DE LANDARBEIDER IN DE
WEIDE-GEB1EDEN
100 jaar Bolsward
4
I
Sprake van een verdwijnend beroep?
m
worden zal
Qabe Skroar
het verleden ligt het heden
het nu wat
Hf
ïlii
in
Fan de Martinytoer
Illlllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Zilveren filmpjes
'i
üs hjoed p
to sizzen
Yn ’e frjenidle
DINSDAG 17 AUGUSTUS 1965
104e JAARGANG
No. 63
W
s.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
en Wymbritseradeel.
ill®»
-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
SI1ARPIE-ZEILEN OP DE WESTEINDERPLASSEN
Hwat fiat
5
Het probleem.
van
1822.
1943.
ge-
Tj. de J.
Wordt vervolgd.
Door het L.E.I. is een onderzoek ingesteld naar de landarbeiders in de weide
gebieden. In bepaalde opzichten kan deze studie worden gezien als een her
haling van en een vervolg op het landarbeidersonderzoek in 1952, waarvan de
resultaten zijn gepubliceerd in het rapport „De landarbeiders in Nederland, een
beroepsgroep in beweging”.
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Het is niet duidelijk aan te geven of
de afvloeiing van landarbeiders in feite
gedwongen of vrijwillig geweest is, om
dat veel landarbeiders reeds zagen aan
komen dat ze in de toekomst ander
werk zouden moeten gaan zoeken we
gens gebrek aan werk op het bedrijf.
Dat heeft er vaak toe geleid dat ze uit
eigen beweging de landbouw verlieten,
waarbij men het gevoel had dat men
vrijwillig vertrok. Het zijn voornamelijk
Enkele resultaten en
conclusies.
IT GIET ALLEGEARRE,
MAR IT GIET UNGELYK!
net gek, der wurdt goed molken en It
hat yn de july-moanne bést groeid. Dat;
kin ek hiel oars om diztiid. Winlik is it
al wer sa fier, dat men in lekker boike
wer wolkom hjitte sc?, mar ek al komt
dat daliks net, hwat yn sa’n tiid groeit,
is fan bést gehalte en fait hieltyd ta.
De boeren mei in fentilaesje-ynrjuch-
ting yn ’e skuorre kinne yn it forslach
fan it Fryske féfoerbureau jitteris sjen,
dat de kwaliteit fan har hea oan ’e top
stiet.
Gewoan hea, los of yn pakjes, hie yn ’64
in gehalte fan 32 oan kaloryske wearde
en 6.5% aeiwyt, mar it fentilaesjehea
kaem op 34 en 7.7%. By de kuil roun
de foardroechkuil der in hiel ein üt en
it docht alle jierren mear bliken, dat
de boeren dizze kant ütgeane. Mei in
skuorre fol fentilaesje-hea en in pear
bulten foardroechkuil op it hiem is men
de winter wol treast. Dat is de geve
grounslach foar in rendabele winter, al-
teast hwat it fuorjen oangiet. En dêryn
leit foar in bilangryk diel de kunst fan
it buorkjen. Om hjiryn foar har seis
mear klearrichheit to krijen binne sawn
boeren, tusken Snits en Ljouwert, mei
in fikse pleats fan goed 80 pounsmiet,
ris meimekoar oan it forgelykjen west.
Hja wiene allegearre by de Sintrale
boekhalding en hiene de sifers fan de
léste fjouwer jier ta har biskikking. En
it die bliken, dat de kosten fan it fuor
jen, sawol fan it eigenwoun foer as fan
it oankoft foer, gans ütinoar rounen. De
heechste fan dizze sawn en de leechste
dat skilde sahwat de helt. De heechste
lijdt Bolsward een
destijds echter be-
een grote vooruit-
Foar in Pytsje Bidroefd keapet
men net folie
(oorspronkelijk geldstuk nl. een achtste
van een rijksdaalder)
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
en
bij
makket net alles mar
goed,
Deze foto geeft een beeld van de laatste wedstrijd om het (officieuze) Euro
pese kampioenschap Sharpie’s, die de afgelopen week op de VVesteinderplassen
werden gehouden.
Bolswards Nieuwsblad
>X-v
produksje wie net minder. Ik wol net
biweare, dat in boer, dy’t gjin papier
brükt, it net goed dwaen kin. It bilang-
rykste bliuwt altyd de soarchsume om-
gong mei bisten en it tüke buorkjen yn
en op it lan. Mar oan de oare kant is
mei in heal üre rekkenjen fakentiids
mear to fortsjinjen as mei in lange dei
bealichjen. Wrotten en wraemd wurdt
der op it heden genóch op de pleatsen,
soms to folie, mar men rekkent jit fierst
to min. It is net wier, dat it yn oarder
is, as de kij it liif mar fol krije, it giet
om op de foardielichste wize foer yn
molke om to setten. En dat bliuwt de
greate kunst, dy’t men mei ündersyk en
rekkenjen tichter binei komme kin dan
mei greate wurden.Gelokkich geane hoe
langer hoe mear boeren der ta oer om
neist it grounündersyk ek har hea en
kuil ündersykje to litten. Hja kinne der
op it heden ek in abonnemint foar krije
en dat wol party boeren wol oan. Hea-
en kuilündersyk roun dêrtroch fan 3193
meunsters yn ’62 op ta 3528 yn ’63 en
ta 3928 yn ’64. Binammen by ófwikende
partijen is dit fan great bilang, oars
taestet men yn it tsjuster en kinne der
greate en djüre fouten makke wurde.
Dy sawn boeren üt Roardhuzum en
Wurdum hawwe dit nou wol foar it for-
stan, mar it soe jammer wêze as de
oare 16000 boeren yn Fryslan der har-
res net üt namen. Dy’t him oan in oar
spegelt, seit it sprekwurd, spegelt him
sèft!
Wylst de bilangrike internationale oer-
ienkomst fan de seis lannen fêst as in
muorre is kommen to sitten, is de sim
mer yn üs kontreijen einlings dochs
komd. En it is in lust to sjen, hoe’t par
ty lju dizze léste wiken binut hawwe
om neist it stadige hea, jit in golle,
moai woun hea binnen to krijen. Dat
dochs in bulte
lyksa de béste foardroechkuil,
dy’t yn in pear dagen oan ’e bult set
ten wurde koe. Né, hjiromhinne liket it
1815. 18 juni: De eerste luitenant Al
bertus Lycklama Nijeholt uit Bols
ward strijdt mee te Waterloo. O.a. sneu
velt Broer Annes Broersma uit Greon-
terp.
Het vraagstuk van de afvloeiing stond
in deze zojuist verschenen studie weder
om centraal, omdat sinds 1952 de af
vloeiing uit de landbouw zich heeft
voortgezet in een omvang, die de vraag
opriep of men ten aanzien van de vee-
houderij-arbeidersgroep wellicht zou
moeten spreken van „een verdwijnende
beroepsgroep”. Van 1947 tot 1962 ver
minderde namelijk het aantal veehou-
derijarbeiders van 25000 tot 5000. Dit
komt neer op een gemiddelde jaarlijkse
afneming van 7%
Wat zijn de oorzaken van deze afvloei
ing? Men kan hier denken aan factoren
binnen de landbouw en binnen het land-
arbeidersgroep, die de afvloeiing heb
ben gestimuleerd enerzijds (push-facto
ren) en aan de aantrekkingskracht van
niet-agrarische beroepen en de toene
ming van de mogelijkheden om buiten
de landbouw werk te vinden anderzijds
(pull-f actoren).
In deze studie zijn de oorzaken bestu
deerd voorzover deze gelegen waren in
de landbouw. Men heeft zich afgevraagd
of de oorzaken van de afvloeiing ge
zocht moesten worden in de lage sociale
positie van het landarbeidersberoep en
in het werk en/of in de technische ont
wikkelingen In de landbouw, waardoor
de behoefte aan landarbeiders sterk is
afgenomen.
Rondom deze kernvragen is in een in
1962, in vier weidegebieden te we
ten het Noordelijk weidegebied, het
Noordhollands-, het Zuidhollands weide
gebied en in de Z.-hollandse en Utrecht
se Waarden uitgevoerd onderzoek
aandacht geschonken aan tal van as
pekten van het landarbeidersberoep, zo
als de voor- en nadelen van het beroep,
de onderwijssituatie van de landarbei
ders en in verband daarmee aan de be
roepskeuze en de afkomst. Ook de me
ning over de werktijden, het wonen, de
vakantie, de verhouding werknemer-
werkgever en de plannen van de land
arbeiders voor de toekomst zijn onder
werp van onderzoek geweest.
Zo is nagegaan hoe groot het percen
tage landarbeiders was dat landarbeider
wilde blijven, dat een ander agrarisch
beroep wenste uit te oefenen en dat
plannen had om de landbouw te verla
ten.
Tevens is in deze studie ingegaan op
de vraag of de voortgaande afvloeiing
de arbeidsvoorziening in gevaar zou
kunnen brengen en of in dat geval de
positie van het veehouderij-arbeiders-
beroep niet versterkt zou dienen te wor
den tegenover de zuigkracht van andere
beroepen.
den (15 of nooit (13 vrij gedu
rende de weekends. Voorts zei boven
dien nog 30 van de veehouderijarbei-
ders, dat ze minder vrij waren gedu
rende de weekei.ds dan de C.A.O.-bepa-
lingen toelieten. Ten aanzien van de
vakantie- en snipperdagen werd gecon
stateerd, dat in 1962 10 van de werk
nemers in het geheel geen vakantie ge
had had en dat van de 14 5. 15 vrije da
gen per jaar, die een vaste arbeider vrij
mag hebben, gemiddeld slechts 9% dag
opgenomen was. In de groep van 35 tot
50-jarigen had dan ook slechts 38
geen bezwaren tegen de werktijden.
De beroepsveranderingsgezindheid on
der de veehouderijarbeiders bleek groot
te zijn: 48 van hen was van plan
het landarbeidersberoep te verlaten.
Ruim de helft van hen wilde zelfstan
dig boer worden, een heel kleine groep
wist nog niet of ze in de landbouw zou
den blijven of de landbouw zouden gaan
verlaten, terwijl de overigen 21
van alle vaste arbeiders van plan
waren over te gaan naar een niet-
agrarisch beroep. Opvallend was dat
lang niet allen van plan waren naar de
industrie te trekken; de sector handel
en verkeer was namelijk in veel grotere
mate favoriet. Zij die de landbouw wil
den verlaten waren veel ontevredener
over het landarbeidersberoep dan zij die
niet van beroep wilden veranderen of
in de landbouw wilden blijven.
In deze studie zijn, uitgaande van ver
schillende veronderstellingen omtrent
de toekomstige ontwikkelingen in de
landbouwstructuur drie alternatieve
prognoses opgesteld van de behoefte
aan landarbeiders in de periode van
1962 tot 1980. Uit deze prognoses bleek
dat er in de weidegebieden weinig reden
is de beroepskeuze in agrarische rich
ting te stimuleren.
1818. Groot nieuws. Zijne Majesteit de
koning bezoekt Bolsward (Koning Wil
lem I). Hij is vergezeld van zijn zoon
prins Frederik. Voordien bezochten ze
Leeuwarden (o.a. morgengodsdienst-
oefening in de Grote Kerk), Franeker
(planetarium), Harlingen, Holwerd,
Sneek. Na Bolsward gaat het naar de
harddraverij om de gouden zweep te
Leeuwarden, waarna via Heerenveen het
koninklijk gezelschap terugging naar
Het Loo. Het bezoek te Bolsward vond
plaats op 2 juli.
Op 3 augustus van hetzelfde jaar wordt
te Bolsward de „nutsspaarbank in wer
king gebracht”.
V
-
3e week augustus 1940
Dreves Uitterdyk, oud-Bolswarder en
Fries en Esperanto voorman, op 74-
jarige leeftijd overleden.
Het koken van klimopbladeren als zeep-
sparend middel aanbevolen.
Gedroogd gras bevat veel vitaminen en
is als broodbelegging als menselijk voed
sel geschikt.
Het afleveren van zoetwatervis is ver
boden.
kaem op 17.6 st. foerkosten foar eltse
mingel molke, de leechste op 9.6 st. Der
wie noch ien fan 9.8 st., ien fan 10.6,
dan ien fan 15.4 en ien fan 15.6 en ien
fan 16 st., wylst de heechste 17.6 st.
foar syn foerkosten bitelle hie.
Nimt men nou in gemiddelde molke-
produksje fan 4600 kilo, sa’t dy op dizze
buorkerijen is, dan makket dat per kou
4600 x 8 st. is 370 goune de kou. Op
dizze pleatsen wurde 40 oant 45 melke-
kij hélden, nou, dan jowt dat in totael
forskil fan mear as 15.000 goune. Dat
binne dan boeren üt deselde hoeke mei
in pleats fan deselde greatte en wurk-
jende yn gelikense omstannichheden,
hwat waer en groei bitreft. Foar in bi
langryk diel sit dat yn it eigenwoun hea
en kuil, rint dat mis, dan is de skea
hast net wer goed to meitsjen. For-
groeid of forbroeid hea kostet in slompe
jild en heal forrotte kuil faeks jit mear.
Mar dêrneist is it ek saek it oankofte
krêftfoer sa to keapjen, dat deryn de
measte foerwearde foar de minste sin
ten sit. En as trêdde, de kij moatte ha
hwat harren takomt neffens har pro
duksje. To folie en to min kostet beide
jild. De boer mei de djürste foerkosten
per kilo molke, fuorre ryklik. By de ka
loryske wearde wie hy der 16% boppe
en by it aeiwyt seis 22%. En likegoed
wie syn molkeproduksje de leechste fan
alle sawn.
It is dus net wier, dat it mei krêftfoer
wol goed to meitsjen is as men mar ge
nóch jowt. Dy’t der it béste ütkamen,
hiene neffens de noarmen fuorre en har
1819. In dit jaar had op 15 maart de
litt. student te Leiden, de heer Bavius
Antonius Nauta uit Bolsward succes.
Hij zag zijn prijsverhandeling bekroond
door de litt. faculteit te Utrecht. Waar
over de verhandeling handelde vermeldt
het bericht niet.
1820. Bij A. Hessing te Bolsward (de
stad telde destijds verschillende kleinere
uitgeverijen) verscheen de 2e druk van
„Oefeningen voor eerstbeginnende leer
lingen” volgens de tafels der grondklan
ken van J. H. Nieuwold, een bekend on
derwijsman destijds.
In hetzelfde jaar verschijnt er nog een
boek, nu van een Bolswarder, n.l. een
Latijns leerboek voor eerstbeginnenden
door S. W. Schippers, rector der La
tijnse school te Bolsward.
1821. Wist U dat Bolsward voorheen
ook een lintfabriek had? Het blijkt uit
J. Rinkes te Workum wordt door
aankoop eigenaar van de wollenlintmo-
lens van de wed. Antooni Antonides te
Bolsward.
In hetzelfde jaar deed S. W. Schippers
rector van de Latijnse school opnieuw
van zich horen. Hij schreef „Grieksche
woordenschat of Handleiding om op ’n
spoedige en gemakkelijke wijze eene
menigte Grieksche woorden in het ge
heugen te brengen”.
1823. Op 4 maart wordt dr. P. de Vries,
afkomstig van Bolsward, hoogleraar te
Gent, geïnstalleerd tot lid der Prov.
Commissie van geneeskundig onderzoek
in Friesland.
Op 26 april van datzelfde jaar wordt de
afbraak van de pelmolen aan de Leeu
warder vaart te Bolsward verkocht.
1823 is ook het Gysbert Japiksjaar. Op
24 juni bericht het Nutsdepartement
Bolsward de a.s. huldiging van Bols
wards grootste dichter. Op 7 juli heeft
de grote Gysbert Japikshulde te Bols
ward plaats. Dr. Joost H. Halbertsma
houdt de redevoering., notaris P. Tade-
ma van Akkrum bespeelt het orgel. Al-
een bericht van 20 aug., dat meedeelt,
dat de lintfabriek van A. Antooni te
Bolsward overgaat op Johannes
Gorkum.
Nog een bericht van 10 december van
datzelfde jaar; Overleden te Bolsward:
Joanne de Gavere, wed. van wijlen J.
Eelcoma, rector te Bolsward.
kend. Nu is het weer W. A. Baars, die
een „Rekenboek voor de Landman en
de landscholen” publiceert. Nog hetzelf
de jaar verschtfnt bij J. v. d. Leij te
Bolsward (al weer een nieuwe uitgever
dus) het „Handboekje voor de boer en
boterhandelaar, berekend door Klaas
Haijes Banga, landbouwer te Witmar-
sum.
Op 2 nov. een minder vreedzaam be
richt: Op 4 okt. had België zich afge
scheiden van Nederland. Op 11 okt.
proclameert de Koning een proclamatie
om gereed te zijn ter verdediging van
het vaderland, waarop op 19 okt. de
gouverneur van Friesland, baron van
Zuylen van Nijevelt proclameert: Te
wapen. Als antwoord hierop (men rea
geerde vroeger blijkbaar niet vo vlug)
marcheerde de mobiele schutterij van
Bolsward naar Leeuwarden. Het begin
van de 10-daagse veldtocht.
1834. Op 26 maart wordt er een nieu
we jaagschuit gemaakt voor het veer
tussen Bolsward en Workum.
Op 13 sept, is er melding van de blijde
inkomst der mobiele Friesche Schutte
rij vanuit Brabant o.a. te Workum en
Bolsward.
1838. Op 15 juni dicht H. A. van Ringh
te Bolsward een „Treurtoon bij den dood
van Johannes Boorsma, pastoor te
Blauwhuis. (Is er nog iemand in het be
zit van dit zeldzaam geschrift?).
Op 29 aug. van ditzelfde jaar wordt er
een nieuw orgel geplaatst in de Kath.
kerk te Bolsward, vervaardigd door D.
Ypma aldaar.
Op 5 mei gedrukt bij J. Huisin-
ga (al weer een nieuwe drukker): Ge
waand en wezenlijk gevaar voor de be
moediging en opwekking in deze da
gen. (Tussen 2 haakjes: op dezelfde
wordt weer het opbouwen van de toren
in Piaam aanbesteed).
Op 17 okt. van datzelfde jaar wordt te
Bolsward verpacht de bereiding van de
Marnedijk onder het behoor van Bols
ward, benevens het grasgewas der bei
de geslechte ronddelen.
1844. Op 20 mei ijvert pastoor H. W.
Ranshuijzen te Bolsward voor een nieu
we R.K. kerk aldaar.
1846. Dit pogen heeft succes. Op 20
febr. wordt het bouwen van een nieuwe
R.K. kerk aanbesteed.
Op 6 mei van hetzelfde jaar vindt de
plechtige eerste steenlegging reeds
plaats. De kerk wordt gebouwd naar ’t
plan va.n J. Molkenboer. Bolsward had
destijds 2 parochies, de St. Martini-
parochie en de St. Franciscusparochie.
Het betreft hier de nieuwe kerk van de
laatste parochie. In hetzelfde jaar wordt
een nieuwe pastorie in Gaast gebouwd.
Op 22 juli van hetzelfde jaar is er op
nieuw koninklijk bezoek, nu van Koning
Willem II. Zijne Majesteit komt van
Sneek en gaat van Bolsward naar Wor
kum en Lemmer.
Levertraan mag voortaan worden
leverd op recept van de arts.
Mr. J. Linthorst Homan vraagt ontslag
als Commissaris der Koningin van Gro
ningen.
60% van de Nederlandse tabaksvoorra
den zulten naar Duitsland worden ge
zonden.
Liefde en Zon Is evenals rookgerei nog
niet op de bon. Heren, profiteert daar
van. Eerdmans Bolsward is je man.
zoons van landarbeiders en niet-agra-
riërs geweest die afgevloeid zijn, ge
zien de toeneming- van het percentage
boerenzoons onder de landarbeiders. Dit
percentage was in '1952 28 en in 1962
35 Wat de arbeidsbezetting op de
bedrijven betreft bleek uit C.B.S.-gege
vens, dat het percentage betaalde arbeid
van 1956 tot 1962 verminderde van
22 tot 15 Zelfs van de bedrijven
groter dan 30 ha werkt ruim een derde
deel zonder vaste vreemde arbeids
krachten.
Het onderzoek wees uit dat milieu
streekfactoren een grote rol speten
de beroepskeuze van landarbeiders.
Veelal is er zelfs van een „keuze” geen
sprake geweest omdat aan geen enkel
ander beroep dan dat van landarbeider
gedacht is. In de studie wordt dan ook
een verbetering van de beroepenvoor
lichting aanbevolen, ook al omdat de
laatste jaren de toetreding van jonge
ren tot het beroep, gezien de werkge
legenheidsontwikkeling waarschijnlijk
nog te groot is geweest om aan allen
blijvend werk te kunnen verschaffen
op de veehouderijbedrijven.
De bezwaren tegen de werktijden ble
ken vrij groot te zijn. In 1962 werkte
men in de veehouderij nog 5 6 uur
per week langer dan in de nijverheid,
terwijl men bovendien vaak nog moet
werken op zaterdag en zondag: 28
van alle veehouderijarbeiders was zel-
i
4:-
<- ■»-
Vf’-t
r''
Wz-::::Sxi
..z.-A..- ..•.-x-:---
Nou is er einlings dan to plak,
Yn ’t fiere, frjemde lan,
En mannich moedich brief wurdt
skreaun,
Hwant it foldocht him skoan.
Mar as it skimerich wurdt oer ’t fjild,
Wylst stadich 't Ijocht fordwoun,
Dan tinkt er oan syn Heitelan,
Oan d’alde Fryske groun.
Dan tinkt er oan de léste del
By d’alderlikc hurd,
Oan memme triennen, Bonkje’ hén,
Oan heite earnstich wurd.
Hy sjucht it lytse büthüs wer,
Dy rige bünte kij
Hwat roek de flear by d’/tdoar swiet
Dy alderlêste dei.
En yn ’e keamer siet syn mem
Dér njonken it kammenet.
Hja sei: „Fal nou noch efkes del,
it is dyn tiid noch net.
Ja, jonge, nou giest by üs wel
Nei frjemde kriten ta,
Dü krijst op ’t lést dan dochs dyn sin,
Al woen’ wy it earst net ha.
Mar hwerst’ ek kearst’ en hwat der bart
Of as it ünk dy met,
En datst’ in earme swalker wurdtst,
Dü bliuwst yn memme hert!
Hja joech him foar it lést de hén,
„Myn bem, forjit üs net.
En hald jim heite namme heech,”
Doe is er hinne set.
Nou hat er him nei wenjen set,
Yn ’t fiere, frjemde lan,
En fleurich sjongt er deis syn liet,
Hwant it foldocht him skoan.
Mar as it skimerich wurdt oer ’t fjild,
Wylst stadich it Ijocht fordwoun,
Dan tinkt er oan syn éldershüs
En oan syn bertegroun.
Slj. en Rj. ’41
len zingen, staande: Seinj’ uus kening,
Heare”. Ds. R. Posthumus te Waaxens
(W.D.) droeg een Fries vers voor.
1824. Vergelijkend examen in het grite-
nijhuis te Bolsward( n.l. van Wonsera
deel, thans boekhandelaar Falkena t.o.
het stadhuis) voor de vakante post van
schoolonderwijzer te Kimswerd tegen
een inkomen van f200,per jaar met
enige emolumenten als koster-voorzan-
ger en de schoolpenningen van 40 leer
lingen, die 30 cent per kwartaal beta
len.
Gp 21 sept. overleed Ayzo Lycklama S.
Nijeholt, old-mederegter van Wonsera
deel.
Dan nog een bericht van 4 november
van dit jaar: Geveild de herberg „Het
Bontpaard” op de Dijk bij de Sneeker-
poort te Bolsward, bewoond door Pieter
Sakes Opdijk.
1826. In dit jaar
groot verlies, wat
schouwd werd als
gang. Op 27 april wordt aanbesteed het
afbreken van de St. Janspoort te Bols
ward.
1828. Op 12 febr. biedt G. Koopmans
te Bolsward het buiten „Bovenburen”
onder Koudum aan te huur. Drie dagen
later verschijnt het werk „Hulde aan
Gysbert Japiks”, 2e stuk, door dr. J.
H. Halbertsma.
1830. Bolsward blijkt heel wat schrij
vers van schoolboeken te hebben ge-
■■.’.st
