De dei forroun mei ure
en stoune
Gysbert Japicxweek ingezet met
stijlvolle en soms magistrale
herdenking
Embley
lllllillill!ll!llill!lilllllllllllll!lll!lllllllllll
105e JAARGANG
No. 49
DINSDAG 28 JUNI 1966
Fan de Marlinytoer
Zilveren filmpjes
Tetman de Vries
Orgelbespeling Sneek
Vrijdag 24 juni concerteerde Frans Ter
steeg op het Martinlorgel te Sneek. De
luisteraar kreeg een indrukwekkend pro
gramma geoffreerd: centraal stond Bach
hieromheen tijdgenoten op wie de grote
meester gedeeltelijk voortbouwde. Aller
eerst bracht Tersteeg het Magnificat
Primi Toni van Buxtehude, waaruit de
geheel eigen kunstopvatting spreekt.
Vervolgens drie orgelkoralen (van Pa
chelbel, Buxtehude en Bach) en de ko-
raalpartita „Was Gott tut, das ist wohl-
getan” van Johann Pachelbel. Hierna
het concerto del Sigr. Meck, oorspron
kelijk een vioolconcert, door Gottfried
Walther voor orgel bewerkt. Als hoogte
punt de Toccata en Fuga in D-moll.
Workum moet bouw
rijp maken Bascohof
bezuinigen
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadcel, Ilennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
Hakenkruisen
gekladderd in
Roermond
-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Mei snare en tonge
2.
3.
Grote dag.
4.
1.
2.
3.
Per vliegtuig.
Friesland krijgt gebrek aan drinkwater.
4.
Distributie van jam.
It
van
i
Uitgave: A. J. OS1NGA N V, Bolsward
Administratie- en Redactieadres:
Marktstraat 13
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Abonnementsprijs f 2.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Meer dan 100 jaar heeft men over Gys
bert sprekend, teruggegrepen op de her
denking van 1823, de verslagen daarvan
welhaast gespeld. Nu is een nieuw jaar
tal van herdenken toegevoegd, 1966.
Vooral ook als documentatie voor later
hebben we elders de verschillende rede
voeringen zo woordelijk mogelijk weer
gegeven.
mei skriuwerij, dy’t him gjn sint op-
smyt. Né, wy moatte üs neat wiis meit-
sje. As master Gysbert hjoed libbe hie
en yn de eagen fan de measte minsken
de skoandere tiid forgriemde mei dingen
fan neat, dy’t earst twa jier nei syn dea
foar it earst printe waerden, dan soene
de minsken fan nou, lyk as dy fan doe,
ek sizze: Sjuch, master is wer gek!
Juster is de Keninglnne komd om it
stanbyld fan dizze master troch har per-
soanlike oanwêzigens eare to jaen, de
Kommissaris fan de Keninginne iepene
de ütstalling fan kunstwurken üt syn
tiid. Jierren lang hat men dwaende west
om dizze dei en dit bitinken ta in great
barren to meitsjen en oer it wurk fan
dizze master is hast in bibleteek fan boe
ken en dissertaesjes ütjown. Lettere ge
slachten hawwe him goed erkend as de
earste boumaster fan de Fryske tael, de
earste man, dy’t it boersk üt büthüs en
skuorre omboude ta it medium foar hege
kulturele dichtwurken. Op it founemint,
dat hy makke, bouden oaren fierder en
tankje wy it bihald fan de Fryske tael,
ien fan de aldste libbene talen fan Je-
rope.
De lytse stêdden en doarpen fan Frys-
lan hawwe har eigen sfear fan smüke,
gesellige plakken, der’t it goed libjen is.
De minsken hawwe bilangstelling foar
mekoar, hja libje mei yn üren fan for
triet likegoed as yn tiden fan lok en
freugde. Hja binne sljucht en rjucht en
hawwe in waerm hert foar dejingen, dy’t
it net maklik hawwe. Der is' in boel
Politieke partijen In Nederland ontbon
den, voorzover zij het stelsel van de
parlementaire democratie voorstaan en
dus een voorbije gedachtenwereld ver
tegenwoordigen. De N.S.B. mag blijven
bestaan.
De Russische verdedigingslinie geheel
doorbroken.
Boerenleider E. L. Roskam hield een re
de op de landdag van het Ned. Agrarisch
front te Rolde.
Gevraagd twee nette meisjes- voor man-
gelwerk in bedrijf te Bolsward. Aan-
vangsloon f 3,
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
le week juli 1941
Voor het optreden van het gezelschap
„Tetman de Vries” op dinsdag a.s., des
avonds 8 uur in de Doele onder de titel:
„Hjir is de ein fan wei”, is gelegenheid
tot plaatsbespreking aan de zaal.
goeds fan to sizzen en wy, gewoane
minsken, fine it hjir noflik, eigen en ge-
sellich. Mar foar de ütrinder is dizze
mienskip net sa noflik. Dat wie sa yn
Gysberts dagen, dat is nou net folie oars.
Der moat gjin swan yn de einefiver
komme, dan pikke wy der allegear op,
hwant dy man of frou is ommers sa nu-
ver. Foar sokken, dy’t in fin mear haw
we as in bears, is dizze mienskip net sa
noflik! Is it dêrom faeks, dat krekt dizze
plakken sa’n bytsje kulturele prestaesjes
toane, dat it tal lju, dy’t poëzij, muzyk,
toaniel, skilderkunst bioefenje hjir sa
lyts is Ik bin der wol wis fan, dat de
byldhouwer, hwaens skepping juster by
de Greate Martinytsjerke pleatst is, gjin
foet oan ’e groun krige hie as hy yn St.
Nykelsgea bleaun wie. Hy wie bidobbe
Onder it sarkastysk meilijen fan syn
doarp. Sokken gean hjir dêrom meast
wei, Wilfryd Put gie nei Amsterdam en
hoefolle fan syn kollega’s soene der sitte
yn Bergen en Laren, om mar in pear
plakken to neamen?
It wurdt hjir en der In bytsje oars. Yn
Harns, yn Ljouwert komt hwat mear
romte, mar hawwe wy meimekoar de
bruorren Rypma üt Blauhüs, Johannes
en Germen, dichter en skilder, net for-
tüteazje litten?
De swan yn de einekoai hat it net noflik
en kulturele prestaesjes wurde op syn
bést mei in kistke sigaren öfdien. Ik wol
net sizze, dat It yn oare provinsjes yn it
algemien sa folie better is, mar foar de
fryske kultucr moat yn Frysléin seis
De Spaanse staat heeft 110.000 peseta’s
aan premies aan kinderrijke gezinnen
uitgegeven. De hoofdprijs ging naar een
gezin met 25 kinderen, Madrid is be
trekkelijk kinderarm. Hier had het groot
ste gezin maar 16 kinderen.
Onvergetelijk zal zeker blijvfen de her
denkingsavond onder het motto: „Mei
snare en tonge, waarbij een declamato-
rium werd uitgevoerd, samengesteld door
de friese komponist Paus Folkertsma
met instrumentale begeleiding en ver
zorging door het Frysk Orkest, vokale
medewerking van de Bolswarder Orato-
riumvereniging, het Sneker cantatekoor
en het Grouster mingd koar en onder al
gehele leiding van Bram Feenstra, ter
wijl het inleidend orgelspel en dat bij de
uitgang werd verzorgd door F. L. A.
Tersteeg.
Prof. Dr. Jelle Brouwer hield hierbij een
magistrale herdenkingsrede. Dat de ge
luidsinstallatie eerst niet werkte was ge
zien het drama met de gipsen Gysbert en
de pseudo-bollekampioen, welhaast in
stijl. Het feit dat bij toerbeurt Ds. Rai
ma, Ds. Kreb, kerkvoogd Grunstra en
(met hoge hoed) koster De Way de kan
sel beklommen om het euvel te verhel
pen gaf alleen maar kleur en sfeer.
Op deze rede, waarin Prof. Brouwer zei
dat Gysbert wellicht minder eenzaam
was geweest, dan vaak wordt gedacht,
hopen we nog terug te komen. De door
D. A. Tamminga verzorgde declamatie
was trefzeker en voortreffelijk, het ge
heel zo kleur- en klankrijk, zo overtui
gend en stijlvol dat het Fries en nlet-
fries moet hebben aangesproken.
Deze herdenking is een waardige ge
weest, een gebeurtenis die alleen al in
cultureel opzicht wat Friesland, wat
Bolsward betreft zeker, 1966 tot een be
langrijk jaar zal maken.
Nadat het mineuraccoord was wegge
storven opende Frans Tersteeg voor de
luisteraar een geheel andere muziekwe
reld: werken van J. F. Dandricu en L. N.
Clérambault. Gedeelten uit „Pièces d'
Orque (Dandreu) en „Suite du deuxime
ton” (Clérambault) vormden een grote
verrassing. De lichte, speelse muziek van
deze meester (beiden zijn zeer voor
aanstaande clavecinist-organist) behoort
tot de kunstperiode die men tegenwoor
dig Rococo noemt.
Het gehele concert muntte uit door de
grote muzikaliteit van Tersteeg, de so
bere doch zeer doorzichtige registraties,
waaruit een zeer aansprekend concert
voortvloeide. Daarenboven is zijn kunst
opvatting gezond, zijn frasering duidelijk
en wat de Barok betreft, Tersteeg ver
staat terdege de kunst van „het leven
geven” aan het constante ritme. Een
kleine oneffenheid valt bij al deze kwa
liteiten weg. Verder mag gezegd worden
dat het concert op het zwaar verminkte
Schnittgerorgel niet geheel tot zijn recht
komt. Jammer is het dat een concert als
dat van vrijdag zo weinig bezoekers
heeft gekregen, teleurstellend ook voor
het orgel-comité „Pro Organo”.
Frans Tersteeg besloot het concert met
„Postludium” van Albert de Klerk, zijn
leermeester. Dit werk gaf de gelegen
heid om het „volle werk” te horen, zodat
de luisteraar volop het voorrecht had de
verschillende mogelijkheden van het or
gel te beluisteren en wel in een goed uur.
De besluiten van de raad van de ge
meente Workum tot het bouwrijpmaken
van gronden in het uitbreidingsplan
„Bascohof” en tot vaststelling van de
bouwterreinprijzen in genoemd uitbre-
dingsplan, ontmoetten bij heren Gedepu
teerde Staten van Friesland enige be
denkingen. Uit het gevoerde overleg met
betrekking tot de goedkeuring van het
plan is gebleken, dat nog diverse posten
in de begroting dienen te worden opge
nomen, waarmee bij de oorspronkelijke
opzet geen rekening is gehouden, t.w. de
kosten van straatverlichting en de plaat-
,.De del forroun met ftre en stoune”, dat geldt ook voor de eerste herdenkingsdag
in de Bolswardse feestweek. De feestverlichting is gedoofd, de tot storm aan-
wakkerende wind loeit om huis en heg, maar geen herfsttij kan de warmte
wegnemen, die deze dag vele harten schonk. De regen mocht dan spelbreker zijn,
de zon verstek laten gaan (ondanks het zo overtuigend aangeheven „Wolkom
freugde fan ’e wrald") ergens paste toch dit ruwe weer bij een stoere figuur als
Gysbert was, strijdvaardig, tegen de stroom inworstelende, onversaagd en stug
volhoudend
Londen: Alle wegen leiden naar Wem
bley! De Britse automobielclub heeft
reeds een groot aantal wegwijzers In
gereedheid gebracht voor de finale oin
de Wereld Voetbal Cup, die volgende
maand in ’t Wembley-stadion zal wor
den gespeeld. Een gedeelte van de 1400
wegwijzers zal reeds worden aange
bracht voor de wedstrijd Engeland-
Uruguay, die eveneens in Wembley
zal worden gespeeld.
Hoewel. Hoe vaak bekroop ons de
gedachte; dit moest de .master’, wiens
stof reeds 3 eeuwen rust in de hem zo
vertrouwde Martinikerk, zelf nog eens
hebben gezien. Dezelfde preekstoel nog,
dezelfde Martini, dezelfde stoere toren,
de stormen der eeuwen getrotseerd, nog
dezelfde taal, hoewel hier ietwat ver
vlakt. daar wat vervormd, maar welk
een eer deze dag hem, nee zijn tail, aan
gedaan. Hoe klonk gisteravond zijn
Friese lied, dan „boartlik” dan als een
gebed, dan lichtvoetig, dan gedragen
als een psalm door de gewelven van
’’zijn” kerk, waarin tijdens zijn leven
wellicht nimmer het Fries weerklonk en
lüj zelf (zonder luidspreker) de gemeen
te de psalmen voorzong van Datheen.
MASTER IS WER GEK!
forhael giet, dat de man, dy’t dizze
wike yn it mulpunt stiet fan de bilang
stelling soms net by de saek wie, dy’t
hy om hannen hie, mar mei syn tinzen
öfdwaelde nei it ryk fan de poëzij, sa-
dat de bern mei fornuvering nei him
seagen en ien fan harren, in gaubekje,
süntsjes sei „Master is wer gek!” It wol
üs wol oan, dat forhael, hwant hy wie
in apart minske foar syn tiidgenoaten.
Hja hawwe him grif ek net alhiel fol
oansjoen, hwant hwat minske pielt nou
sing van brandkranen; de kosten van de
aanleg van een brug over de Brande-
burevaart; kosten van toezicht door ge
meentewerken; de kosten van aan te
brengen beplanting en tenslotte een be
drag als „opzet” op de grondprijs als
tegemoetkoming in de door deze uit
breiding ontstane meerdere kosten van
de algemene dienst der gemeente.
Het zal duidelijk zijn, dat B. en W., ge
zien de reeds vastgestelde bouwterrein
prijzen, in overleg met onze stedebouw-
kundige Ir. Bügel en met de Ned. Heide
maatschappij hebben gezocht naar een
oplossing, waarbij de hierboven genoem
de kosten alsnog in de begroting konden
worden opgenomen, zonder een stijging
van de grondprijzen te veroorzaken. B.
en W. menen die oplossing te hebben ge
vonden:
De woonstraten te versmallen van 6
m. tot 5.5Q m;
geen parkeerstroken langs de woon
straten aan te leggen doch deze te
vervangen door groenstroken;
ook langs de oostkant van de ge
projecteerde „rondweg” een strook
als bouwterrein te bestemmen en
voorts door een economischer verka
veling van het gehele plan meer
bouwterrein voor verkoop beschik
baar te maken;
het bouwterrein niet volledig cpge-
hoogd beschikbaar te stellen.
Volgens deze nieuwe opzet zullen de
kosten van het gehele plan f 1.308.000,
bedragen.
Door de gewijzigde indeling van het plan
en de daarbij ingevoerde bezuinigingen
is het mogelijk gebleken de grondprijzen
zodanig te berekenen, dat deze lager
komen te liggen dan oorspronkelijk vast
gesteld, hetgeen de verkoop ongetwijfeld
gunstig zal beïnvloeden.
De grond wordt daarbij weliswaar niet
volledig op hoogte opgeleverd, doch de
praktijk heeft geleerd dat bij de aanleg
van riolering en het graven van kelders
tijdens de bouw reeds zoveel grond vrij
komt, dat somtijds nog grond moet wor
den afgevoerd. Bovendien is het betref
fende terrein zodanig gelegen, dat op de
meeste plaatsen met een zeer gering op
hoging zal kunnen worden volstaan.
De opbrengst van bouwterrein kan thans
worden geraamd op: totaal f 1.311.232,
Bolswards Nieuwsblai
Roermond is zondagnacht het pa-
van de bisschop van Roermond,
Na de opening van de Bohanza-tentoon-
stelling klaarde de lucht. Het gerucht
ging echter toen reeds, dat H. M. de
Koningin niet per helicopter kon da
len, maar per vliegtuig naar Leeuwar
den zou gaan om vandaar Bolsward per
auto te pereiken.
Het wachten bij de kerk er was een
meer dan duizendkoppige menigte
duurde lang. Niet omdat de Koningin
te laat kwam, maar omdat men zelf zo
vroeg was.
Bij aan komst was H. M. de Koningin
bq de Martinikerk in gezelschap van
Mevrouw E. L. Baronesse Sweerts de
Landas Wyborgh, geb. de Meyier, Da
me du Palais en C. W. Th. Baron van
Boetzelaer, Kamerheer i.b.d. van H. M.
de Koningin.
De Commissaris der Koningin in de pro
vincie Friesland, mr. H. P. Linthorst
Homan, had H. M. de Koningin reeds
begroet bij aankomst in de provincie en
Haar met de griffier Mr. Hartung naar
Bolsward vergezeld.
Bij de Martinikerk waren ter begroeting
aanwezig: J. Visser, loco-burgemeester
van Bolsward en A. Holkema, voorzit
ter van het Gysbert Japlcx-Comité, ter
wijl Trijntje Meesters, 12 jaar oud, H.
M. de Koningin bloemen aanbood.
Het gezelschap begaf zich zo spoedig
mogelijk naar de tribune bij het beeld.
Hier werd H. M. de Koningin begroet
door Zijne Exc. Minister Dr. A. Von
deling, lid van het comité van aanbe
veling, Dr. J. F. M. W. Jansen, hoofd
afd. Kunsten van het Ministerie van
Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk
Werk, P. van der Mark, lid van Ged.
Staten van Friesland, Mr. W. A. Baron
van der Felz, procureur-generaal van
het Gerechtshof in Leeuwarden met de
echtgenotes.
Beschermd door een forse paraplu hield
hierna de heer Holkema een toespraak,
waarin hij Gysbert Japicx memoreer
de als de grondlegger van de Friese
literatuur (zie elders in dit blad).
Vierhonderd schoolkinderen zongen hier
op twee coupletten van het lied „Wol
kom freugde fan ’e wréld”, gedicht
door Gysbert Japicx.
Vervolgens nodigde de heer Holkema
H. M. de Koningin uit het beeld te ont
hullen. Na de onthulling wordt onder
tromgeroffel een vlaggenhulde aan het
beeld gebracht. Rondom het beeld ston
den n.l. de 27 vlaggen van 27 dorpen
van Wonseradeel, ter weerszijden de Ne
derlandse en Friese vlag en de vlaggen
van Bolsward en Wonseradeel. Hulde
aan vlaggendraagsters en kinderen die
storm- en regenvlagen trotseerden.
Alle aanwezigen H. M. de Koningin
incluis zongen het Fries Volkslied
„Frysk bloed tsjuch op”, in aansluiting
en WymbritseradeeL
romte wêze en bigryp. Ien fan de leden
fan Deputearre Steaten mei graech ris
mei in fyn glimke sizze: Boalsert is üs
kulturele sintram! Ik kin dat net wear-
dearje, hwant as it mienen Is, dan is it
ünwier en as it gjin mienen is, it gek-
oanstekken.
De bilangstelling en de kennis fan de
Fryske kultuer kin yn üs stêd perfoarst
gjin sprekken lije. En dat komt net fan
de net-Friezen, dy’t hjir komd binne,
mar fan de êlde, fortroude Boalserters
seis. Hja steane meastentiids net iepen
foar har nasjonale dykdommen, hja bin
ne fakentiids alhiel net bikend mei it
wurk fan har skriuwers en dichters,
har skilders, byldhouwers of komponis-
ten. It soe üs bysünder deugd dwaen as
de earebistjügingen, dy’t Boalsert dizze
wike bringt oan de dichter Gysbert Ja-
piks, liede mochten ta mear weardear-
ring foar it wurk fan de eigen Fryske
kultuer. As it ophaldt mei breafortsjin-
jen, as der oars net telt as it materiële,
as de dingen fan de geast en de kunst üs
frjemd bliuwe, dan binne de feesten fan
dizze wike in massale karnaval, hweryn
wy mombakkesen drage, dy ’t wiere ge-
sicht weinimme. As wy greatsk binne op
de Boalserter Gysbert Japiks, lit it üs
dan ek in eareplicht wêze om syn wurk
en dat fan tsientallen echte Fryske
kunstners in plak to jaen yn skoalle en
hüs, yn hert en siel. Mei minder kinne
wy winlik net ta.
rijen was de Koningin dermate geïnte
resseerd, dat het bezoek aan Bolsward
veel langer duurde dan men had ge
pland.
Desondanks stonden de mensen nog
rijen dik om de hoge gasten uitgeleide
te doen en een waardig afscheid te be
reiden.
B. en W. stellen de raad voor In de raads
vergadering van 28 februari 1966 geno
men besluiten in te trekken en het bouw
rijpmaken van de gronden in het uit
breidingsplan „Bascohof” overeenkoms
tig het gewijzigde plan op te dragen aan
de Koninklijke Nederlandse Heide Mij
voor een bedrag van f 653.000,en de
verkoopprijs van bouwterrein in genoemd
uitbreidingsplan vast te stellen als volgt:
grondklasse A: bungalow-bouw
f 26,per m2
grondklasse B: particuliere bouw
f 24,per m2
grondklasse C: particuliere of
premie-bouw f 22,50 per m2
grondklasse D: woningwetbouw
f 20,50 per m2
en voor de bouw van autoboxen op een
bedrag van f 700,per box. nader is
aangegeven op de bij de stukken ter in
zage gelegde tekening.
waarop de heer Holkema het beeld
overdroeg aan de gemeente, waarvoor
de loco-burgemeester een dankwoord
uitsprak.
De schoolkinderen zongen onder leiding
van de heer Blanksma nog twee cou
pletten van „Wolkom freugde fan ’e
wrild”.
Tenslotte sprak de loco-burgemeester
een dankwoord aan het einde waarvan
het Wilhelmus werd gezongen.
H. M. de Koningin ging vervolgens, in
gezelschap van de Commissaris van de
Koningin in de provincie Friesland en
enige anderen de Martinikerk bezichti
gen. H. M. de Koningin werd ontvangen
door de heer P. Elzinga, president-kerk-
voogd en kerkvoogd J. Grunstra. De
Koningin toonde zich zeer geïnteres
seerd.
In de Vierschaar werden aan H. M. de
Koningin voorgesteld de wethouders E.
Oldenziel en J. M. A. Mulder, Mr. Dr.
K. de Vries, secretaris van het Gysbert
Japicx-comité en directeur van de Frys
ke academie, A. Oosterhoff, burgemees
ter van Wonseradeel en de beeldhouwer
Wilfried Put.
H. M. de Koningin begaf zich eerst naar
de burgemeesterskamer en betrad ver
volgens de raadzaal.
De loco-burgemeester sprak een wel
komstwoord, waarna de Commissaris
der Koningin in de provincie Friesland
de zomertentoonstelling „Wurd en Byld”
opende, ditmaal gewijd aan Gysbert Ja
picx.
In de burgemeesterskamer werden ver
frissingen geserveerd. Tot slot maakte
H. M. de Koningin nog een korte rond
gang langs de tentoonstelling.
Een mooi moment was het toen aan H.
M. de Koningin, de vert. der Minister en
de heer Commissaris bij monde van de
heer Holkema en Mr. Dr. K. de Vries,
ieder een exemplaar werd aangeboden
van het boek van Ds. J. J. Raima: Om
Gysbert Japicx hinne, het Schrijvers
prentenboek, de rijmprent Juwnbea en
de pas verschenen 6e druk van de ver
zamelde werken van Gysbert Japix.
Mr. Dr. de Vries herinnerde hierbij aan
het feit, dat in de in 1821 verschenen
uitgave (n.l. van Epkema) een inteken
lijst voorkomt met als eerste namen
die van Koning Willem I en de Prins
van Oranje, resp. de betovergrootvader
en overgrootvader van H. M. de Ko
ningin.
Tijdens de rondgang langs de schilde-
Te
leis
mgr. P. J. A. Moors, besmeurd met ha
kenkruisen en de woorden ,vopo’ en
.provo’.
Ook het huis van burgemeester mr. R.
Höppener kreeg een beurt, evenals het
standbeeld van de bouwmeester dn
Cuypers.
De bronzen gestalte was van onder tot
boven in de rode menie gezet. Met witte
verf was op de sokkel geschreven: .pro
vo’. Het is met de eerste maal, dat het
standbeeld van dr. Cuypers, die de
Munsterkerk in Roermond restaureerde,
Tj. de J.1 wordt beklad.
