fierljeppen
21 aug
Winsum
100 jaar Bolsward
1
jSIBB
1
het verleden ligt het heden
het nu wat worden zal
(gabe Skroar
Zwiepen” over een 10 meter
brede dorpsvaart
I
in
in
Fan de Marlinytoer
Zilveren filmpjes
Fakansje
lp
r
DINSDAG 10 AUGUSTUS 1965
104c JAARGANG
No. 61
lll!llllllllllllllllllllllllllilllllllll!lll!llillil
a
1
O
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadecl, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
üs hjoed p p
to sizzen
1
I -1
sP I
SP/- M
gr
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Hwat hat
een
9
van
Wordt vervolgd.
2e week augustus 1940
IS SUKER SWIET OF BITTER?
Verduistering van winkels.
Tj. de J.
Advertentieprijs: 15 cqnt per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op^ianvraag
Op het buitenverblijf van de konin
klijke familie in Porto d’ Ercole is
donderdag de verjaardag van H.K.H.
prinses Irene gevierd. De foto toont
v.l.n.r. prins Hugo Karei, prinses
Irene, prinses Bernhard en H.M. de
koningin.
Men moet niet verder springen dan de pols lang is. In Winsum wordt dit
telkens weer geprobeerd. Hier ziet u zo’n fraaie (kampioens?)-sprong. Op
21 augustus is het weer zo ver
Fan fiskersdoarpen kin men skriuwe
Dat se jimmer earm bliuwe
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telcf. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Zaklantaarns zullen aan bepaalde eisen
van verduistering moeten voldoen.
Het predikaat koninklijk uit nationale
instellingen geschrapt.
Aardappelen in de schil gekookt is veel
voordeliger.
De bouhoeke fan Fryslan driuwt winlik
op de jirapel, yn oare dielen fan it lan
is it de sükerbiet, dy’t de bouboer wurk
en brea jaen moat. De granen kinne al-
linnich mei stipe fan de prizen in tin
stikje brea jaen, al is it yn EÉG-forban
net minder wurden, mar de sükerbiet
moat de bouboer op savel en klaei der
trochskuorre. Jierren oanien hat ünder-
syk en wittenskip him der op talein de
forbou fan sükerbieten sa efficiënt moog-
lik to meitsjen. Neist in fiergeande me-
chanisaesje by it siedzjen, skjinhalden
DE VERJAARDAG VAN
PRINSES IRENE
Dit is de moaiste tid fan ’t jier,
hwant alle bern sjugg' like blier:
Fakansje is wer kommen!
't Is nou mei al dat learen dien:
in taelboek pleaget nou gjinien
en nimmen makket sommen.
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
leksje hyltyd bettere soarten üt binnen-
en bütenlan forkrige en boppedat it sied,
dat winlik in fruchtkleaune is, biwurke
ta saneamd presisy-sied, dat mar ien
kym jowt en dêrtroch makliker to sied
zjen en skjin to hale! n is.
Dat wurk giet jit aloan fierder en men
kin gerêst sizze, dat de forbou hjirre op
in tige heech peil stiet. De opbringsten
fan 45 tünne per ha trochstrings, kinne
skoan bylkje mei oare Jeropeeske lan-
nen en men soe sa sizze, dat it mei dy
sükerbiten dus goed sit. Mar yn wezen
i^ dy hiele sükebiteforbou in ekonomyske
lükse, dy’t allinnich mei nationale moti-
ven goed to praten is. Motiven, dy’t yn
Nederlan mei rjucht nel foaren brocht
wurde, hwant de sükerbyt kin de bou
boer net misse, sil hy wurk halde yn dy
wiken, hweryn de oare gewassen gjin
wurk freegje. De sükerbyt is derby ün-
misber foar in goede fruchtwikseling, de
arbeiders yn de hjerst, de skipfeart, de
sükerfabriken hawwe der allegearre bi-
lang by en last not least, de nationale
konsumpty fan süker kin dêrtroch alhiel
bifredige wurde, ek yn tiden fan reboelje
en oarloch.
Dizze nationale motiven hawwe de re-
gearing der ta brocht in priis to stellen
foar sükerbiten, dy’t de Nederlanske bou
boer it forbouwen mooglik makket en
dêrtroch moat ek de süker foar in priis
forkoft wurde, dy’t op dizze basis birêst.
Momenteel is dy sükerpriis f 74.de
100 kilo. Hjir komt dan 19 goune accyns
oer hinne en 7.60 omsetbilêsting en dan
sit men op goed 100 goune de bael fan
en dollen hat men troch krusing en se- j 100 kilo. De konsumint bitellet op it he-
voordat de grond aan de
bereikt.
kwestie van aanvoelen en
gecombineerd met behen
digheid en kracht.
Wanneer de springer niet door het dode
punt van de sprong heenkomt, moet hij
zich laten vallen. Terugzwaaien kan ge
vaarlijk zijn vanwege de klap op de
wal en een nat pak is altijd beter dan
een beschadigde rug.
Toen men in 1957 met de wedstrijden
in Winsum begon werd winnaar de heer
R. Jongema te Dronrijp, met een sprong
van 10.20 m. De tot nu toe verste
sprong werd vorig jaar gedaan door de
heer G. Valkema uit Joure, die 13.94
haalde. De heer Miedema verwacht dit
jaar wel een sprong van over de veer
tien meter.
Sinds 1959 doen ook dames en junoren
aan de wedstrijd mee. Vier jaar lang
was bij de dames Hiske Penninga uit
St. Anna Par. de kampioene, maar vo
rig jaar werd ze onttroond door Jikke de
Jong uit Idskenhuizen, met een sprong
van 10.58 m. Ook dit jaar zullen er wel
weer verschillende belangrijke personen
onder de toeschouwers zijn. Dr. A. Von
deling is een geregelde bezoeker, de
commissaris der koningin, mr. H. P.
Linthorst Homan, komt, als hij maar
even kan, graag kijken en gebleken is
dat hij niet schroomt zelf een sprong
aan de zwiepende polsstok te maken.
Harry Drost, Leeuwarden.
De Fryske biweging hat in trijemanskip
ynsteld, bisteande üt de hearen E. J3.
Folkertsma to Ljouwert, Ds. J. Kalma
to Waeksum en R. P. Sybesma op 't
Hearrenfean.
den 1.14 de kilo en dy 14 sinten moat dus
troch great- en lytshannel parten wurde.
Fet sille se dêr net fan wurde.
Mar nou de oare kant fan de medaille.
Süker wurdt ek makke üt sükerreid, yn
üs Indië, yn Cuba, Haity, yn Pakistan
en Brazilië en Süd-Afrika. En dy reid-
süker is deselde as üs bitesüker. De priis
derfan is dêrre sahwat 15 sinten de kilo
en foar dy priis wurdt se op de New-
Yorkse beurs forkoft. Yn Ingelan komt
se dan op 19.80 de 100 kilo, fanwege de
frachtkosten, mar ek dan is in priis fan
20 sinten de kilo foar reidsüker hiel hwat
oars as de 1.15 dy’t wy hjir bitelje
(sunder bilesting 0.74).
It sprekt fansels, dat dizze greate for-
skillen tusken binnenlanske priis en
wraldmerkpriis hiele greate spanningen
meibringe. De regearing moat de ynfier
fan reidsüker keare of mei swiere yn-
foerrjuchten foarkomme, dat hja de ei
gen süker konkurrinsje oandocht. Dér-
neist moat hja de binnenlanske süker-
forwurkjende yndustry, dy’t har produk-
ten ütfiert, tasiach. jaen (42.25 de 100
kilo), oars kin dy net meikomme. Ek
moat hja maetrigels nimme, dat hjir net
to folie biten forboud wurde, hwant dan
moat hja de oerstallige süker foar de
wraldmerkpriis forkeapje. Dêrom mei
der net mear as 95.000 ha biten forboud
wurde. Dat komt oerien mei in süker-
produksje fan likernoch 500.000 kilo en
dat is op it heden üs binnenlansk for-
brük.
Forline jier mei dy prachtige simmer
joegen de biten in rekord-opbringst en
dêrom sitte nou alle pakhuzen jit fol
Nou tinke wy oan skoalle net,
dat ha wy üt üs holle set,
”t Is feest nog elke üre.
De fjilden yn! De wrald is wlid!
De fytsen krij’e wy, dit is üs tiid!
Hwer sill’ wy hinne stjüre?
1810. Petrus de Vries te Bolsward
slaagde geëxamineerd (toen dus ook al!)
door de departementale commissie van
geneeskundig onderzoek in Friesland
als heelmeester. Deze departementale
commissie herinnert ook aan de Franse
tijd. Ons land was toen nl. ingedeeld in
departementen.
De klaei op? Of de Wélden yn?
Lüd sjongend troch de simmerwyn,
nel doarpkes, fier fandinne.
En komme we, as wurge bern
werom, dan moatte jim ris sjen
Hoe of wy ite kinne.
Mar lokkich! Safier is ’t noch net!
Dat duorret nou noch gêns in set.
Oan skoalle mar net tjnke!
Wy binne bliid mei sinneskyn
en mei de waerme simmerwyn,
wy woll’ nou sounens drinke!
J. E, .(Slj. en rj. ’41)
1811. Verkocht ten huize van Wed.
Harmen Wybes te Bolsward, ten over
staan van notaris A. van der Burg te
Sneek, een huizinge met gortmakerij
met stalling voor 17 koeien en 4 paar
den op de Grote Dijlakker te Bolsward,
bewoond door Wed. Jodium Muurling,
huisvrouw van Pieter Deinum, rogmo-
lenaar te Workum en behorende aan de
Eerw. Heer Bernardus Bolmer, sedert
1752, dus gedurende meer dan 50 jaar,
pastoor aldaar.
1805. Het orgel in de grote kerk te
Bolsward (zo werd de Martinikerk des
tijds veelal gêffóemd)) toen voor 25
jaar gesticht uit een legaat van Elger-
sma, in 1805 verfraaid door de kundige
Freytag, kwam na een korte redevoe
ring met afwisseling van gezang en
muziek, weer in gebruik.
1806. De stads Franse kostschool (ge
bouwen thans in de Kerkstraat) hield
prijsuitdeling in de Grote Kerk.
1808. Aanbesteed het afbreken van een
gedeelte der oude en wederopbouwen
der Doopsgezinde kerk te Bolsward.
1803. Opnieuw verschijnt er een penne-
vrucht van Ds. P. M. Kesler, nu bij I.
Verwey te Workum. Het is geheel naar
de trant van die tijd een vreugdezang
aan Bolswards gemeente bij de aan
vaarding van het leraarsambt van Ds.
B. Verwey. Het feit dat de „vreugde
zang” te Workum wordt uitgegeven,
doet vermoeden, dat de nieuwe Bols-
warder leraar een familielid van de
Workumer drukker is.
Wordt deze „vreugdezang” uitgegeven
op 21 mei, op 26 oktober van datzelfde
jaar zien we de nieuwe predikant reeds
actief bezig. Op deze datum wordt n.l.
een publiek examen en prijsuitreiking
vermeld onder de leerlingen der Neder
duitse school in de grote kerk te Bols
ward, waarbij Ds. Vermey een aan
spraak houdt over de genoegens, welke
de ouderen smaken uit de vordering
hunner kinderen in de beschaving hun
ner redelijke vermogens. Het examen
wordt afgewisseld door gezang.
Men lette op de typische formulering:
geheel in de geest des tijds, n.l. De
Franse tijd, toen de Rede op de troon
was gezet.
1804. Op 23 maart had te Bolsward in
de Wijnberg (niet ”t huidige hotel, maar
het tegenwoordige handelsgebouw van
fa. V. van der Plaats) de verkoop plaats
van het slot Aylva-State in de buren
te Witmarsum, zoals men weet later
afgebroken en thans bejaardencentrum.
Op 2 juli overleed te Bolsward de Wel
Het oude Friese terpdorp Winsum, de
grootste plaats in de gemeente Baarde-
radeel, kan zich op verschillende merk
waardige feiten beroemen. Er zijn al
eens, bij opgravingen, interessante vond
sten uit de romeinste tijd gedaan, maar
dat men daar de blik ook heus wel op
het heden en de toekomst weet te rich
ten, blijkt uit de bloei 'van de fabriek
van landbouwwagens en transporteurs,
die in de moeilijke oorlogsjaren door
de boerenzoon L. S. Miedema werd ge
sticht. De fabriek exporteert de Win-
sumer produkten thans naar allerlei
verre landen en ze heeft het dorp een
zekere industriële betekenis gegeven,
met daaraan verbonden een uitbreiding
van de plaats. Maar, hoe werkwaardlg
dat mag schijnen: de laatste jaren heeft
Winsum vooral bekendheid gekregen
door het houden van wedstrijden om
1802. Op 3 september had de verkoop
plaats van de buitenplaats van Lyckla-
ma a Nijeholt aan de trekvaart te Bols
ward. Zou hiermede het „slotsje” be
doeld zijn nabij de huidige begraaf
plaats
mei oerstallige süker. Fan dy kant hie
men hope, dat de minne simmer fan dit
jier faeks hwat minder süker jaen soe,
dan koe dat restant fan ’64 jit yn it bin-
nenlan pleatst wurde en net mei greate
forlizen op de wraldmerk sliten wurde.
Mar by de leste ynventarisaesje liket it
wol, dat dy opbringst dy oplossing net
jaen sil, de measte biten helje nou de
skea aerdich yn. In oare konkurrint leit
ek op ’e loer en dy komt fan in hiel oare
kant. Süker wurdt fan party lju mijd
omt se der to folie fan groeije en süker-
frije diëten binne yn ’e moade. De che-
myske en farmaceutyske yndustry komt
nou mei saneamde cyclamaten, dat bin
ne stoffen dy’t wol swiet smeitsje mar
net dik meitsje. En de priis fan dy cy
clamaten is goedkeaper as de binnen
lanske sükerpriis. Nimt it gebrük fan
dit guod ta, dan wurdt it wer in boel
mei Baeije. Dêrom wurdt der nou al
pleite om dy cyclamaten ek mar wer
fiks to bilêsten, oars rekket de nuodlike
sükerposysje wer yn ’e hobbel. En nou
hoecht men net iens to tinken oan de op
gong kommende Kennedy-rounte, hwer-
by Amerika ris prate wol mei de EEG-
lannen oer it forminderjen fan ynfoer-
rjuchten en sa, ündermear op süker.
Hwant yn Amerika kinne se de süker
net iens kwyt foar 15 sint de kilo En
dan in léste fraech: Hwat soene boeren
en arbeiders op Cuba fortsjinje, hwert
de süker 12 sinten de kilo opbringt
„Het is me het wereldje wel!”
Sa woll’ de wiken wol oane ein.
Hja binne fiefste gau forflein:
de tiid is net to kearen.
Hark dan üs suchtsjen: Hwat in strop,
nou binn’ üs knyntsjedagen op
en moatte wy wer leare.
Mar lizze wy dan yn üs nést,
dan binne wy gau yn de rêst.
Moarn wachtet nije wille!
Hwat Ijeppe, fiskje, swimme of sa,
of faeks nei pake en beppe ta,
of hwat wy oars mar sille.
1800. Bij de uitgever K. F. Loyenga
te Bolsward verscheen een boekwerkje
over de landing van de Engelsen en
Russen, beschreven in een dito rede
voering door Ds. P. M. Kesler te Bols
ward.
Voor zover ons bekend is dit boekje
niet in het archief te Bolsward aanwe
zig. Is er wellicht nog iemand van onze
lezers die er een exemplaar van bezit?
Het boekje verscheen op 15 jan.
een sinds eeuwen geliefde volkssport en
bovendien is het wedstrijdelement de
Fries nu eenmaal eigen. Zij willen al
tijd graag om het hardst, om het hoogst
of om het verst.
Voor de toeschouwers komt daar als
aantrekkelijk element van het fierljep
pen nog bij dat de sprongen twee mo
gelijkheden bieden: „er in” of „er
over”.
Lang niet iedereen komt er over, zodat
er dus bij deze wedstrijden heel wat
gelachen wordt.
Op zaterdag 21 augustus zal het fier-
Ijepfeest in Winsum weer gevierd wor
den. Vorig jaar waren er meer dan
drieduizend toeschouwers. „Meer kun
nen we in de tribunes ook niet bergen,”
zegt de heer Miedema (dezelfde van de
landbouwwagenfabriek), die een van de
initiatiefnemers van dit opmerkelijke
jaarlijkse gebeuren is. De belangstel
ling is inmiddels gegroeid tot ver bui
ten onze landsgrenzen.
Er is zelfs al eens een polsstok uit Cuba
naar Winsum gestuurd om deze daar
eens te proberen. De Cubaanse afzender
wist blijkbaar dat het nog heel wat
verschil kan maken van welk soort
materiaal de pols is ggemaakt. Er moet
enige „zwiep” in zitten, maar ook beslist
niet te veel. Het „fierljeppen” is een
zeer aparte sport. De meer dan acht
meter lange pols wordt eerst een eindje
vanaf de wal in enigszins scheve stand
in het water gezet en de „Ijepper”
springt er vanuit een aanloop mee weg.
De kunst is dan om op het moment dat
de pols even in verticale stand staat
omhoog te klimmen, om dan de sprong
voort te zetten, met als het kan nog
een afzetje
overkant is
Het is een
berekening,
2 minderjarige kinderen Willem en Ym-
kjen Muurling.
Het voorkomen van boerderijen in de
binnenstad te Bolsward was toen heel
gewoon. Restanten van deze toestand
vinden we nog aan het Laag, in de
Witherenstraat en de Heremastraat.
Welk pand aan de Dijlakker zou hier
boven zijn bedoeld?
1802. Op 12 januari van dit jaar
vraagt W. A. Baars, instuteur te Bols
ward, een secondant.
1813. De voogden van het St. Anthony
Gasthuis te Bolsward verhuren op 11
november aid alderheljen) in de
vergaderkamer van het gesticht ten
overstaan van G. S. Rolsma, keizerlijk
notaris (ons land was n.l. bij Frankrijk
ingelijfd!) 3 zathen n.l. een te Weagens
onder Winsum (53 pondemaat), een
te Exmorra (65 pondemaat) en Groot
Ecquarda onder Bolsward (101’A pon
demaat). Zijn de zathen nog in Gast-
huisbezit en nog even groot? Graag in
lichtingen hierover.
1814. 7 maart. Overleden Mr. Rudol-
phus Muntz, president burgemeester van
Bolsward, oud 45 jaar.
Te koop op 21 maart de wolkammerij
op het Schildwijk bij de Markt te Bols
ward (nu resp. Skilwyk en Nieuwmarkt)
40 jaar gedreven door Jan Scheltes
Runia.
In datzelfde jaar beveelt J. Heins, apo
theker te Bolsward „het onfeilbaar mid
del” tegen de, droes der paarden, dat
reeds meer dan 70 jaar door zijn vader
is gefabriceerd.
Bolswards Nieuwsblad
Als vakantiet (jdverdrijf hebben we onlangs op enkele regenachtige vakantiedagen
een kroniekje van Bolsward samengesteld betreffende de vorige eeuw.
Het werd een bonte mengeling van afzonderlijke berichtjes, die samen toch wel
een beeld geven van hoe het in Bolsw’ard reilde en zeilde van 18001900.
het Friese kampioenschap „fierljeppen”
(vèrspringen met polsstok). De publie
ke belangstelling voor dit evenement
(op 21 augustus, dus na de Sneekweek)
is elk jaar groter. Plaats van hande
ling is de dorpsvaart, op een punt waar
die tien meter breed is.
Het springen met behulp van een pols
stok is in het waterrijke Friesland een
populaire bezigheid, die al erg oud is.
In vroeger tijden werd zowel bij de
jacht als bij de oorlogsvoering reeds ge
bruik van „de pols” gemaakt. En wie
zou zich een eierzoeker, in verleden
of heden, zonder polsstok kunnen voor
stellen
Eigenlijk behoefde men er zich niet
over te verbazen dat de nieuwe kam
pioenschappen „fierljeppen” in Winsum
bij de Friese bevolking zoveel weer
klank vond. Men haakte immers in op
r
rï
