Combinatie huisarts-gemeentearts
stuit op tal
bezwaren
van
de kerkdienst
De tv-uitzending
van
uit de Martinikerk
Brengen districtscommissies uitkomst?
JiBf
Fan de Martinytoer
Zilveren filmpjes
üs hjoed p p
to sizzen
Z O
jr
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
-
J 04e JAARGANG
DINSDAG 31 AUGUSTOS 1965
No. 67
Bolswards Nieuwsblad
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Wymbritseradeel.
a.
b.
c.
d.
(Sikke fan Gosliga)
op
nu koster
le week september 1940
nog
•5<l
Fryske trou en Hollanske dukaten
kin men fier mei komme
Advertentieprijs: 15 cent pet mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Daladier, Reynaud, Mandei en Gamelin
gearresteerd.
Het autobusverkeer moet met 10 ver
minderd. Er zal worden overgegaan tot
het ombouwen van vrachtwagens met
benzinemotor tot wagens met gasgene
ratoren.
Duitse lof voor de Nederlandse admini
stratie, maar het volk is conservatief.
Volgens de Führer zal de oorlog tegen
Engeland met vernietiging van dit land
gepaard gaan. Er moet een eind aan ko
men dat een piratenstaat als Engeland
ruim 450 miljoen mensen min of meer
aan armoede en ellende overlevert.
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Afscheid Ds. M. J. Kosters van de Doops
gezinde gemeente te Bolsward.
Alle Nederlanders boven de 15 jaar zul
len van een persoonsbewijs moeten wor
den voorzien.
12 bommen op Roodhuis, schade aan de
boerderij van Stoffelsma.
Alle vrijmetselaarsloge’s op last van de
autoriteiten ontbonden.
huisartsen/gemeenteartsen hebben
hun huisartsenwerk onvoldoende
60.000 zielen zal
func-
heidszorg verandert het beeld van de
uitvoering van de maatschappelijke ge
zondheidszorg.
Kon van de combinatie schoolarts/ge-
meentearts gezegd worden, dat deze on
gewenst is, van de combinatie huisarts/
gemeentearts is dit niet het geval.
De aan te stellen arts moet geïnteres
seerd zijn in sociaal- en gezondheids-
werk. Hij moet de organisator zijn voor
de andere plaatselijke artsen. Hij moet
geregeld contact met B. en W. onder
houden, een goede instructie hebben en
worden gestimuleerd.
Dit laatste zou kunnen door een dis
trictscommissie.
Deze commissie zou kunnen worden sa
mengesteld uit:
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Een 25 man technisch personeel kwam
er aan te pas de tv-uizending in het ka
der van het I.K.O.R. zondagmiddag tot
een goed einde te brengen. Wij hebben
de uitzending op de beeldbuis gevolgd.
Buitenstaanders moeten wel een overwel
digende indruk hebben gekregen van ’t
gebouw. De uitzending begon met een
opname van de kerk vanaf het Hoog
Bolwerk ter hoogte van het voormalige
Joodse kerkhof.
Hierna kwam koster De Way in ’t beeld
letterlijk ten voeten uit. Met gewisse
stappen trad hij de camera en daarmee
duizenden huiskamers in. Niet onvermeld
mocht blijven, dat er reeds 5 kostergene-
raties De Way zijn. Zo heel Nederland
dat nog niet wist, is dat nu zeker wel
het geval. Welnu koster De Way heeft
al zijn best gedaan de kerk te „verko
pen.”
Wanneer deze uitzending aan het begin
van het seizoen was geweest, zouden er
naast de duizenden die nu reeds kwamen
grif nóg eens duizenden zijn gekomen om
de kerk te bezichtigen.
Vol vuur vertelde hij van de in 1336 ge
bouwde toren, de in 1446 gebouwde kerk
in 1466 gereedgekomen, 68 meter lang,
24 meter breed en dat in een tijd toen
Bolsward nog slechts 1200 inwoners tel
de. Bolsward was Hanzestad, betoogde
koster De Way en als de autoriteiten er
stean op it program mar it keallet wol
swier. En nou wit ik skoan, dat in nije
dyk hiel hwat tarieding freget, dat der
hündert en ien kwestjes by komme en
dat men dy earst allegearre yn kalk en
semint ha moat, foart men oan ’e gong
kin. Mar as men soks wit en sjocht hoe
driuwend de needsaek is, moat men dan
syn planning en persoanielsbileit der net
op öfstimme? De lju fan Rykswei 43
hawwe yn in pear moanne de tarieding
sa fier, dat de earste oanbisteding al
pleats foun hat. Dat giet mei in dei as
hwat los, mar by de Provinsiale Wetter-
steat sit der to min skot yn. En as de
wegen 18de ieuws bliuwe, dan keart men
de needsaeklike Ontwikkeling fan dizze
hoeke op.
Op de Technyske Skoalle hjir yn Boal-
sert geane op it heden fiifhündert lear-
lingen, allinnich op de dei-ófdielingen,
der komme jit hünderten by op de jouns-
kursussen, mar as it net foroaret, dan
fordwynt in great diel fan dizze jonge
minsken strak nei it Westen en Suden
fan it lan, omt hjir de energy fan de
ündernimmers smoard wurdt yn de min
ne en soms strieminne akkomodaesje.
Krekt omt wy hjir geografysk minder
gunstich lizze, moat de aktiviteit fan de
oerheitsynstansjes op in fülsten wêze.
Hwat hast fansels nei oare plakken rólt,
moat hjir hinne sleept wurde. Dat bisef,
yn ’e mande mei in effisiënte organi-
saesje en in heech tempo, is needsaeklik
om de efterstan fan Fryslan lytser to
meitsjen. Wy meije net wer tobek, wy
moatte mei faesje foarüt. r J, de J.
REIS-YMPRESSY’S
Foar hiel hwat jonge en aldere minsken
bigjint dizze wike it nije wurkjier. De
skoallen geane allegearre wer los, de bu
reaux binne wer kompleet, de saken en
fabrieken wurkje wer mei de folie
ploech. Der sille jit in pear simmerdagen
komme, wolle wy hoopje, mar elts wit,
dat de hjerst om it hoekje fan de doar
stiet. De dagen koarte yn, de jounen
wurde langer, de lampe en de tichte gor-
dinen komme yn it plak fan de maklike
stuollen bütendoar. Ën mei dizze sei-
zoensforoaring komt er ek wer nije ener-
100 jarig bestaan Sociëteit Den Hof van
Holland.
Combinatie huisarts/
gemeentearts
EERSTE TRAP VAN DE TITAN
TWEE RAKET TERUG OP AARDE
Amerikaanse zeelui van torpedoboot-
jager „Dupont” hebben ongeveer 1000
km buiten de kust van de Eermuda-
eilanden de eerst trap van de Titan-2
raket uit de Atlantische Oceaan opge
vist. Zoals bekend werd met behulp
van een Titan-2 raket deze week de
Gemini-6 ruimtevaartcapsule gelan
ceerd. Het is de eerste keer dat een
trap van een raket, die een ruimte
voertuig lanceert weer onbeschadigd
door de hitte op aarde terug komt
De
door
tijd om zich aan de maatschappelijke
gezondheidszorg te wijden. Zij zijn als
huisarts niet voldoende onafhankelijk
en het laatste komt temeer tot uiting
bij keuringen en controles alsmede bij
het instellen van een onderzoek naar
de huiselijke omstandigheden. De ge-
sintra en hiel hwat bloeijende doarpen,
mei gans yndustry.
Troch de T.V. opmerksum makke op de
iepening fan in greate meubelshowroom
to Wychen, ha wy yn en om dat plak in
dei trochbrocht en forstomd stien, hwat
der yn koarte jierren opbloeid is. De iene
fabryk nei de oare en hypermodern fan
opset. Mar it wie net oars yn Oss, yn
Schijndel, yn Uden of yn Veghel.
Fabriken mei 600, 800, 1500 man binne
der to finen en der is in tempo yn it for
kear en de bouwerij, dêr’t men hjir ja-
loersk op wêze kin. It mist üs ek net,
dat der mear en makliker fortsjinne
wurdt as hjir yn Fryslan. Yn in plak as
Veghel bygelyks steane wol sechtich,
sawntich moaije hüzen en lükse bunga
lows, sat wy hjir yn Boalsert net ien
hawwe, of it moast dy wêze oan de
Snitserdyk, mar hwat dérfan to sjen is,
kin perfoarst gjin sprekken lije. Hja
bouwe der ek folie sierliker en persoan-
liker as hjirre, mei aerdige fynsten en
nije materialen. En soks soe net kinne as
it beurske it net lije woe. Nei üs ynsjoch
komme wy hjir yn Fryslan in hiel ein
efteroan’. En dan tink ik binammen oan
de greidhoeke, dêr’t yn greate dielen de
situaesje fan de wegen ünbigryplik is.
Der binne wol plannen fansels, mar it
tempo fan ütfieren en klearkommen li-
ket wierlik nearne op. Hoe lang is nou
de dyk fan Boalsert nei Warkum al net
yn ’e pinne? De oanbisteding soe yn ’64
en doe yn ’65 pleats hawwe, mar jit al-
tyd wachtet men op de forlossende died.
Ljouwert-Boalsert,
friese handwerk, de zwavelstokken, de
schaatsen „Fryske redens”, nu met ijzers
vroeger met een rib van een koe of een
walvisgraat, de waskaarsen, zelfs het
touwtje van hout, alles werd de van de
ene verbazing in de andere vallende kij
kers getoond. Toen kwamen de koorban
ken aan de beurt, het oordeel van Salo
mo, St. Martinus te paard, Abrahams
offer, de Heilige familie met gehavende
neuzen (beeldenstorm 1566). Toen nog
een blik op het machtige orgel, daterend
van 1775 en gereedgekomen in 1781, 3
klavieren, 53 registers en een rugposi
tief.
Werkelijk bewonderenswaardig wat de
koster in luttele minuten wist te ver
tellen. Het orgel speelde. De lens was
gericht op de gewelven. Langzaam daal
de de zoeker.
Even bekroop ons de vrees: is de diepst
wel goed bezocht of zit ieder aan het toe
stel. Bolsward leek uitgestorven, het was
óf het een óf het ander. Het bleek beide
later. De kerk was practisch ge
heel bezet en velen zaten thuis te kijken.
Het orgelspel ging aanzwellen. Daar
stond het koor de Martinikantorij en
werd een van Gysberts psalmen aange
geven. Meteen constateerden wij ook de
le regiefout. De tekst stond niet aange
geven en was nu nog door Fries nog
door niet-Fries te volgen. En er was
tegen de achtergrond van de lange zwar
te koormantels toch zo’n mooie ruimte
voor deze tekst geweest. Daar schreed
de kerkeraad binnen en namen de beide
predikanten plaats achter de tafel. De
dominees Kreb en Wouda was aangekon-
digd. De kijkers moesten echter maar
raden wie wie was.
De beide predikanten waren voor deze
gelegenheid gestoken in een nieuwe toga.
Tijdens het gebed zocht de zoeker eerst
devoot de grafzerken om daarna de lens
te richten op de fresko’s in de Maria
kapel. Toen een beeld van de volle kerk.
Er waren opvallend veel kinderen. Eentje
wipte telkens op en neer, hij kwam in
het beeld. Anderen loerden nieuwsgierig
om een hoekje. De camera boezemde
meer respect in dan de beide herders.
Natuurlijk ondergaat een Bolswardse kij
ker een dergelijke uitzending anders dan
een vreemde. Immers het was telkens
een herkennen. Bij de koorleden: Brink-
sma, Monsma, bij de kerkgangers even
zo. Het vaakst in beeld kwam de heer L.
J. de Haan, TV-minded vanaf het eerste
uur. Hij zat dan ook op een strategisch
punt, de hoek bij het middenpad vooraan.
Spoedig legde de kerkdienst beslag op de
kijkers en ging het om de evangeliever
kondiging. Het wende al wat het beeld.
Het werd minder belangrijk. Het Woord
eiste de aandacht, meer dan het oog.
Kleine regiefoutjes ontgingen de kijkers
niet: ds. Kreb die te vlug ging staan bij
het zeggen van de geloofsbelijdenis, toen
weer vlug ging zitten, toen weer verrees.
De camera is onverbiddelijk en kent geen
medelij. Ook niet met de diaken, die druk
moest gesticuleren omdat er met de
volgorde bij de rondgang van het kerke-
zakje kennelijk iets mis ging.
Toen besteeg ds. Kreb de kansel. Zijn
preek over de transfiguratie was boeiend
en voldeed het best met de camera op 'n
afstand, zó zoals de gewone kerkganger
hem ziet. Maar telkens haalde de lens
het beeld heel dichtbij. Dit was wat on
werkelijk. Zó ziet een kerkganger zijn
predikant nooit. Schuin achter de predi
kant was het engeltje. Met de cadans
van de zinnen boog het hoofd telkens
ietwat voorover.
Gekke gedachten (en het mag natuurlijk
niet onder de preek, maar het beeld lok
te het uit): het leek of de predikant tel
kens het engeltje wilde zoenen. Eenmaal
met deze gedachte behebt, kon menige
kijker deze niet weer kwijtraken. En
dan nog iets. De camera onthulde de
stand van des dominees bril.
De houder niet achter 't oor, maar meer
er op. Telkens de vrees, dat de bril in
een onverwacht moment zou afglijden.
Deze dinken maakten het luisteren moei
lijken dan dit voor toehoorders uit de
banken was.
Enkele liederen waren kennelijk voor de
gemeente nieuw.
Het zingen ging wat stroef af en toe. Het
einde kwam wat abrupt, reeds 10 voor
zes, terwijl de radiobode aangaf dat de
dienst zou duren tot 6 uur.
En toch was alles op de minuut gepland.
Een beeld van het vertrekken naar de
Christie van het koor, van de uitgang
van de kerk enz. hadden het totaal beeld
meer afgerond gemaakt.
Al met al was het toch een indrukwek
kende uitzending. Velen hebben er van
genoten of wat meer is er zegen door
ontvangen.
Talrijke reacties kwamen uit alle delen
van het land reeds binnen.
Pij velen zal deze T.V.-dienst
lang in de herinnering blijven.
gy yn it hiele apparaet, dat it maetskip-
lik libben geande haldt. Dy’t it barre
mocht om der ien as twa wike üt to
brekken, sil, neist de oangename kant
fan de rekreaesje, fakentiids ek meiiens
dingen opmurken en Ontwikkelingen
merkbiten hawwe, dy’t hy mei nei hüs
nomd hat. Dingen, dy’t him ek nou net
loslitte, omt hja him frappeard hawwe.
Sa is my ünforjitlik dy nije wei fan
Zwolle nei Amersfoart, foar sa fier dy
al klear is. In machtich stik wurk, hwer-
troch it reizgjen op ’en nij in apart ge
niet is. In wei, sa foislein en sa treflik
as wy yn üs lan net maklik fine sille en
dêrby troch in lansdouwe, dy’t hast net
moaijer kin. Folie autoriders sille it nijs
der al earder ófsjoen hawwe, mar it wie
foar my de earste kear en in hearlike er-
faring. Ek trof my bysünder de situaes
je fan de wegen yn Drinte. As jo der in
jier as hwat net west hawwe, falie jo fan
de iene forrassing yn de oare, binammen
omdat yn dy provinsje de drokte fan it
forkear folie minder is as yn it Westen
en ek yn it Suden.
De forkearssituaesje südlik fan Nim-
wegen, kin yn it algemien gjin sprekken
lije, allinnich Roermond-Sittard is nou
yn oarder, mar fierder binne it alle
gearre twabaenswegen mei slim drok
forkear. Yn Den Bosch wiene hja troch
it oanpakken fan twa rotondes tagelyk,
kompleet mei de boel oan. Der stie in
file fan hjir oan Nijlan ta to wachtsjen.
En it forkear yn it Suden is slim drok.
Hja hawwe der net in inkelde greate
stêd, mar wol mear as tweintich libbene Ljouwert-Drachten,
overleg tussen overheid en particulier
initiatief waardevolle adviezen kun
nen worden uitgebracht en een stimule
rende invloed kan worden gespreid.
Sanitair-technische problemen, welke
problemen zich meestal niet tot één ge
meente beperken, kunnen worden be
studeerd. De snelle ontwikkeling van
de wetenschap en het snel veranderen
de maatschappelijke bestel maken een
coördinatie en een integratie van alle
krachten nodig.
Analyseren wij de taken van een G.G. en G.D. kan komen wij tot: de taken
die voortvloeien uit de wetteljjke taken van de gemeenten (armenwet, besmette-
Ijjke ziektenwet, inentingswet, krankzinnigenwet, wet op de lijkbezorging en
gemeentewet)het adviseren van B. en W., de keuringen en controles (even
tueel bedrijfsgeneeskundige werkzaamheden) van het gemeentepersoneel; de
zorg voor de gezondheid van de bevolking (sclioolartsendienst, ongevallendienst,
zorg voor de geestelijke volksgezondheid, etc. het geven van adviezen aan andere
diensten en het bevorderen van de gezondheid in samenwerking daarmede: bureau
huisvesting, publieke werken, volkshuisvesting, centrale vervoersdiensten, politie,
openbare nutsbedrijven, dienst sociale zaken, G.S.W.-objecten, keuringsdienst voor
waren, farmaceutische inspectie, arbeidsinspectie etc.
Hieruit spreekt wel de betekenis van een G.G. en G.D. voor een stad van om
vang, maar ook blijkt dat de situatie op het platteland heel anders zal liggen.
vb^r gezorgd hadden, dat Bolsward zijn
spoorlijn had gekregen zou ’t zeker zijn
uitgegroeid tot een welvarende industrie
plaats. Nu moet Bolsward het doen met
de Rijkdom der historie.
Vol trots toonde de koster waardighe
den: het borstbeeld van Gysbert Japicx,
de St. Maartenssteen, daterend van rond
1200, vroeger gemetseld aan de buiten
kant van de kerk. Dat De Way in het
vuur van zijn betoog over St. Maarten
sprak als de schutsengel zullen we hem
maar vergeven. Het altijd weer interes
sante verhaal over de eenvoudige hooi-
schipper ontbrak niet. Hierna bracht de
welhaast wereldberoemde koster zijn
(onzichtbare) dames en heren naar de
„wereldberoemde kansel”, in 1662 ge
sneden door Pieter Jurjens, de stads
kistenmaker „uit één boom gezaagd:”
Tientallen malen hebben we
De Way zien rukken aan de ornamenten
om het publiek te overtuigen dat niets
is aangeplakt, niets is gelijmd, alles uit
één stuk”, en steeds bekroop ons de vrees
dat hij net iets te hard zou rukken om
stomverbaasd met een stuk hout in z’n
handen te staan. Ook nu weer was dat
het geval en ditmaal hebben duizenden
kijkers één moment dezelfde vrees ge
kend. Maar verder ging alweer de repor
tage: de dierenriem, de vruchten, dop
erwtjes, bonen, de baars en de snoek, het
Kleinere gemeenten.
De uitvoering van de gemeentelijke
taak op het gebied van de gezondheids
zorg in plattelandsgemeenten is opge
dragen aan veelal niet-vol-ambtelijke
gemeenteartsen en/of niet-medici, dik
wijls in combinatie met particuliere or
ganisaties.
De werkzaamheden van deze artsen
geregeld in een instructie, kunnen van
eenvoudig (behandeling armlastigen,
vaccinaties en doodschouwtot meer
uitgebreid (zoals medewerking bij uit
voering besmettelijke ziektenwet, ver
strekken van adviezen aan B. en W
controle op ziekenhuisopname, etc.) zijn.
Er is echter een onbevredigende toestand
ontstaan. De niet-vol-ambtelijke arts
wordt n.l. door zijn curatieve arbeid
te veel in beslag genomen om deze
taak goed te kunnen waarnemen.
Ook het rapport van de Stichting Fries
land voor Maatschappelijk Werk becri-
tiseerde de niet-vol-ambtelijke gemeen-
te-arts en veroordeelde eveneens het
instituut huisarts/gemeentearts en stel
de ook voor te komen tot vol-ambtelij-
ke functionarissen. In die gemeenten
waar dit niet mogelijk was door een
te gering inwonertal, zou dit kunnen
worden bereikt door het samengaan met
andere gemeenten.
Een bevolking van
nodig zijn, om een vol-ambtelijke
tionaris aan te kunnen stellen.
Hoe echter te denken over de
Het aantal leden van de Nederlandse
Unie bedraagt reeds 2500.000. De leiding
van het gewest Friesland is opgedragen
aan de gewestelijke commissaris J. Pie-
benga, hoofd der school te Oudega-W.
Tot leider van het gewestelijk secreta
riaat is aangesteld Mr. H. W. Kuipers.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Het nut van een districtscommissie is,
dat door haar samenstelling uit le
den die bekend zijn met de regionale
omstandigheden en leden die deskundig
zijn op het terrein van de maatschappe
lijke gezondheidszorg alsmede door
Hwat hat QaJje Skroar
vertegenwoordiger s
meente (n)
vertegenwoordiger(s) van de Kruis
organisatie (s)
arts(en) of gemeentearts(en);;
deskundigen en andere personen
werkzaam op het gebied van de
volksgezondheid.
meenten zouden met het oog hierop
meerdere functionarissen moeten aan
stellen want wanneer één arts is aan
gesteld zou deze in conflict kunnen ko
men met zijn eigen patiënten. Persoon
lijke belangen van de arts komen daar
bij al te vaak in het geding.
De klacht wordt gehoord dat de huis
arts als gemeentearts te weinig tijd
heeft om te adviseren op hygiënisch ge
bied en voor het geven van E.H.B.O.-
cursussen etc. Ook zou de kennis ont
breken over zaken betreffende de al
gemene gezondheidszorg d. w. z. te wei
nig kennis om te kunnen oordelen. De
huisarts zal daarnaast zijn praktijk pri
mair zien en door gebrek aan tijd en
belangstelling niet voldoende op de
hoogte zijn van de problemen.
Verder vragen de preventieve taken
nieuwe eisen die door de huisarts moei
lijk bekeken kunnen worden omdat zij
te veel curatief zijn ingesteld. Door al
deze feiten zijn de huisartsen niet de
aangewezen personen om toezicht te
houden op de gehele gezondheidszorg,
ook niet wanneer deze in handen is van
derden. Daarbij ontbreekt het hen aan
adminstratieve ervaring en statistische
bewerkingen zouden niet kunnen wor
den uitgevoerd. Naast deze gebreken
aan kennis van de algemene gezond
heidszorg wordt de huisarts tevens een
gebrek aan initiatief toegeschoven.
Ten slotte voelen de gemeentebesturen
nog als een zeer groot bezwaar, dat zij
geen keuze hebben in de opvolging bij
overdracht van de praktijk.
Als voordeel voor deze functie huisarts
gemeentearts moet worden genoemd,
dat de huisarts door zijn contact met
het gezin een omisbare figuur is voor
de goede uitvoering van de taak be
treffende de gezondheidszorg, die aan
de gemeente is opgelegd. Door dit con
tact is een optimaleuitvoering van de
preventieve gezondheidszorg mogelijk
en ook ten aanzien van de advisering
kan de gemeentelijke overheid de huis
arts niet missen.
Doordat de huisarts steeds meer deel
neemt aan het preventieve werk, door
de ontwikkeliing van het werk van de
Kruisverenigingen en van het sociale
werk, door de totstandkoming van pro
vinciale instituten en stichtingen als
mede van gemeenschappelijke regelin
gen voor onderdelen van de gezond-
van de ge-
