de uitreiking
de
Vrijdag
van
a.s
Gysbert Japikspriis
100 jaar Bolsward
Opening Fryske Boekewike
mar
worden zal
hel verleden ligt het heden,
het nu wat
in
in
Fan de Marl in y loer
Zilveren filmpje?
Iljerst
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
üs hjoed p p
to sizzen
iiiniiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
DINSDAG 5 OKTOBER l%s
104e JAARGANG
No. 77
-1
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
- Vs
ff'
i
-
-
Verschijnt DINSDAGS en VRI [DAGS
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Ilindeloopen, Wonseradeel, Workum
Dr.
1891.
(Ut: „Slj. en Rj.”)
Tj. de J.
7
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Uitgave: A. OSINGA N V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adress
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
SAMENZWERING TEGEN
SOEKARNO
In stik as trije manlju
Sieten yn ’e tram
Hja wiene lep’ne keareis
Sa echt fan Fryske stam
De reis gyng nei Boalsert
Nei Eardmans syn sigaresaek
Der koene hja ’t bést torjocht:
Foar eltse pong en eltse smaek.
Wij schrijven welbewust van „aan een
werk”. Het is bij deze prijzen, die, wat
de geldswaarde betreft, inmiddels zijn
verhoogd tot een belastingvrij bedrag
van f 1500,— n.l. zó, dat deze worden
Earmoed is gjin skande
Under de hündert mlnsken dy’t dat sizzo
binne gjin tsien dy’t it sikerwier leauwe
Finnen, fortrape troch hynsders
en kij,
Gerslên mei gieljende stannen.
Greppeljende, leikjende manlju yn
’t fjild.
Pleatsen mei glinsterjende pannen.
Doarpen mei buorrens, forlitten
en stil,
By de brêge hwat freonen en sibben.
Hja binne op jierren en heukerjend
en kald;
In byld fan de hjerst fan it libben.
W. L.
2e week oktober 1940
Abonnementsprijs f 2 65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Kij mei dekken, yn ’t smodzige lan,
Jisters mei kweazjende modder,
Gersweincn, kreakjend lans drid-
zige reden
Einen, dy’t sykje yn ’e slobber.
SAMENZWERING TEGEN SOEKARNO?
Zo staan dus Bolsward dit jaar toch al niet gespeend van feest- en herden
kingsdagen weer twee hoogtepunten te wachten. Week aan week zullen de
„pompeblêdden” weer van de aloude Martinitoren wapperen.
Vrjjdag a.s. is dit ter are van de uitreiking van de Gysbert Japikspriis aan de
heer Jan Wijbenga, jong en enthousiast Fries dichter, die nieuwe paden wist te
bewandelen en eindelijk erkenning vond. Tegelijk ook wel een beetje ter gelegen
heid van de opening van de Friese boekenweek.
Volgende week donderdag is het opnieuw feest in Bolsward, dan n.l. is de tra
ditionele Bolletongersdei weer aangebroken.
Djakarta: President Soekarno werd de laatste jaren voortdurend beschermd.
De situatie is thans nog onduidelijk.
In het Weeshuis te Bolsward zal een zes
tal oorlogswezen worden opgenomen.
Unicum koffiesurrogaat 35 ct. per half
pond. Koffiebranderij Van der Plaats,
Bolsward.
Benoemd tot hulpprediker bij de evan
gelisatie te Wommels, kand. P. J. Geer-
ling Jr. te Oude Wetering.
Nou’t de nije hiernoarmen oer de hiele
liny tapassing fine en der alle dagen
mear hierders komme, dy’t hjir ünder
falie, wurdt men gewaer, dat ek op
dit terrein de goune net mear is hwat
er west is. Mei oare wurden, ek hjir is
de stiging fan prizen net mear to kea-
ren. Foar in knappe pleats komt men
op it heden sahwat op hündert goune
de pounsmiet of derby om.
It lên yn dizze hoeke docht om en de
by sechtich goune, de bidriuwsgebou-
wen likernóch fiif en tweintich en it
wenhüs tsien oan fyftsjin.
By in Side pleats leit dit fansels hwat
leger allegearre en by in moderne, nije
dit kapitaal dus gjin 2 helje.
De wanforhalding tusken keap en hier
duorret al sünt de oarloch. Yn dizze
tweintich jier binne de baten foar de
eigners fan buorkerijen net mear as de
helt west fan hwat hja by in redelike
regeling wêze moasten. Hja krigen dus
de helt to min en dat bitsjut oer it
hiele lan rekkene hünderten miljoenen.
Lit ik nou foart sizze, dat dizze skea
net komt is yn de büsen fan de hierde-
boeren. Dat liket miskien wol sa, mar
dat is sa net.
Hwant de hierdeboer hat yn syn, troch
de regearing fêststelde molkpriis, ek
net mear krige as dy forplichte hier
oanjoech. De kostpriis rekkene net mei
de echte kosten, mar mei dy offisiële
hierpriis. Dit barde om de molkpriis sa
leech mooglik to halden. Yn it algemien
kin men sizze, dat de eigners der skea
fan hawn hawwe, sawol de eigen boeren
as de forhierders en dat de bierdeboe-
ren der gjin foardiel fan hawn hawwe.
It foardiel kaem oan de konsumint en
wie lange jierren in bilangryk ünderdiel
fan de regearingspolityk om de kosten
fan it libben en dêrmei de leanen op in
bipaeld niveau to halden.
De gefolgen foar de lanbou seis wiene
negatyf. In bidriuwstüke, dy’t net lean-
net, sil syn outillaezje foralderje en for-
sleaukje litte. Nij kaptael wurdt der
net of hast net yn stutsen, it bliuwt by
it heechnoadige ünclerhald en fakentiids
seis dat net. In jiermannich kin dat
trochgean, mar op den dür fynt men
de rekken ünder yn de koer. En as it
dan moatten wurdt omt der oars ünge-
lokken barre sille, dan stiet men foar
ünoplosbcre fragen.
De eigner heart it to dwaen, mar kin
of wol it net. De hierder wol it och sa
graech, mar kin ek net mear as safolle.
Rüzjes en üniennichheit komme er da-
geliks üt fuort en beide partijen miene
yn har rjucht to stean.
Hegere ynstênsjes binne dan twongen
ütslütsel to jaen en it bifredicht gjin-
ien fan beide. De hierder wiist op hwat
hy allegearre dien hat en bitelle, de
eigner leit syn rekkens oer en lit sjen,
dat hy foerst to min rendemint oerhêldt
en beide hawwe gelyk. Hwant de basis
doocht net. It hiele systeem fan de kost-
priisbirekkens is in fiktyf systeem, dat
ütgiet fan in dream. De dream, dat it
mooglik is in bidriuw to lieden, sünder
de reële produksjekosten to forgoed-
zjen. Dat kin neame oars ta liede as
dat eigner of hierder of allebeide dat
tokoart bilije moatte. En hwer’t de kos
ten fan dat ündcrhald alle jierren heger
wurd en de needsaek ta moderni-
searen alle jierren tanimt, is der hast
gjin pleats mear of dizze saek leit
skean en bryk.
De hoop, dat minister Biesheuvel op dit
punt nouris in reële en rjuchtfeardige
polityk fiere soe, is oan hjoed ta net
forwêzenlike.
En dêrmei bliuwt de druk op it agra-
rysk bidriuwslibben hast permanint.
Mei alle gefolgen dêrfan, sawol op de
situaesje fan ’e bidriuwen as op de men
taliteit fan de boerestAn. Beide binne
negatyf en biede gjin ütsicht op in re
delike takomst. En dat is yn in situaesje
fan algemiene en stigende wolfeart,
hweryn Nederlên forkeart, swler to for-
tarren.
Ml
I
I
„SKAED OER IT LAN!”
riaal voor
Bolsward.
pleats wat heger. Mar trochstrings
komt it op sahwat hündert goune de
pounsmiet. De eignei- fan sa’n spul, siz
fan 75 pounsmiet, bart dan bruto 7500
goune hier. Hjir moatte dan alderearst
de grounlêsten, de wetterskips- en pol-
derlêsten, de bimeallingslêsten, de we-
genbilêsting en gam's de baetbilesting
foar wetter of elektrisiteit fan bitelle
wurde. Fierder de heale premy fan bran-
en stoarmskea-forsekering en it ünder-
hald.
Foar dit ünderhald rekkent de Sintrale
Grounkeamer foar beide partijen troch
strings 20 goune de h.a., dus 550 goune
foar elk. It is düdlik, dat in saeklike
rekken ek in bipaelde ófskriuwing op
de gebouwen opnimme moat, hwerfoar
minstens 1500 goune (1 fan de nij-
bouwearde) nomd wurde moat. Docht
men dat net, dan makket men jin seis
hwat wiis. It ien mei oar komt hjir
op del, dat it netto rendemint lang gjin
7500 goune, mar heechstens 5000 goune
is.
Stelt men der dan de wearde fan dat
bidriuw neffens de tsjintwurdige pri
zen foar oer, dan kloppet de rekken
lang net. Yn de öfroune wike hat hjir
yn Easterein in pleats yn publike for-
keap west, hwerfan de perselen lan bi-
skreaun binne fan 3300 oant 3800 gou
ne de pounsmiet. Dit is wol in rekord,
tinkt my sa. Mar as ik in lanpriis fan
2500 goune oannim, dan sit ik grif net
oan de hege kant yn dizze hoeke. De
wearde fan in knappe pleats mei 75
pounsmiet lên komt dan foar de gebou
wen op 75000 goune mei derby 75 x 2500
187.500 of meiïnoar op 262.500. Mei
in netto-opbringst fan 5000 goune kin
1894. Ds. M. E. van der Meulen houdt
voor het Friesch Genootschap een le
zing over Samuel van Haringhouck.
Op 2 mei komt uit de voorgevel van
een huis te Bolsward een mes te voor
schijn met de naam Ippe Willemssoon,
wat in verband wordt gebracht met de
legende dat een jongen bij het spelletje
varkensslachten door een ander werd
vermoord.
1893. Op 12 juli verscheen „Debat over
het privaat bezit, gehouden 17 mei 1893
in de Doele te Bolsward tussen A. van
Emmenes en Ds. Kruijswijk.
Op 31 juli werd aanbesteed het mate-
1887. Op 11 juli verscheen bij B. Cu-
perus te Bolsward: Een kijkje in Ame
rika, door J. van der Veen te Grand
Rapids.
Te Bolsward werden in het afgelopen
jaar 16003 vierden en 470 achtsten bo
ter aangevoerd.
1892. Op 4 febr. spreekt L. G. Borduin
van Joure te Bolsward over „Naar en
door Amerika”.
Bolswards NieuwsMai
en Wymbritseradeel.
1888. Mr. U. H. Huber te Leeuwarden
bepleit te Bolsward de a.r. beginselen.
Voorz. was Ds. Griethuyzen te Burg-
werd.
Op 21 maart werd te Bolsward ge
opend de stoomwolspinnerij van C. G.
de Groot.
De Gereformeerde gemeente Bolsward
koop een pottenbakkerij aan de Bar-
gefenne om er een kerk te bouwen, n.l.
op 27 juli. Vraag: Is dit plan niet door
gegaan
Op 29 okt. verscheen bij P. de Jong (de
oorspronkelijke uitgever van ons blad)
„O, dy studinten”, troch B. S. Hylke-
ma.
1895. Opstel in de Leeuw. Courant over
het gerestaureerde raadhuis te Bols
ward, ingewijd 18 sept.
Op 27 nov. verscheen bij B. Cuperus te
Bolsward: Pier en Pierkje, Fryske foar-
dracht met sang en pyanomuzyk fan
L. J. Timmer, muzykmeester dêrre.
(Ook naar L. J. Timmer is in plan
Noord H een straat genoemd).
1896. Verschenen bij K. Falkena Bzn.
te Bolsward: Het raadhuis te Bolsward
(1614-1896) door Ds. M. E. van der
Meulen.
1897. A. W. Eisma te Wolvega en C.
W. Eisma te Bolsward kopen te Nijela-
mer 43 ha uitgeveende plassen ter
drooglegging.
1898. Bij het afgraven van een terp
aan de Bolswarder vaart worden 30 ge
raamten gevonden, te dicht bij elkaar
om aan een kerkhof te denken.
Op 10 aug. verscheen bij K. Falkena
„Wereldvrede”, een ernstig woord aan
het gehele Nederlandse volk bij de a.s.
huldigingsfeesten, door J. Kuiper, H. d.
School te Schraard.
Op 10 nov. (St. Martensjoun) Bolleton
gersdei op het Blauwhuis (thans hotel
de Wijnberg). Muziek en dans bij H.
Postma, aldaar.
Op dezelfde dag: verschenen bij P. de
Jong: Drevcs Uitterdijk: Naar de Sa
hara, reisschets.
1899. Op 22 febr. schenkt de familie
Harkema Mulier aan Bolsward 5 schil
derijen, voorstellende de vroegere toe
standen aldaar, o.a. De Vierschaar met
de stedelijke schutterij bezet tijdens het
oproer in 1848.
Op 6 dec. werd het eeuwfeest gevierd
van het Bolswarder Nutsdepartement.
Vooral ten behoeve van de niet-Friezen
hier nog even een korte uiteenzetting
over de beide hoogtepunten van a.s.
vrijdag.
In 1947 is door het provinciaal bestuur
de Gysbert Japikspriis ingesteld, be
staande uit een bedrag van f 750,— en
een oorkonde toe te kennen aan die
Friese auteur, die zich in het afgelopen
jaar het meest heeft onderscheiden.
Het is een initiatief van het toenma
lig gemeentebestuur van Bolsward, met
name dan burgemeester J. G. S. Bruin-
sma te danken geweest, dat de uitrei
king van deze naar Bolswards dichter
Gysbert Japiks (1603-1666) genoemde
prijs zij het dan bij wijze van proef
in Bolsward werd uitgereikt.
Er werd voor een dermate passende en
tourage gezorgd, dat men algemeen
van oordeel was, dat de uitreiking te
Bolsward moest blijven.
Dit was ook het geval, toen naast de
literaire prijs onder de benaming van
Dr. Joost Halbertsmapriis een z.g. gea-
kunde (heemkunde) prijs werd inge
steld.
Ook deze prijs werd te Bolsward voor
de eerste maal met zoveel sfeer uitge
reikt (n.l. aan Gerrit Knop, de Ter-
schellinger schrijver, bij welke gele
genheid o.a. Terschellinger volksdan
sers naar Bolsward kwamen) dat men
opnieuw van mening was, dat ook deze
prijsuitreiking in Bolsward diende te
geschieden. Met enig recht overigens:
ook Dr. Joost Holbcrtsma (broer van
de Grouwster dichter Dr. Eeltje Hal-
bertsma) was geruime tijd Bolswarder.
Hij was n.l. predikant bij de Doopsge
zinde gemeente.
De beide prijzen hebben in de loop van
nu bijna 20 jaar geschiedenis gemaakt.
Werden ze aanvankelijk ieder jaar toe
gekend, zelfs twee prijzen op één dag,
spoedig bleek, dat dit toch wel wat te
veel van het goede te zijn.
Men besloot de prijzen bij toerbeurt
toe te kennen, het ene jaar de Gysbert
Japikspriis, het volgende jaar de Dr.
Joast Halbertsmapriis.
Ook kwam er nog een nadere afspraak
bij. De ene keer wordt de Gysbert Ja
pikspriis toegekend aan een dichtwerk,
de volgende maal aan gepubliceerd pro
za.
Dit jaar was het dus weer de beurt aan
een Friese dichter. De eerstvolgende
proza-prijs wordt uitgereikt in 1967,
zodat merkwaardige omstandigheid
in het Gysbert Japiksjaar 1966 er
géén Gysbert Japikspriis wordt uitge-
reikt, tenzij het provinciaal bestuur een
uitzondering gaat maken.
Ook wat betreft de heemkundeprijs is
er een onderscheid gemaakt. Het ene
jaar is dit vooc zuiver wetenschappelijk
werk, een volgende 'keer voor een
„sneuper” (amateur).
Natuurlijk zijn er grensgevallen, zoals
bijv, verleden jaar, toen aan Ds. J. J.
Kalma de piijs werd toegekend voor
zijn historisch werk „Om Gysbert Japiks
hinne”, een werk, dat weliswaar geen
nieuwe wetenschappelijke conclusies
stelt, maar toch wel méér is dan dat
van een „sneuper”.
Merkwaardig ock, dat de Dr. Joost Hal
bertsmapriis dus toegekend werd aan
een werk over Gysbert Japiks.
1889. Een belangrijk bericht: Op 9
april werd de bouw der zuivelschool te
Bolsward aanbesteed.
Het z.g. boekenmaal, soms in de vorm
van een koffiemaaltijd, dan wel in de
vorm van een koud buffet, dit jaar bij
wijze van experiment, als „broadtsje-
feest”, is steeds weer een gezellig tref
punt voor schrijvers, dichters, uitgevers
boekhandelaren, illustrators, enz.
Het artistiek avondprogramma is nog
steeds in het stadium van het experi
ment.
Er is toneel gebracht, er zijn cabaret
avonden gegeven, soms was er een de
clamatie of poppenspel. Ditmaal zal ’t
een bont programma zijn, dat al impro
viserend ontstaat en verzorgd zal wor
den door leden fan it Frysk Kunstners-
boun.
Hoe dan ook, Bolsward heeft a.s. vrij
dag zijn naam als stad der Muze hoog
te houden.
Daarom: niet alléén de pompeblêdden
van de toren, maar óók van de gevels!
toegekend aan een geleverde prestatie,
niet zozeer aan de schrijver als persoon,
al legt eerder gepubliceerd werk soms
wel gewicht in de schaal.
Dat de prijs wordt toegekend aan een
werk en niet aan een persoon, blijkt
bijv, ook uit het feit, dat er wel eens
een prijs posthuum is toegekend, n.l.
voor een werk dat pas na de dood van
de auteur verscheen, zoals bijv, destijds
aan Nyckle Haisma.
Eenmaal is het voorgekomen, dat een
prijs moest worden gedeeld, n.l. toen
twee auteurs hun gezamenlijk geschre
ven boek zagen bekroond, n.l. De Ge
schiedenis van de Friese landbouw, door
Obe Postma en J. J. Spahr van der
Hoek.
Een andere bijzonderheid: Dr. Obe
Postma is tot op dit moment de enige
auteur, die zowel de Gysbert Japikspriis
Op 1 aug. wordt te Bolsward
de driemaandelijkse cursus voor meisjes
aan de zuivelschool te Bolsward ge
opend.
Op 27 okt. houdt Dreves Uiterdijk te
Bolsward een Friese lezing over zijn
herbarium voor de Fr. Tuinbouwvereni
ging te Leeuwarden.
Op 4 mei wordt te Bolsward aanbesteed
de bouw van een Dolerende Kerk. Op de
27e van dezelfde maand is er terpaarde
verkrijgbaar op de terp van Ugokloos-
ter.
Op 13 dec. verscheen bij G. M. Markel-
bach (al wéér een Friese uitgever) het
eerste nummer van „Sljucht en Rjucht”
onder redactie van Waling Dykstra.
kreeg toegekend (n.l. voor zijn dicht
werk) als voor zijn geschiedkundig
werk.
Het is ook eens gebeurd, dat een auteur
de prijs heeft geweigerd, met het mo
tief, dat hij zich zelf niet deze eer waar
dig keurde. Ook eenmaal gebeurde het
dat een schrijver wèl de prijs in ont
vangst wilde emen, echter niet met
officieel vertoon.
Zo is het ook eenmaal gebeurd, dat de
opening van de Friese Boekenweek, die
in de regel als vervolgstuk op de prijs
uitreiking inhaakt (zij het dan door een
andere instantie georganiseerd, n.l. de
Stifting „It Fryske Boek”) in Leeu
warden en dus niet in het Friese schrij-
vers-Mekka Bolsward plaats vond, maar
dit werd geen succes.
De opening van de Friese boekenweek
heeft enerzijds een wijdvermaarde tra
ditie, maar zoekt anderszijds nog steeds
om de definitieve vorm.
X..
Hwat hat Qabe Sfc
Djakarta: (vlnr) luchtmaarschalk
Omar Dani, minister Soebandrio van
buitenlandse zaken en admiraal Mar-
tadinata, die worden genoemd als le
den van de „revolutionaire raad”, die
tegen de samenzwering zou zijn.
de raadhuisrestauratie te
i.
f
