Iets over de kwaliteit en het
voor-
komen van kwaliteitsverlies
Gysbert Japiks
O
tl
A
»i
DINSDAG 21 JUNI 1966
105e JAARGANG
No. 47
Fan de Martinytoer
1603-1666-1966
Waerm Amsterdam
Zilveren filmpjes
De heer J. M. A. Mulder
ambtenaar van de
burgerlijke stand
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderudeel, Hcnnaarderadccl, Hindeloopen, Wonseradeel, Worlium cn Wymbritscradeel.
Fm?
EB* F
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
koffie en thee
door
Zweden
BILANGRYK EN NUTTICH WURK
Enkele aspecten van
de thee.
Bij de bereiding van groene of ongefer
menteerde thee wordt, zoals de naam
reeds aanduidt, geen fermentatie toe
gepast.
Bij de semi-gefermenteerde of wel de
Oiüong-thee worden de geplukte thee-
tlge thee met een min of meer rood
uiterlijk.
Tenslotte heeft het droogproces ook nog
een invloed op de kwaliteit. Indien de
thee te ver gedroogd is, is het produkt
zeer bros wanneer het de droger ver
laat. Bovendien kan de schenk van te
ver gedroogde thee dun en slap zijn.
Wanneer de droging niet ver genoeg
is, is Zij slecht houdbaar. Door het hoge
watergehalte is er dan een grote kans
op beschiinmelen, waardoor de thee muf
wordt en in kwaliteit achteruit gaat.
Evenals bij de koffie is ook bij de thee
het vocht de grootste vijand. Het heeft
in de eerste plaats een grote invloed op
de houdbaarheid en dus ook op de kwa
liteit. Het is dan ook zeer belangrijk,
dat men de afgewerkte thee goed ver
pakt om het binnendringen van vocht
en tevens ook eventuele aantasting door
insecten te voorkomen.
De verpakking van het marktprodukt
geschiedt in kisten van reukloos triplex-
hout. Zij zijn van binnen bekleed met
aluminiumfoelie, dat lichter en goedko
per is dan het vroeger gebruikte lood-
foelie.
Voor de beoordeling let men zowel op
de uiterlijke als op de innerlijke kwa
liteit. Over het algemeen kan men zeg
gen, dat het uiterlijk van theeën met
goede innerlijke kwaliteit van betrek
kelijk weinig belang is bij de waarde
ring.
Op Jon nrijldheyt, Jon genade
Ljeave God, for jonge en 5de
Alle moarnen ny (’t giet fest)
Dear op liz lek my to rest.
Taljochting: Jon Jins, Jon; Ade
aden. Dear dêr.
Duits troepentransport
toegestaan.
Zijt gij vóór de Engelse plutocraten, vóór
de Amerikaanse Joden en Vrijmetselaars,
vóór de Russische bolsjewieken, of zijt
gij vóór Duitsland, dus vóór een eigen
vaderland? (Mussert). Rusland is een
voorraadschuur die nu geopend kan wor
den.
H. Nauta te Schraard neemt de tlmmer-
zaak over van zijn vader S. Sj. Nauta
Fjürwapens, traengasbommen.
Strjitstiennen stouwe roun.
Dy’t it Damrak üntrommen.
Mep se allegear tsjln ’e groun....„
Ruk mei op, provobinden,
’t is nou de heechste tiid.
Hwa toant fjochtertalinten
Kom smyt jim yn ’e striid.
Wy binne de mantsjes fan trewyn.
De polysjes komme der knap
waenn yn.
Bitogers op ’e strjitte.
der waerd omraek op slein.
Bloedtimperatür, kókhjitte.
Reboelje sünder ein.
Alles gong tsjin ’e flakte,
oeral rinkeljend glês
hja hiene gans yn akte
Kom minsken, harkje en lês:
Wy wolle der twa presint by ha.
It giet lekker waerm hjir op en ta.
Abonnementsprijs t 2.90 pel kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V„ Bolsward
Administratie- en Rcdactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uui 2660 of 2335
(05157)
In waerme simmersinne,
nou in foech wike oanien.
It kwik koe heech oprinne.
Dan wurde, oer ’t algemien,
de minsken juskes trager,
hwat maklik dóf en mêd,
hja sitte en lizze faker.
Mar Nederlans haedstêd
joech dizze dagen in oar byld,
waermte makke boufakkers wyld.
4e week juni 1941
Der is yn de jierren nei de oarloch in
bulte praet oer de bisteansmooglikheden
yn Fryslan en net sünder düdlike rissel-
taten. Op twa punten wie de oandacht
binammen fêstige, alderearst op de need-
saeklike industrialisaesje en twad op de
bitsjutting fan Fryslan foar de rekreaes-
je. Wy hawwe faker as ien kear oer de
yndustrialisaesje hjir op ’e tekst west en
sille der hjoed net wer oer prate, al is de
forlieding great, mar oer de rekreaesje
Wiene wy hwat skruten, 11 is emmers woi
De beoordeling van de innerlijke kwali
teit is veel moeilijker dan die van de
uiterlijke, in het bijzonder omdat men
bij de waardebepaling moet kunnen be
oordelen, of deze thee voor een be
paalde markt de gewenste eigenschap
pen bezit.
Voor de beoordeling van de innerlijke
eigenschappen is het nodig de thee te
zetten. Daarna beoordeelt men de kleur
van het afgetrokken blad, de schenk en
de smaak. Ook de geur wordt beoor
deeld.
De theebereider moet er dus voor zor
gen, dat het uiterlijk van zijn thee zo
goed mogelijk is en daarnaast moet hij
trachten de innerlijke eigenschappen
ook zo goed mogelijk te doen zijn voor
een bepaalde markt.
Alhoewel de innerlijke kwaliteitseigen-
schappen in de eerste plaats door het
uitgangsmateriaal worden bepaald, is
het toch mogelijk om door een goede
bereiding verschillende daarvan meer
of minder op de voorgrond te doen tre
den, zodat de thee voor een bepaald
afzetgebied aanlokkelijk wordt.
Uit het voorgaande kan worden gecon
cludeerd, hoe moeilijk het is om thee
van goede kwaliteit te bereiden. Het is
daarom zeer gewenst om door de juiste
wijze van opslag en door een regelma
tige controle van opslagplaats en pro
dukt te voorkomen, dat deze goede
kwaliteit achteruitgaat.
sa, dat de minsken earst goed har brea
fortsjinje moatte, sille hja oan de re
kreaesje tinke kinne. Men kin it ek oars
sizze: As der foar mear minsken in goe
de bisteansmooglikhe.i yn yndustry, han-
nel en lanbou komme soe, dan sil de re
kreaesje meiiens syn kansen krije. Dêr’t
folk is, is nearing mar der’t de minsken
fordwine omt hja gjin bistean fine kinne,
wurdt de rekreaesje ek in bihyptlike
saek. It is net in goede opfetting, dat de
minsken de stilte en de wiidte sykje, omt
hja nou ris üt de drokte fan de steden
weiwolle. Dat is mar len aspekt fan it
fraechstik en dat giet mar op foar in
lyts diel. Dit soarte iensume swalkers,
dy’t romte ha wolle en leafst gjin mins
ken sjen, binne der wol, mar har per-
sintaezje is net botte great. De soarch
foar in forantwurde rekreaesje yn Frys
lan is in kompleks fraechstik en kin net
mei in pear rüge houwen ófdien wurde.
Dêrom bin ik och sa bliid mei in rap
port, dat dizze wike forskynd is fan it
Provinsiael bistjür en opmakke troch de
Planologyske tsjinst.
De earste reden is dizze: As yn dizze
saek gjin lieding jown wurdt mar alles
oerlitten wurde soe oan de lju, dy’t di-
rekt bilang hawwe by mear rekreaesje,
dan soe it prachtige wetterl&n yn koar-
ten tiid oerlevere wêze oan lju, dy’t al-
linnich tochten oan har beurske. De ün-
derfining hat rounom leard, dat dit net
kin. De mammon kin neame mist wurde,
mar dêr’t hy bacs is, giet it glêd for-
keard. Ik bin der wlis mei, dat gemeente-
bisljüren, Marrekrite en Erovinsiael
bistjür lieding en stjür jowe oan dit al
les.
De twadde reden is dizze: Sil de iene net
ófbrekke, hwat de oare bisiket op to bou.
wen, dan is dy provinsiale lieding per-
foarst nedich.
Tink mar ris oan de wegen, de fyts-
paden, de brêgen, de ófdammingen, de
fargeulen, de jachthavens, de kampear-
terreinen, de simmerwenten, de oanliz-
plakken, de hotels en sliepplakken en jlt
folie mear.
De rekreaesje hjir yn Fryslan is in kom
pleks fraechstik, seine wy hjirboppe: de
iene wol sile, de oare oan de mar wenje,
fiskje, ütwierje, in trêdde siket de mar
kant om der mei de hüshalding to boar-
tsjen, to baeijen of to swimmen. Der
komme lju mei in boat, mar ek op ’e
fyts of mei de auto, der binne 5.1de mins
ken, mar ek jonge lju en elk siket syn
foarm fan rekreaesje. Guont freegje om
in goed hotel, oaren om in ienfaldich
sliepplak, wer oaren om in kampear-
plak, in ynstekhaventsje of in wenark.
En neist de lju, dy’t stilte sykje, binne
wer folie oaren, dy’t om hwat dividaesje
freegje, hwat ófwikseling, hwat gesel-
lichheit.
Soe men dat alles oan syn eigen loop
oerleverje, dan waerd it yn koarte jier
ren in heap ellinde en argewaesje.
Mei it ütbringen fan dizze struktuerskets
foar it Fryske marregebiet toant it Pro
vinsiael bistjür, dat hja fan dit prachti
ge natuergebiet gjin rommel meitsje wol,
mar in oantreklik gehiel foar de tsien-
lüscflen, d^’j, hjir komme en komme sil-'
le. Hwant der is gjin twiyel oan, dat dit
unike gebiet hoe langer hoe mear mins
ken lüke sil. Yn de léste acht jier is It
tal sliepplakken foar rekreaesje al for-
trijedübele. Mar ek de rekreaesje oan de
kant fan de marren en puollen nimt tige
ta. Dêrom moat dit gebiet sa folie moog-
lik iepen bliuwe of iepen makke wurde
foar de silers en farders en dêrneist
moatte de wegen en fytspaden foldwaen-
de wêze mar net to folie steure.
Neist goede hotels yn de wichtichste sin
tra, neist simmerhüskes en bungalows,
sille parkearplakken, campings en boar-
tersplakken oan de marsiggen romte
jaen moatte oan de tüzenen, dy’t ris in
dei op üt wolle as it waer har lokket.
Sünder to binen stiet yn dit plan in wiid-
weidige opsomming fan hwat er alle
gear nedich is en hwer’t it it béste kin.
Hjirby is oansluten by de bisteande si-
tuaesje en mei folie omsichtichheit wurdt
de meast winsklike üntjowing oanjown.
Yn gearwurking mei de gemeenten kin
dit plan de wei wize nei it fierder üt-
groeijen fan de wetterrekreasje op in
wize, dy’t de skientme en de rest safolle
mooglik biwarret. Dat is forstannich bi-
leid. Hwant dit wetterlan is in sa ryk
en rom gebiet as men selden yn Je-
rope fynt. Wy hoopje, dat alle ynstAnsjes
en partikulieren meiwurkje sille oan de
grounslach fan dit plan. Dan sil yn de
neiste takomst blike, dat de goede nam-
me, dy’t Fryslan as rekreaesjelün al hat,
al fierder klinke sil en yndied ien fan de
bilangrike boarnen wurde sil foar har
fierdere gi oej en bloeiM Tt £3 J_.1 iVm
Caffeine bezit haar grote waarde in
koffie vanwege de slaapverdrijvende
werking. Personen, die niet goed tegen
caffeine kunnen, kunnen caffeïne-vrije
koffie drinken. Voor dit doel worden
de bonen gewoonlijk eerst met stoom
en water behandeld, waardoor het wa
tergehalte van deze bonen toeneemt en
waarbij zij zelf sterk zwellen.
De marktkoffie, die na het drogen en
sorteren verkregen wordt, moet worden
opgeslagen in ruimten, die daarvoor
geschikt zijn. Zonder speciale maatrege
len verandert de koffie bij opslag altijd.
Bij langdurig bewaren moeten speciale
maatregelen getroffen worden om kwa
liteitsverlies te voorkomen.
Hoewel aan de wette) ijk o eis dat er
tenminste twee, of, naar goedvinden van
de Raad, meer ambtenaren van de bur
gerlijke stand in iedere gemeente moe
ten zijn, ruimschoots wordt voldaan,
stellen B. en W. de Raad voor het aan
tal uit te breiden.
Het is n.l. tot nog toe steeds gewoonte
geweest, dat de burgemeester wordt
benoemd tot ambtenaar van de burger
lijke stand, die als regel belast is met
het voltrekken van huwelijken.
In verband daarmede stellen B. en W.
voor de nieuw benoemde burgemeester
de heer J. M. A. Mulder, te benoemen
tot ambtenaar van de burgerlijke stand
met ingang van 1 juli 1966.
Er is een Chinese legende, die vermeldt
dat reeds in het jaar 2737 voor Christus
tijden het bewind van keizer Shen Nung
thee werd gedronken. Maar de eerste
systematische beschrijving over thee
geschiedde in het jaar 350 na Christus.
Nederlanders brachten de eerste thee
in Europa omstreeks het jaar 1610.
Deze thee werd van Macao in Z.-China
naar Java vervoert en van hieruit ging
zij verder naar Nederland. Gedurende
vele jaren daarna werd de thee door Ne
derlanders naar Europa verscheept.
Maar in het jaar 1618 bereikte de eer
ste thee-caravaan, vanuit China ver
trokken, Rusland, waardoor dus voor
het eerst thee over land naar Europa
werd vervoerd.
In het jaar 1648 bereikte de thee Pa
rijs en in 1657 Engeland en Amerika.
Voor de tweede wereldoorlog was China
de grootste thee-producent van de we
reld. Na de tweede wereldoorlog is In
dia de grootste producent geworden.
Voor de bereiding van de gefermen
teerde of zwarte thee worden de gepluk
te theeloten eerst verflenst gedurende
18 tot 24 uren. Hierna worden ze ge
rold, waarbij het celsap naar buiten
treedt. Dit sap is belangrijk bij de be
reiding van zwarte thee.
den slechts aan een korte fermentatie
onderworpen. Deze klasse van thee be
vat enkele van de karakteristieke
eigenschappen van zowel de zwarte als
de groene thee.
Zwarte thee wordt hoofdzakelijk gepro
duceerd in India, Ceylon, Indonesië, Chi
na en Afrika en groene thee hoofdza
kelijk in Japan, China en in kleine hoe
veelheden ook in Indonesië (speciaal op
Java). Semi-gefermenteerde thee komt
voornamelijk van Formosa, Japan en
China.
De laatste jaren is men vooral op Cey
lon en in Indië bezig andere bereidings
wijzen voor thee toe te passen.
Het gehalte aan looistoffen in thee
blad is zeer hoog, n.l. 20 tot 30 (be
rekend op de droge stof). Deze looi
stoffen spelen bjj de bereiding een zeer
belangr(jke rol en veroorzaken de ad-
stringerende smaak van de thee. Bij
de bereiding van zwarte thee reageren
direct na het kneuzen van het theeblad
door rolling de looistoffen onder invloed
van enzymen snel met de zuurstof uit
de omringende lucht.
Caffeine is bij de thee, evengoed als
bij de koffie, het bestanddeel dat sti
mulerend werkt. Het caffeïne-gehalte j
van theeblad is gemiddeld 3 (bere
kend op de droge stof).
Etherische- oliën geven aan de thee de
typische geur. Alhoewel zij slechts in
zeer kleine hoeveelheden voorkomen,
zijn zij voor de kwaliteit van zeer groot
belang.
Het is een vaststaand feit, dat hoog-
landtheeën veel geuriger zijn dan laag-
landtheeën. Dit komt doordat in het re
latief koudere hoogland deze etherische
oliën beter geconserveerd zijn dan in ’t
laagland.
De kwaliteit van thee wordt in de eer
ste plaats bepaald door de eigenschap
pen van het verse blad.
Bij de bereiding van thee moet er naar
worden gestreefd, dat de goede kwali-
teits-eigenschappen van het theeblad zo
goed mogelijk in het eindprodukt tot
uiting komen. Hierbij moet men op
verschillende factoren letten. Het trans
port van het theeblad van de tuin naar
de fabriek i raagt eveneens grote aan
dacht. Het blad moet zo weinig moge
lijk gekneusd zijn en mag tijdens het
plukken en gedurende het transport
naar de fabriek niet gebroeid hebben;
het moet de fabriek zo fris mogelijk
bereiken, daar het anders tijdens de
verflensing zal kunnen uitdrogen en een
lage kwaliteit thee opleveren.
Ook op het pluksysteem moet goed ge
let worden. Hoge kwaliteit thee wordt
uit jong blad verkregen. Het is ten
enenmale onmogelijk om uit oud blad
goede thee te krijgen. Oud blad, dat
hard en vezelachtig is geworden, geeft
geen goede fermentatie en veroorzaakt
bovendien de vorming van schilferach-
loten eveneens verflenst, doch zij wor-
Seys Inquart in een betoging te Amster
dam: De strijd van nu mag dan zwaar
zijn, de uitslag is niet twijfelachtig. De
Führer heeft gezegd, dat 1941 de vol
einding van de beslissing zal brengen.
Uw geestelijk en cultureel eigen leven
kan niet beter beschermd en gehand
haafd blijven dan door opvolging van de
nationaal-socialistische beginselen. Ir.
Mussert beantwoordde deze rede met een
betuiging van trouw aan de Führer. Hij
stelde voor samen met de aanwezige
Duitsers te zingen: „Wilt heden nu tre-
f i a i
Gyibert - om
froed en liuu
gol en goed
■eit ft» hjoed:
De wetenschappelijk medewerker, Drs. Thio Goan Ix>o, heeft op de Koffie- en
Theebranchegenotcnbijeenkonist, georganiseerd door fa. Van der Plaats in het
Koninklijk Insituut voor de Tropen te Amsterdam ove.r bovengenoemd onder
werp een inleiding gehouden.
De koffieplant is inheems in Ethiopië, waar zij reeds vóór de 9e eeuw werd
gevonden. Van Ethiopië is de koffie naar Jemen overgebracht. In het jaar 1511
werd zij in Cairo bekend en in 1554 in Turkije. In 1616 leerde Pieter van den
Broek de koffie kennen in Mokka. Maar pas in 1650 ontstonden de eerste koffie
huizen in Europa.
De meest aangeplante koffiesoort is Coffea arabica.
Coffea arabica wordt in Afrika en op Java verbouwd, terwijl Coffea liberica
in Liberië, Noordoost-Nigerië, Ghana, Suriname en op Madagascar wordt ge
cultiveerd. Brazilië is de grootste koffie-producent van de wereld met ongeveer
de helft van de wereldproduktie. Daarna komt als tweede Columbia.
De begrafenis van de bouwvakarbeider Weggelaar: de groeve op de begraaf
plaats „Vredehof” was weldra overdekt met een schat aan bloemstukken en
eenvoudige boeketjes
Hja lieten ’t klear trochskine,
nou twa dagen oanien,
’t gesach sil ündermine,
En dat kin nea tastien.
De oerheit moat yngripe
Oars Is ’t prestizje wei.
Baesspyljen fan de ünripe,
is in teken, driigjend fael.
De waermte fan it strjitgewoel
Is sakke, hüld de koppen koel.
PYT
Advertentieprijs: 16 cent per nun
Ingezonden mededelingen dubbel Uriel
Contractprijzen op aanvraag
Bolswards Nieuwsblad
De koffiebessen worden geoogst, zodra
zij rood zijn. Daarna worden zij ver
werkt tot de z.g. marktkoffie.
Bij de droge bereiding of Oost-Indische
bereiding worden de koffiebessen óf di
rect gedroogd óf eerst gekneusd en pas
daarna gedroogd. Het directe drogen
geschiedt in de regel bij de koffieberei-
ding door de bevolking en op de onder
nemingen met de zwarte, droge bes. De
groene bessen worden op de onderne
mingen eerst gekneusd om de droging
te bespoedigen en de huidigheid tot het
minimum te beperken. Het drogen ge
schiedt in de zon of kunstmatig. Ver
volgens worden de gedroogde bessen
door voorzichtig stampen (machinaal
of met de hand) van het gedroogde
vruchtvlees bevrijd. Hierna worden de
bonen door wannen schoon gemaakt en
dan door zeven naar grootte gescheiden.
De natte bereiding of West-Indische
bereiding levert betere marktkoffie op
dan de droge bereidingsmethode en
wordt in de meeste gevallen toegepast.
Hierbij worden de verse koffiebessen in
een pulper van het vruchtvlees bevrijd.
Deze pulper bestaat b.v. uit een trom
mel met verhevenheden aan de binnen
kant.
Op een afstand van de wand zijn stalen-
of rubbermessen aangebracht. De bes
sen kunnen niet tussen wand en messen
passeren, maar de bonen, die na het
pulpen uit de bessen verkregen worden,
wel.
Vervolgens worden deze gepulpte bes
sen getransporteerd naar de fermenta-
tiebakken. Tengevolge van het fermen-
tatieproces kan de slijmlaag om de bo
nen gemakkelijk weggewassen worden.
Na afloop van de fermentatie worden
de bonen gewassen tot zij goed stroef
zijn. Veelal worden de bonen gedurende
één dag in de zon voorgedroogd ter ver
betering van de kwaliteit en ter ver
hoging van de drooghuiscapaciteit.
Door de zonnestralen verliezen de kof
fiebonen een groot deel van de minder
gewenste verse geur en bijsmaak.
Een goede controle bij de droging is
noodzakelijk. De koffie is droog bij een
watergehalte van 8 Droge koffie is
glashard en springt bij een hamerslag,
bij knijpen tussen een tang of bij bijten
tussen de hoektanden, uiteen in twee
of meer brokken, terwijl dit niet het
geval is met vochtige koffie.
De chemische samenstelling van de
koffieboon is betrekkelijk goed onder
zocht, dank zij het grote verbruik van
koffie als genotmiddel.
Het belangrijkste bestanddeel van de
koffie is het caffeine.
Caffeine verdrijft de slaap en is de ver
oorzaker van de opwekkende werking
van koffie.
Naast caffeine bevat koffie ook nog
chlorogeen-zuur en wel voor ongeveer
3 Chlorogeenzuur verhoogt de ge
voeligheid van het centrale zenuwstel
sel, versterkt de galafscheiding en ver
meerdert de afscheiding van zoutzuur
in de maag.
De koffieboon bevat verder nog andere
stoffen, zoals trinogelline, eiwitten, sui
kers, vette olie, enz. De etherische olie
ontwijkt bij het branden. Om aan kof
fie het juiste aroma te geven, moeten
de bonen eerst gebrand worden. Het is
gemakkelijk te begrijpen, dat tijdens
dit branden grote veranderingen optre
den in de bonen. Men schat het aantal
chemische stoffen, dat gezamenlijk het
koffie-aroma vormt, op een paar hon
derd. Het weten van de juiste samen
stelling is van groot belang, speciaal
voor de oploskoffie-industrie.
Tijdens het branden vindt ontleding
plaats van de chemische bestanddelen
van de koffiebonen. Een zeer groot aan
tal nieuwe stoffen worden hierbij ge
vormd.
Enkele aspecten van de
46
