haech. Ha-
war, it nije kabinet is nou klear en Bies
heuvel hat op dit punt jit hwat goed to
meitsjen.
Ondanks de viering- van Koninginnedag
zal ons blad a.s. vrijdag
GEWOON VERSCHIJNEN
Wel wordt verzocht copy en adverten
ties, indien mogelijk, vroegtijdig in te
zenden. In verband met de zondags
dienst van de PTT en de busdiensten
Is het niet uitgesloten, dat enkele abon
nees ons blad iets later ontvangen dan
gewoon. Alles zal echter in het werk
worden gesteld om dit euvel te voor
komen.
Fruit wordt schaars en duur. Peren kos
ten reeds 15 cent per pond.
De Ryp en Marssum birikke 31 miljoen,
wylst it Fean mei Wolvegea en Hasker-
hoarne, de fabriken yn Lünjebird en Al-
deskoat binne al fordwoun mear as 62
miljoen kilo molke helje. De greatste
kombinaesje foarmje de trije dielnim-
mprs fan de Novae, bisteande üt de fa
briken to Bloksyl, Eastersé en „Munne-
keburen”, dy’t ek frijhwat molke üt de
Noardeastpolder helje. Dy kommie dêr-
troch op mear as 81 miljoen kilo.
Nou binne dizze kombinaesjes fuort net
ta ien fabryk gear-smolten, mar de tiid
sil leare hoefolle jier soks jit duorret. Yn
in bipaeld gefal kin de bisteande fabryk
mei in specialiseard produkt troch-
draeije, mar meastal twinge de ekono-
myske foardielen ta konsintraesje op ien
plak. Op dit stuit binne der jit 60 fabri
ken yn ’e koöperative suvelsektor dwaen-
de mei 55 bistjüren.
It sprekt fansels, dat dit gjin einpunt is.
Akkrom, Grou en Roardahuzum bliuwe
bfètean omt hja de molke leverje oan de
Sintrale Molke-ynrjuchting to Wergea,
de fabriken op ’e eilannen kinne harren
net konsintrearje, mar ier as hwat letter
sille jit forskate fabriken de wei nei de
konsintraesje gean moatte, wolle hja de
ünekonomyske ynfestearingen op de boer
syn kosten dwaen moatte. Hwa nou mie
ne mocht, dat de finansjele foardielen
fan dizze konsintraesje al düdlik sichtber
binne forsint him.
Dy komme geleidelik, hwant de sletten
fabriken, de op wachtjild sette direkteu-
ren en persoanielsleden, de ütwreiding
.fan de sintrale fabriken meitsje dat yn
earsten net mooglik. Sa binne de onkos
ten per kilo molke ek dit jier wer aer-
Ons wordt gevraagd te willen meedelen
dat de winkeliers van Bolsward wor
den geadviseerd vrijdag 30 april de zaak
open te houden en woensdag 5 mei te
sluiten.
4e week april 1940
1921/’22, doe wiene der 88. Oan de ein
fan de léste oarloch wie dat oantal sak-
ke oant 79 en yn ’61/’62 wurken jit 71
fabriken. Fan dat jier óf is it Boun fan
Koöperative suvelfabriken iepenlik nei
foaren komd mei de opdracht oan bistjü
ren en leden om nei to gean oft de bi
steande situaesje wol biantwurde oan de
meast rendabele oplossing. Stallinga
rekkene foar, yn oansluting op in des-
kundich rapport, dat de fabriken grif
sa’n 40 oant 60 miljoen kilo molke ha
moasten om foar de boer sa foardielich
mooglik wurkje to kinnen. Dat like de
measte boeren en direkteuren wol op
fleanenmar as wy nou de list nei-
geane fan de fabryksomset dan docht
bliken, dat er al koprinners by binne,
dy’t dizze streep foarby binne. Dizzer da
gen makke de kombinaesje: Warkum bi-
kend, dat hja de 75 miljoen kilo pas-
seard wiene.
Dat is jit net yn ien fabryk, mar ütsein
de dielnimmer Heech, tsjinje de fabriken
to Warns en Twellingea allinnich mar
mear as üntfangst-stations, de fabryk
fan Waldsein is al ticht. De nije kombi
naesje: De Terpen hat Easterein en
Wiwert sletten en forwurket nou yn
Skearnegoutum en Wommels sa’n 35
miljoen kilo molke. De kombinaesje:
Ljouwert mei Marrum en Stiens komt op
42 miljoen kilo. De fabryk yn Easter-
walde docht togearre mei Elsloo 43 mil
joen. De fabryk yn Langsweagen is slet
ten en hat Ter wispel op 18 miljoen
brocht. Burgum en Twizel komme to
gearre ek op 41 miljoen, towyl Koudum
en Himmelom de lapen bymekoar smi-
ten hawwe en op 21 miljoen komd binne.
De Noren bieden de Duitsers sterke te
genstand. Grote zeeslag in het Skager-
rak. Bergen heroverd. Zeeslag bij Dront-
heim. Zweden blijft waakzaam. Landing
van Engelse troepen in Noorwegen.
Voortaan per week 3 vleesloze dagen
voor Italië.
monumentenlijst genoemd mede ca
chet aan het geheel.
Bolsward heeft ongeveer evenveel mo
numenten als Sneek, hoewel de laatst
genoemde stad meer dan dubbel zo
groot is. Harlingen heeft er echter bij
na 10 maal zoveel.
Wat de spreiding van de Bolswardse
monumenten betreft, blijken deze voor
al te vinden langs de Marktstraat, Ap
pelmarkt, Jongemastraat en Grote
Dijlakker. In de ontwerplijst komt b.v.
de Kleine Dijlakker niet voor.
Buiten de stadsgrachten worden slechts
weinig monumenten gevonden, n.l. Mon-
sma-State, de beide nog bestaande pol-
dermolens en als de raad met de sug
gestie van B. en W. accoord gaat, straks
ook een boerderij.
Is een bepaald pand eenmaal beschermd
monument, dan zal niet naar willekeur
verbouwd of gewijzigd mogen worden,
wat althans het exterieur betreft.
Aan de andere kant is het zo, dat,
moet er hersteld of gerestaureerd wor
den en de kosten zouden aanmerkelijk
hoger komen dan bij soortgelijk onder
houd van een niet beschermd pand er
een beroep op Monumentenzorg gedaan
kan worden inzake het ontvangen van
subsidie.
Hwat hat (ja be Sb roar
Belangrijke en gedenkwaardige dagen liggen vóór ons: Koninginne
dag op 30 april a.s., Herdenking der gevallenen op 4 mei a.s. en
Nationale Feestdag op 5 mei a.s.
Een enthousiast Oranje-Comité heeft zowel voor dé Koninginnedag
als voor de Nationale Feestdag een uitvoerig en aantrekkelijk pro
gramma opgesteld. Ik ben hen daar zeer dankbaar voor en hoop
dat wij met elkaar echt feest zullen gaan vieren.
Ik hoop, dat op 4 mei a.s. des avonds de gehele burgerij zal willen
deelnemen aan de Stille Tocht en de kranslegging namens het
Provinciaal Bestuur en het Gemeentebestuur, waarover U nadere
mededelingen elders in dit blad vindt. Daarna moge ik U uitno
digen deel te nemen aan de gezamenlijke herdenkingsplechtigheid
in de Martinikerk, een korte bijeenkomst van instrumentale en
vocale muziek, alsmede enkele declamaties; er zullen geen toespra
ken worden gehouden, er wordt geen entree geheven en plaatsbe
spreking behoeft niet plaats te vinden, alleen bij de uitgang van
de kerk is er een collecte tot dekking van de kosten.
Ik hoop dat zeer velen door deelname aan de Stille Tocht en daarna
aan de bijeenkomst in de Martinikerk hun dankbaarheid willen
tonen voor de offers door de gevallenen en hun families gebracht,
alsmede ■wallen benadrukken hun oprechte vaderlandse gezind
heid.
Mag ik U tenslotte nog vragen op 30 april en 5 mei a.s. de gehele
dag de Nederlandse vlag te willen uithangen en op 4 mei vanaf 6
uur tot zonsondergang de vlag halfstok
De Burgemeester van Bolsward,
Mr. J. A. GEUKERS.
De Nationale Herdenking van allen burger zowel als mili
tair die sinds mei 1940 waar of wanneer ook ter wereld in
het belang van het Koninkrijk zijn gevallen, zal dit jaar op
dinsdag 4 mei a.s. plaatsvinden.
Van des avonds 18.00 uur tot zonsondergang zullen van alle
openbare gebouwen en particuliere woningen de vlaggen half
stok worden gehangen.
Te 19.30 uur zal een ieder kunnen deelnemen aan een „stille
tocht” naar de Marnezijl, die zal aanvangen op de Sneker
poort.
Vanaf 19.45 uur tot 30 seconden voor 20.00 uur zullen de klok
ken luiden, waarna een signaal zal worden gegeven op de
gedenkplaats.
Te 20.00 uur precies zal op de plaats van herdenking twee
minuten van volkomen stilte in acht worden genomen, waar
na een stroof van het Wilhelmus zal worden gespeeld.
De opstelling van de groepen is als volgt:
De groep Snekerpoort opent de stoet en begeeft zich naar het
Stadhuis. Voorafgegaan door de Schutterijmuziek, die bij het
Stadhuis staat opgesteld, begeeft de stoet zich naar de Blauw-
poortsbrug, waar de schooljeugd, die op de Bargefenne staat
opgesteld, zich bij de toet aansluit.
Namens de burgerij van Bolsward zal door Burgemeester Mr.
J. A. Geukers een krans bij de gedenkplaats Marnezijl worden
gelegd.
Na afloop van deze herdenking begeeft de stoet zich via Har-
lingerstraat, Bargefenne, Marktstraat, Rijkstraat, Grote Dijlak
ker naar de Martinikerk, alwaar een korte herdenkingsplech
tigheid wordt gehouden.
Ter bestrijding van de noodzakelijk gemaakte kosten zal op de
terugweg door collectebussen, door gidsen bij de Blauwpoorts-
brug worden gecollecteerd.
Het begrip monument is ruimer ge
worden. Zo zijn in beginsel monumen
ten alle vervaardigde zaken,, roerende
zowel als onroerende, welke ouder zijn
dan 50 jaren en van algemeen belang
zijn wegens hun schoonheid, hun bete
kenis voor de wetenschap of hun volks
kundige waarde.
Ook rekent men tot de monumenten alle
zaken en terreinen, welke van algemeen
belang zijn wegens aan die zaken en
terreinen verbonden geschiedkundige
herinneringen.
Te denken valt in dit verband aan het
Hoog Bolwerk, dat dan ook op het
ontwerp voorkomt.
Tenslotte rekent men nog tot monument
de fraaie stads- en dorpsgezichten. De
architectonische of monumentale waar
de van een gebouw wordt dikwijls mede
bepaald door de plaatsing in een be
paalde omgeving. Een dergelijk gebouw
met in de naaste omgeving staande an
dere gebouwen of bomen of gelegen
aan wegen, straten, pleinen, bruggen,
gracht, vaarten en andere wateren kan
een beeld vormen dat van algemeen
belang is wegens de schoonheid of het
karakter van het geheel.
Zodra de monumenten zijn geregistreerd
in de ingevolge de wet vastgestelde re
gisters, zijn het beschermde monumen
ten.
Een dergelijke lijst is dus na Leeuwar
den, Harlingen en Sneek thans ook voor
de gemeente Bolsward opgesteld en de
Raad wordt in de gelegenheid gesteld
de Staatssecretaris te adviseren de lijst
aan te vullen of monumenten van de
lijst te schrappen.
Een verkorte inhoud van de lijst werd
reeds in ons blad van j.l. vrijdag op
genomen.
B. en W. hebben de culturele commis
sie om advies gevraagd over deze aan
gelegenheid. De commissie heeft zich
omstandig bezig gehouden met het ont
werp en heeft daarover enkele keren
vergaderd. Zij heeft zich zelfs laten
voorlichten door de ontwerpster van de
lijst. De commissie heeft tenslotte ad
vies uitgebracht, welke advies groten
deels is overgenomen.
Overeenkomstig dit advies stellen B. en
W. voor de Staatssecretaris te advi
seren nog enkele percelen aan de lijst
toe te voegen om de hieronder vermel
de motieven.
Het pand Kerkstraat 32 (bewoond door
fam. Leenstra) bevat een fraaie trap
gevel. Voor de restauratie daarvan is
enige jaren geleden een subsidie toege
kend. Toevoeging aan de lijst is volgens
B. en W. zeer zeker verantwoord.
Het pand Marneweg 11 (de boerderij
bewoond door fam. Jorna, eigendom van
het Weeshuis) is een mooie en gave
boerderij van het kop-hals-romp type,
die volgens B. en W. zeker in aanmer
king komt voor plaatsing op de lijst van
beschermde monumenten.
In het pand Grote Dijlakker 5 (het oud
ste gedeelte van Huize „St. Martinus”)
bevinden zich enkele fraaie plafondbe-
schilderingen en een oude deurpost,
welke zeer zeker voor bescherming in
aanmerking komen.
De percelen Kleine Dijlakker 4 en
(resp. van fam. Toonstra, antiquair, en
fa. Albada Jelgersma, huizen met dak
lijsten en gevelsteen) zijn naar de me
ning van B. en W. van oudheidkundige
waarde en het is van belang ook deze
panden op de lijst te plaatsen.
De suggestie van de commissie het
pand Snekerpoort 16 (vernieuwde gevel
H. Lootsma) aan de lijst toe te voegen
menen B. en W. niet te kunnen over
nemen. Gezien het feit, dat dit pand
praktisch geheel opnieuw is opgetrok
ken, moet het worden aangemerkt als
een nieuwe woning. De voorgevel hoe
fraai ook, is niet in de stijl, die zij bij
het vorige pand had. Daar de gevel dus
nog geen 50 jaar oud is, en er geen ge
schiedkundige herinneringen aan ver
bonden zijn, kan zij niet als beschermd
monument worden aangemerkt.
Het gebouw van de openbare leeszaal
is van de 19de eeuw, maar is volgens
B. en W. weinig fraai. De raampartijen
zijn niet meer origineel.
Dit, pand is h.i. niet van zodanige
schoonheid, dat het voor bescherming
in aanmerking komt, zodat het kan
worden afgevoerd van de lijst.
Resumerende stellen B. en W. voor de
Staassecretaris in overweging te geven:
a. de ontwerplijst aan te vullen met:
de volgende panden op grond van
Op het terrein van het voormalige concentratiekamp Sachsenhausen bij
Oraniënburg is een eenvoudig gedenkteken geplaatst ter nagedachtenis aan
de honderdduizenden slachtoffers van de nazi’s, die sinds 1936 hier gevangen
hebben gezeten. De beeldengroep symboliseert de bevrijding en is vervaardigd
door Rene Graetz. Op de sokkel staan de namen van de landen waar de slacht
offers vandaan komen
de hiervoor genoemde argumenten
Kerkstraat 32, Marneweg 11, Kleine
Dijlakker 4, Kleine Dijlakker 17 en
Grote Dijlakker 5.
van de lijst af te voeren: Jongema
straat 6 Kerkstraat 1).
Bolsward bezit gesteld dat de sug
gesties door het ministerie worden
overgenomen ongeveer een 60-tal be
schermde monumenten. Op een woning-
bezit van ongeveer 2400 panden is dit
enerzijds niet erg veel, n.l. ongeveer 1
op de 40 panden. Toch zijn deze mo
numenten, met als exponenten de beide
Hervormde kerkgebouwen en het stad
huis, dusdanig karakteristiek voor de
stad, dat zij in niet geringe mate er het
karakter van bepalen.
Bolsward mag met recht een histo
risch stadje worden genoemd, al geven
de onvolprezen grachtjes niet op de
a-.
A
ig. ;||S 5S J
