Indonesië dreigt tweede zuid-
Vietnam te worden
Vleugels, linker of rechter, kunnen
rol spelen
een
in elke partij
hark
en
sjoch
Engeland wenst geen apartheidspolitiek in Rhodesië
Hwat ut Qabe Skroar
VRIJDAG 15 OKTOBER 1965
104e JAARGANG
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymb ritser ad cel.
us hioed p
to sizzen
x<<
J"-
1 -■
c'
No. 80
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Johnsons gal.
werd geformu-
zo
Verkiezingen.
Rhodesië.
Eigen glazen
Net
Het gebeurt maar zelden, dat in Nederland regelingen b(j de algemene politieke
beschouwingen, zoals wij die deze week hebben gehad,, ten val worden gebracht.
Het kan er weliswaar heet aan toe gaan, zoals ook deze week, en de temperatuur
in de Tweede Kamer kan hoog oplopen, maar dat wil nog niet zeggen, dat de
zaak ook springt. Dat heeft verschillende oorzaken. Nederland heeft nu eenmaal
vele, vele partyen (in de Tweede Kamer zijn er liefst tien vertegenwoordigd),
waarvan er echter geen één groot genoeg is om de dienst uit te maken. Wil er dus
een regering worden gevormd, dan moeten daarvoor verscheidene partijen met
elkaar samenwerken. Zo’n samenwerking komt veelal moeizaam tot stand en
het is dus begrijpelijk, dat de partyen er niet snel en gemakkelyk toe overgaan
die weer te verbreken.
Uitgave: A. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18 30 uur 2660 of 2335
(05157)
vechten. Wij gaan liever strijdend ten
onder dan dat wij op handen en knieën
uit ons land wegtrekken, was zijn stand
punt.
Dat hij eenzijdig de onafhankelijkheid zal
uitroepen is overigens op het ogenblik
van schrijven nog niet helemaal zeker,
aangezien er nog enkele mogelijkheden
van voorbehoud zijn.
Verkiezingen in Turkije hebben een forse
overwinning bezorgd aan de Rechtvaar -
digheidspartij, die vermoedelijk de ab
solute meerderheid heeft behaald.
Zij is de opvolgster der Nationale par
tij, die zovele jaren na de oorlog in Tur
kije aan de macht is geweest, maar die
’t slachtoffer is geworden van de staats
greep van de militairen in 1960, welke
premier Menderes en een aantal andere
politici het leven heeft gekost. De mili
tairen pousseerden de oude partij van
Kemal Ataturk, de republikeinse partij
Inspiratie. Aan journalisten van dag
bladpers en plaatselijke pers, was de
taak toebedacht, om de standwerkers
te beoordelen. In tegenstelling met de
stille kramers, die dus door dames
werden beoordeeld, wordt door de
standwerkers meer het mondje ge
roerd. Toon Hermans is o.a. in de
leer geweest bij een beroemde stand
werker, namelijk Gijs Klei. Hij is
mijn inspirator geweest, zegt Toon
Hermans altijd.
onder Inönü, die het toch niet heeft kun
nen bolwerken.
Het grote probleem is nu of de militairen
zich zullen neerleggen bij deze uitslag,
want lang hebben zij zich verzet tegen
een aan de macht komen van de opvol
gers van Menderes, uit vrees ook voor
ondermijning van hun eigen positie.
Of de militairen zich bij de uitslag van
de verkiezingen zullen neerleggen is ook
een probleem in Brazilië, waar de linkse
oppositie, die oud-president Kubitschek
bejubelt, bij de gouveneursverkiezingen
aanzienlijke winst heeft geboekt.
President Branco heeft verklaard zich
aan deze uitslagen te willen houden maar
bij de officieren is een „harde lijn” die
hiertegen in verzet komt.
komt doordat de politieke partijen in
Nederland de grotere althans
geen echte politieke partijen zijn.
Wanneer men het vijftal grotere groe
peringen ziet kvp, pvda, arp, chu en
wd dan zijn drie daarvan kvp,
arp en chu gegrondvest op een ge
loofsovertuiging. Het is nu eenmaal zo,
dat men over bepaalde politieke ideeën
verschillend kan denken als men toch
hetzelfde geloof heeft. Pvda en vvd
gaan, als socialistische en liberale groe
peringen, wel van een bepaalde poli
tieke grondstelling uit, maar dat blijkt
WINTER IN RUSLAND
Moskou: In Rusland, Noord-Zweden
en Finland is de winter Ingevallen. Op
het Rode Plein in de Russische hoofd
stad zijn de eerste sneeuwballenge
vechten geleverd
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent pet mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Cadeau, dat duur bleef. De kroonprins
bood als geschenk het ziekenhuis gas
verlichting aan. Daarmee zat de di
rectie wel wat in de maag. Gas was
namelijk duurder dan petroleum, dat
men tot nu toe gebruikte. En de
kroonprins zou de gasrekening wel
niet betalen, meende men.
Het Indonesische leger Is begonnen aan een grootscheepse politieke zuivering na
de opstandige actie van 30 september. De verbittering onder de generaals is groot,
nu zeven van hen de dood hebben gevonden en deerlijk verminkt zyn teruggevon
den. De zuivering richt zich vooral in linkse richting en naar verluidt zijn al onge
veer 1500 communisten gearresteerd, afgezien nog van de 2000 opstandelingen die
In Midden-Java met de wapens in de hand zijn aangetroffen.
De anti-communistische gevoelens onder de bevolking laaien op, vooral in Djakar
ta, waar vooral de Mohammedaanse bewegingen zich roeren. Djakarta is weer
het toneel van veel beroering, maar de betogingen zijn nu niet gericht tegen de
Verenigde Staten of Engeland, maar tegen de communistische partij, waarvan het
partijgebouw in brand is gestoken. Men hoort al roepen: Leve de Ver. Staten.
Bisykje de laster to smoaren
dan sil er yn it libben bliuwe
De aandrang om de communistische par
tij te verbieden, die van de bevolking en
een deel van de generaals uitgaat, is
groot, maar tot nu toe zijn alleen linkse
bladen verboden. Sukarno, die eindelijk
weer van zijn zomerpaleis in Bogor naar
de hoofdstad is teruggekeerd, heeft voor
al aangedrongen op behoedzaamheid en
eenheid. Hij keerde zich tegen wraak
nemingen en het ziet er niet naar uit,
dat hij de communistische partij zal ver
bieden. Zij zou er ook niet ongevaarlijker
door worden.
Hoe liggen nu de machtsverhoudingen na
de beroering? Het leger eiste de liquida
tie van de communistische partij, die
steeds aan invloed aan het winnen was
en rondliep met plannen boeren en ar
beiders te bewapenen, waardoor de
machtspositie van het leger zou worden
aangetast. Het kabinet heeft hieraan
weerstand geboden en het leger schijnt
zich bij het standpunt van Sukarno te
hebben neergelegd.
Betekent dit, dat Sukarno’s macht nog
even groot is als voorheen? Vermoedelijk
niet. Het leger schijnt Sukarno niet te
willen missen als de grote leider van de
revolutie, als de figuur die er als geen
ander in is geslaagd de Indonesiërs het
gevoel van een zekere eenheid bij te
brengen. Maar Sukarno zal zeker niet
meer de vrije hand hebben in zijn even-
wichtsspel tussen leger en communisten,
die voorlopig als officiële machtsfactor
in Djakarta wel uitgeschakeld zijn.
Bolswards Nieuwsblad
Dat wilden ze graag zien. De kroon
prins van Djocja bezocht, zo lazen we
ergens, 60 jaar geleden met groot ge
volg, een zendingsziekenhuis. Zijn ge
volg had vooral oog voor de instru
menten, waarmee armen en benen
konden worden geamputeerd. Het
speet hen, dat er op dat moment niet
net een operatie plaats vond.
Veel van de Amerikaanse aandacht
wordt op het ogenblik in beslag geno
men door de galblaas van president
Johnson. Johnson is vorige week vrijdag
aan galstenen geopereerd en volgens de
berichten is hij al flink aan het herstel
len. Enkele uren, nl. gedurende John
sons narcose, is vice-president Humphrey
belast geweest met de opperste leiding
van de Verenigde Staten, maar kort
daarop was de president al weer actief
met het voeren van gesprekken en het
ondertekenen van wetten.
De Amerikanen schijnen erop gesteld te
zijn te geloven, dat hun opperste leider
de indruk van onverwoestbaarheid
maakt.
Een uur verschil. Wie j.l. zondag
voor de radio maar B.B.C.-program-
ma’s wilde luisteren, kwam bedro
gen uit. De programma’s waren een
uur tevoren al in de aether geweest.
De radiogidsen waren er ten on
rechte van uitgegaan, dat in Enge
land de wintertijd reeds was be
gonnen.
Aan zo’n crisis gaat een hele ontwikke
ling vooraf van langzaam een hekel
aan elkaar te krijgen. Tot, na verloop
van tijd, de bom barst. Voor een crisis
is tijd nodig, tijd om elkaar te ontwen
nen. En die tijd hebben de partijen bij
de algemene politieke beschouwingen
een kleine maand na de regeringsver
klaring veelal nog niet gehad.
Dat is één oorzaak. Een andere is,
dat de besluitvorming binnen de par
tijen, die het in Nederland voor het
zeggen hebben, ook het resultaat is
van een veel tijd vergend proces. Dat
Suuppost heeft zoals sommigen
f meenden niets te maken met het
gezegd: „Alles wat van Bolsward
komt s. Suup is het stadsfries
voor „süpe” (Nederlands: karne
melk). Hier bij het stadhuis zal
vroeger wel een stalletje hebben ge
staan met suup en supenbry.
Een Nieuwe Aanleg kreeg dè pas-
torietuin bij het Groot Kerkhof. De
pastor gaat, zijn woning verlatend,
niet meer „de rechte straat”, maar
koerst eerst rechts, hierna links.
„Boeh, boeh”. Dit geluid kunt U
volgende week woensdag te Bols
ward horen, dan is het weer de jaar
lijkse kalvermarkt.
Op de hoogte van wat er gebeurt in
eigen kring blijven nu ook de leden
van de Gereformeerde kerk. Men
heeft een eigen kerkblad uitgege
ven.
Alle zieken kunnen hierin niet wor
den genoemd of getroost. Men wil
zich beperken tot hen, die in Sneek
zijn opgenomen. En die in Harlingen,
Leeuwarden en Bloemkamp dan?
Een groot natuurliefhebster is me
vrouw J. Zijlstra-Hoogeterp, Secr.
Haitsmalaan 17 in Bolsward, lezen
we in „de Spiegel”. Ze is al vijf jaar
bedlegerig en moet dus erg veel mis
sen. Met kaarten en afbeeldingen
uit de natuur maakt U dit gemis
weer een beetje goed.
Specialist.
Voor veel leden van de Tweede Kamer
staat werken vaak gelijk aan behelpen.
De functie van het parlement eist, dat
de Kamerleden zich moeten kunnen
meten met de ministers. Maar daar
komt in de praktijk vaak weinig van
terecht. De ministers beschikken over
uitgebreide staven van deskundigen, die
hen op allerlei gebied terzijde kunnen
staan. Een Kamerlid moet het veelal
doen met eigen studiemateriaal. Dat
heeft het verschijnsel van het specia
lisme in de hand gewerkt. Om goed
tegenspel te bieden, plaatsen de fracties
(de grotere) deskundigen in de Kamer,
die van een bepaald onderwerp een
heleboel afweten, maar,, helaas, van
andere slechts weinig. Zo heeft elke
grote partij een financieel expert, maar
wat weet deze van landbouwvraagstuk
ken, waarover hij ook een oordeel moet
geven.
Het Nederlandse parlement heeft, wat
uitrusting en hulpdiensten betreft, een
achterstand op veel andere landen. Het
grote voorbeeld is wel Amerika, waar
elke senator een eigen, door de staat be
taalde,, staf heeft, die voor hem allerlei
zaken kan uitzoeken en bedisselen.
Dat het gemis van zo’n hulpdienst een
rem betekent op het behoorlijk functio
neren van de democratie heeft de re
gering gelukkig ingezien.
Als begin is op de nieuwe begroting
320 duizend gulden uitgetrokken „ter
tegemoetkoming in het secretariaat
van de fracties”. Bedoeling is, dat de
fracties iemand aantrekken, die het
politieke werk wetenschappelijk en/of
administratief kan gaan ondersteunen.
Het is nog maar een mager begin. De
mooeilijkheden zijn er nog niet mee uit
ong parlementaire wereldje verdwenen.
Kvp en pvda bijvoorbeeld krijgen uit
deze pot elk 75 duizend gulden, maar
de kleinere partijen slechts een tiendo
deel hiervan. De beide grote partijen
zullen dus een echte, wetenschappelijk
onderlegde, assistent tegen een behoor
lijk salaris kunnen aantrekken, de klei
nere partijen zullen nog niet verder dan
een typiste komen. Maar het begin is
er gelukkig.
voortvarendheid,”
leerd.
Dezelfde deling is ook merkbaar binnen
de anti-revolutionaire en de christelijk
historische partijen. Deze laatste trou
wens is per definitie onderling verdeeld.
Zij noemt zich ook geen party, maar
unie. Binnen de arp heeft de laatste
tijd de linkervleugel de overhand. Bin
nen de chu de rechterzijde. Denk niet,
dat dit verschijnsel zich alleen bij de
confessionele partijen voordoet. Ook
binnen de pvda wordt verschillend over
de zaken gedacht.
Een aantal socialisten bijvoorbeeld ver
wijt minister Vondeling, dat hij niet
socialistisch genoeg is. Anders had hij
het nooit gewaagd, zo zeggen zij, de
belastingen te verhogen op schoenen,
schoenreparaties en textiel. Want daar
door worden de kleinere lieden, de
werknemers en kleine zelfstandigen,
getroffen. En dat zijn juist de groepen
waarvoor de socialisten altijd op de bres
willen staan.
Op kraamvisite. Zes jonge dames, al
len leden van boerenstandsorganisa-
ties, hadden zich disponibel gesteld,
om een jury te vormen, die de net
heid, afwerking e.d. moest beoordelen
van de verschillende kramen gister
morgen op de markt. De meisjes wa
ren dus in de openlucht op kraam
visite.
Engeland heeft nog maar enkele kolo
niën over en het kost de grootste moeite
om daarvan op een behoorlijke manier
af te komen en zo het de-kolonisatie-
proces, dat met de onafhankelijkheid
van India en Pakistan begonn is, tot
een goed einde te voeren.
In Aden kan men het niet eens worden
over de wijze, waarop de Engelsen zul
len vertrekken, want de Engelsen willen
bij voorkeur een goed geregeld bestel
achterlaten. Maar het probleem is hier
minder ingewikkeld dan in Rhodesië,
waar een kwart miljoen blanke Rhode-
siërs wonen temidden van een kleine 4
miljoen negers.
In Rhodesië behoort alle macht aan deze
blanke minderheid, al zou de grondwet
nog wel de mogelijkheid openen voor een
geleidelijk groeiende invloed van de ne
gers. Maar vijftig jaren of langer zijn
daarmee wel gemoeid. Engeland wil
Rhodesië, dat een kolonie met zelfbestuur
is, wel onafhankelijkheid verlenen, maar
alleen op voorwaarde, dat binnen afzien
bare tijd het meerderheidsbeginsel er toe
passing vindt. Zonder deze garantie zal
Rhodesië, naar Londen vreest, een twee
de Zuid-Afrika met een apartheidspoli
tiek worden.
Vorige week zijn in Londen besprekin
gen gevoerd tussen premier Wilson en
de Rhodesische premier Ian Smith, die
al vaker heeft gedreigd met een eenzij
dige onafhankelijkheidsverklaring, welke
hem de kans zou geven de blanke supre
matie naar eigen inzicht te versterken.
Engeland vreest hiervan ernstige reac
ties in geheel Afrika en dreigt voor het
geval van deze eenzijdige onafhankelijk
heidsverklaring met tegenmaatregelen.
Dat Engeland troepen zal sturen om de
rebellie van de blanken in Rhodesië te
onderdrukken (want in Londens ogen is
het rebellie) wordt wel uitgesloten ge
acht, maar wel kan Engeland tot eco
nomische sancties overgaan. Het kan
weigeren Rhodesië toegang tot de Lon-
dense kapitaalmarkt te geven. En vele
landen zullen dat voorbeeld volgen.
De Engelse regering heeft Smith zeer
nadrukkelijk verteld, dat deze sancties
komen. Maar Smith was even onbuig
zaam als voorheen. Welsprekend heeft
hij zijn standpunt nog op een persconfe
rentie verdedigd. Hij ziet het als een keu
ze tussen de ondergang van de blanke
gemeenschap in Rhodesië doordat de ne
gers niet in staat zouden zijn aan de
landsregering deel te nemen (hij kon
naar andere Afrikaanse landen verwij
zen) óf een handhaving van de blanke
overheersing. Voor dit laatste zal hij
Dure eigendommen. De kerk ging
uit. Twee kleine meisjes, die ieder
met een auto hadden mogen meerij
den, holden het kerkpad af, om zo
gauw mogelijk bij de beide voertui
gen te komen. „Dit is mijn wagen,”
zei de ene trots. „En dat is de mij-
zei niet minder trots de an-
!n het Nederland van nu ook weinig te
zeggen. Men kan meer of minder socia
listisch of liberaal zijn. Ja, vandaag de
dag zijn er socialisten, die liberaler
denken dan de liberalen en wders die
socialistischer zijn dan leden van de
pvda.
In onze partijen zijn vogels van velerlei
verschillende pluimage bijeen gebracht.
De één kan veel rode veren hebben, de
ander geen enkele. Binnen een party
vormen zich vleugels van gelijk ge-
kleurden. En nu hangt het er maar he
lemaal van af welke groepering de over
hand binnen een partij kijgt, wil de
groep als geheel een koers bepalen.
Heel duidelijk blijkt dat bij de kvp.
Dit is de grootste partij, die dus ook bij
elke formatie de belangrijkste rol speelt.
Ontwikkelingen hier vallen dus direct
op. Krijgt de linkervleugel binnen de
kvp de overhand, dan ligt samenwer
king met de pvda voor de hand. Blijkt
de rechtervleugel het zwaarst, dan zijn
de liberalen de eerst aangewezenen om
samen met de kvp te regeren.
Dit laatste was het geval bij de kabl-
netten-Marijnen. Het eerste bij de re-
gering-Cals. De scheidslijn tussen bei
de vleugels is natuurlijk nooit in ge
tallen uit te drukken. Bij het vijftigtal
Kamerleden van de kvp zyn altijd wel
wat „twijfelaars”. Zij geven in feite
de doorslag. Het zijn de figuren van
het compromis, van het geven en ne
men, die tamelijk stevig op beide benen
in het gulden midden staan. Zij worden
alleen naar een bepaalde kant gedre
ven als de andere zijde het te gortig
maakt en doen het gewicht dan over
slaan naar de vleugel, die zij kiezen.
Dit bleek bijvoorbeeld bij de val van
de vorige regering. De liberalen gingen
toen wat te ver in hun liberale eisen en
na een proces, dat maanden heeft ge
duurd, was de rechtervleugel verzwakt
door het overlopen van een aantal ge
schrokken middenfiguren naar de lin
kerkant. Hetzelfde gevaar doet zich na
tuurlijk voor als de socialisten in de
regering-Cals het te bont, dus te socia
listisch, maken. Dan wordt een deel
van de linkervleugel in de kvp afge
schrikt en gaat zich als reactie recht
ser gedragen.
Zo’n proces kost, zoals gezegd, tijd.
Vaak is er een overgangsfase, waarin
met name binnen de kvp een even
wichtstoestand bestaat. Beide vleugels
zijn dan vrijwel even sterk. De kvp als
geheel kan dan moeilijk tot besluitvor
ming komen, doordat zij, begrijpelyk
voor een politieke partij, dit proces niet
wil forceren of de buitenwereld er te
veel een blik op wil geven.
Voor zo’n periode doet het oneerbiedige
mopje in de Kamer de ronde, dat de
kvp bij stemmingen, die bij zitten en
opstaan worden gehouden, het liefst
gaan knielen.
Deze week was deze scheiding binnen
de partijen duidelijk merkbaar bij de
algemene politieke beschouwingen. De
rechter vleugel van de kvp bleek hele
maal niet gelukkig met de naar zij
vindt te socialistische financieringsplan
nen van minister Vondeling (financiën).
Zjj dacht, dat de stijging van de ry’ks-
uitgaven met drie miljard gulden in
1965 en 1966 blijk geeft van een wat
al te sterke progressiviteit. „Moreel
kan niemand bezwaar hebben tegen het
aanpakken van urgente problemen,
I maar er moeten grenzen zijn can de
ne,”
dere.
Dan allemaal maar,
sloeg een veehouder in, die het niet
langer kon aanzien, dat één van de
zes raampjes bij de büthüsdoar een
scheur vertoonde. Rinkelekink, zei
den ze alle zes onder zijn vuistsla
gen. Nu zitten er 6 gloednieuwe ra
men in.
Stekelig brood. Net een „stikel-
baerch” leek een „bólle”, die vrou
wen uit Hartwerd vol hadden gesto
ken met luciferhoutjes. De jeugd
heeft ’s middags de houtjes er één
voor één weer uitgehaald. Wie een
afgebrand prikje vond, kreeg niets,
maar een kop betekende een prijs
je.
Nog niet vergeten. Onder het lezen
van de notulen tijdens de startavond
van ,Meilnoar-ien’ wist de secretaris
zich de naam niet meer te herinneren
van de chauffeur welke de ver. met
het afgelopen zomer gehouden reisje
vergezelde. Vlot wist één van de
aanwezige dames hem deze te ge
ven, voor haar betekende het meer.
misschien nog.
Nieuw menu. „Wanneer eten wij
kinderbijslag?” vroeg een jongetje
aan zijn moeder. „Mijn vriedje zei,
dat ze zo lekker hadden gegeten, ze
hadden kinderbijslag gehad.”
Bolletongersdei blijk toch maar een
moeilijk woord. Eén van onze adver
teerders wilde zelfs koopjes aanbie
den op de drie „bolletongersdeida-
gen”.
Goed gepland was het reparatiewerk
aan de Suuppost, net voor de Bol
letongersdei klaar.
J
4, S'
