Zondag j.l
het de dag
de
was
van
Verenigde Naties
Wonseradeel
100 jaar
vóór
NEDERIAND
s
maar
Geen statisch element,
levend organisme
Petitionnement
IIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIÜIIlillllllllillllllllll
zeilde
Hoe het
en
Fan de Martinyloer
Zilveren filmpjes
Veertigjarig
dienst jubileum
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIW
fic
X
een eeuw geleden reilde
1 tees
KORFS MAftiNISRS 1
104e JAARGANG
No. 83
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
us hjoed
piet
i
to sizzen
'x''
UI
«w
DINSDAG 26 OKTOBER 1965
InK; 7
Bolswards Nieuwsblai
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Contractprijzen op aanvraag
Wy m britseradeel.
BIJZONDERE ANTILLIAANSE POSTZEGEL
en politieke
Wordt vervolgd.
Tj. de J.
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Uitgave: A OSINGA N V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uut 2660 of 2335
(05157)
Laatste week oktober 1940
weer duidelijk dat een dis
bestaat tussen enerzijds de
en
Grondig herstel van het orgel in de Herv.
kerk te Oosterend. Het orgel had in de
barre winter van 1939 zeer geleden.
De natuer fan in rófdier komt boppe
as er bloed sjocht
de natuer fan in minske as er jild sjocht
In Zurich brandde door een defect tijde
lijk de straatverlichting. De Duitsers
kwamen er spoedig op af en weldra
hulde het dorp zich weer in duisternis.
Niemand die er iets bij wint.
Bezint eer gij begint!
Elk, die in ’t glazen huis
dat monarchie heet, woont
blijft bij een huwelijkskeus
niet van critiek verschoond.
Zoiets kan nodig zijn,
’t mag echter niet ontkend,
't doet de betrokkenen pijn,
't Petitionnement:
Wij burgers van het land
tekenen tegenstand.
Er schuift zich zo een wolk
voor ’t feest van zonneschijn
De monarchie, het volk
moet ’t onbehagelijk zijn
Door niemand kan ’t ontkend
’t werkt tweedracht in de hand
1 Petitionnement.
Het is een minderheid,
die zich gaat roeren, thans
hun acties, wijd verbreid
krijgen geen schijn van kans
straks in het parlement.
Maar ’t is niet aangenaam
't Petitionnement:
Zet Claus hier buiten spel.
Die raakt hier nooit in tel!
Men merkt het telkens weer,
bij sommigen, naar ’t schijnt
zit opgekropt oud zeer
dat nu en dan fel schrijnt.
Bezettingsdruk en leed
heeft een volk bitter gestemd,
Vergeef, ja, maar vergeet 7 7
’t Petitionnement:
Huwelijksgoedkeuringswet,
biedt lijdelijk verzet
BIJZONDERE
NEDERLANDSE POSTZEGEL
IN GOED BIGJIN IS IT HEALE WURK
Nei in kald en üngunstich foarjier, in ti-
ge stadige simmer, binne wy dit jier
seinige mei in gouden hjerst. De bouboe-
ren mei har jirapels en biten hawwe it
yn jierren net sa foar de wyn hawn om
diz tiid en de greidboeren kinne de bisten
mar rinne litte, alteast oerdei. Dat skilt
harren beide in stik yn de ütjeften en
de foeraezje. Mar hoe moai it waer op it
heden ek is, wy witte allegearre wol, dat
Alderheljen foar de doar stiet en dat it
winterseizoen bigoun is. Jit inkelde da
gen en de büthüsdoarren geane foar in
healjier ticht. It wurdt dêrom saek it
hear ris oer to sjen, nei to gean hoelolle
Van Van der Plaats N.V., Koffiebrande
rij en Theehandel vernamen wij, dat de
heer A. Adema vandaag (dinsdag 26 ok
tober) 40 jaar bij de vennootschap in
dienst is.
In 1925 kwam hij als 15-jarige jongeman
in het bedrijf. In de loop van de tijd is
hij op bijna alle afdelingen werkzaam ge
weest. Zo is de heer Adema o.a. depot
houder geweest in Apeldoorn.
Toen in 1947 een aparte firma in ver
band met het spaarsysteem werd opge
richt, vond men in hem de verantwoor
delijke man hiervoor.
Op deze afdeling behandelt hij de ont
vangst van de goederen en heeft hij de
verantwoording voor het uitvoeren van
de binnengekomen orders.
In hotel „De Wijnberg” wordt de heer
Adema een receptie aangeboden (van
16.3018.00 uur) waarbij een ieder in de
gelegenheid wordt gesteld hem met dit
jubileum te feliciteren.
Op de vergadering van de Jonge boeren
bond declameerde de heer Tj. de Jong
verzen van Fedde Schurer en dr. O. Post-
ma.
Ter gelegenheid van het 300-jarig bestaan van het Korps Mariniers zal de
Post-administratie van de Nederlandse Antillen een bijzondere zegel uitgeven
met een frankeerwaarde van 25 ct. Het ontwerp van de in vier kleuren
uitgevoerde zegel is van de heer J. A. Buyse, kapitein bij het Korps
ken en moal, ik bidoel, dy't it iene bést
fynt en it oare gjin sint wurdich, de boer
dy’t dêrom syn aide resept fêsthfildt,
hoe’t de prizen ek binne, fuorret faRen-
tiids to djür. De priisforgeliking makket
it him maklik om to sjen, hwat sok foer
neffens syn foerwearde kostje mei en
dan sil hy sjen, dat der hiel hwat soar-
ten binne, dy’t dit jier dêrneffens to djür
en oare soarten, dy’t dit jier goedkeap
binne. Droege pulp, wiete fezels, foer-
jirpels, maisglutenfoermoal, milocom en
gewoan maismoal binne dit jier goed
keap, mar droege bostel, kokoskoeken,
lucernebrokjes frijhwat to djür. Ek lyn-
koeken rinne der nochal üt, mar der
stiet foar oer, dat lynkoeken ek wol hwat
mear kostje meije om de bysünder gun
stige êigenskippen, dy't hja hawwe. Bite-
krüden wurde op it heden seldsum moai
woun en neffens de priis fan üngefear 25
goune de tünne, binne se ek spotgoed-
keap, hwant har foerwearde leit hast op
it dübele. Ik neamde mar inkelde dingen
by wize fan foarbyld, om oan to jaen,
dat de boer yn syn eigen bilang goed
dwaen sil om dizze priisoersichten ris
rêstich to bisjen.
En dan op tiid keapje en net wachtsje
oan de léste dei, dat is altyd djür. Hoe
fierder de winter komt, hoe krapper en
djürder de measte foerartikels wurde en
dy’t mei oerliz en op tiid him dekt, kin
net gau yn minder tiid mear jild bi-
sparje, dus fortsjinje. De lange jounen
komme wer. Brük er ris ien fan om diz
ze wichtige bidriuwskwestje mei oardiel
ünder eagen to sjen. It 311 jo net spite.
Allereerst het aantal inwoners. Dit be
droeg 11395. In het besproken jaar ver
meerderde de bevolking met 236. Van
ontvolking was dus nog geen sprake.
Van de 29 dorpsgemeenschappen die
genoemd waren, was Makkum met 2282
inwoners veruit het grootste. Hierop
volgden Arum (als 2e dus) met 1370
en Witmarsum met 1190. Boven de 500
inwoners komen verder slechts Pingjum
met 988, Kimswerd met 650 en Tjerk-
Tezamen hebben deze instituten meer
dan 10 miljard aan hulp verleend.
Sedert de oprichting van de Ver. Naties
hebben zich snelle en enorme verande
ringen in de wereld voorgedaan. Wan
neer men zich realiseert in welk een
stroomversnelling wetenschap en tech
niek de laatste decennia zijn geraakt
met als gevolg totaal nieuwe verhou
dingen en concepties in zaken van oor
log en vrede, wanneer men verder be
seft hoe snel het proces van dekolo
nisatie in zijn werk is gegaan met de
daarmede verband houdende toevloed
van nieuwe leden in->de Ver. Naties, dan
wordt het begrijpelijk, dat het aanpas
singsproces zowel aan de organisatie
als aan haar leden hoge eisen stelt. De
Ver. Naties is niet een statisch element
in de wereld, maar zij is evenals elk
ander levend organisme onderhevig aan
verschillende elkaar opvolgende groei-
stadia. De overgang van het ene stadium
naar het andere volgt niet altijd een
soepele lijn, maar gaat veelal gepaard
met horten en stoten.
Op zondag 24 oktober werd in vele landen het feit herdacht dat twintig jaar
geleden de Organisatie der Verenigde Naties met zijn werkzaamheden kon begin
nen, doordat een voldoende aantal staten, met inlbegrip van de 5 grote mogend
heden (Nationalistisch) China, Frankrijk, Engeland, de Verenigde Staten en de
Sowjet-Unie, het op de conferentie van San Francisco opgestelde Handvest van
de nieuwe volkeren-organisatie hadden geratificeerd. Tijdens de 2de Algemene
Vergadering van de V. N. werd het besluit genomen om overal in de wereld
deze belangrijke gebeurtenis telkenjare te herdenken met een „Dag de.r Verenigde
Naties”. Dit jaar viel deze herdenking in het door de V. N. afgekondigde Jaar
van Internationale Samenwerking. Daarom werd door het Nat. Comité het Jaar
van Internationale Samenwerking besloten om deze 26e Dag der Verenigde
Naties in Nederland op een zo groot mogelijke schaal te vieren.
Ter gelegenheid van het 300-jarig be
staan van het Korps Mariniers geeft
de PTT een bijzondere frankeerzegel
uit met een waarde van 18 cent. De ze
gel, die ontworpen is door Titus Lee-
ser, toont twee mariniers anno 1G65
en 1965 en is uitgevoerd in de kleuren
rood en blauw
Instelling van de Nederlandse Winter
hulp. Het is de bedoeling, dat de Neder
landse gemeenschapsgedachte in de
ruimste zin zich zal omzetten in ’n prac-
tische daad.
treedt telkens aan het licht bij
internationale
groeiende
heid.
Steeds is
crepantie
doelstellingen en verantwoordelijkhe
den van de organisatie en anderzijds
de beperktheid van haai middelen, haai
gezag en de materiële
steun die zij ontvangt.
Ondanks de beperkingen die de Ver.
Naties zich ziet opgelegd, heeft de or
ganisatie niet onbelangrijk werk kun
nen verrichten. In het politieke vlak
denken wij bijv, aan de bestaande vre
desmacht in het Midden-Oosten, die se
dert vele jaren een zekere waarborg
biedt voor stabilisatie in de verhoudin
gen tussen Israël en de Arabische sta
ten. Wij denken ook aan de vredes
operatie van de Ver. Staten op Cyprus
die ongetwijfeld bijdraagt tot vermin
dering van de spanning op dit eiland.
Ook vele andere politieke activiteiten,
minder spectaculair maar geenszins
zonder nuttige uitwerking, dienen tot
bewaring van de vrede, zoals het zenden
van waarnemingsgroepen naar crisis
haarden en de diplomatieke bemidde
ling die in vele gevallen door de Secr.-
Generaal wordt verleend.
men opsette sil en hoefolle de kommen-
de wiken nei de merk sille. De foarried
hea en kuil binne dêrfoar de wichtichste
bitingsten as tominsten de stalromte
great genóch is.
De kwaliteit fan it hea en de kuil koene
yn it miene wol better, de analyses oant
diz tiid ta litte dat düdlik sjen, binam-
men oan it legere aeiwyt-gehalte. Ge-
lokkich binne der hoe langer hoe mear
boeren, dy’t hjiroer wissichheit hawwe
wolle en it ündersykje litte. By ófwiken-
de kwaliteit is dit wol tige winsklik. Mar
hoe’t it der ek mei stiet, eltse greidboer
of bouboer, dy’t ek fé opset, kriget to
meitsjen mei de oankeap fan foer en
strie, as oanfolling op syn eigen produk-
ten. Hjirby giet it trochstrings om sa’n
400 goune de kou as men alle foerkosten,
ek de molke en waei, it strie, de kosten
fan gers- of headroegjen en sa derby
rekkent. Dat makket dus op in gemid
deld spul foar de melkekij al gau tsien
oan toalftüzen goune üt. Boppedat sit yn
it fuorjen in wichtige en fakentiids bi-
slissende oarsaek foar it al of net goed
melken, sa’n winter.
Al jierren bisiket it féfoerbureau foar
Fryslan hjirby de boeren en assistinten
to helpen mei in goede foarljochting. Hiel
hwat boeren hawwe hjir profyt fan, mar
it liket my ta, dat dit jit greater wêze
koe, as men de publikaesjes fan dit bu
reau goed neiseach. Op ien fan de mid
dels dêrta wol ik hjoed ris bysünder de
oandacht festigje en dat is de forgeli-
kende priisbirekkens, sa’t dy fanwege it
bureau publiseard wurde en yn de Lan-
boublêdden opnomd wurde.
Ik achtsje dy fan great bilang foar de
werd met 542. Boven de 400 komt en
kel Wons met 424. Dorpjes van nog
geen 200 zielen zijn Allingawier met
179, Cornwerd met 170, Dedgum met
135, Greonterp met 191, Hartwerd met
110, Hichtum met 128, Idsegahuizum
met 153, Piaam met 124 en Schettens
met 183.
De lilliputters met minder dan 100 in
woners zijn Engwier met 24 (het klein
ste dorp, thans bij Makkum gevoegd),
boeren, dy’t harren biwust binne, dat in
skerp ekonomysk buorkjen in eask fan
de tiid is. Sa’t men wit, birêst de wearde
fan foer op syn gehalte oan fiedings-
stoffen, syn fortarberens, smaek en rook
en fierder op inkelde specifike eigen-
skippen. De wichtichste ünderdielen bin
ne it gehalte oan fortarber aeiwyt en
syn energy-stoffen, dy’t oantsjut wurde
ünder de namme fan setmoalwearde of
stiselwearde. Dêrneist moat er om tocht
wurde, dat de mineralen en fitaminen
net oan de krapperein komme en dat
sa mooglik droech foer mei soppich foer
kombineard wurdt. By it oankeapjen fan
foer lykwols sille de prizen yn haedsaek
bipaeld wurde trcch it aeiwyt- en de set
moalwearde. As men dizze op in gemid
delde priis birekkent, dan kin men op in
tige ienfaldige wize sjen oft in bipaeld
foer of mingsel nei syn foerwearde goed
keap of djür is. Sa’n oersicht is in saek-
like basis, hwerop de boer syn eigen ün-
derfining en ynsicht bouwe kin, hwant
der kin it net sünder. Mannichien mak
ket him fan dizze kwestje to maklik óf
mei to sizzen, dat alle waer is nei syn
jild. Dat is yn dizzen sa net. Der binne
hiel hwat foerprodukten, dy’t üntsteane
by de produksje fan oare artikels en dy’t
it iene jier hiel cars jilde as it oare. In
great diel fan it krêftfoer üntstiet by de
tarieding fan oalje, sfiker, bier of jene
ver, glucose of oar minsklik fiedsel. Hja
binne foar dy fabriken oerbliuwende pro-
dukten, dy’t hja kwyt moatte as der fol
ie fan is en sunich en djür mei binne as
se krap binne. En dat kin it iene jier
bilangryk oars lizze as it oare. De boer,
dy’t nou syn fêste miening hat oer koe-
De zeug van H. Elzinga te Waaksens
wierp 22 biggen. Moeder en kroost ma
ken het goed.
De samenstellers van het Handvest zijn
van de juiste stelling uitgegaan, dat
weliswaar het handhaven van vrede en
veiligheid het eerste doel van de orga
nisatie is, maar dat het daarnaast van
groot belang is de oorzaken weg te ne
men, die veelal ten grondslag liggen
aan verstoring van internationale vre
de en veiligheid.
Zo is een grote onevenwichtigheid en
onredelijkheid in de verdeling van eco
nomische en maatschappelijke welvaart
een bron van onrust en draagt de kie
men in zich van verstoring van de vre
de. Evenzeer is het een ervaringsfeit,
dat schendingen van fundamentele
rechten van de mens hand in hand gaan
met bedreiging van vrede en veiligheid.
We zien dus een nauwe relatie tussen
politieke ffactoren en economische en
sociale factoren.
Het is belangrijk en tegelijk verheu
gend, dat de V. N. de ernst van de situ
atie heeft ingezien en zeer veel van
haar activiteiten gericht heeft op een
verbetering daarvan.
Diverse hulpprogramma’s werden in ’t
leven geroepen zoals het Technische
Hulp Programma, het Speciale Fonds
en, tezamen met de F.A.O., het Wereld
Voedsel Programma. Het Speciale
Fonds alleen al heeft steun verleend
aan bijna 500 projecten, waarmee in
totaal ruim 5 1 miljard gemoeid is, en
waarbij 1600 internationale experts be
trokken zijn. Voorts worden jaarlijks
honderden grote en kleine conferenties
en bijeenkomsten belegd, waar diverse
aspecten van het probleem der minder-
ontwikkelde landen -worden besproken
en bestudeerd.
Ook de Gespecialiseerde Organisaties
doen veel aan de oplossing van dit
probleem. Wij vermelden de Wereldbank
welker activiteiten bijna geheel gericht
zijn op de ontwikkeling der minder-
ontwikkelde landen, de Internationale
Ontwikkelings Associatie en de Inter
nationale Financierings Maatschappij.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Door vriendelijke bemiddeling van de gemeente Wonseradeel werden wjj in de
gelegenheid gesteld via onze artikeienserie over Bolsward voor 100 jaar inzage
te nemen van het bij Couperus te Bols,ward gedrukte „Verslag van den toestand
der gemeente Wonseradeel in 1865”.
In dit artikel willen we er enige gegevens uit publiceren. Het is toch wel interes
sant te weten welk beeld Wonseradeel nu precies 100 jaar geleden vertoonde.
Hwat hat Cj a be Sb roar
g
Hieslum met 83, Oldeklooster met 41 en
Ugoklooster met 25.
De nog niet genoemde dorpen laten we
volledigheidshalve ook nog even volgen.
Het zijn Burgwerd met 380, Exmorra
met 270, Ferwoude met 284, Gaast met
327, Lollum met 223, Schraard met 252
en Zurich met 220.
In 1865 emigreerde 1 persoon, n.l. door
vertrek naar Oost-Indië n.l. Batavia
(het huidige Djakarta).
Merkwaardig dat het aantal kiezers
voor de Tweede Kamer der Staten Ge
neraal en voor de Prov. Staten 467 be
droeg, dat voor de gemeenteraad 758.
Wat deze raad betreft, in september
trad een derde deel af. Gekozen werden
de heren J. Kingma, J. Tacoma, U. Rijp-
ma, H. T. Rinia en J. D. Wijnia.
De overige raadsleden waren C. Oneï-
des, G. Burghgraef, A. de Witte, J. v.
Oudermeulen en R. Zijsling (aftr. in
1867) en L. Britsel, Mr. T. Mulier, P.
Bijlsma, KI. Bangma en J. S. Ybema
(aftr. in 1867).
SM»
Deze maand, twintig jaar geleden, trad
het Handvest van de Verenigde Naties
in werking. Een groep van omstreeks
vijftig landen, nog sterk onder de in
druk van de verschrikkingen van de
tweede wereldoorlog, had zich vastbe
sloten verklaard „komende geslachten
te beveiligen tegen de oorlogsgesel, die
tweemaal gedurende ons leven on
uitsprekelijk leed over de mensheid
heeft gebracht”.
In de oorlog hadden deze landen zij aan
zij gestaan in hun verzet tegen en in
hun overwinning op het barbarendom.
Na de oorlog hield deze solidariteit niet
lang stand. De tegenstelling in belan
gen kreeg een sterker accent en een
politieke machtsstrijd kwam tot ontwik
keling.
Deze gang van zaken vond uiteraard
zijn weerslag in de Organisatie van de
Verenigde Naties, aangezien deze vol
kerenorganisatie de graadmeter is van
het politieke klimaat in de wereld. Deze
ideologische en politieke tegenstellin
gen verhinderden, dat de organisatie
zich volledig kon ontplooien op een
wijze en in een richting die de opstel
lers van het Handvest zich hadden voor
gesteld. Bepaalde voorzieningen van ’t
Handvest, bijv, die aangaande het func
tioneren van een generale staf comité
in het kader van de handhaving van
de vrede, zijn een dode letter gebleven.
Ook de Veiligheidsraad bleek vaak voor
namelijk door de Oost-West tegenstel
ling niet bij machte zijn taak op doel
treffende wijze te verrichten.
Velen hebben de Ver. Naties er een ver
wijt van gemaakt, dat zij niet in staat
bleek aan de hooggestelde verwachtin
gen te voldoen. Men dient zich echter
eerst af te vragen of men zich wel
een reëel beeld heeft gevormd van de
volkerenorganisatie. De Ver. Naties
wordt gevormd uit staten, die elk hun
eigen belangen hebben en die de or
ganisatie veelal beschouwen als een in
strument om deze belangen te verwe
zenlijken.
De constellatie van de volkerenorgani
satie brengt met zich dat zij niet meer
kon doen dan haar leden toestaan. Wan
neer men beseft dat de wensen van de
onderscheidende landen en hun streven
verschillend zijn georiënteerd, dan is
het duidelijk, dat het terrein voor ge
meenschappelijk handelen beperkt is. Dit
een
crisis en ook bij de
economische onevenwichtig-
r
tj&X'.l./ ’V J
s
Abonnementsprijs f 2.65 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
