Crisis der generaals in
W estDuitsland
Drama van een minister
hark
en
sjoch
De wereldreis van De Gaulle
Gysbert Japiks
VRIJDAG 2 SEPTEMBER 1966
105e JAARGANG
No. 68
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hcnnaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Worhum en Wymbritseradeel.
tentoonstelling
1603-1666-1966
Zilveren filmpjes
le week september 19tl
■ve
Tael en folksbisiean
Koffie- en thee-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Burger in uniform.
(Ut: Slj. en Rj.)
Betogingen in Djibouti.
Tot ziens, dit was Hark en Sjoch!
Smith houdt vol.
Verder naar het Zuiden, In Rhodesië,
Jre drinckje wol
byckers, mar yn
Voor wie bestemd? De post bracht
bij ons retour een pakje kranten (de
laatstverschenen nummers van Bols-
wards Nieuwsblad) met een postzegel
op de rand geplakt en een touwtje
er om, vermoedelijk bedoeld voor ’n
familielid elders. Het adres moet ver
geten zijn of losgeraakt. Belangheb
bende kan de kranten bij ons terug
krijgen.
De 100 vol. De KFFB komt deze
herfst met het 100ste boek. Rond de
ze verschijning zijn tal van activitei
ten, die nader zullen worden toege
licht op 'n persconferentie op maan
dagmiddag a.s. Dinsdag leest u er
dus meer van.
Klein appèl. De nieuwe koster van de
Herv. kerk van Allingawier laat nog
enkele maanden op zich wachten. De
ze week wordt het kerkhof wel weer
gemaaid maar er is nog meer onder
houd nodig. Daarom gaat men zater
dag samen de grintpaden schoonma
ken en de beide heggen knippen rond
om de kerk en nog enkele andere
werkjes. Hiervoor zijn vrijwilligers
nodig uit Allingawier maar ook uit
Exmorra. Iedereen die de handen uit
de mouwen durft te steken is welkom.
Het is ook een dorpsbelang, dat de
omgeving van de kerk er netjes uit
ziet daarom verwacht men ook niet-
hervormden. Zaterdagmorgen om 8
uur luidt de klok van Allingawier,
daarna begint de aktie. Een bijzonder
beroep wordt gedaan op hen, die er
varing hebben met haagknippen en
ander tuinwerk. Voor koffie wordt
gezorgd. Tot ziens Sneontomoarn
haagknippe yn Allingawier
Groot gebeuren. Vrijdag 9 sept. zal
het Urker mannenkoor optreden in ’t
Dorpshuis te Weidum. Aan dit top
programma wordt tevens medewer
king verleend door het Heerenvecns
Vocaal Ensemble.
De heer S. J. Wouda, theol. candidaat te
Hellendoorn heeft toezegging van be
roep ontvangen naar de hervormde ge
meente te Hindeloopen.
Gevraagd een soliede tilbury en een brik
op ijzer. D. Jaarsma, Sneek.
Het kleine paard maakt opgang.
Prijsvraag uitgeschreven voor het uitvin
den van een nieuwe rijwielband.
Abonnementsprijs f 2 90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Gjin frjemde sprake kin
Us memmetael bilykje;
Gjin frjemde klanken sa
Us geast en hert forrykje.
It bliuwt in oanleard spultsje
Bloedleas en earm en slop.
Wurdt nea in utering fan
Us siele en herteklop.
De tael, oan memme skerte
Yn teare jeugd iens leard,
Fan ’e widze óf yn hüs
Ut leave müle heard
Is diel fan’t hiele wezen;
Gearfrissele mei üs siele.
Hweryn wy uterje kinne
Al hwat wy tinke en fiele.
Uitgave: A J. OS1NGA N.V„ Bolsward
Administratie- en Redactie-adies:
Marktstraat 13
Tclef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Dêrom, o Friezen, Idnslju,
For jit jim sprake nea!
Hja is de kearn, de siele fan
Us hüs, üs doarp, üs gea.
Hja is ien fan 'e greate jeften,
Us meijown troch üs God:
Stean noed foar de aide sprake,
As foar in greate skat!
R. MEINESZ.
Bolswards Nieuwsblad
Berghuis, oud-minister Zijlstra en frac
tievoorzitter Roolvink.
Volgens politieke kringen jg het hele
maal niet onwaarschijnlijk, dat de anti
revolutionaire leiders bij deze gelegen
heid op het heengaan van de minister
hebben aangedrongen. Zij zouden aan
tasting vrezen van de naam van de
antirevolutionaire partij. Partij-voorzit-
ter Berkhuig heeft dit later ontkend.
Mogelijk zal minister Smallenbroek als
hij is afgetreden, toch nog een rol blij
ven spelen in de politiek. Binnenkort
komt een plaats vrij in de anti-revolu-
tionaire Tweede Kamerfractie. De heer
Elfferich gaat namelijk over naar de
Senaat. De heer Smallenbroek lijkt de
meest voor de hand liggende opvolger.
Geruchten. Het gonst In Bolsward van
geruchten over een geheimzinnige
happening. De spelers van De Fryske
brulloftswille zijn op 9 sept. uitgeno
digd om op het Marktplein te ver
schijnen. Liefst in spijkerbroek. Voor
zien van attributen als fietsbellen,
bossen wortels, enz. Vooral de letters
T.D. spelen hierbij een rol. Wat gaat
het worden?
Fries. Op het Friese filologencongres
(80 deelnemers uit 5 landen) allemaal
Fries verstaand hield burgemeester
Mulder zijn Friese maide-speech. Hij
deed het „treflik”. Vooraf zei hij ech
ter: Dames en heren, ik nodig u allen
uit thans in de raadzaal te gaan. Dat
verstonden ze niet allemaal.
Sneu geval. Wethouder B. Elzinga
(Wonseradeel, pvda) weigerde een
afscheidscadeau. Hij had bij persoon
lijk jubileum ook geen bloemen ge
kregen. Bovendien was hij het niet
eens met zijn opvolging.
Drukke dag. Dinsdag a.s. moeten in
alle gemeenten de nieuwe raadsleden
worden geïnstalleerd. Meteen worden
dan de wethouders gekozen. Hier en
daar heerst spanning. Wie zal wie
opvolgen?
Bij de tijd. In een plaatselijk café te
Bolsward hangt nog altijd een biljet
met reclame voor de herdenkings
avond „Mei snare en tonge”, de inzet
van de Gysbert Japicxweek. De sterf
dag van Gysbert is 6 of 8 september
geweest.
Eind vorige weck is president De Gaulle
op reis gegaan voor een wereldreis, die
hem via Djibouti, Ethiopië en Cambod
ja, bij een aantal Franse bezittingen in
de Stille Oceaan zou brengen, wellicht
op een tijdstip, dat daar opnieuw een
Franse kernbom tot ontploffing zou
worden gebracht. Alle aandacht was
overigens gevestigd op zijn verblijf in
Cambodja, waar men van hem bemid-
zijn besprekingen tussen Londen en de
regering van Ian Smith afgebroken, niet
zozeer doordat zij geen kans van slagen
hadden, als wel doordat Smith tijdens
het gesprek liet weten, dat hij een
amendement op de grondwet zou indie
nen, waardoor de rechtspositie van de
zwarte meerderheid in gevaar zou ko
men. Hieruit bleek wel overduidelijk,
dat Smits geenszins van plan is con
cessies te doen aan het Engelse stand
punt, dat er moet worden gestreefd naar
een democratische ontwikkeling met ge
lijke kansen voor blank en zwart. Men
zou er ook uit kunnen opmaken, dat
de sancties, waarmee premier Wilson
de rebellerende Rhodesiërs tot inzicht
wilde brengen, hun uitwerking missen.
Volgende week komt in Londen een
conferentie van het Gemeenebest bijeen
en daar zal Wilson onder zware druk
komen te staan van de Afrikaanse lan
den om door nieuwe, wellicht militaire
maatregelen Smith op de knieën te
dwingen. Het is niet waarschijnlijk, dat
Wilson daaraan gehoor zal geven. Maar
dat zou kunnen leiden tot de uittocht
van enkele leden van het Gemenebest.
Als onderdeel van de viering van het
jubileumjaar van Van der Plaats N.V.,
zal op 12 september tot eind oktober in
het stadhuis te Bolsward een koffie- en
theetentoonstelling worden gehouden.
Deze expositie wordt ingericht met me
dewerking van het Koninklijk Instituut
voor de Tropen te Amsterdam.
Zijne Excellentie de Staatssecretaris van
Economische Zaken, Drs. J. Bakker, zal
de tentoonstelling in de raadzaal van het
stadhuis openen. De tentoonstelling
wordt op een voor koffie en thee passen
de wijze geopend.
De Commissaris der Koningin In de
provincie Friesland en Consul-Generaals
van de meest vooraanstaande koffie- en
theeproducerende landen (Brazilië, Co
lumbia, Oost-Afrika, Ceylon, India en
Indonesië) zullen ook die dag de gast
zijn van de jubilerende firma.
Het Nederlandse Rode Kruis heeft een initiatief uit het buitenland
overgenomen, dat in het bijzonder ten doel heeft om alleenwonende be
jaarden te. helpen. Te dien einde werd een noodsein ontworpen in de
vorm van een rode driehoek, waarin een S.OS.-teken in een reddings
boei voorkomt. Ieder, die hulp van buitenaf nodig heeft, hoeft dan
slechts dit teken voor het raam te zetten, wat dan wil zeggen:
„Kom mij te hulp”.
Het heeft in West-Duitsland, en ook in de Westelijke wereld, veel opschudding
gebaard, dat kort achter elkaar maar liefst drie vooraanstaande generaals hun
ontslag hebben genomen. Het Duitse leger is na de laatste oorlog voor achter
dochtige buren nog altijd een instelling, waar men enige afstand van wil
bewaren en elke crisis daar doet oude achterdochten opleven, vooral wanneer
wordt vermoed, dat de verhouding tussen burgerlijke macht en militairen een
niet onbelangrijke rol in het conflict speelt.
Politiek Nederland is begin deze week opgeschrikt door de ontslagaanvrage van
minister Jan Smallenbroek. dc antï-revolutionaire bewindsman van Binnenlandse
Zaken. Velen hielden al rekening met de mogelijkheid van een heengaan van
minister Smallenbroek, maar bet tijdstip van de aanvrage juist op een
moment, waarop het kabinet nog zware besprekingen voert over de nieuwe
begroting was voor ieder toch nog een verrassing.
Minister Smallenbroek deelde begin deze week mede, dat hij bij Koningin Juliana
ontslag had aangevraagd in het belang van de „zuiverheid der verhoudingen”
en omdat hij meende, dat „het aanzien van het ambt van minister en van de
politiek in het algemeen met dat aftreden is gediend”.
Te Makkum is het zelden zo druk ge
weest. Reeds het 1000ste schip van dit
jaar door de schutssluizen gelaten.
In zijn bekendmaking wees de minister
al op de aanrijding, die hij veroorzaak
te in de nacht van 15 op 16 juli. Op
vijftien juli woonde de bewindsman een
uitputtende kabinetsbespreking bij. Met
een aantal andere ministers dineerde hij
in Hotel des Indes. Daar gebruikte hij
enkele glazen wijn. In de avonduren be
zocht hij nog even The House of Lords,
een bekende gelegenheid in Den Haag,
waar politici wel vaker even bekomen
van de vermoeienissen van de dag.
De minister dronk hier enkele glazen
jenever. Toen hij ’s nachts naar huis
reed, veroorzaakte hij bij het Inrijden
van de straat waar hij woont een aan
rijding.
In de straat in de Haagse villawijk Mar
lot wisselt het parkeerverbod. De ene
dag mag men zijn auto niet aan de
linkerkant, de volgende dag niet aan
de rechterkant neerzetten. Juist op 15
juli was het verbod weer eens omge
draaid. De minister hield daar bij het
inrijden van de straat kennelijk geen
rekening mee. Hij botste tegen een ge-
uwt goald In sulvere
dy, in naet yn ierdne
koppen, wirt it maeste fornyn schinst in
de deade ’er uwt swolge.
Taljochting: Hja drinke wol üt goudene
en sulveren bekers, mar krekt dêryn, en
net yn ierdewurken koppen wurdt it
measte fornyn forgif) skonken.
Hoewel de ontslagen gemeen hebben,
dat zij genomen zijn omdat de gene
raals zich niet konden verenigen met
het beleid van Von Hassel, de minister-
van defensie, moet men de ontslagen
toch niet over één kam scheren. Het
eerste geval is het ontslag van gene
raal Panitzki, de chef van de lucht
macht, dat nauw verband houdt met
de affaire van de Starfighters, de Ame
rikaanse jachtbommenwerpers van de
Duitse luchtmacht, waarvan er door
technische fouten de laatste jaren een
groot aantal is neergestort.
Panitzki’s bezwaar tegen Von Hassel
was vooral, dat deze alle suggesties
voor verbeteringen naast zich had neer
gelegd, dat iedere suggestie feitelijk
ergens in het ministerie strandde. Zelfs
op zijn verzoek om ontslag werd zo
traag gereageerd, dat de generaal met
zijn kritiek in de openbaarheid trad,
hetgeen hem wegens ongedisciplineerd
gedrag op schorsing kwam te staan.
Een militair kan zich in het openbaar
niet richten tegen zijn politieke macht
hebbers. Zo wil de democratische op
vatting het.
De beide andere generaals, de opper
bevelhebber Trettner en de comman
dant van het derde legercorps, Rape,
hebben deze fout niet begaan, maar
er is van hen bekend, dat zij ernstige
bezwaren maakten tegen het besluit
van de minister de vakbonden moge
lijkheden te geven onder het vaste per
soneel van het leger. De beide gene
raals achtten vakbondsactiviteit volle
dig in strijd met de discipline in het
leger.
Gysbert - om
froed en from
gol en goed
•eit As hjoedl
delende stappen in de Vietnamese kwes
tie zou verwachten. Men ziet met
spanning zijn rede daar tegemoet.
Verrassend waren de onverwachte ge
beurtenissen in Djibouti, het 23.000
vierkante kilometer tellende Franse ge
bied bij de uitgang van de Rode Zee.
Het was geen blijde incomste van De
Gaulle, maar een demonstratie voor de
onafhankelijkheid van het gebied. Politie
en troepen beheersten het straatbeeld
en De Gaulle heeft er zelfs van afge
zien op het grote plein de bevolking
toe te spreken. Van officiële Franse
zijde wordt er de nadruk op gelegd, dat
de betogingen waren gericht tegen het
impopulaire plaatselijke bewind van Ali
Aref, maar aangezien deze Aref met
alle middelen door Parijs en ook door
het Elyssee wordt gesteund, is deze
wijze van voorstellen misschien wel wat
te simplistisch.
Djibouti’s bevolking bestaat gedeelte
lijk uit Issa’s, een stam, die verwant is
met de Somali’s van het naburige So
malië, en Afars, die zich uit verzet te
gen het sterk op aansluiting bij Somalia
gerichte streven van de Issa’s meer rich
ten op de Fransen en op Ethiopië.
Somalia eist het grondgebied op, maar
Ethiopië wil ook aanspraken laten gel
den. omdat door Djibouti de belangrijke
spoorlijn van Addis Abeba naar de kust
loopt. Uit zorg voor het afscheidings-
streven van de Issa’s heeft het Franse
bestuur zich voornamelijk gericht op de
Afars als trouwe onderdanen, maar van
lieverlee is Ali Arf wat in de lucht ko
men hangen. Dat scheen nog niet door
gedrongen te zijn tot Parijs, hetgeen
heel wel mogelijk is door verkeerde
voorlichting van de plaatselijke autori
teiten, die weinig contact met de be
volking schijnen te onderhouden. Maar
al met al is dit een ernstige klap voor
De Gaulle geweest, die nu ongetwijfeld
zijn ondergeschikten wel zal instrueren
daar eens orde op zaken te stellen.
parkeerde wagen. Volgens een 17-jarig
meisje, dat wakker schrok door de klap,
werd de geparkeerde wagen vijftien
meter meegesleurd. De minister doofde
de lichten van zijn auto, reed achteruit
en verdween.
Pas de volgende dag meldde hij zich
bij de eigenaar. De politie had inmid
dels rapport opggemaakt. Hoewel de
eigenaar aan de politie meedeelde, dat
de zaak onderling was geregeld de
minister beloofde alle schade te zullen
vergoeden moest de politie het on
derzoek voortzetten. Er was nu een
maal een strafbaar feit gepleegd: het
doorrijden na een ongeluk.
Juist een week geleden heeft de Haagse
politie het 17-jarige meisje als getuige
gehoord. Zij keerde toen van vakantie
terug. Het is niet onmogelijk dat dit
verhoor heeft meegespeeld bij de be
slissing van de bewindsman om ont
slag aan te vragen.
Minister Smallenbroek heeft volgens
politieke kringen begin deze week ont
slag aangevraagd om de indruk te ver
mijden, dat hij heen zou gaan omdat
hij het niet eens zou zijn met het be
sluit over de nieuwe begrotingen. Het
resultaat van het kabinetsoverleg over
de financiering van de begrotingsuitga
ven in 1967 werd nog deze week ver
wacht. Minister Smallenbroek wilde dit
besluit voor zijn. Hij heeft maandag al
niet meer deelgenomen aan het kabi
netsberaad.
De reactie van de leidende politici was
verdeeld. Premier Calg verklaarde, dat
het kabinet het besluit van de minister
eerbiedigde.
Drs. Schmelzer, fractievoorzitter van
de k.v.p. in de Tweede Kamer, noemde
de beslissing „juist en waardig”. „De
twijfels, die men de laatste tijd terecht
over bepaalde onderdelen van het be
leid van de minister kon koesteren,
doen niet af aan de vele verdiensten,
die hij zich tijdens de oorlog en daarna
op verschillende posten voor ons land
heeft verworven,” aldus de heer Schmel
zer.
De heer Nederhorst, voorzitter van de
p.v.d.a.-fractie in de Tweede Kamer,
liet duidelijk veel meer waardering
doorklinken in zijn woorden. „Ik vind
het erg jammer, dat minister Smal
lenbroek is afgetreden. De bewindsman
was een politicus, die in onze rijen gro
te waardering genoot. Ik kan niet he
lemaal beoordelen of zijn heengaan ge
motiveerd is, maar dit weggaan op zich
acht ik een grcot verlies.
Dit standpunt wordt wellicht niet ge
deeld door diegenen, die de minister
alleen van de televisie kennen. De pre
sentatie was niet jde sterlcste kant van
deze krachtige persoonlijkheid. Wel
licht heeft tot deze oordeelsvorming
min of meer de onzekere houding bijge
dragen, dat de bewindsman in de Am
sterdamse affaire heeft getoond, maar
daarom zou van onze kant nooit op zijn
heengaan zijn aangedrongen,” zo ver
klaarde de heer Nederhorst.
Een andere politicus noemde de heer
Smallenbroek „een typische anti-revo-
lutionaire minister met zeer veel goede
kanten en enkele kleine fouten”.
Voordat minister Smallenbroek zijn ont
slag indiende, heeft hij uitvoerig over
leg gevoerd met prominente anti-revo-
lutionaire golitici, als partijvoorzitter
Achter deze affaires schuilt nog een
andere kwestie, n.l. de afkeer, welke
de militairen, opgegroeid in een tradi
tie van een grote militaire autonomie,
hebben van een overheersing van het
leger door het burgerlijk bewind, dat
van het begin van de heroprichting van
het Westduitse leger af de soldaat
wenste te zien als een burger in uni
form. De angst voor de oude Pruisi
sche kadaverdiscipline, overigens niet
tot Pruisen beperkt, deed de roep ont
staan naar een democratisering van
de verhoudingen in het leger. De oude
rotten in het leger, gevoeliger voor
autoritaire stromingen dan voor deze
democratisering, zagen in die democra
tisering de ondergang van de goede
geest in het leger. Hun ontslag, hoe
correct ook, betekent, dat zij de strijd
aanbinden tegen het overheersen van
de burgermentaliteit in de maatschap
pij, dat zij zich niet langer wensen te
onderwerpen. De strijd is aangezegd
aan minister Von Hassel, die volgens
de meeste waarnemers geen sterke fi
guur is, maar de essentie van het ge
vecht is, dat de minister, of welke
minister dan ook, de overhand blijft
behouden.
Het is te begrijpen, dat de oppositie
iedere narigheid van de regering-Er-
hard uitbuit. Zo ook nu. De sociaal
democraten eisen, zonder zich ook maar
enigszins met de generaals te vereen
zelvigen, het ontslag van Von Hassel
wegens incompetentie. Erhard heeft er
een zorg bij, al heeft hij zich nu vol
ledig achter zijn minister geschaard.
Zijn voornaamste zorg gold op korte
termijn de begroting, waarop vele mi
nisters wat van hun uitgaven zullen
moeten schrappen om het totaal onder
de 74 miljard mark te houden. Erhard
wil op deze manier trachten de inflatie,
die ook in Duitsland de kop heeft op
gestoken, af te remmen. Beperkende
kredietpolitiek wordt er al enige tijd
door de banken gevoerd, maar beper
king van de overheidsuitgaven zal deze
maatregelen moeten aanvullen.
Tael en folksbistean binne len;
Hja litte har net skiede.
Skuor fül en wreed har faninoar
Hja sille beide bliede.
Troch berte, tiid en lot
Binn’ hja oaninoar forboun.
Gjin ealer, hechter bén
Wurdt hjir op ierde foun.
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Better Iet as net, maar te vroeg is
wel wat sneu. Mantgum deed het, nl.
ter gelegenheid van de verjaardag
van Prins Claus. Meer dan een week
te vroeg. Ook anderen tippelden er
in. Het tijdschrift Aantreden publi
ceerde een foto van de Prins „die op
29 aug. zijn verjaardag vierde.” Ook
al mis. Het moet nog leren.
Eindelijk is dan het uitbreidingsplan
in onderdelen voor het dorp Hijlaard
goedgekeurd. En nu maar uitbreiden.
Ook (kleine) dorpen willen leven.
De tweede dinsdag in september zal
in „Wjerlüd” voor de RONO een re
portage worden gegeven van de pro-
duktie en verpakking van koffie en
thee in een jaar bestaand bedrijf in
Friesland. Ra, ra, welk bedrijf zou
dat wel zijn
Eldorado. Een waar eldorado voor
vogels is het steeds en nu vooral in
de komende herfst in de hoek Afsluit-
dijk-Kornwerderzand. Vele vogels
vinden hier rust en ruimte: b.v. hon
derden witte zwanen en zwarte meer
koeten.
(On (gewoon. In ditzelfde water
zwommen in de laatste zonnige dagen
bij Houw aan de zeedijk een paar
echtparen met kinderen poedelnaakt.
Zullen wel Zweden geweest zijn. Bols-
warders kwamen er met opgewonden
verhalen over thuis, de zwanen en
meerkoeten vonden 't heel gewoon.
Bejaard. De componist Max Reger
moet een bejaard man zijn geworden.
Volgens het programma, uitgereikt
tijdens het slot orgelconcert werd hij
geboren in 1783 en overleed hij in
1916. Reken maar uit.
Bijbels raadsel. Sommigen hadden bij
na een slapeloze nacht door het Bij
bels raadsel, dat opdook in deze ru
briek: Ik heb God gediend en werd
toch niet zalig. Het antwoord is even
simpel als geruststellend: het was de
ezel, waarop Jezus reed bij Zijn in
tocht in Jeruzalem.
67
