P er sconfer entie
De Gaulle
van
De Gasthuiskwestie 1856
hark
en
sjoch
roar
bracht weer oude bekrompen, Nationalistisch
standpunt naar voren
Gouden filmpjes
Ringriden
F oarl j oclit ingsdagen
oer it Frysk kostuum
Regelmjittich kriget de Fryske Kultuer-
ried it forsyk om ynljochtings oer it
Frysk kostüm to jaen, sa’t dat yn de
18de en 19de leu droegen woerd.
Fakentiids hat men noch in pear stikken
klean dêr’t men fan tinkt dat dy wolris
by it Frysk kostüm hearre koene, mar
wit men net krekt üt hokker tiidrek sa’n
tipdoek, skelk, jak, rök of mütse is. Dy
forsiken komme foar it greatste part üt
Fryslan seis wei, mar ek Friezen om
utens skine gans niget oan ’e Side dracht
to hawwen.
VRIJDAG 17 SEPTEMBER 1965
104e JAARGANG
No. 72
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
e
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
Hwal hat Cj (l L)
us hjoed p p
to sizzen
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Geen integratie.
De oorlog in Azië.
Txtsse band.
Vervolg.
3e week september 1915
Tot ziens, dit was Hark en Sjoch.
Uitgave: A OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telcf. 2451 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
De nog voorradige ronde stuivers kun
nen worden ingewisseld tegen vierkante
met afgeronde hoeken.
Op het kerkhof te A, omringd door een
gracht stond een bordje met „Verboden
ligplaats.” Door de grapjes die hier over
werden gemaakt en de ergernis die het
bordje verwekte is het thans vervangen
door een bordje: Verboden aanlegplaats.
B. van Manen 25 jaar in dienst bij tim
merbaas Jorritsma.
De heer Haitsma Mulier, ere-voorz. van
de kaatsvereniging „Witmarsum” gaf
de stoot tot een beweging tot bevorde
ring der athletiek in Wonseradeel. Ook
de burgemeester is deze zaak zeer ge
negen.
De Pingjumers willen een ander uurwerk
in de toren.
De geref. kerk te Lollum krijgt een an
der kerkgebouw. De kerk werd te klein,
de gemeente te groot. De oude kerk ligt
al tegen de grond.
In de toestand aan de Paklstaans-In-
diase grens is nog weinig tekening ge
komen. Er wordt hier en daar fel ge-
Huwelijk en praktijk. Voor het eerst
na vele jaren wordt vandaag te Hich-
tum weer eens een huwelijk kerkelijk
bevestigd. Het groene paar vond dit
practischer, dan in de hoofdplaats
Burgwerd. Veel familie komt per bus.
En in Hichtum stopt de bus voor de
kerkdeur. Wat wil men meer?
Het Toerisme stijgt, ondanks alle
wéér-misère. Had b.v. Het Raadhuis
(nee, niet het stadhuis, maar het
restaurant Wielenga van die naam)
verleden jaar in totaal 234 toerbussen
te verzorgen (de uitgestapte inzitten
den uit de aard der zaak), verleden
Hiene wy allegearre ien sin
dan rounen wy allegearre ien wel
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Prijsopgave gevraagd van te leveren
turf ten behoeve van de scholen, het ge
meentehuis en het politiebureau en wel
200 dubbele heet, lange turf (afk. uit
Gron. Veenkoloniën) en 150 dubbele
heet, harde of baggelaarturf (afkomstig
uit de Steenwijker venen). Bewijs van de
veenbaas moet worden overgelegd. Mon
sters met prijsopgaaf aan de secretarie.
derhandelingen over de landbouw in de
E.E.G. had afgebroken. Men zal zich
herinneren, dat deze onderhandelingen
zijn mislukt, doordat de partners, met
Nederland in de voorste gelederen,
slechts met een gemeenschappelijk land
bouwbeleid wilden instemmen indien de
enorme bedragen, welke in het land
bouwfonds zouden worden gestort, tot
de eigen middelen van de Commissie
zouden worden gerekend. Frankrijk, dat
veruit het meeste geld uit het fonds
zou trekken om zijn landbouwpolitiek
te ondersteunen, wenste geen pottekij-
kers en het wenste ook niet, dat de
Commissie er op zou kunnen toezien,
dat Frankrijk geen overschotgraan zou
gaan verkopen aan bijvoorbeeld China.
In zo’n geval mag Frankrijk het ver
schil in de lage wereldprijs en de hoge
Franse prijs aanpassen uit het land
bouwfonds, zödat in feite de partners
Frankrijks graanuitvoer gaan betalen.
En doordat de subsidies aan de boeren
op hoog peil blijven, is er geen vermin
dering van het overschot in zicht.
Het ziet er niet naar uit, dat de part
ners binnen afzienbare tijd zullen capi
tuleren voor Frankrijks eisen inzake
de landbouw, zodat een landbouwbeleid
wel op zich zal laten wachten. Wat
voor gevolgen dit zal hebben voor de
industriële sector van de gemeenschap
pelijke markt valt niet te overzien. Ver
moedelijk zullen de tariefsverlagingen
gehandhaafd blijven en zullen de bond
genoten weinig maatregelen nemen, in
dien Frankrijk op 1 januari in gebreke
blijft bij meerderheidsbesluiten. Maar
de gemeenschappelijke markt bedoelde
meer te z(jn dan een zóne van lage ta
rieven. Men streefde naar een zo alge
meen mogelijke harmonisatie van be
lastingen en arbeidsvoorwaarden en
naar de uitwerking van een gemeen
schappelijke economische politiék. Dat
is nu wel op de lange baan geschoven
en dat is bijzonder jammer, want voor
al die gemeenschappelijke economische
President De Gaulle heeft weer gesproken. Voor de twaalfde maal sinds hij in
1958 aan de macht kwam, heeft hij de pers ontvangen voor het stellen van
vragen, waarop hij de antwoorden tevoren al klaar had. Het is weer een breed
betoog geworden, waaruit de visie van de president, zoals wij die in het algemeen
al kennen, duidelijk naar voren is gekomen. Wij willen in het kort even de punten
nagaan, welke hij heeft aangeroerd.
Over twee maanden zal hij mededelen of hij zich kandidaat stelt voor de presi
dentsverkiezingen van december. Overigens heeft zich ter linker zijde een
nieuwe kandidaat gemeld, namelijk Mitterrand, terwijl de druk van de rechter
zijde op Pinay om zich in het strijdgewoel te wagen, steeds groter wordt.
Heerenveen kreeg waterleiding. De kwa
liteit van het water wordt prima ge
noemd.
De commissie (deze groep technici zon
der vaderland, die aan niemand verant
woording schuldig is) mag volgens De
Gaulle geen macht hebben, want dat
zou leiden tot een federatie, waarin
elk land zijn nationale persoonlijkheid
zou verliezen. Hij stelde daar zoals
vroeger al een confederatie tegen
over, een groepsvorming met veel losser
band. Deze confederatie zou zo moe
ten worden geconcipieerd, dat landen
zoals Engeland en Spanje er ook lid
van zouden kunnen worden. Natuurlijk
kwam ook het Europa tot de Oeral even
om de hoek kijken.
Het vasthouden aan de souvereiniteit
had er in juni toe geleid, dat hij de on-
Ondanks de schaarste van paarden (in
verband met de oorlog) waren op de
paardenmarkt te Workum nog 40 die
ren aangevoerd.
vochten zonder dat de troepen zich veel
verplaatsen. Even ten Zuiden van Kasj
mir woedt al een week een tankslag,
waarbij de Pakistanen zich goed hand
haven. Verder naar het Zuiden drijven
zij de Indiërs zelfs terug en ’t schijnt
dat de opgewonden stemming in Delhi
gaat plaats maken voor rustiger ge
dachten.
Thant, de secretaris-generaal van de
Verenigde Naties, is al in de Pakistaan
se hoofdstad Rawalpindi geweest en is
nu in Delhi. De Pakistaanse vredes
voorstellen, welke hij heeft meegeno
men, komen neer op een wapenstilstand,
een algemene aftocht van Pakistaanse
en Indiase troepen uit Kasjmir en een
volksstemming daar binnen vier maan
den. Aangezien India ervan uitgaat, dat
Kasjmir helemaal geen betwist gebied
is, maar onverbrekelijk met India ver
bonden, lijkt dit op korte termijn geen
basis van overleg.
De gevechten zullen nog wel voortdu
ren, waarbij de grote mogendheden, die
alle militaire leveranties hebben stop
gezet, hopen, dat binnen afzienbare tijd
de voorraden benzine en munitie zullen
opraken.
week werd reeds de 300ste bus van
dit jaar genoteerd.
Niet op rozen zat zaterdagmiddag ’n
commissielid van het concours-hip-
pique te Bolsward, toen hij zich neer
vlijde op de stoel, waar hij gemaks
halve de punaises had klaargelegd
voor het ophangen van de kaartjes
Verschil van smaak. „Ik ha de hap-
kes leaver as de Miss”, zei iemand uit
het publiek, toen Miss Suvel in de
sjees plaats nam naast een prijswin
naar. „Ik soe myn hynders wol foar
har ruilje wolle,” zei echter de man
in de sjees.
Een beetje laf. Iemand smokkelde per
auto een stel jongelui op het terrein
(zonder kaartjes f 3,Tegen
over de politie die hem dit euvel duid
de gaf hij deemoedig toe: „Ik geef u
volkomen gelijk.” Maar toen de po
litie uit het oog was, zei hij: „Boeh!”
Niet erg flink van deze jongeman.
Niet alles goud wat er blinkt. De
gouden zweep, hoofdereprijs' op het
Suvelconcours-hippique was niet op
tijd gearriveerd. Ten einde raad heeft
men toen maar een oude zweep uit
gereikt. Het publiek klapte, had het
niet in de gaten.
„It waer wurdt mylder”, zei een be
zoeker van het concours-hippique za
terdagmiddag toen het begon te re
genen en de paraplu’s opkwamen, ’n
Optimist in opti forma.
Miss Suvel kocht een krant waar
haar foto in stond. Wij vonden het
leuker haar de originele foto van haar
intocht te schenken. Aldus geschied
de. Miss was blij. Niet mis, vond zij
„Rjucht en Sljucht” was de „grote
man” in de suveloptocht. De volgende
avond nog stond hij rjucht en sljucht’
op het terras van de Groene Weide.
De daaropvolgende morgen na de
storm lag hij rjucht en sljucht op
het trottoir en was hij voor de ge-
meentereiniging.
Bolswards Nieuwsblad
Het gerucht ging in Baarderadeel:
Miedema is burgemeester van Win-
sum geworden. Het was nog waar
ook. Alleen het was niet L. S. of B.,
maar Mr. J. P. En het was niet Win-
sum (Fr.), maar Winsum (Gr.).
Kolen tegen kolen. Op de Sneker-
poortsbrug, die voor de helft voor het
verkeer was gesloten stonden ze
tegenover elkaar, kolenhandelaar Pi-
so en groente- (en kool-)handelaar
Bosma. Bosma was eerst, Piso had
voorrang. Geen van de twee wilde
wijken. Er dreigde zelfs een verkeers
opstopping. Ten slotte was het de
groente die het deed. Piso week, zij
het onder protest.
Oude liefde roest niet. Dit geldt ook
voor slager Sytsma. Driemaal is
scheepsrecht. Hij was in het slagers-
vak, werd verzekeringsman, toen
slager te Bolsward, toen kampwinkel-
beheerder te Diever en is nu weer
slager te Arum. Succes, Sytsma!
Een melkbus viel van een slingerende
melkwagen op de Oude Snekerweg
bij Nijland, net voor de voeten van
de wielrijdster mevr. De H. uit Bols
ward. Een valpartij was het gevolg.
Rustig rijden, dan slingert de lading
niet.
Ontgroening. Ondanks de Suvelfees-
ten is de ontgroening gewoon doorge
gaan en hebben de toekomstige leden
van Reholitas heel wat moeten pres
teren. -
Maandagavond was voor hun de laat
ste dag. Op één na werden alle
klooien tot de vereniging toegelaten.
Voor een enkele zal het zeer zwaar
en het heeft maandagavond dan ook
lang geduurd voor de eindbeslissing
was gevallen waarna het feest van
de verbroedering werd gevierd.
Tante Leen, de bekende radio- en T.V.
artiste bracht woensdag een bezoek
aan Bolsward. Woensdag komt zij
weer op de T.V. voor de wedstrijd
Real-MadridFeijenoord.
't Hynder hat ünderfoun:
myn tij sünt lang forroun,
ik kin likegoed noch lüke,
mar ik forlear de striid,
ik reitsje üt ’e tiid,
gjin boer wol my mear brüke.
Hja skaffe har trekkers oan,
de technyk spant de kroan,
al jierren to fornimmen.
stadichoan krije wy dien,
it wurdt net mear forstien,
dat wy de boer trou tsjinnen.
Lykwols wy halde üs sier,
foar it sportyf plesier,
as de parade-bisten.
It blykt elk jier op ’e nij
mei de ringriderij,
dat wy üs plak net misten.
Bliid, yn in iepen wein,
sit in jong pearke kein.
Dit tij kin nimmen keare.
it stlmt üs wünder, bras.
Wy komme skoan fan pas,
hja halde üs yn eare!
’t Hynder wit, ’k doch in hael,
ik stean sa’n dei sintrael,
ja ik mei ’t tankber hearre.
As de ring om ’e pjok gliidt,
ik bin noch net üt ’e tiid,
wy hynders bliuwe waerdearre!
PYT
De Gaulle heeft ook duidelijk gemaakt,
dat de N.A.V.O. na 1969 niet meer op
hem kan rekenen. Hij blijft het Atlan
tisch bondgenootschap wel trouw, maar
alle vormen van militaire geïntegreer
de samenwerking, welke van het Atlan
tische bondgenootschap iets nieuws
maakte, wil hij overboord gooien. Inte
gratie is voor hem het afstand doen van
zijn onafhankelijkheid. En hij wenst ’n
volledig eigen politiek te hebben.
Frankrijk zal de bondgenoot van zijn
bondgenoten blijven zolang de solidari
teit van de Westelijke volkeren nood
zakelijk lijkt voor de eventuele verde
diging van Europa. De Gaulle wenst
overal samenwerking, maar op de keper
beschouwd is dat niets anders dan de
oude bondgenootschappelijke politiek,
die elk land door de eeuwen heen heeft
gevoerd. Bondgenootschappen zonder
permanente militaire samenwerking. De
moderne wapentechniek maakt deze
samenwerking overigens noodzakelijker
dan ooit.
Naar uit Washington verluidt, bestu
deert men daar al plannen om als de
nood aan de man komt, het geallieerde
hoofdkwartier van Frankrijk naar een
ander land, bijvoorbeeld Duitsland,
over te plaatsen. Het zou niet de beste
oplossing zijn, maar aan de andere kant
kan men De Gaulle toch niet kapot la
ten maken wat zovele landen als wel
degelijk noodzakelijk zien.
De linker- en de rechterhand. Een
mevrouw uit Harlingen stapte op de
Bargefenne uit de bus. Ze moest naar
de P. A. Bruinsmastraat. Linksaf een
eind langs de gracht en dan over de
brug, had men haar gezegd. Ze sloeg
de Stoombootkade in en kwam in
Plan-Zuid terecht. Niemand wist
waar daar de P. A. Bruinsmastraat
was. Na urenlang zoeken vond ze het
eindelijk. Ze was doodop.
Laat de klok maar luiden. Niet alzo
in Parrega. Het is niet meer ver
trouwd. Men is bang dat bim-bam,
boem-boem wordt en de toren in zal
storten bij het geweld der klokken
Visa Versa rijdt nu beurtschipper
Horjus naar Groningen. Een prachtig
schip is uit de vaart genomen en ligt
te koop. Een pracht object voor re-
creatiedoeleinden. Wie heeft een voor
uitziende blik en maakt hier wat
van?
Ook de opvatting van de schrijver van
een rechtsgeleerd werk, zekere Huber,
ontkent dit, omdat volgens hem gast
huizen in Friesland proevenhuizen zijn
en geen vreemde gasten herbergen.
Een reeks van proefbrieven van 1584
tot en met 1655 bevatten overeenkoms
ten tussen de proeveniers en de gast
huisvoogden. Tegen een som gelds kre
gen de proeveniers inwoning en spijs en
drank.
Toen het Gasthuis door geldgebrek dit
niet kon volhouden, kochten de voogden
de rechten van de proeveniers af tegen
een jaarlijkse rente.
Na 1684, de inwoners waren toen allen
gestorven, betaalden de voogden een
lijfrente op een gestort bedrag, waar
van een acte werd opgemaakt. Sommi
ge van deze rentetrekkers mochten in
het huis wonen. Deze mensen waren dus
geen armen, want urmen kunnen niet
in hun onderhoud voorzien. Uitdrukke
lijk werd aan de rentetrekkers beduid,
dat het wonen in het huis een gunst
was. Ja, de voogden konden zelfs iemand
die inwoning was vergund, het ver
dere verblyf ontzeggen.
Sommige proeveniers kregen vrijdom
van belasting. Ook dit was geen bewijs
dat deze proeveniers armlastig waren.
Andere proeveniers werkten in dagloon
of werden ondersteund door familie of
diaconie.
Wel gaf het Gasthuis subsidiën aan
armbesturen en andere inrichtingen,
maar dit is geen onmiddellijke armen
verzorging en de stichting kon geen
opgave doen van de ondersteunde per
sonen, zoals de armenwet dat eist.
Op veelvuldige en herhaalde aanvragen
van het Gemeentebestuur en andere
colleges gaven de Voogden ondersteu
ning aan nuttige instellingen, zo richt
ten zij een bewaarschool op ter bevor
dering van het algemeen welzijn en om
de gemeente van meerdere lasten te
vrijwaren.
Ook een uitkering van 499 gulden aan
behoeftigen van alle gezindten in het
jaar 1799 (denk aan de armoede in de
Franse tijd) was een voorbijgaande on
dersteuning en geen geregelde armver
zorging.
De betaling aan de vader in de beijert
voor loon en stroo, zoals geschiedde in
de jaren 1632 tot 1664 is geen bewijs
van armverzorging te minder daar de
beijert niet meer bestond, toen de ar
menwet in werking trad.
Op al deze gronden besloot de recht
bank, dat het Sint Anthoni Gasthuis
niet viel onder de armenwet van 1854.
De voogden wonnen dus en de Gemeen
te moest de kosten betalen.
We willen de lezers van Bolswards
Nieuwsblad de naam van ’n vrouw niet
onthouden, die, al heeft ze niets te ma
ken met de gasthuiskwestie, zoveel te
meer te maken heeft gehad met het
Gasthuis zelf.
In 1684 namelijk, toen de laatste proe-
venier was gestorven en het huis leeg
stond, heeft Swaentie Jansdochter tot
de Voogden het verzoek gericht In het
huis te mogen wonen en een lijfrente te
mogen kopen. Dit werd met toestem
ming van de Overheid Ingewilligd.
In het Rekenboek staat, dat werd ont
vangen de 25 februari van Swaentie
Jansdr. soodanige vier honderd Caroly
guldens voor incoop van een jaarlijks on
derholt tot vijf en vijftig guldens, vol
gens acte daervan gemaeckt.
Swaentie heeft maar kort van haar
kansbrief genoten. In 1687 heeft ze voor
het laatst haar rente getrokken. Toen
stierf zij en het kapitaal verviel aan de
stichting.
Zulke kansbrieven volgden er bij tien
tallen en hierdoor kwam de stichting in
het bezit van de kapitalen, die de rijk
dom van de stichting hebben uitge
maakt.
Swaentie was een vrouw, die haar geld
als bombazijnwerkster had verworven.
Er zijn meer Gasthuiskwesties geweest.
De nu behandelde was zeker een van dc
'i.'lcngrijkste.
Foar dejingen yn Frysl&n, dy’t hwat
mear oer it kostüm witte wolle, haldt de
kostümkommisje fan de Fryske Kultuer-
died op 8 en 15 oktober yn it Kunstsin-
trum Frinsetün to Ljouwert foarljoch-
tingsdagen.
It is de bidoeling dat yndividuële per
soenen en klobkes yn ’e gelegenheit steld
wurde in praetsje fan ien fan de leden
fan de kostümkommisje by to wenjen.
Dêrby sille dan dia’s fortoand wurde,
wylst mei in lytse ütstalling fan ünder-
dielen, dy’t by it Frysk kostüm heard
hawwe, ien en oar noch fierder taljochte
wurde sil. Ut ünderfining wit men ntl.
dat der gauris froulju binne dy’t by in
tipdoek graech in skelk meitsje wolle of
in jak hawwe en dat mei in bypassende
rök oanfolje wolle, wylst wer oaren wit
te wolle hoe’t Md materiael wosken en
opburgen wurde moat, ensfh.
De kommisjeleden sille bisykje al dy
fragen to bianderjen. Slagget dat deselde
dels net, dan sil der sa gau mooglik in
skriftlik advys ütbrocht wurde.
Op beide dagen hopet de kommisje twa
klobkes üntfange to kinnen, ntl. moarns
fan 10 oant 12 en middeis fan 2 oant
4 üre; de tagongspriis is f 0,50. It is wol
nedich dat dielnimmers harren yn it
foar op jowe.
Dat De Gaulle over de E.E.G. en de
N.A.V.O. zou spreken, werd algemeen
verwacht. Dat hij alle schuld van de
breuk in de E.E.G. naar aanleiding van
het landbouwbeleid op zijn partners
gooit, is niets nieuws. Maar duidelij
ker dan ooit eiste hij nu een herziening
van het verdrag van Rome, dat de
grondwet van de E.E.G. is. In dit ver
drag zijn enkele supranationale elemen
ten opgenomen, daar men er van is
uitgegaan, dat een nauwe samenwer
king niet door een van de partners zou
mogen worden gesaboteerd. Vandaar,
dat na een aantal jaren, en wel met
ingang van 1 januari 1966, een aantal
besluiten niet meer door de raad van
ministers van de Zes met algemene
stemmen behoefde te worden genomen,
maar met een overigens gekwalificeer
de meerderheid van stemmen.
Dat nu dat Frankrijk gebonden zou
kunnen zijn aan besluiten, waaraan ’t
zijn goedkeuring niet had gehecht is
een doom in De Gaulle’s oog.
Deze bepaling moet worden herzien,
want, zo zeide hij, dit was in strijd met
de Franse grondwet, die de souverei
niteit aan het Franse volk voorbehoudt.
De rechtbank te Sneek bestond uit: mr.
G. Andreae, president; J. H. de Sitter
en M. van Helcoma, rechters; P. S.
Neijen, officier en J. W. Kleinschmidt,
griffier.
politiek met een gecoördineerd inves
teringsbeleid zou in de economische
chaos heilzaam hebben kunnen wer
ken.
Rome, een overzicht tijdens de ope
ningsplechtigheid van de vierde zitting
van het tweede Vaticaanse concilie.
Volgens de rechtbank was het Gasthuis
niet een instelling van weldadigheid,
zoals de Armenwet van 1854 bedoel
de.
Het Gasthuis heette ook wel Convent
of Proevenhuis, zodat uit de naam niet
blijkt, dat er armen in verzorgd zijn.
