Full-time G.G.D.-artsen
100 jaar Bolsward
Friesland ijvert voor aanstelling
Provinciale raad voor
volksgezondheid in
hark
Combinatie huisarts-gemeentearts levert bezwaren op
roar
m
worden zal
en
sjoch
het verleden ligt het heden,
het nu wat
o
ffi®!
in
to sizzen
Zilveren filmpjes
FIERLJEPPEN
O
DINSDAG 24 AUGUSTUS 1965
I04e JAARGANG
No. 65
W ymbritseradeel.
üs hjoed
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Hwaf hal (gabe Sb
a
Bolswards Nieuwsblac
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
De PRESIDENT VERTELT
de
en
Wordt vervolgd.
uw
Op ’e kreake hoorde Ds. B. J. Geer-
PYT
Freonen binne goed,
salang as se jin mar üt ’e büse bliuwe
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Uitgave: A J. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
De burgemeester van Bolsward wijst de
bewoners op de noodzakelijkheid zich op
31 augustus te onthouden van iedere ge
draging op welke wijze en in welke vorm
ook, die strekken kan om van gehecht
heid aan het Huis van Oranje uiting te
geven.
De minimum tarieven van de gezamen
lijke kappers van Arum, Witmarsum en
Pingjum zijn voortaan: Scheren 1 x per
week 12 ct.; 2 x per week 20 ct.; haar
snijden 20 ct; kinderen 15 ct.
De Duitse pers waarschuwt tegen het
Engelse optimisme, dat meent, dat Duits
land de „bliksemoorlog” heeft verloren.
In Duitsland is een opzienbarende vin
ding gedaan waarbij papier en kleren
uit aardappelloof kunnen worden ver
vaardigd.
Thee van kruiden. Maak ze zelf, ze is
zeer lekker. Aardbeienbladeren en rozen-
marijn zijn zeer geschikt.
Te Zurich het lijk van een Engelse vlie
genier aangespoeld. Het werd zondag
morgen in alle stilte ter aarde besteld.
Op de paardenmarkt te Bolsward waren
120 dieren aangevoerd.
Ook het dragen van rouwbanden of der
gelijke voorwerpen is verboden.
4e week augustus 1940
De Martinytoerschrijver is met va
kantie. Vandaar dat ditmaal de ruim
te is afgestaan aan Hark en Sjoch.
Een beetje pijnlijk en daarom noe
men we maar geen namen. Men wees
ons er op dat het soms voorkomt dat
Uit de landelijke kerkbouwactie ont
ving de Herv. kerkvoogdij te Exmor-
ra f 25.000,als subsidie voor de
restauratie.
Fan twa dogeneaten. Dit Friese kin
derverhaal, geschreven door mej. J.
Reinalda te Oosterlittens wordt vrij
dag 2 september door Annechien Pie-
benga voor de RONO verteld.
l ot. ziens, dit was Hark 'en Sjoch.
een volambtelijke arts benoemen?
Ook de combinatie huisarts/gemeente-
arts levert bezwaren op. Niettemin heb
ben volgens de studie van Dr. Brouwer
de huisartsen naast hun eigenlijke prak
tijk ook in de preventieve gezondheids
zorg uitstekende prestaties geleverd.
Van deze combinaties diene men daar
om in kleine gemeenschappen niet te af
kerig te zijn.
Bolsward.
Ned. Ver.
van
gewoonte
Heerenveen: Het St. Anthony Gasthuis
te Bolsward, pleitrede door Mr. A. F.
Jongstra.
Hwert hja ek foar de kriich ütkom’
Bitgumermoune, Himmelom
It is oeral itselde
Nou al in jier as acht to sjen
Sportbitsjutting gyng net forlern
En mannichien fortelde
De Ijeppers lüke as in magneet
It publyk kaem ’t lang al oan ’e weet
De springers traine, Md en jong
Forline jier mar efkes in sprong
Tretsjen, hast fjirtsjen jellen
Dy fiere ear kaem Valkema
De kampioen fan De Jouwer, ta.
Mar elk past op syn tellen.
De Ijeppers bliuwe populair
It publyk waerdearret de sportstjêr.
De springers sneon to Winsum los.
Moaiwis it slagge earste klas
Untanks tsjok grize loften
Bisikers kamen oeral wei
Hja libben by dit barren mei
Massale minskekloften.
De Ijeppers nimme it graech oan
It doarp Winsum haldt de boppetoan.
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Sportive springers bliuwe oan bod
Hja klauwe linich as in kat
Yn ’e polsstok riei boppen
Hja swypkje oer de breedste feart
Mislearret it, dat let har neat
Der wurdt fiktoarje roppen
Foar alle Ijeppers, droech en wiet
Publike geastdrift kin gjin miet.
Washington: President Johnson leunt
achterover in zijn stoel tijdens ’n pers
ontvangst op het Witte Huis. Dit na
een bespreking met de minister van
buitenlandse zaken en andere ambte
naren over de situatie in Vietnam en
meer problemen
lllillllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllillll
De Duitse pers beklaagt zich er over dat
een groot gedeelte van het Nederlandse
volk nog steeds in de droom leeft dat de
oude wereld wel zal terugkeren. Het
staat echter onomwonden vast, dat
Duitsland zijn stempel zal drukken op ’t
komende Europa.
Uit vrees voor een Duitse invasie zijn in
Engeland totaal 1000 plaatsnaamborden
verwijderd.
Velen vragen ons wat of toch wel dat
vreemde vlaggetje op ’t Skotsploech-
podium beduidt. Wij weten het ook
niet. Wie wel?
In hetzelfde jaar nogmaals hoog bezoek.
De Prins van Oranje vergezeld van zijn
gouverneur Jr. de Casembroot, bezoekt
Friesland. In een met 4 paarden be
spannen reiskoets reed men van Dok-
kum naar Holwerd, vandaar naar Fra-
neker, Bolsward en Workum.
1852.
De politie heeft de 66-jarige G. L. G. te
Schiedam gearresteerd, op heterdaad
betrapt bij het luisteren naar de Engel
se zender. Het radiotoestel werd ver
beurd verklaard. G. werd ter beschik
king van de Duitse politie gesteld.
1859. Op 15 dec. lezen wij het eigen
aardige- bericht: Het kleine klooster,
met kolf- en kegelbanen bij de St. Jans-
poort aan de stadswal te Bolsward
door de Gebr. H. en S. Meijer met de
dood ontruimd. Kan iemand een ver
klaring geven?
1851. Verkoop van het buitengoed
Spreeuwenstein, bewoond door Mr. T.
Mulier als mede-eigenaar, aan de Sne-
kervaart bij Bolsward.
1862. Op 5 febr. wordt te Bolsward
een hulponderwijzer gevraagd tegen ’n
jaarsalaris van f 300,
Hoe langer hoe meer watersporters
doen Bolsward aan. Het staat wel
leuk die scheepjes langs de kaden.
De volière in het Park is wel eens
rijker aan vogels geweest. Het komt
van inteelt vertelde ons de Park-
opzichter. Een volgend jaar zal er
nieuw bloed ingebracht worden.
Bar slecht is de walbeschoeiing langs
de Broerestraat voorheen Snork-
straat). In grote gaten zakken de
straatstenen hier en daar achter de
verrotte planken weg. Er kunnen
ongelukken van komen.
Opgepast voor deze scherpslijpers.
Dezer dagen werd eveneens door een
reizende slijper (dezelfde uit de vo
rige H. en S.) voor het scherpen van
een huishoudschaar en een kleine
grasschaar, 3 knaken gevraagd. Het
mag dan geen gek zijn die veel
vraagt, maar één die te veel geeft.
Veel zon en licht kan de CVO-school
binnenstromen, nu die oerzware ko
zijnen plaats hebben gemaakt voor
stalen raamconstructies. De kinder
tjes zitten straks bijna op straat
(met hun gedachten althans). En dan
te bedenken dat wij vroeger achter
matglas zaten.
Particuliere woningbouw. Aan aan
nemer fa. H. Bleeker en Zn. te Parre-
ga is namens de heer K. Schukken te
Tjerkwerd de bouw gegund van een
nieuwe woning te bouwen door N.V.
Bouwfonds Nederlandse Gemeenten.
Sokke mear!
184”. Ongeveer een jaar later, n.l. op
25 juni vindt er te Bolsward een volks
oproer plaats. Dragonders uit Leeuwar
den herstellen de rust. De overheid ver
biedt elke samenscholing van 5 perso
nen. De schutterij is genoodzaakt op de
volksmenigte te vuren, die zich niet aan
de publicatie houdt.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
ling van Spannum het volgende mop
je over het verschil tussen een domi
nee en een tractor: Een dominee gaat
als hij trekt, een tractor trekt als hij
gaat. Er zit wat in.
Sehraard kreeg een nieuwe bakker en
bakkerinne, nl. het echtpaar Bergsma
uit Oosterend.
Voor de torenrestauratie zal te Lon-
gerhouw een bazaar worden gehou
den. Er wordt al hard aan gewerkt.
Datum: 15 september.
Aan de Gasthuissingel wordt druk ge
timmerd. De een een nieuw dak, de
ander een kapel.
Wist u dat een kapel in het Fries een
„harkenieltsje” is. Net iets voor
Hark en Sjoch vond iemand.
De kleuters moeten haast weer naar
school. Waar staat de St. Joseph-
school, waar de Hummelhof en waar
de Paddestoel? -Nog al gemakkelijk
vond iemand, nl. resp. aan de St.
Josephstraat, bij het kerkhof en naast
het Park.
Gemeentebeleid het maandblad voor
CH-raadsleden is ditmaal geheel ge
wijd aan Friesland. Burgemeester Mr.
J. A. Geukers schreef er o.a. een ar
tikel in over het culturele leven. Sa
mensteller was Workums eerste bur
ger Mr. B. van Haersma Buma. Het
blad maakte er echter Bruna van.
Zeker „Zwarte beertjes” in het hoofd
gehad.
Bolsward Suvelstad. Zo zal een
speciale uitgave heten, die in ver
band met het komende Suvelfeest
van 711 september te Bolsward,
wordt uitgegeven. Men verwacht dat
duizenden Bolsward komen bezoe
ken.
In zijn studie heeft Dr. Brouwer o.a. de
G.G.D.’s (gemeentelijke gezondheids
diensten) of G.G.’s en G.D.’s onder de
loupe genomen.
Gemeentelijke gezondheidsdiensten zijn
er momenteel in Friesland alleen nog
maar in Dantumadeel en Leeuwarden.
Voor de meeste gemeentelijke gezond
heidsdiensten is het verstrekken van
geneeskundige hulp in de strikte bete
kenis heel gering geworden. Wanneer
het tot hun taak wordt gerekend, om
helst het veelal*het verstrekken van
verwijsbrief jes, ziekenvoedsel, kunst
middelen, hulp etc. De bemoeienis met
de E.H.B.O. loopt bij de diverse diensten
nogal uiteen en wel van het afnemen
van examens en het geven van cursus
sen tot het verlenen van onderdak.
Ten aanzien -van de ongevallendienst
moet worden opgemerkt, dat deze zich
kan uitstrekken van een behandeling
van straatongevallen tot een „up to
date” ongevallendienst. Ook worden de
keuringen niet gesplitst in keuringen
van gemeentepersoneel en andere keu
ringen. De opzet van de bedrijfsgenees
kunde liep bij de verschillende diensten
eveneens uiteen.
De bemoeienis met de vaccinatie liep bij
de diverse diensten uiteen: van organi
seren, het oprichten van entgemeen-
schappen en/of administratie, tot het
doen van inentingen over de gehele
linie, of zij beperkte zich tot de wette
lijk voorgeschreven vaccinaties.
De schoolhygiëne werd gesplitst in een
algemeen overzicht, resultaten van het
1860. Vrouwen-emancipatie. 23 dec.:
Het genootschap „Nut en Genoegen” te
Bolsward voert in De Wijnberg twee
dramatische stukken op in een openbare
damesvergadering.
de naam van een overledene nog ja-
ren lang op het naamplaatje blijft
staan. Dit is weinig piëteitsvol en
geeft aanleiding tot allerlei nare
vergissingen b.v. „Is jimme heit ek
thüs?”
Geheime wapens moesten ook te Bols
ward worden ingeleverd. Er werden
maar enkele gebracht. Van tweeën
één, óf Bolsward is vredelievend en
had ze niet, óf ze worden nu clan
destien gehouden. We hopen het eer
ste maar.
„Van Elcerlyc tot Alleman” trekt
nog veel bezoek, vooral van buiten.
Waar blijven de Bolswarders? Bewe
zen feit dat die nog niet allemaal za
gen: Aantal tentoonstellingbezoekers
bijna 7000, aantal inwoners meer dan
8000. Het kan nog.
Een leuke hobby is het tellen van
honden. Ga eens wedden met
buurman hoeveel honden er in Bols
ward worden gehouden. Volgende
week geven we het juiste aantal.
Geen ontvolking. Er is dit jaar een
overvloedige kinderzegen in Lollum-
Waaxens, aldus lezen we in de .Kerk
klok’. Het ziet er naar uit, dat dé
dorpjes voorlopig wel niet zullen uit
sterven, aldus concludeert de pastor
loei.
1858. Nu weer een meer opbouwend
bericht. Alweer een schoolboek. De
Bolswardse schoolmeestera deden het
maar: Verschenen bij U. Proost te Leéu-
warden (nazaat van Johannes Proost,
de Gysbeit-uitgever?)Handleiding bij
het onderwijs in de vormleer op de la
gere scholen, door J. H. Stratemeijer,
H. d. S. te Bolsward.
1850. De heer G. Hamming rector der
Latijnse school te Bolsward, wordt be
noemd tot auditeur bij de schuttersraad
aldaar.
1861. Verschenen bij B. Cuperus te
Bolsward: Fryske Winterjounenocht
fan Waling Dijkstra en T. G. van der
Meulen.
Op 27 dec. van hetzelfde jaar verscheen
bij dezelfde uitgever nog: De giergens
bidraecht de wysheit, fan W. Dijkstra.
systematisch onderzoek, resultaten van
het gericht onderzoek, bijzondere school-
gymnastiek, logopedie, psychologisch
onderzoek, kinderuitzending, t.b.c.be-
bestrijdïng op de scholen, schooltand-
verzorging, schoolverzuim en melkver-
strekking op school.
Controle op opnamen in ziekenhuizen,
verpleeginrichtingen, sanatoria en psy
chiatrische inrichtingen indien deze
opnamen voor rekening van de gemeen
te komen is een taak die nagenoeg
algemeen voorkomt. Het toezicht op
rust- en bejaardentehuizen is nog niet
algemeen.
Zonder uitzondering heeft elke dienst
tot taak het uitbrengen van adviezen
aan B. en W. en het geneeskundig on
derzoek ten behoeve van advisering,
aan gemeentelijke instellingen. Op en
kele kleine diensten na heeft elk der
diensten ook tot taak het geven van
adviezen aan politie en justitie, het af
nemen van bloed voor alcoholproeven
etc., terwijl het verrichten van lijk
schouw tot ieders taak behoort.
Het ziekenvervoer door de G.G.D.’s in
het Westen en in het centrum van het
land is een normale taak. In het ove
rige gedeelte van het land wordt het
veelal door particulieren gedaan. Een
ongevallendienst hebben de meeste
diensten met uitzondering van de klei
nere. Wel is echter de opzet zeer ver
schillend. Keuringen verrichten alle ge
zondheidsdiensten en slechts als uitzon
dering oefenen enkele niet de controle
uit op het ziekteverzuim van het ge
meentepersoneel.
Bedrijfsgeneeskundige diensten treffen
wij alleen aan bij de diensten in de
grote steden, zij het dan ook dat voor
deze activiteit geen uniformiteit in de
opdracht heerst. De meeste diensten
verwerken de demografische gegevens,
De Provinciale Raad voor de Volksgezondheid kreeg van een gemeentebestuur in
Friesland het verzoek medewerking te verlenen voor het tot stand komen van
een intej-gemeentelijke gezondheidsdienst.
De Raad vond hierin aanleiding een commissie in te stellen ter bestudering van
(inter)gemeentelijke gezondheidsdiensten.
In haar eerste vergadering verzocht de commissie haar secretaris, Dr. A. Brou
wer, een studie te maken van het gemeente-artsen-probleem en de gemeentelijke
gezondheidsdiensten. In deze studie moest de functie, die de huisarts kan ver
vullen in de praeventieve gezondheidszorg, vergeleken worden met die van een
ambtelijke arts. De wenselijkheid van de combinatie schooIarts/G.G.D.arts moest
eveneens beoordeeld worden.
terwijl de bestrijding van de besmette
lijke ziekten op ieders programma staat.
Quarantaine, haven- of luchthaven
dienst hebben uit de aard der zaak wei
nig G.G.D.’s. Deze taak was in het ver
leden aan meerdere diensten toever
trouwd, maar hiervoor zijn de laatste
tijd andere voorzieningen getroffen.
De schoolpsychologie is nog lang niet
voor alle G.G.D.’s een activiteit en waar
deze het wel is, is de oplossing nog
zeer verschillend.
De schooltandverzorging is veelal in ’n
stichtingsvorm gegoten; een enkele keer
zien wij dit als een taak van de G.G.D.
De geestelijke gezondheidszorg behoort
meestal niet tot hun werkzaamheden
en waar dit wel het geval is, valt hier
ook dikwijls de jeugdpsychiatrie onder.
De controle en het toezicht op de sociale
werkplaatsen zien we weer vaker in
het werkprogramma opgenomen.
De sociaal-geneeskundige activiteiten
als de tuberculose-, de reuma-, de epi
lepsie- en de alcoholisme-bestrijding,
de prenatale zorg, de zuigelingenzorg,
de kleuterzorg, de gebrekkigenzorg, de
bejaardenzorg en de wijkverpleging lig
gen bij uitstek op het terrein van de
particuliere organisaties. Deze activi
teiten zien we zelden ingedeeld bij de
taken van de G.G.D.’s.
In de studie van Dr. Brouwer zijn niet
opgenomen de onderzoekingen die ge
daan werden o.a. in verband met de
verontreiniging van water, bodem, lucht
e. a.
De kleinere gemeenten met een G.G.D.
hebben dikwijls één arts, die tevens
schoolarts is (Dantumadeel).
Over het algemeen wordt echter de
combinatie gemeentearts/schoolarts af
geraden; door één der directeuren zelfs
met klem. Ook in de kringen van de
schoolartsen wordt de combinatie niet
gewaardeerd. Het komt de schoolge-
zondheidszorg ten goede als één arts
zich daaraan geheel kan wijden.
Om door de Hoofdinspectie van
Volksgezondheid erkend te worden als
G.G.D. gelden de volgende voorwaar
den
Daarom liever geen combinatie school-
arts/gemeentearts.
Het ideaal is echter een volambtelijke
geneesheer voor de preventieve gezond
heidsdienst. Hiertoe zijn echter per ge
neesheer 60.000 inwoners nodig. Zouden
verschillende Friese gemeenten hier
niet bij elkaar kunnen stappen en samen
Op 12 febr. overleden te Bols
ward M. Martens, rustend Doopsgezind
leraar der gemeente te Holwerd
schoolopziener van het 3e district.
Op 1 juni van hetzelfde jaar wordt H.
van Reenen te Bolsward benoemd tot
seer, van de kiesver. „Nederland en
Oranje” in het district Leeuwarden. Hij
beveelt mr. Groen v. Prinsterer als can-
didaat voor de Tweede Kamer aan.
1853. Te Bolsward, Jorwerd, Bozum,
Mantgum en enkele andere plaatsen
wordt besloten de gehele Goede Vrijdag
godsdienstig te vieren, zodat niet slechts
als vroeger alleen des avonds de bedie
ning van het H. Avondmaal, maar ook
’s morgens de voorbereiding daartoe,
benevens de bevestiging der nieuwe le
den plaató heeft. Het betreft hier voor
zover het de Avondmaalsviering aan
gaat, een gebruik dat zich in Bolsward
en omgeving ir. de Herv. Kerk tot op
heden heeft gehandhaafd, dit in tegen
stelling met bijv, het Noorden
Friesland, waar men deze
niet kent.
1854. Drankbestrijding te
De plaatselijke afd. van de
tot afschaffing van sterke drank telt
plaatselijk 36 leden.
In hetzelfde jaar verscheen bij H. Bok-
ma te Bolsward: Afscheidsrede van Op-
heusden door Ds. J. W. Felix, o.a. pre-
dikant te Longehouw en Heeg 1855.
Aanbesteed op 28 juli het bevloeren en
begrinten van de weg Bolsward-Tjerk-
werd. Voorheen was dit een modder-
reed.
Op 20 aug. van ditzelfde jaar heeft te
Bolsward plaats de opening van de
Landbouwtentoonstelling in de Broere-
kerk, waar D. Duursma van Drachten
verschillende bekroningen behaalt door
zijn inzending verbeterde landbouw
werktuigen.
1856. Verschenen bij Van Druten te
Sneek: Iets over de Bolswardse Gast-
huis-quaestie of Adres aan den Raad
in ’t geheim gelezen en behandeld ter
vergadering van 22 dec. 1855 met een
woord vooraf door J. J. van Noord te
Bolsward.
Op 18 maart van hetzelfde Jaar leidt
Ds. J. W. Felix te Heeg de bidstond
voor Israël in de Broerekerk te Bols
ward.
Op 13 nov. heeft de verkoop plaats van
het buitenverblijf Monsma-State aan de
Leeuwarder trekvaart te Bolsward.
1857. De gasthuiskwestie (waarover
eigenlijk, wie weet h»t en wie heeft nog
bescheiden) is nog niet uitgevochten.
Op 22 mei ver; -hijnt bij F, Hessel te
