VERKEERSVERBETERING TE
BOLSWARD
DE HEAMIELDAGEN
Twee viaducten en tunnel in Rijksweg 43
1
1
Fan de Mar liny toer
Zilveren filmpjes
De gymnastiek-
demonstratie
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
DOLFINARIUM IN HARDERWIJK
Sinds zeer korte tijd kent het IJsel-
meerstadje Harderwijk als eerste
plaats in West-Europa een dolfina
rium. Dit is een vrij groot bassin,
waarin een aantal dolfijnen rond
zwemmen, die allerlei kunstjes ge
leerd kunnen worden. De dolfijnen
in Harderwijk zijn nog niet zover,
dat ze hoog uit het water kunnen
opspringen, maar dat komt nog wel.
Dr. W. Dudok van Heel (foto), we
tenschappelijk hoofd van het dolfi
narium, zal ze geduldig dresseren.
Hier steekt een van deze merk
waardige dieren juist zijn kop boven
water om een visje te verschalken.
Beatrix en verloofde
schieten kleiduiven
Hwat hat Qabe Skroar
104e JAARGANG
No. 53
DINSDAG 13 JULI 1965
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
-
- -
Contractprijzen [Op aanvraag
Wymbritseradeel,
de
nu
het
HWER SIT DE OAST?
Voor de winter weinig kans op stookolie.
Bij Bolsward broedt een kluut.
De paardenmarkt te Rien afgeschaft.
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Keuken- en groenteafval wordt verza
meld. Oude metalen moeten bewaard.
De oorlog kost Engeland 9,5 miljoen per
dag.
Wiere skientihe wurdt by ündersyk
greater, falske hommels lytser
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
De simmer slacht üs fan it jier oer, siz-
ze de lju en it moat al hurd foroarje,
sille hja üngelyk krije. Foar mannich
ündernimmer hat dêrtroch de üngetiid
in minne tiid west mei in bulte arge-
waesje en stadich winterfoer. Inkelden
binne nou al oan 't dollen. Mar ek büten
it minne waer en it bytsje sinne kinne
de Fryske greidboeren net botte tofré
wêze mei de melkerij, hwant de opbring-
sten kinne perfoarst gjin sprekken lije.
Dat docht wol bliken as men de for-
neamde Fryske kij ris set, neist oaren,
of
te
de regen en kou een 400 man naar het
Julianapark toog.
Over de andere evenementen, die het
vooral de zaterdag nog behoorlijk trof
fen en daardoor tot de meest geslaag
de behoorden, leest U elders in dit blad.
Welgeslaagd was ook het kinderfeest
in het Park.
Het avondprogramma stelde echter zeer
teleur, niet wat betrof hetgeen er ge
boden werd, maar wat het bezoek be
trof. Dit was onder de maat. Het pro
gramma zelf was afwisselend en wel
verzorgd met het trampolinespringen als
letterlijk en figuurlijk hooptepunt.
De diverse dansavonden trokken veel
belangstelling.
3e week juli 1940
Verschenen het eerste nummer van het
Nationaal Dagblad, orgaan van het Na
tionaal front.
De Standaard (hoofdred. Dr. H. Colijn)
gedurende 8 weken verboden.
De textielwinkels gaan een paar dagen
sluiten ter voorbereiding op de distri
butie.
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Bolswards Nieuwsblad
dy’t sa heech net oanskreaun steane.
Fryslan liket mei syn melke kij syn
greate namme hwat to forliezen. En de
hurde sifers sette Ander dat formoeden
in tsjokke streek. De molke-opbringst
giet de léste jierren earder efterüt as
foarüt, wylst yn de oare fokgebieten fan
it swart-bünte fé de produksje wol heger
wurdt. De Rykslanboukonsulint foar de
Südwesthoeke, Ir. G. Brilman, leit dat
frijhwat dwers yn ’e mage en hy hat yn
gearwurking mei de deskundigen fan
Hoorn (féfoer) en Ljouwert (sounens
fan it fé) bisocht om deroer syn bitin-
ken ris to sizzen. De hear H. Vogelzang
fan syn tsjinst hat mei de hearen Dr.
Van der Grift en Dr. Reinders oan it
studearjen west op dizze bilangrike bi-
steanskwestjé foar de Fryske greidboer
en hja hawwe yn in handige brosjure har
bitinken nou witte litten. Lit üs daliks
mar sizze, dat hjir net mei tsjüke knep-
pels smiten wurdt en ek net, dat hja yn
in pear wurden de oplossing jowe. Né, it
docht wol bliken, dat it fraéchstik net
sa maklik is en folie kanten hat. Mar
oan de oare kant twinge de omstannich-
heden hjir yn Fryslan, mei krêft, goed
nei to gean, hwat de praktyske boer
hjir oan dwaen moat.
Sa kin en mei it net trochgean. Hwant
hiel de fokkerij en de molkkontrole, de
k.i., de t.b.c. en abortus bang-bistriding,
de üntwettering, de sterkere bimealling
troch it twadde gemael en de forgrea-
ting fan it Ir. Wouda-gemael, de bettere
kuilmethoadeu, de heafentilatoren, de
tractoren en de sterkere bimesting, om
mar in pear dingen to neamen, kinne
Prinses Beatrix heeft dit weekeinde met
haar verloofde, de heer Claus von Arns
berg, een privé-bezoek gebracht aan
vrienden in West-Duitsland. Zij hebben
twee uur lang de kunst van het klei
duiven schieten beoefend op een baan bij
Keulen.
komen met op- en afritten naar de nieu
we rijksweg, zodat een einde komt aan
het slechte' zicht ter plaatse. Verbete
ring van de verkeerssituatie' daar is
mede noodzakelijk, omdat de nog aan
te leggen weg van Leeuwarden naar
Bolsward hier zal uitmonden en tege
lijk zal de nieuwe rijksweg kruisen in
de richting Workum. Tussen Marnezijl
en Bloemkamp wordt de rijksweg over
de hele lengte van ongeveer drie kilo
meter dubbelbaans. De plannen houden
in, dat de weg van autoweg een auto
snelweg wordt.
Voor de stad Bolsward brengen de ver
anderingen nog een verbetering met
zich mee. De oversteek of overgang van
de rijksweg aan het eind van de Cnos-
senlaan zal worden vervangen door ’n
tunnel met een doorrijhoogte van 2.75
meter. Ten zuiden van de tunnel wordt
een weg aangelegd, die als zuidelijke
parallelweg van de nieuwe rijksweg zou
kunnen worden beschouwd en dat bij
het Bloemkamp-viaduct uitkomt.
Deze nieuwe weg zal tot Boltastate
ongeveer het tracee van de huidige
Cnossenlaan volgen en hierna dat van
het voetpad naar Saard.
Voor Bolsward betekent dit tunneltje,
dat het zich in de toekomst eventueel
ook zal kunnen uitbreiden ten zuiden
van de nieuwe rijksweg, n.l. door het
gedeelte tussen deze parallelweg en de
hoge oprit van het viaduct er achter te
bestemmen voor woningbouw. Dit zou
wel eens een riante villabuurt kunnen
worden met zon en een onbelemmerd
uitzicht op het zuiden en een hoge be
schutting tegen de Noordenwind in de
vorm van de oprit.
Voor de boeren daar is het in elk ge
val al een grote opluchting, dat hun
kinderen ter hoogte van de Cnossen
laan, straks niet meer per fiets
lopend de rijksweg behoeven over
steken.
Dat met de werkzaamheden tussen
brug over het Kruiswater en Bloem
kamp het eerst zal worden begonnen,
wordt verklaard door het feit, dat bij
Bloemkamp de situatie iets gemakke
lijker op te lossen is dan bij Marnezijl.
Bovendien heeft men in de omgeving
van Bloemkamp reeds de beschikking
over de benodigde grond, dank zij de
medewerking van de gemeente Bols
ward, van landeigenaren en pachters.
Er is nog geen grond aangekocht, maar
daar zal met het uitvoeren van het
karwei niet op worden gewacht.
De nieuwe situatie bij het kruispunt
Marnezijl zal waarschijnlijk een zeer
revolutionaire oplossing bieden, maar
bij informatie bleek ons, dat de hier-
ontworpen plannen nog niet vrij kun
nen worden gegeven.
Hoe dan ook, Bolsward wordt betrok
ken bij een wel zeer radicale verkeers
verbetering, een verkeersverbetering,
die Bolsward de kans biedt zich verder
te ontplooien en te ontwikkelen in een
tempo, dat voorheen nimmer was voor
zien.
Oorlogsbrood wordt een lekkernij wan
neer die wordt belegd met onze Hol
landse Graskaas. J. Roorda.
als het was als bron voor de nodige
pecunia om het meer culturele deel van
het feest te kunnen doen draaien.
Sedert dit begin heeft het accent zich
wel wat verlegd. De üngetiid in de
ouderwetse betekenis van het woord,
bestaat nauwelijks. Het loonbedrijf
neemt een stuk van het werk weg. Het
gaat alles vlugger.
Alleen één ding heeft de boer niet in de
hand, het weer.
En dit was dit jaar dermate koud en
guur en nat, dat er van een opgewekt
feest in die zin al bij voorbaat geen
sprake kon zijn. Weinig boeren waren
nog klaar. En wat er werd binnen ge
haald, was vaak om te kuilen. Slechts
weinig hooi was „droech en geurich” en
daarom was de buitenman zelden „fleu-
rich”.
Veel zou er nog zijn goed gemaakt als
de heamieldagen zelf zich gekenmerkt
hadden door prachtig zonnig weer.
Helaas, tot overmaat van ramp was
ook dit niet het geval. De intocht trof
het nog redelijk wel. De avond met
Tetman verregende, hoewel de belang
stelling anders bijzonder groot zou zijn
geweest, gezien het feit, dat, ondanks
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
meimekoar net fodrkomme, dat de pro
duksje nou al jierren lang stilstiet. Ut
de sifers fan de Sintrale Molkkontrole-
tsjinst leare wy, dat yn '47/’48 Fryslan
de kroan spande mei 4450 kilo molke de
kou. Noard-Holldn hie doe 4300 kilo,
Süd-Hollan 3900 kilo en Utert 3650 kilo.
Mar yn it jier ’61/’62 leine de papieren
sa: Fryslan wie sakke oant 4300 kilo,
Noard-Hollan oproun oant 4700 kilo,
Süd-Hollan ta 4550 kilo en Utert oant
4400 kilo. Wylst de oaren fan 400 oant
750 kilo foarütgienen, sakke Fryslün 150
kilo. Dit is in klap dy’t oankomt, net al-
linnich om de forspile produksje, mar
ek omt hjirtroch de namme en de repu-
taesje fan de Fryske kij yn gefaer komt.
In diel fan de boeren siket it yn de erf-
like faktoaren, hja binne it net iens mei
de Stamboekrjuchting, sa’t dy de léste
jierren fierd is.
Hja miene, dat hjirby to min sjoen is nei
de produksje, mei namme nei it oantal
mingels molke en to folie nei it ekste-
rieur fan in bipaeld type. Oaren diele dy
miening net, mar sykje it mear yn de
gefolgen fan twa feiten. Foarst de ta-
name fan it tal melkekij en twad de
krapte oan wurkkrêften mei alle gefol
gen, dy’t der yn it buorkjen üt fuort-
komme. De taname fan it tal melkekij
twingt de boeren ta sterkere bimesting
en it is wol bikend, dat er hiel hwat boe
ren binne, dy’t dizze bimesting allinnich
sykje by de stikstof. Dit Fnsidich stik-
stofstruijen hat wer syn gefolgen yn it
gehalte fan it gers en jowt yn it iere
foarjier en de lette hjerst to min süker
en setmoal en te folie aeiwyt. De krap-
Stijgen er nu bij dag. (en bij nacht)
verzuchtingen op, dan is dat niet in de
trant van: Geef ons meer verkeer in
de binnenstad, maar: verlos ons van het
boze (vul maar in: getril, geratel, ge
dreun, enz.).
Het is zelfs zo, dat de Rijksweg 43,
voor enkele jaren nog een pronkstuk
en een weelde van een verkeersweg,
nu te klein, te smal, te bekrompen is
geworden, dat alle verbeteringen en ver
grote invoeg- en uitrijstroken ten spijt,
het aantal ongelukken onrustbarend is.
Deze ongelukken hebben de aandacht
getrokken van de autoriteiten op ver
keersgebied en thans kunnen we nadere
bijzonderheden geven over de voorge
stelde verbeteringen, die wel erg radi
caal zijn en eindelijk eens het bewijs
geven, dat hier van de nodige visie
sprake is en men niet opnieuw in eer
der gemaakte fouten wil vervallen door
steeds achter de feiten aan te lopen.
Zo is n.l. al spoedig afgezien van het
leggen van nog twee rijbanen naast de
bestaande, een oplossing, die in eerste
instantie wel voor de hand lag.
Het is n.l. zo, dat dank zij het rijks-
wegenfonds in Friesland binnen afzien
bare tijd een begin kan worden gemaakt
met de aanleg van enkele nieuwe we
gen. Voor 1971 zullen de rondwegen om
Franeker en Sneek klaar zijn, maar
reeds eerder zal de verkeerssituatie op
rpksweg 43 rond Bolsward aanzienlijk
worden verbeterd. Daar zullen twee
viaducten, een tunnel en een brug wor
den gebouwd, terwijl er dubbele rijba
nen worden aangelegd.
Na 1971 komen aan de beurt de nieuwe
rijksweg van Marssum naar Harlingen
en het verdubbelen van de hele rijks
weg 43 van de Kop Afsluitdijk via
Bolsward en Sneek naar Joure (Sé-
wei).
Rijkswaterstaat hoopt, dat nog deze
zomer met de werkzaamheden bij Bols
ward zal kunnen worden begonnen. Op
20 augustus wordt het karwei aanbe
steed. Het eerst zal aangepakt worden
het stuk tussen de brug over het
Kruiswater, dat de Snekervaart met de
Bolswarder grachten verbindt en Bloem
kamp. Ten oosten van dit verpleeghuis
zal de rijksweg straks over een viaduct
lopen, waar een zogenaamde Haarlem-
mermeeraansluiting is geprojecteerd.
De bewoners van de nieuwe woningen
nu op het uiterste hoekje gebouwd, n.l.
aan de Matthias Poortvlietlaan (waar
schijnlijk met de hoop tot in de verre
toekomst een riant uitzicht te houden
over het wijde Friese land), zullen bin
nen een paar jaar tegen een ongeveer
5 meter hoge aardbaan aan moeten kij
ken.
De nieuwe rijksweg, waarvan de rij
banen gescheiden worden door groen
stroken van plaatselijk twaalf meter,
komt gedeeltelijk ten zuiden van de hui
dige rijksweg te liggen.
Uit Bolsward komend, zal men langs de
Koningin Wilhelminalaan, de bestaande
verbindingsweg tussen het Julianapark
en Bloemkamp voorlopig niet meteen
rechts kunnen Afslaan (richting Afsluit
dijk). Wel linksaf, via de oude rijksweg
naar het viaduct, er onder door (door
rijhoogte 4.50 meter) om dan langs de
zuidelijke oprit in de richting Sneek
te rijden.
Ten oosten van het viaduct komen de
beide rijbanen weer bij elkaar en ver
der tot Sneek blijft de situatie voorlopig
zoals ze is. Wel zal er uit het noorden
recht op het viaduct aan een weg ko
men te lopen, die het gemeentebestuur
van Bolsward om de stad heeft gepro
jecteerd en die in het noordwesten zal
aansluiten op de weg- van Bolsward
naar Wommels. Dat is dus een gemeen
telijke aangelegenheid, maar ook bij ’t
plan voor het viaduct bij Bloemkamp
is ook met deze nieuwe weg rekening
gehouden.
Over het Kruiswater zal een tweede
basculebrug worden gebouwd. Over de
brug van nu zal de noordelijke rijbaan
worden geleid en er komt een zuidelij
ke brug voor de andere rijbaan. Bij het
kruispunt Marnezijl zal ook een viaduct
Een nabeschouwing over de héamiel-
feesten moet hier en daar een beetje
in de mineur zijn.
Er waren bij dit feest zeer geslaagde
onderdelen, maar over het geheel ge
nomen is het helaas toch niet dit ge
worden, wat men en de organisato
ren niet het minst er van hadden
gehoopt.
Vaak hoorde men de opmerking, dat
de echte heamielsfeer ontbrak.
Hoe kan het ook anders.
De inzet van de heamielfeesten is des
tijds geweest het organiseren van een
zinvol feest, dat de te Bolsward afge
schafte kermis zou vervangen.
Het meest gewicht in de schaal leg
gende argument tegen de jaarlijkse
kermis was destijds dat dit een meer
of minder gedwongen feest was,
eenmaal op een vaste datum gehouden
(eind augustus) zonder dat er een aan
wijsbare reden tot feestvieren aanwe
zig was.
Gestreefd werd nu een 15 jaar ge
leden als we het wel hebben naaf
een zinvol feest, een feest van dank
baarheid voor de binnen gehaalde hooi
oogst.
De üngetiid, vanouds een drukke tijd,
waarin de boer en zijn arbeiders zich
nauwelijks slaap en gelegenheid tot eten
gaven, kreeg in het opdienen van het
heamiel (zo was het althans vanouds)
een einde.
Alle leed was dan geleden, de drukte
voorbij, er was weer tijd voor ontspan
ning.
Feest met dankbaarheid als grondtoon.
Dit was alles zeer serieus bedoeld.
Wij herinneren ons nog het plan van
Burgemeester J. G. S. Bruinsma, de
kerken in te schakelen door het doen
houden van dankdiensten aan de voor
avond van het feest, een plan, waarvan
pas werd afgezien, toen werd gewezen
op de dankstond voor het gewas, die
reeds in de Protestantse kerken een
vaste plaats heeft gekregen.
Zo ontstond het heamielfeest,
feest een element, dat later werd
toegevoegd en thans zeer de nadruk
krijgt van verbondenheid van stad
en platteland.
De kermis de voordeur uitgejaagd,
werd, zij het dan onder het etiket
„mechanische speeltuin” de achterdeur
weer binnen gesmokkeld, noodzakelijk
De gymnastiekdemonstratie door de 3
plaatselijke verenigingen trok vrijdag
avond, dank zij de vrij goede weers
omstandigheden een vrij talrijk pu
bliek.
Na een mars door de stad, werden eerst
de jongste deelnemers (sters)' getrac-
teerd op een ijsje, waarna burgemeester
Geukers, zowel publiek als turners
(sters) een hartelijk welkom toeriep.
De meisjes van Durate-Tonevido staken
met een goede vrije oefening van wal,
gevolgd door diverse standen van de
D.I.O.jongens, die op de laatste na,
door verschillende mislukkingen niet
geheel tot hun recht kwamen.
De vrije oefeningen van de jongens en
meisjes van Lyc.-Wilhelmina werden
vlot naar voren gebracht, waarna de
dames van ONDA met tremplin-kast-
springen zeer goed voor de dag kwa
men.
De evenwichtsbalk, altijd een zeer
moeilijk toestel, vooral in de buitenlucht
onder een lage temperatuur, waardoor
stijve spieren optreden, kwam daardoor
niet volledig tot zijn recht.
De can-can-oefening door de dames van
Durate-Tonevido, die speciaal voor deze
oefening geheel in het zwart optraden,
was een aantrekkelijk nummer, dat dan
ook met een warm applaus beloond
werd.
Aan de hoogbrug lieten een 4-tal heren
zich van een goede zijde zien, waarna
een groepje meisjes van Onda in spe
ciale costuums op het podium een leu
ke oefening ten beste gaven.
Op de brug ongelijk, altijd één der
mooiste toestellen, werden door de da
mes, behoudens enkele strubbelingen,
diverse knappe oefeningen gegeven,
terwijl paard-tremplin en lange mat
vlot afgewerkte nummers te zien gaven.
Verder kwamen de dames van Durate-
Tonevido met een keurig afgewerkte
hoepeloefening voor de dag, waarna de
dames van Lyc.-Wilhelmina met een
zeer goed uitgevoerde rythmische oefe
ning de rij sloten.
Een massale oefening zorgde voor een
passend slot van deze over het alge
meen goed geslaagde demonstratie.
Zo ergens de slagzin „Regeren is vooruitzien” hoogst actueel is, is dit wel het
geval op het gelbied van het treffen van voorzieningen op verkeerstechnisch
gebied. En dan blijkt dat vooruitzien, dus regeren, d. w. z. het nemen van maat
regelen, een erg moeilijke taak schijnt te zijn. Zelfs al spreken statistieken en
verkeersanalises boekdelen, dan ontbreekt het blijkbaar veelal aan de nodige
fantasie zich een voorstelling te kunnen maken van de komende verkeerssituatie
en maakt men steeds weer de fout te denken, dat het wel wat mee zal vallen.
Hoe mateloos naïef om niet te zeggen absurd Ijjkt het nu, dat nog geen 25 jaar
geleden ^i.l. vóór het totstandkomen van de Rijksweg 43 vanaf de Marnezijl tot
Nijland, een comité hemel en aarde trachtte te bewegen het snelverkeer dóór
Bolsward (langs de trambaan) te leiden, omdat men anders vreesde, dat te veel
mensen Bolsward zouden passeren zonder het te hebben gezien.
pe arbeidsblsetting hat folie mear ün-
gunstige gefolgen, it wurk kriget faek
syn gerak net, de üngetiid wurdt rüch,
de fentilator moat folie mear goed meit-
sje as mooglik is en de pakjes hea dript
it wetter soms üt.
Dit jachtige, gisende boerelibben jowt
hiel hwat dingen har gerak net mear,
sawol yn it büthüs as yn it 13.n en dat
hat bisünder neidielige gefolgen. Slepen
de molksucht, mineralentokoart blike ek
hiel hwat skea to dwaen oan de produk
sje en yn mannich büthüs en skuorre is
sa’n bytsje romte, dat keallen en jongfé
yn ’e knipe komme. Yn it boekje fan Ir.
Brilman (foar ien goune yn Snits to
krijen) wurde al dizze dingen sekuer
neigien en it liket my ta, dat eltse greid
boer hjir tige syn foardiel mei dwaen
kin. Jitteris, it sit him net yn bipaelde,
sprekkende fouten, mar it sit yn de hiele
sfear, sa’t dy him hoe langer hoe mear
op mannich buorkerij üntwikkelt. En
dér binne de lju skuld oan, dy’t de boe
ren nou al jierren opjeije mei al mear kij
per man en hurder skreppe en skuorre.
It spul moat syn gerak ha, de bisten en
it lan moatte mei soarch en omtinken
bihanüele wurde, oars docht it wol bli
ken, dat men jin seis oer ’e kop skrept
en de opbringsten cakje. Mei as gefolch,
dat ek by de jongerein de aerdichheit
fan it buorkjen öfgiet. It wurdt tiid, dat
de evenredichheit en it tagediene buork
jen mear omtinken krije, sille wy de
goede namme fan de Fryske greidboer
en syn fé biwarje. Sa as it nou by party
minsken giet, giet it net goed.
Tj. de .1.
1
