Het negervraagstuk
Amerika
m
van.
Uitbarstingen slechts symptomen
naderende opmars
Gysbert Japiks
Fan de Martinytoer
Zilveren filmpjes
Maak het kort
Opening sportvelden
De Freulepartij
1603-1666-1966
-X-
1
J
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
|R
HM
-
DINSDAG 9 AUGUSTUS 1966
105e JAARGANG
No. 61
VRIJDAGS
Advertentieprijs: 16 cent pel mm
Verschijnt in: Bolsward, Baaideradeel, Hennaarderadeel, Ilindeloopen, Wonseradeel, Workum
Moeilijke problemen
Do achterblijvers.
wetter in weet
Theoretici.
PIET.
it
Roosevelt heeft gesproken met Churchill.
De laatste dagen is de wereld weer eens geschokt door berichten over rassen
haat in Amerika. Sensationeel was bepaald het bericht, dat de Amerikaanse
negerleider, dominee Martin Luther King vrydag door een steen licht aan het
hoofd gewond is, toen hij in een „blanke” wijk van Chicago uit zijn auto stapte
om een protestoptocht tegen de rassendiscriminatie in de huisvesting te gaan
leiden. Wat later werd een mes geworpen naar dr. Luther King, dat hem echter
miste en een blanke jongen verwondde. De demonstratie ontaardde in een wilde
smijtpartij naar de ongeveer 600 negerbetogers, die door de bewoners van de wijk
werden uitgevloekt.
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Ontvlucht uw zorgen en neem een nieu
we radio.
Dr. J. H. Brouwer te Hardegarijp be
noemd tot hoogleraar aan de Rijksuni
versiteit te Groningen.
De tactiek van de Duitsers is er op ge
richt zo vlug mogelijk de olievelden van
de Kaukasus te bereiken.
Het is niet meer: wees zuinig op dit of
op dat, maar wees zuinig op alles.
2e week augustus 1941
Men kan zich verheugen over het feit,
dat de negers in Amerika hun grond
wettelijke rechten hebben verworven en
hopen, dat de autoriteiten de toepassing
hiervan consequent zullen doorvoeren.
voor moeilijke problemen, die ook hier
de aandacht verdienen.
Vooreerst is er het geboortecijfer. On
der de blanken heerst de opvatting, dat
DE GREIDHOEKE EN DE
SUDWESTHOEKE
suterige simmerwaer makket üs
de measte skoallen wer en mei men gjin
drok bisyk mear forwachtsje, al sil it
wol hwat neidrippe.
En dan komme der wer acht of njoggen
moanne, dat men alL.inich de noed en it
ünderhald fan it spul hat, mar gjin yn-
komsten. De rekreaesje, dy’t dit gebiet
biede kin, is in moai-waer-rekreaesje,
der stiet en fait alles mei. Is it kald en
wiet, dan is hjir mar in bidroefd bytsje
üntwyk foar de rekreanten. In greate
stêd mei drokke winkelstrjitten, musea,
tsjerken, theaters, sirkus, variété, res
taurants mei gesellige muzyk, fynt men
hjir net. Hwat der bean wurdt is biskie-
den, omt dingen, dy’t in bulte jild kostje,
hjir net üt kinne. Dêrom bliuwt de re
kreaesje yn simmers mei moai waer in
aerdige byfortsjinste, mar by min waer
fakentiids in strop. It is neffens üs bi-
tinken dan ek in illüzje to forwachtsjen,
dat de bifolkingstaname foar in bilang-
ryk part komme kin troch jin mear üt
to lizzen op de rekreaesje. Dan soene in-
kelde tsientüzenen har bistean der yn
fine moatte en dat liket my net reëel.
Dat wol üt-noch-yn net sizze, dat ik net
bliid bin mei de groeijende bilangstelling
fan fakênsjeminsken foar wettersport
en silersnocht. Dat bin ik wol, mar myn
freze is dat de oandacht dêrtroch óflie-
den wurdt fan de folie bilangriker fra-
gen dy’t Fryslan bianderjë moat, sil
hjir fan in normael groeijende bifolking
praten wurde kinne. Hwant it giet op it
heden net goed mei de bisteanskwestje.
De greate motor foar in tanimmende bi
folking is jit altyd de yndustry en yn dy
Zoonlief ducht: wel de wraak is zoet,
toen begon - met kwame spoed
een plan bij hem te rijpen.
Bestevaars misdrijf zal geboet,
maak het kort met zijn goeie goed,
de zondagse broekspijpen.
De jongeling knipte één, twee drie
pijpen af tot boven de knie,
stond zondags om een hoekje,
en riep tegen zijn zuster Rie,
de nieuwste mode, kom en zie,
papa heeft een zwembroekje.
Uitgave: A J. OblNGA N V., Bolsward
Administratie- eu Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Abonnementsprijs t 2 90 pei kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
ninklijke Familie tijdens hun vakantie
in Forto Ercole. Prinses Margriet, die
op de foto ontbreekt, moet met een
lichte angina liet bed houden, maar
zal spoedig weer beter zijn.
steden een zwarte meerderheid hebben.
Men kan dit toejuichen als een conse
quentie van een goed beginsel van ge
lijkheid, maar zal ook niet blind kun
nen zijn voor de problemen, die hierin
steken. Als eenmaal het grootste en
sterkste blanke volk tot een zwarte
wereldmacht zal zijn geworden, zal de
politiek grote veranderingen ondergaan.
De taak van B. en W. wordt voortaan
door de burgemeester waargenomen. El
ke burgemeester kan 2 tot 6 wethouders
benoemen. Tevens benoemd de burge
meester desgewenst raadsleden uit zijn
gemeente. Naar verluidt wordt deze
maatregel door de Nederlandse instan
ties ten zeerste toegejuicht.
nel Warkum earstdeis oanbistege wurdt.
Nou, dat is dan dochs einlings en to’n
lésten klear komd. Mar minder moai is
wer, dat dizze dyk gjin ein meitsje sil
oan de ombocht troch it lange Warkum
hinne.
Sa’t ik ynlochte bin, sil de dyk net fier
der rinne as oan de rolpael en der wer
op de aide dyk oanslute. Mei it troch-
snijen fan it léste ein nei de Warkumer
suvelfabryk en sa fierder nei Koudum
wurdt jit wachte.
It stik fan de Galama-dammen nei de
Wite Brêgge komt ek noch net oan bod
en de bilangrykste skeakel foar in reed-
like forbining fan Ljouwert nei de Süd-
westhoeke, it tracé: Boalserl-Ljouwert
is wol yn biwürking, mar as it net hur-
der opsjit, duorret dat ek noch jierren.
En dat is nou de kwestje, dy’t my tige
dwers sit. Dizze wegen binne primair
foar it bistean fan greidhoeke en süd-
westhoeke. Salang dizze aorta forstoppe
sit, kin it ekonomysk libben hjir net ta
in soene groei komme. Ik wol neat óf-
dwaen oan de urginsje fan de dyk:
LjouwertNijegeasterhoek, dy’t Drach
ten en Ljouwert in moderne forbining
jowt, mar it slimste probleemgebiet leit
hjirre en yn de Südwesthoeke. Mei
boatsjefarren en fiskjen komt dizze hoe-
ke net ta syn doel, al hoe'n moai wurk
dat ek is. Wol men reëel dizze kon-
treijen üt de efterstén weihelje, dan is it
earste en wichtichste in moderne wei fan
Ljouwert troch Gaestcrlan nei de Lem
mer. Dan kriget men hjir wer in kans,
earder netl jj. ue j.
Een gymnasiast te Apeldoorn deed eind
examen met 5 tienen en 5 negens.
Hij dacht: ik houd ’t gezag in huis,
’k stel zoonlief nog eens voor de keus
en 'k wil niet langer wrokken.
Ligt ’t jongeheertje vannacht kuis
dromend in de armen van Morpheus,
dan knip ik stil zijn lokken.
Ontwaakt - in prille morgenstond
de jongeling, van schrik verstomd,
mijn Beatle-haar vernield, ja
Hij tuurde net zo ontsteld rond
als Simscn toen die kaal opstond,
na de schaar van Delila.
Een jongeling van achttien jaar
zat dik in 't schone Beatle-haar,
De pronk van het dorp Ommen.
Helaas, des jongelings bestevaar
vond: ’t lange haar leek nergens naar,
hij ging afkeurend brommen.
Beiden moesten het nu verstaan,
wie 't laatst lacht, lacht het meest
spontaan,
papa liet stpijtig horen.
Zulk Beatle-haar groeit ras weer aan,
’t Zal met een broek zo vlot niet gaan,
ik heb de knip-match verloren.
Zaterdag 13 augustus a.s., ’s morgens
half tien zal burgemeester J. M. A.
Mulder het nieuwe sportveldencomplex
„Het Bolwerk” aan de Snekerstraat of
ficieel openen.
Hieraan vooraf gaat een défilé van de
jeugdleden van de voetbalverenigingen
Bolswardia, C.A.B. en R.E.S., met me
dewerking van de Schutterij en de drum
band Onda.
Vertrek om 9 uur vanaf Plein 1455 via
Laag Bolwerk, Dljkstraat, Marktstraat,
Jongemastraat, Snekerstraat naar het
sportveldencomplex.
Om 10 uur begint het voetbaltournoot
tussen de A-, B- en Welpenelftallen van
de. drie genoemde verenigingen en ’s
middags komen de le en 2e elftallen
van de senioren in het veld, te spelen
om resp. het kampioenschap van Bols
ward en de P. van der Zande-beker.
Deze laatste wedstrijden worden afge
wisseld door gymnastiek-demonstraties.
Dit sport festijn wordt door de drie
voetbalverenigingen gezamenlijk geor
ganiseerd en is voor een ieder gratis
toegankelijk.
Om echter de kosten enigszins te dek
ken. komen zij met een keurig verzorgd
programmaboekje uit. Deze boekjes zul
len de komende dagen door de jeugd
leden van die verenigingen het publiek
worden aangeboden tegen een vergoe
ding van 75 cent.
Want yn oerfloede fen
lye se toarst in hongre. Ja* habbe wol
great goed, mar je doare *t naet bruw-
che.
Voor de Freulepartij te Wommels heb
ben zich 44 parturen opgegeven (in 1964
en 1965 elk 45).
Door loting werd de volgende lijst sa
mengesteld:
Tzummarum— Dronrijp.
FianekerWommels.
SneekWfltgaard.
GrouwWinsum.
Wieuwerd-BritswerdRied.
Baard—Peins.
LekkumZweins.
Kimswerd—Akkrum
HarlingenWarga.
Jelsum-CornjumHuizum.
Pi ng j urnWi rdu m.
WelsrijpWeidum.
MenaldumIrnsum.
WitmarsumStiens.
OosterendMarssum.
WijnaldumHerbaijum.
St. Jac. Par.Oude Bildtziji.
St. Anna Par.Beetgum.
MinnertsgaHolwerd.
Tzum—R oor dahui zum
LeeuwardenBerlikum.
BolswardBozum.
De Freule-partij belooft ditmaal een ge
heel open strijd te worden. Franeker
heeft weliswaar de beste papieren, maar
Menaldum en Harlingen zijn geduchte
concurrenten. En. met kan altijd
voor verrassingen komen te staan.
Men kan in de Europese landen, die
ver van deze problemen verwijderd Zijn,
gemakkelijk theoretiseren, maar het
werkelijke leven heeft wetten, die met
Gysbert - om
hoed en from
gol en goed
•eit hjoedt
Verschijnt DINSDAGS en
sektor is it binearjend stil yn Fryslan.
Sawol de eigen bisteande yndustryen as
de nije fêstigingen litte it min of mear
sitte en dêrtroch is de üttocht nei West
en Süd wer drok oan 'e gong.
It ekonomysk libben is in tige gefoelich
ynstremint en as yn de sintra it tempo
hwat minder gysten wurdt is it hjir oan
de üteln daliks düdlik to merkbiten.
Nou’t de oerheit de remmen bigjint to
brüken en dêrtroch de ekonomyske akti-
viteiten hwat kalmearje, is de animo
foar de bütengewesten daliks minder. De
hege rinte en de kapitaelskrapte dogge
der harres by en sa is it ynienen dien
mei de optimistyske prognoses oer de
groei fan de sintra. Dy heart men net
mear. Dat is ek gjin wünder as men de
feiten ken. Sa hie Ljouwert it ófroune
jier 962 mear ynwenners hawn as men
de deaden fan de nij-bernen êflükt. Mar
it wiene mar 240, dus de stêd Ljouwert
forlear 722 ynwenners mear as dat der
ynkamen.
Ek yn de eigen stêd, dy’t fan büten der
ütsjocht oft er fikse groei is, moat men
de feiten under eagen sjen. It is foar de
stêd in skoander ding, dat de bijierre lju
hjir graech hinne gean om to rintenier-
jen, mar it is minder moai, dat nou al
moannen in pear fikse winkelsaken
leech steane en dat de winst fan de nij-
bernen ek net alhiel bihalden bliuwe koe.
Ik haw net de yndruk, dat it sakelibben
en de bisteande yndustry drok oan it üt-
wreidzjen is.
Ta myn greate blldens haw ik yn de
krante lêzep1 daj de .dyk fan Boalsert
Bolswards Nieuwsblai
en Wymbritseradeel.
Een tweede probleem is, dat er bij de
snelle opmars van de zwarte bevolking
een enorm groot aantal achterblijvers
is. Na de tweede wereldoorlog zijn uit
de zuidelijke staten een 200.000 neger-
gezinnen naar het industriële noorden
getrokken en vonden er als ongeschool
den werk. Maar de tweede sociale re
volutie (de automatisering) brengt mee,
dat de ongeschoolden werkloos wor
den. Er is in wezen alleen plaats voor
geschoolden. De blanken kunnen djt
bolwerken, de zwarten deels niet. Dat
is op zich zelf geen wonder. De blan
ken hebben er eeuwen over gedaan het
huidige cultuurpeil te bereiken. Men kan
niet verwachten, dat de zwarten het
zelfde in enkele jaren klaarspelen. Een
groot deel van de zwarten presteert het
op bewonderenswaardige wijze. Maar
wel schier de helft kan dit niet. Het
beste onderwijs kan dit niet verhelpen.
Ze raken werkloos, krijgen haat jegens
de maatschappij, vervallen tot opstan
den als in 1964, die een uiting zijn van
hun wanhoop er te kunnen komen en
versterken het leger van de misdaad.
Een gevolg van deze situatie is ook
de grote getallen van onechte geboor
ten onder de negers. De statistiek wijst
uit, dat er in de USA acht keer zoveel
buitenechtelijke negerkinderen worden
geboren als blanke. In Harlem was in
1964 zelfs 43,7 van alle negerkinde
ren buitenechtelijk. Dat is verbijste
rend en vormt een wraak van de na
tuur op een ontwikkelingsproces, dat
zoveel achterblijvers telt. Het vermeer
dert op ernstige wijze de Amerikaanse
problemen.
de theorieën van buitenstaanders spot
ten. Het is heel mooi de leuze van de
vrijheid, gelijkheid en broederschap op
de zwarten toe te passen; ze hebben
er recht op zelfs, maar het moet zo
gebeuren, dat op de duur zwart en blank
tezamen niet in de chaos geraken, die
in Amerika dreigt en aangezien de
zwarten het meest de slachtoffers van
elke crisis worden voorshands, een
zwarte revolutie zou gaan betekenen.
gezinsbeperking raadzaam kan zijn en
gaarne prijst men dit de negers in en
buiten Amerika met nadruk aan.
Maar de zwarte lacht er op. De zwarte
bevolking is in opmars en reeds psy
chologisch staat vast, dat alle geboorte-
beperkingspropaganda hier op de ener
gie van de opmars afstuit. Praktisch
zeggen de negers, dat wel de blanken
er belang bij hebben, dat er niet te veel
negers komen, maar dat de zwarte be
volking het tegengestelde belang heeft.
Hoe meer kinderen, hoe liever, tenein
de de opmars te versterken.
En dit is niet alleen theorie, het is ook
praktijk; onder de ouderen was in
1950 één op de 10 Amerikanen zwart,
in 1972 zal dit één op de 8 zijn. Mo
menteel is onder de kleinen (onder de
14 jaar) 1 op de 7 zwart, bij kinderen
onder de 6 jaar is dit al 1 op 6! Gaat
dit door op dezelfde wijze en dit kan
men verwachten dan is na enkele
geslachten de meerderheid in de Ver
enigde Staten zwart. Op het ogenblik
is er nog maar één stad met een zwar-
Maar dan staat men niettemin toch wel te meerderheid, n.l. Washington, maar
in 1980 zullen ook Detroit, Cleveland,
Baltimore, Chicago en St. Louis een
zwarte meerderheid hebben. En nog 10
jaar later zullen 7 van de 10 grootste
Voor het eerst sinds 27 maart ziet David Lafferty weer daglicht
David heeft al die tijd in een grot op een diepte van plm. 135 meter
gezeten en heeft daarmee het wereldrecord „onder de grond zitten”
op zjjn naam gebracht.
dit
jier op en nij wer düdlik, hoe riskant de
bidriuwen binne, dy’t it krekt yn dizze
moannen helje moatte fan it fakansje-
folk. It is dochs al sa’n koart skoftke en
nou’t it waer tsjin rint, bilunet dat ta
inkelde wiken. As jo der jou boarters-
tün en bitsjinning foar klear hawwe, as
jo der jou boaten en simmerwenten foar
makke hawwe, dan sil it in hiele toer
wurde om dit jier de ünkosten der üt to
heljen, En mei in fjirtsjin dagen rinne
Nadat Ds. King door de steen was ge
troffen, zei deze tegen een verslag
gever: „Ik moet dit doen, mijzelf bloot
geven, om deze haat aan het licht te
brengen. Ik heb nog nooit zo’n grote
haat gezien, zelfs niet in Mississippi of
Alabama, als hier in Chicago.”
Onder de blanken bevonden zich leden
van de Ku Klux Klan met vlaggen. Op
een der borden stond: „De enige ma
nier om de achterbuurten weg te krij
gen de negers uitroeien”. Eén blan
ke werd gearresteerd.
Duizenden blanken waren op de been en
het kwam tot heftige tonelen. De de
monstratie werd gehouden in de blanke
zuidwestelijke wijk van Chicago. Een
auto met enige negers werd door een
dertigtal blanken tegengehouden, die
volle vuilnisbakken in de wagen leeg-
kiepten, terwijl zij de deuren vasthiel
den om de negers het uitstappen te be
letten. Enige negers kwamen hun ka
meraden te hulp, waarop een handge
meen ontstond. De politie maakte hier
snel een einde aan. Jonge blanken ble
ven met voetzoekers en stenen gooien.
Blanken in auto's claxonneerden onop
houdelijk en schreeuwden: „Blank aan
de macht” (De studenten-organisatie
voor geweldloosheid onder de neger Sto-
kely Carmichael voert de leuze „zwart
aan de macht”.
Onder de kreten „maak hem dood” van
de contra-betogers liep dominee King
langzaam in hun richting, waarop een
regen van stenen op de negers neer
daalde. De politie voerde een charge uit
tegen de blanken, die daarop de vlucht
namen. De sterkte van de politie werd
snel op een duizend man gebracht. In
de wijk wonen Amerikanen van voor
namelijk Ierse, Poolse en Litause af
komst. De jonge blanke die door het mes
getroffen werd, is door een politiewa
gen naar een ziekenhuis vervoerd.
De negers liepen in rijen van zes door
de lanen, vele blanken waren in de bo
men geklommen. Ook in het nabijgele
gen park kwam het tot botsingen tus
sen negers en blanken, onder wie
vele meisjes die zelfs de politie aanvie
len. Op een gegeven ogenblik begon het
op een opstand te lijken. De politie
bleek onmachtig tegenover de losgesla
gen menigte blanken. De politiemannen
werden door een hagel van stenen be
kogeld, die overal vandaan kwam. Toen
enige politiemannen een wagen aanhiel
den met een vlag van de Ku Klux Klan,
werden zij door een dreigende menigte
omringd, die eiste de wagen met rust
te laten. Er werden verscheidene arres
taties verricht.
De ongeregeldheden hebben vijf uur ge
duurd. Op het hoogtepunt waren 5000
blanken slaags met 2000 politieman
nen. De politie heeft verscheidene char
ges met de gummistok uitgevoerd. De
gehele politiemacht van Chicago, 10.000
man, was in staat van alarm gebracht.
Gewond werden 25 personen van wie
twee ernstig, 35 blanken werden gear
resteerd.
1 ft
60
