Wurd en Byld: kwaliteit meer dan
quantiteit
hark
en
sjoch
Gysbert Japiks
Galerie De Sfinx
Fan de Martinytoer
Expositie
oud-Bolswarder
Zilveren filmpjes
iO5e JAARGANG
No. 55
DINSDAG 19 JULI 1966
J. s.
1603-1666-1966
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
-X-
in
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Advertentieprijs: 16 cent per mm
nwz rjucht
BOUWVAK 1966
IN BILANGRIKE FOROARING
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
In pear wike lyn haw ik yn dizze rubryk
in wurdmannich sein oer it feit, dat de
bilangstelling fan sommige boeren foar
it aeiwyt-ündersyk oan it sakjen wie. Ik
makke doe de hwat ündogenske opmer
king, dat it miskien wolris foar in diel
lizze koe oan de molkkontroleur of de
münsternimmer. len fan de leden fan dit
warbere korps hat dêrop ynheakke en
sein, dat it wol wêze koe, dat hjir of der
Fries record. In de Z.-Westhoek was
de junimaand in geen 100 jaar zo
nat als nu. En dan te bedenken, dat
de meeste regen viel in de korte pe
riode tussen 11 en 27 juni.
Kent u hem nog De in 1942 te Bols-
ward geboren Freek de Wit, die op
12-jarige leeftijd onze stad verliet,
ontwikkelde zich tot een veelbelo
vend kunstenaar, die in de maand
augustus gaat exposeren in Den
Haag. Komt u er, rijd dan eens even
langs.
Schandvlek. Moet het Gysbeit-beeld
niet worden gereinigd? Het is toch
wel diep treurig, dat bezoekers van
Bolsward die het beeld willen zien,
nog telkens geconfronteerd worden
met de banale provo-stunt, waarover
ieder rechtgeaarde Bolswarder zich
schaamt?
Welke rattenvanger deponeerde vrij
dagavond een 17-tal rattencadavers
op de Nieuwmarkt voor het St. An
thony Gasthuis? Het was toch niet
de bedoeling de bewoonsters de stui
pen op het lijf te jagen?
Man in Morris reed naar het Stads
streng, sjorde met behulp van zijn
Abonnementsprijs f 2.90 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A. J. OSINGA N V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
4e week juli 1941
Bolswards Nïeuwshlac
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaardcradeel, Ilinddoopcn, Wonscradcel, Workum cn Wymbritseradeel.
Benoemd tot burgemeester van Wymbrit
seradeel. de heer F. Tjaberings,, burg. v.
Hoogkerk. Hij is generlei politieke rich
ting toegedaan.
Waarnemingen omtrent vliegtuigen moe
ten gerapporteerd. Premie van f 20,
die kan leiden tot het vinden van een ge
vallen vijandelijke machine.
Utkommen: „Hwerom Rinkje nei de thé
gjin slokje ha woe”. Priis f 0,40. Fa. A.
J. Osinga, Boalsert.
De secretaris-generaai wil als tuchtmaat
regel een lichamelijke kastijding niet als
mishandeling aanmerken, als deze uit
een oogpunt van orde en opvoeding we”
selijk is.
Duitse colonnes trekken naar het Oosten:
een opmars zonder enig oponthoud.
Drank en sigaretcn aan boord. De
Harlinger douane heeft zaterdag in
Kornwerderzand de Volendammers
broers P. Z. (27) en J. Z. (18) aan
gehouden op verdenking van smok
kel. Hun schip, de VD 1, werd naar
Harlingen opgebracht en daar aan
de ketting gelegd. De broers hadden
voor f 100.000,- drank en sigaretten
aan boord.
Chicago: Dit is ’t bed. waaronder zich
de 23-jarige verpleegster Corazon
Amurao wist te verbergen voor de
man die acht van haar collegaatjes om
liet leven bracht. De moordenaar, die
zich door snjjwonden van liet leven
trachtte te benemen is inmiddels ge
vonden en gearresteerd.
De expositie, toegegeven dat het aan
tal stukken geringer in aantal is, dan
dit in het verleden wel eens het geval
was, heeft iets van een algehele repe
titie, zowel voor bezoekers die jaarlijks
geregeld In Bolsward komen, als voor
de abonnees van Openbaar Kunstbezit.
Het is bepaald niet onprettig oude be
kenden te ontmoeten.
Prachtige tentoonstellingen uit het ver
leden doemen in onze herinnering op,
bijv, die over „Italië in de toets der
gouden eeuw", „Muziek en dans in vroe
ger eeuwen", „Mare Liberum, de vrije
zee”, bij het zien van de schilderijen van
Dujardin, Berchem, Esaias en Willem
van de Velde de Jonge, of herinnerin
gen aan exposities uit lang vervlogen
dagen zoals van de Friese schilderkunst
(Wybrand de Geest en Margaretha de
Heer).
Bij het doorbladeren van de mappen
van Openbaar Kunstbezit ontdekt men
afbeeldingen (plus beschrijvingen) van
schilderijen, waarvan hier de originelen
hangen.
Is het aantal betrekkelijk klein (de hal
beneden werd ditmaal niet in de expo
sitie betrokken, evenmin als de kleine
commissiekamer, terwijl ook een op
zich zelf representatieve en bezienswaar-
dige ruimte als de raadzaal niet werd
volgepropt), de verscheidenheid is groot.
Niet wat de technieken en kunstuitin
gen betreft. Ditmaal bijv, geen beeld
houwwerk (trouwens de laatste jaren
al niet), geen tekeningen, geen etsen,
enz., slechts althans voornamelijk) olie
verven, veelal op paneel geschilderd.
Juist bij deze eenheid in techniek is de
variatie in onderwerp en genre des te
meer opvallend.
Portretten, stillevens, landschappen, zee
gezichten, afbeeldingen van mensen, al
of niet in gezelschap, dieren, grote en
kleitie tot de zeer kleine kevertjes en
in man wie, dy’t yn dit opslcht net botte
aktyf wie, mar dat it oer it generael grif
net oan harren lei. Ik nim dat graech
oan. Neffens dizze kontroleur siet it him
meast hjiryn, dat it meidwaen oan dizze
aeiwytkontrole hwat to massael en to
hommels gien is en dat nou de gewoane
boer soms him óffreget oft hy hjir nou
wol safolle baet by fine sil. As der dan
in pear binne, dy’t der mei ophAlde, dan
folgje der faken wol mear. Dizze mins-
ken binne sa’n bytsje automatysk der ta
oergien en litte de ein ek gau wer slüpe.
Ik doar net to sizzen, oft hjir de saek
alhiel mei opklearre is, mar it soe wol
kinne. En dochs soe dat jammer wêze,
hwant foar immen, dy’t wit, hwat hjir
efter sit, leit de saek dochs wol hwat
oars. Ik leau, dat hja dizze kwestje net
goed genóch trochhawwe en dêrom kin it
faeks goed wêze ris op in bilangryk as-
pekt to wizen, hwertroch in bytsje mear
ijocht oer de motiven fan dit ündersyk
strielje kin.
Yn de moderne wr&ld foroaret hiel hwat
en it is ien fan de meast yngripende wi-
zigingen op it gebiet fan iten en drin
ken, dat it artikel fet folie minder yn de
graesje stiet as eartiids. Oer de hiele
liny wurdt it gebrük fan fet en fethal-
dende spizen tobektreaun. De moderne
minske tinkt mear oan fetformindering
oarsom. De medici hawwe hjir al jier-
ren op wiisd en geleidelik oan geane mil
joenen minsken op de goede ried yn. Net
tofolle fet en süker! Ien dy’t swier li-
Over ratten gesproken. U weet toch,
dat de Reinigingsdienst zich intensief
bezig houdt met de verdelging van
de bruine jongens. Heeft u last van
dit ongedierte, meldt het en U wordt
prompt geholpen.
Ezelachtig. De student die met een
ezeltje op trektocht is door ons land
cn van donderdag op vrijdag op het
terrein van de gemeentereiniging in
zijn tentje overnachtte, belette een
12-jarig jongetje een foto van de
kleine langoor te maken. Het kind
moest hem eerst twee kwartjes be
talen.
De bouwvak-vakantie zette wel
haast traditioneel In met nattig
heid. De meeste nattigheid voelde 'n
jongeman, die met zijn brommer op
de Marktstraat slipte en bij het po
dium voor de Koffypiaets een duik
in de gracht nam.
Een andere slippartij vond enige me
ters verder plaats t.o. apotheek Hen
driks. Het slachtoffer werd hier bin
nen gebracht. Een geluk bij een on
geluk; pleisters waren aanwezig.
En maar mopperen. Een vroege rei
ziger mopperde dat de LABbus van
20 over zes óf te vroeg was vertrok
ken, óf de chauffeur zich had ver
slapen. Bijna zou hij daardoor een
buitenlandse reis missen. De vroege
vakantieganger had vergeten op ’t
Wijzigingsblad van de dienstregeling
te zien. De bus vertrok om 10 over
zes.
DE MOORD OP ACHT
VERPLEEGSTERS
zoontje een vloerkleed uit de auto en
schudde de daarin vergaarde rom
mel uit boven de stadsgracht. Com
mentaar; het asyat was vol! Zo’n
man in Morris moest men mores le
ren.
Gysbert - om
freed en from
gol en goed
reit fis bjoedt
wurdige prizen hast ünmooglik Is troch
de büterpriis in reedlik molkjild op to
bringen. Men soe dan de büter sa djür
meitsje moatte, dat de margarine hast
rounom de oerwinning bihelje soe.
Nou soene der boeren wêze kinne, dy’t
tinke: Nou, as it safier is, dan kin it al-
tyd noch wol. Ik leau, dat dit in mis-
bigryp is. Wol men meidertiid fan de
bettere aeiwytforgoeding syn diel haw
we, dan sil der al jierren lang by it fok
ken om tocht wurde moatte. As men bi-
tinkt, dat it 50 jier koste hat om it fet
fan 3 op 4% to bringen, dan is it düdlik,
dat men hjir net yn in deimannich mei
klear is. It is nou al sa, dat in lytse
forbettering fan it aeiwytgehalte de On
kosten fan it ündersyk dübel en dwers
goed makket, mar yn de nije situaesje,
dy’t op kommende wel is, jildt dat jit
folie mear. Giet men de bistemming fan
de molke yn Nederlan nei, dan docht
bliken, dat yn 1950 de büter mear as twa
kear de moikpoeijer yn produksje de
baes wie, mar nou is de poeijerproduksje
al 20% heger as de bütermakkerij. Dit
wiist sa düdlik yn de rjochting fan mear
weardearring foar it aeiwyt, dat it net
forstannich wêze soe, in pear goune, de
aeiwytkontrole wêze to litten. Ut alle si-
fers blykt, dat net it molkfet, mar it
molkaeiwyt de takomst hat. Dêrom
hoopje ik, dat de boeren dit alles yn har
omgean litte sille. Hja binne ommers
wol wend nei it waer to sjen.
Tj. de J.
Vakantiepech. De vakantie Is niet
leuk begonnen voor mevr. Brinksma,
Pölle 10 te Bolsward. Zij ging maan
dagmiddag naar fa. Kooistra om
fruit om mee te nemen op vakantie,
betaalde en liet de beurs naast de
tas liggen. Er stonden meer mensen
in de winkel. Na ontdekking beurs
niet meer daar, mensen ook niet.
Flink geldbedrag plus naam en
adres van eigenaar, naar de haaien,
doch het ergste is wel: van mooie
vakantie-spaarpot zit sleuteltje in de
beurs. Gebruik het geld in vrede(?)
maar gooi desnoods als het donker
is, sleuteltje s.v.p. door de brieven
bus. Nog liever natuurlijk de beurs
met inhoud.
Nooit was uit twijfel
De hoop nog geboren,
Zij, die dit weten,
Hebben de moed niet verloren.
Eens schijnt de zon,
En wolkjes die drijven,
Is overal weer
Om buiten te blijven.
De bossen, ze wachten,
Door zon overgoten,
Waarom dan niet
Van de weelde genoten?
Het heideveld bloeit
Met het zachte rood,
Een stuk natuur
Ligt er open en bloot.
De meren en plassen,
In ons eigen gebied.
Ze zijn weer omringd
Door het ruisende riet.
De zee met; zijn strand,
Én beschutte rug,
Van goudgele duinen,
Wie wil nog terug?
Hoog welft de hemel
Over de bouwvak-vakantie,
Het tere blauw
is hopend garantie.
Het zij u gegund,
Twee weken van rust,
Hopend dat de zon
De aarde dan kust.
chamelik wurk docht sil der gjin lést
fan hawwe, mar dy binne der net safolle
mear, de measten litte dat de masines
dwaen. Dêrfandinne komt de klam alle
jierren minder op it fet, mar mear op
aeiwyt en fitaminen to lizzen en dit
wurket troch op de ynternasjonale merk.
It kreate oerskot oan moikpoeijer, dat
jierren lang boppe de merk hong, is for-
dwoun. Jerope hat yn 1964 de Ameari-
kaenske oerskotten opmakke en yn 1965
koene de fabrikanten fan meagere moik
poeijer mar tadraeije omt de fraech grea
ter wie as de produksje. Nederlan hat
fan dizze forbettere situaesje profiteard
en koe tsjin hegere prizen maklik alles
kwyt. Soks hat syn gefolgen ek yn oare
lannen en dêrom wurde yn it bütenlén
rounom nije poeijertuorren boud en giet
de dreage molke net mear nei de boe
ren werom. Foar de keallemesterij mei
kunstmolke is yn hiel West-Jerope grea-
te bilangstelling hwant it meste kealle-
fleis is der in bilangryk en bést bitelle
artikel.
Dêrfoaroar sakket de weardearring foar
de büter en wurdt earnstich neigien oft
de priisbipaling op groun fan it fetge-
halte net foroare wurde moat. Yn üs lan
wurdt ek mei it aeiwytgehalte rekkene,
mar it fet jowt oant nou ta de trochslach.
Party deskundigen sjogge dan ek oan-
kommen, dat de prilsfêststelling oars
wurde sil, dat de forhalding tusken it
fet- en aeiwytgehalte op 'e helling komt.
Hjir pieitet ek foar, dat it by de tsjint-
Schreven we de vorige maal, dat de documentatie over Gysbert Japicx en zyn
tijd in de (voor het zonlicht afgeschermde) B. en W.kamer een reis naar Bols
ward méér dan waard is en vooral zij, die belang stellen In de Friese literatuur
een unieke en hoogstwaarschijnlijk eenmalige kans hebben handschriften e.d.
te zien, waarvoor geleerden in het verleden graag een reis naar Engeland over
hadden, ook al Is do Friese dichter voor U niet meer dan „een man die lang
geleden leefde” cn „waar men niets aan heeft" om de taal van een ingezonden-
gtukken-schryver te gebruiken, dan nóg biedt de tentoonstelling „Wurd en Byld”
de bezoeker een schat van kunst, die verrast door volledigheid en vooral
kwaliteit.
het Vanitas-schilderij van de Leeuwar
der kunstenaar uit het midden van de
zeventiende eeuw Petrus Schotanus,
met hemel-globe, incluis dierenriem,
boeken en dood gevogelte. Op een open
geslagen boek lezen we de voor dit gen
re wel zeer passende tekst: Gelyck den
vis het net en den vogel den strick also
overvalt den mensch den dood op een
ongelegen fijt. Alle dinek verslyt met
den tijt.
De vanitas-schilderjjen gaven n.l. uit
drukking aan de vergankelijkheid van
het leven.
Een ander opmerkelijk schilderij is het
pastorale zelfportret (d.w.z. de schilder
als herder) van de Harlinger Jacob
Adriaensz Backer, dat pas in 1943 op
een veiling werd verworven en in 1960
eigendom werd van 'het Fries Museum.
Wanneer U de tentoonstelling gaat be
zoeken (stel niet uit tot morgen wat U
heden kunt doen) dan moet U niet na
laten de rijk geïllustreerde catalogus te
kopen. Deze geeft niet alleen een schat
van gegevens over Gysbert Japicx, maar
bevat ook een zeer deskundig geschre
ven inleiding van de samensteller van
de expositie, de heer H. J. Ronday.
Om wol te stearren lit
wol libbjen leere.
Taljochting: Hwa ’t goed stjerre wol,
moat earst leare goed to libjen.
De oud-Bolswarder Freerk de Wit is een
talentvol, aankomend jong kunstenaar,
die de hele maand augustus zijn werk ex
poseert in Galerie „De Sfinx", Papestraat
16, Den Haag.
Vanaf zijn geboorte (1942) tot zijn 12de
jaar woonde hij in Bolsward. Zijn liefde
voor kunst openbaarde zich al op jeugdi
ge leeftijd en ging gepaard met een
grote aantrekkingskracht tot de natuur.
Op jeugdige leeftijd trok hij reeds alleen
de weilanden in om de wonderen van de
natuur van dichtbij te kunnen aanschou
wen.
Nadat zijn ouders verhuisden naar het
midden des lands, heeft hij zich geheel
op het tekenen toegelegd. Om een volle
dige opleiding te volgen bij de kunst
nijverheidsschool of de Rijksacademie v.
Beeldende Kunst, ontbrak ’t geld. Daar
om heeft hij alle mogelijke middelen aan
moeten grijpen om zijn kennis en natuur
talent te verrijken. Hij volgde schrifte
lijke tekenlessen en kreeg een jaar les
van Gerrit van ’t Nét te Amsterdam.
Daarna volgden zwerftochten langs mu
sea in binnen- en buitenland. Hij moest
tijdens deze tochten in iedere plaats van
betekenis werken om geld bijeen te krij
gen om verder te kunnen trekken.
Freerk de Wit tekent altijd met houts
kool, wat volgens hem de expressie ten
goede komt en hieruit blijkt wel zijn ver
bondenheid met de natuur.
Zijn tekeningen, vooral uit zijn begin
periode, getuigen van ee« juist gevoel
voor de verhouding mens-natuur, natuur-
techniek, maar tevens de beklemming
van deze maatschappij, die zich uit in,
uit de ongerepte natuur oprijzende, alles
verpletterende gebouwencomplexen etc.
in donkere gestyleerde silhouetten.
In zijn latere tekeningen zien we in deze
somberheid een kentering komen. Duide
lijk manifesteert zich een gevoel van ont
spanning bij de kunstenaar.
Freerk de Wit beperkt zich niet alleen
tot houtskool en papier, maar ook tot
pen en papier om zijn gevoelens te uiten.
Hij doet dit in prozaïsche gedichten,
waarvan enkele al gepubliceerd zijn door
Beatrijs, Handelsblad, Trouw en De
Spiegel.
Maar zijn grote liefde is en blijft tekenen.
Dit kunt u zef constateren bij een bezoek
aan Galeries „De Sfinx” in de maand au
gustus.
Ketting-reactle. 'Woensdagmiddag
botste bij de brug te Komwerder-
zand een Renault, bestuurd door M.
J. M. uit Delft tegen de Renault van
S. E. uit Leeuwarden, die daar voor
de open brug stond te wachten. De
aangereden Renault botste vervol
gens tegen een vrachtauto, die er
voor stond. Er was wat blikschade,
maar een passerende Wegenwacht
maakte de auto’s weer voorlopig lijd
baar.
Ommetje. H. en Sj.schrijver reed
voor u aardig ommetje, dat uit toe
ristisch oogpunt erg aanbevelens-
waardig is: Workum (oudheidkamer,
schilderijententoonstelling, vogelpark
strand), Hindeloopen (Hidde Nijland-
stichting, expositie Irene, Staveren
(demonstratie kikvorsmannen, sluis-
werken), Warns, Hemelum, Galama-
dammen (nieuwe brug en theehuis),
Koudum en zo weer huistoe.
Leeuwtje pech. Het Leeuwtje van
voor het museum te Hindeloopen Is
gestolen. Kwam man met ander
leeuwtje, dat er veel op leek. Het
werd aangekocht. Laat nu in het
opsporingsblad een foto van dit
beeldje staan: het was ergens an
ders gestolen. Dubbel pech.
Pech onderweg. Gisteravond veegde
de politie op de weg Parrega-Tjerk-
werd glasscherven bijeen. Een met
vele deuken gesierd wagentje stond
aan de kant. Wij zagen geen ambu
lance, maar pech was het wel.
torretjes toe, bloemen en bomen, voor
werpen van allerlei aard, boeien het oog.
In de burgemeesterskamer na de ope
ning van de tentoonstelling zich even
verpozend, vroeg H. M. de Koningin:
„Waar hangen hier de schilderijen van
de Friese schilders?” Het antwoord was
spoedig gegeven. Het gezelschap bevond
zich temidden van een prachtige collec
tie werken van de Franeker burgemees
ter Jacobus Sybrandi Mancadan, die
veel gewerkt heeft in het toen destijds
zeer armoedige Zuid-Oosten van Fries
land en van wie enkele jaren geleden
het meest links gehangen landschap is
besproken in de serie Openbaar Kunst
bezit, van Margaretha de Heer, de nicht
van Gysbert Japicx van moederszijde
(een uitvoerige collectie voor zover nog
nimmer in het openbaar tentoon gestel
de werkstukjes uit de collectie van Jhr.
C. van Eysinga, Hervormd predikant te
Oppenhuizen en huisvriend van de Ko
ninklijke familie, waarvan behalve de
onderwerpen ook de gestoken vergulde
lijsten, waarin allerlei emblemen, de
aandacht vragen.
Een fraai schilderij in de burgemees
terskamer is ook het portret van Bart-
holt van Douma, van 1627-1678 griet
man van Ferwerderadeel.
Boven de trappenhal ter weerszijden
van de toegangspoort tot de burgemees
terskamer, vinden we eveneens grote
portretten, n.l. van Frans van Eysinga,
de grietman van Tietjerksteradeel en
zijn echtgenote Hylck van Eysinga,
eveneens tijdgenoten van Gysbert Japicx
waarvan de fraai gebeeldhouwde graf
zerk te vinden zijn in de toren van de
Hervormde kerk te Oenkerk.
Niet minder belangwekkend zijn van
dezelfde schilder het zelfportret en dat
van zijn echtgenote Hendrickje van
Uylenburch in de Vierschaar, waar ook
het bekende portret van Saskia van
Uylenburch hangt de vrouw van Rem
brandt (haar zuster, waaruit dus blijkt,
dat Wybrand de Geest en Rembrandt
zwagers waren!). Hendrickje en Saskia
waren dochters van Rombertus van
Uylenburch eii Sjoukje Osinga.
Hoe prachtig is bijv, de rijke schouder-
versiering gepenseeld en is de stofuit
drukking van het halssnoer en de oor
hanger.
Is de aanwezigheid van een originele
Rembrandt op deze expositie reeds be
palend voor de kwaliteit er van, temeer
raakt men hiervan overtuigd bij het
zien van werken van Hendrik Averkamp,
Ferdinand Bol, Albert Cuyp, Gerard Dou,
Karel Dujardin, Jan van Goyen, Frans
Hals, Pieter Lastman, Aert van der
Meer, Van Ostade, Ruysdael, Jan Steen,
Gerard Terborch, de Van de Velde’s
en Philips Wouwemians, even zovele
klinkende namen voor wie ook maar
iets te maken heeft met onze vader
landse kunstgeschiedenis.
Maar er zijn meer verrassingen, zo bijv.
WV’
53
