aan
open n.v
Jonge onderneming zal
worden
Dr. Joost Halbertsmaprijs uitge
reikt aan Dr. J. J. Woltjer
i
Na 350 jaar Friese geschiedschrij
ving nog steeds actueel
Koopmans-Bolsward komt met
emissie van aandelen
Gysbert Japiks
Ül neemt de Leeuwarder Courant.
F
Fan de Marlinyloer
es
1603-1666-1966
Fokstal Knol dit jier de prijs foar it bést
forsoarge Fryske Boek
Zilveren filmpj
z
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadcel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
F
F-.
■t
105e JAARGANG
No. 81
Houdstermaatschappij
Verschijnt DINSDAGS en VRJJDAGS
Uitgave: A J. OS1NGA N.V, Bolsward
gevallen. Een zichtbaar diep teleurge
stelde minister-president verlaat na af
loop van de zitting, in de vroege uren
van 14 oktober het gebouw van de
Tweede Kamer
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
nou’t hja mei dize suspekte lading de
Fryske lêzer foar de will roppe en ryp
en grien tagelyk oanpriizgje. De partij
oan de iene kant kin en mei net oars
forwachtsje, dat de oare partij har bi-
riede sil op middels, dy’t foarkomme kin-
ne, dat hja har al mear bikocht fiele. De
auteur Riemersma, sa seit Durk van der
Ploeg yn „Frysk en Frij”, skriuwt. „ik
smyt allinnich mei stront” wolnou, der
binne jit altyd folie minsken yn FryslAn,
dy’t soks net yn 'e keamer ha wolle. Der
hie men forgoed rekken mei halde moat-
ten, soe men yndied de krêften bondelje
wolle. Op dizze wize makket men dat
hiel hwat minsken ünmooglik. Hwant it
giet hjir net om in apart smaekje of in
oar soarte fan margerine. It giet om mo
rele prinsipes, it giet om in libbensvisy
en in libbenshalding. Dêrfoar mei men
ek by lju, dy’t der oars oer tinke, dochs
altyd rekkenje op respekt. Der waddet
men net mei smoarge skuon oerhinne of
mei skelwurden as: skynhilligen. En der
kin men jin ek net fan ófmeitsje mei de
wurden fan Riemersma: „Biynfloedet in
boek net it tinken, mar it dwaen fan de
minsken? Ik ha’t net heech. It liket my
in nuveraerdich papieren slach folk, dat
troch in boek yn forlieding komt!”
Hjir wurdt men dochs wol efkes stil fan.
Ik tochte dat der gjin sterker ynfloed op
it minsklik gedrachspatroan wie as it
wurd, sawol to’n goede as to’n kweade.
En de hiele histoarje fan it minskdom is
der om dat to biwizen, Nim allinnich mar
de Hillige Skrift’
Ik bin my goed biwust, dat elts serieus
f 50.000, vorig jaar f 70.000 en dit jaar
(waarschijnlijk) ca f 200.000. De order
portefeuille op dit ogenblik garandeert
de circa honderd werknemers voor zeker
anderhalf jaar werk. Regelmatig komen
aanvragen binnen voor leveranties aan
andere landen dan Eelgië en West-Duits-
land, waarheen thans nog het grootste
deel van de export gaat. Voor 1937 wordt
dan ook een nog grotere omzetstijging
verwacht.
Gysbert -
hoed en hom
gol en goed
eeit üs hjoed:
Naast de NV Koopmans Machine- en
Apparatenbouw te Bolsward heeft de
heer Koopmans ook nog de NV Meko te
Oosterend en de NV Bureau voor Tech
nische Diensten te Bolsward opgericht.
Enig aandeelhouder van de BTD met
f 100.000 geplaatst en gestort kapitaal is
de heer Koopmans. Zijn vrouw is voor
een even groot bedrag enig aandeelhoud-
ster van de NV Meko.
Als houdstermaatschappij van de drie
nv.’s Koopmans, Meko en BTD, is in op
richting de Frisian Holding NV. Deze
De Machine- en Apparatenfabrlek Koopmens N.V. te Bolsward komt begin vol
gend jaar met een aandelenemissie, waarop iedereen kan Inschrijven. Deze emis
sie zal f 800.000 groot zijn, verdeeld in coupures van f 1000 en mogelijk ook van
een kleiner bedrag. De koers van uitgifte is nog niet bekend, evenmin uiteraard
als het dividend, waarop de aandeelhouders over 1967 mogen rekenen. Het ligt
echter In de verwachting, aldus de directeur II. Koopmans (36), dat dit aanvanke
lijk nog vrjj bescheiden zal zyn, maar dat gezien het omzet- cn winstverloop, de
perspectieven op langere termijn gunstig zullen zijn. Door deze aandelenemissie
zal het geplaatste kapitaal van Koopmans op f 700.000 komen. Het maatschappelijk
kapitaal zal dan inmiddels van f 1 miljoen op f 2 miljoen gebracht zijn, aldus ver-
Vr(j<lag was het dan voor Bolsward de grote dag. Voor de 10e maal werd de Dr.
3. Halbertsmaprijs uitgereikt, gevolgd door de opening van de 24ste Friese
Boekenweek.
Op voordracht van de jury was de 2-jaarlykse prijs, bij toerbeurt toegekend aan
een „sneuper” en een wetenschapsman, ditmaal in de laatste categorie toege
kend aan dr. 3. 3. Woltjer te Oegstgeest voor zijn boekwerk (dissertatie) over
Friesland In Hervormingstijd. In tegenstelling met voorgaande jaren, waarin de
raadzaal bijna uitpuilde, was de belangstelling ditmaal niet zeer groot. Dit zal
mede z\jn oorzaak gevonden hebben in het feit, dat so wie so de uitreiking van
de Gysbert Japicxprijs meer populair Is en tevens door het feit, dat Dr. Woltjer
in Friesland tot op heden vrij onbekend was, dit in tegenstelling met eerdere prijs
winnaars, als bijv. Dr. Obe Postma, Dr. van Buytencn en Ds. 3. 3. Kalina.
I
I
Mei foldwaning hat de kommisje fan de Fryske Akademy, dy’t it
bést forsoarge Fryske boek oanwize moast, dit jier har kar dwaen
kind üt de 135 yn 1965 yn it Ijocht kommen ütjeften dy’t yn ’e
bineaming kamen en yn ’e nije Provinciale Bibliotheek ütstald
wiene. Hja hat bisletten it bistjür fan de Fryske Akademy foar to
slaen de priig takomme to litten oan: „Geschiedenis Fokstal Knol
Hartwerd 18541965. Uitgegeven in opdracht van Gebr. Knol. Al
gehele verzorging: De Friese Veefokkerij n.v. Druk; Drukkerij
J. G. de Vries n.v., Sneek.”
De kommisje is fan bitinken dat dit wiidfiemjende boek, dêr’t de
lay-outfragen fan op binei alle siden ta klearrichheit brocht waer-
den, bisköge wurde moat as in drukkersprestaesje fan oansjen. Al
lykje guon ütfieringen lyk as de Ontwerpen fan bAn en titelblêd
har hwat earmtlik ta, op plakken, dêr’t yn twa njonkeninoar
lizzende siden gans ütinoarrinnend materiael, tekst, klisjé’s en ske-
matyske oersjoggen gearstald wurde moasten, is dat meastal sa
bard dat it iene it oare yn ’e bilans haldt; dêrtroch is in by ütstek
„helder” gebrüksboek üntstien, dat, al binne de siden fan great
slach, dochs treflik to lézen is.
Bigryplik is fansels, dat men gauris ta skeamei yllustraesjemate-
riael forfalle moast. Dat it jin net yn ’e wei is en de tekst it hiele
boek troch folslein „op kleur” bleaun is, biwiist hoe pynlik sekuer
de printer syn opdracht ütfierd hat.
zijn. Met bewondering omdat de schrij
ver er in geslaagd is, uit het weerbar
stige bronnenmateriaal een beeld te bou
wen, dat de Friezen van thans niet en
kel iets zégt, maar ook dóét. Hij heeft
volgens spreker een belangrijke bijdra
ge geleverd tot de „re-enactment of the
Frisian past”.
Voor wat de eerste helft van de zes
tiende eeuw betreft, staat de schrijver
om zijn eigen woorden te gebruiken
op de schouders van Theissen, de
schrijver van „Centraal gezag en Friese
vrijheid”, een Groninger dissertatie uit
1907. Zijn opvatting inzake het zoge
naamde particularisme der zestiende
eeuwse Friezen verschilt echter sterk
van die van uw voorgangers. Theissen
noemt dit particularisme bekrompen,
zelfs „zeer bekrompen”.
Dr. Woltjer zegt op blz. 40 van zijn
boek; „Wanneer men zich er reken
schap van geeft, hoe zwak het nationale
besef in de Boergondische erflanden nog
was, dan ziet men, dat het een anachro
nisme van de ergste soort is om te ver
onderstellen, dat Friesland een natio
nale verbondenheid met het ryk van
Karel V had kunnen voelen. Als Karei
V al ooit een groot-Nederlandse poli
tiek gevoerd zou hebben, dan nog was
er voor Friesland geen enkele reden
om zich hiermede verbonden te voelen.
De verbondenheid met de andere gewes
ten is pas na 1566 gegroeid".
Dr. Woltjer toont verder aan, dat het
particularisme „het machtigste wapen
tegen het absolutisme” is geweest. Spr.
zeide geneigd te zijn, deze beeldspraak
over te nemen ter illustratie van de
betekenis van het regionalisme, of zo
men wil: het gewestelijke gevoel van
eigen waarde In onze door massificatie
bedreigde samenleving.
Tenslotte wenste spr. dr. Wolter van
harte geluk met de hem toegekende we
tenschappelijke onderscheiding en reik
te hem de Joost Halbertsmaprijs 1966
bestaande uit een oorkonde en een
bedrag A f 1500 over.
zal, gelijk met die van Koopmans NV,
begin volgend jaar met een vrije aande
lenemissie komen van f 200.000 desge
wenst in kleine coupures. Overwogen
wordt ook hiervoor notering aan te vra
gen. Dit laatste wordt gedaan om de
kleinere beleggers maar vooral ook de
personeelsleden de kans te geven deel te
nemen. Een zestiental personeelsleden,
die van de oprichting af bij Koopmans
NV gewerkt hebben, zullen dit doen voor
een bedrag van fotaal f 60.000. Jaarlijks
zullen zij elk voor tenminste f 2500 blij
ven deelnemen. Overweging hiervoor is
geweest, dat deze werknemers, die gehol
pen hebben de basis voor 't jonge bedrijf
te leggen, nog een extra band met de
onderneming krijgen en op deze manier
tevens meewerken aan de continuïteit
daarvan. Wie directeur van de Frisian
Holding zal worden is nog niet bekend,
maar aldus de heer Koopmans in geen
geval ikzelf.
De overweging van de continuïteit van
het eigen bedrijf heeft ook een rol ge
speeld bij de emissie van de converteer
bare obligaties, waarbij geen bank is
ingeschakeld. Het bestuur van Koopmans
heeft dit gedaan om te voorkomen dat al.
Ie 500 converteerbare obligaties dan bij
één of enkele personen terecht zouden
zijn gekomen, met wellicht gevolgen die
voor dit bestuur niet aantrekkelijk zou
den zijn. Overigens is directeur Koop
mans niet beducht om een fusie aan te
gaan, indien het noodzakelijk zou blijken
om tot grotere eenheden te komen. Voor
lopig ziet hij echter nog meer perspectief
in het in voorkomende gevallen overne
men van kleinere ondernemingen.
Directie en commissarissen zijn verder
van plan de top te versterken. De raad
van commissarissen zal moeten worden
uitgebreid, evenals de directie. Er zal ’n
financieel directeur moeten worden be
noemd. Thans is de heer Koopmans nog
enig directeur en bestaat de raad van
commissarissen uit twee leden: de heer
J. Jorritsma, aannemer te Bolsward, en
aardewerkfabrikant ir. P. J. Tichelaar
te Makkum.
Dear iz nin orc hav’ne nogh middle to
stlltme az de deade.
KIN MEN SA DE KREFTEN
BONDELJE
Der wurdt de léste wlken op in bysün-
dere wize propaganda makke foar it
keapjen en lézen fan it Fryske boek en
elk, dy’t wit hoe swier de striid foar bi-
hald fan it eigene yn üs tiden is, soe
der mei hert en siel efter stean moatte.
Tomear omt nou ek de provinsiale oer-
heit mear posityf fan wegen komt en
mei dieden dizze mentaliteit biwize wol.
As men nou ütgiet fan de needsaek om
ta dit doel to kommen en ek alle krêften
bondelje wol dan soe men sa sizze, dat
it ek needsaeklik is om it al dy krêften
mooglik to meitsjen oan dit wurk mei to
dwaen. Mei de opset fan de earste fiif
paperbacks is dit nei üs bitinken net fol-
dwaende ünder eagen sjoen.
Hwant de boeken fan Wadman en Rie
mersma, om der mar by to bliuwen, sille
tüzehen fan minsken fan it Fryske boek
öfkearich meitsje. Hja wize dit soarte
fan lektuer foar har seis en har bern of
learlingen, óf.
De skriuwers en ütjowers witte dat seis
skoan, mar hja farre der mei troch, omt
der oaren binne, dy’t dit soarte fan lek
tuer wol appresiearre. En nou bigryp ik
de propagandisten winlik net. As hja it
Fryske folk torjucht efter it Fryske
boek hawwe wolle, hwerom meitsje hja
dat dan seis ünmooglik foar de jingen,
dy’t dit specimen fan lektuer net bi-
geare.
In stikmannich kranteskriuwers nimt in
holding oan as soe elts reedlik en mo
dern minske it mei harren iens wêze, dat
de taboe’s, sa’t de moadetitel op It he
den is, allinnich mar bisteane by lju, dy’t
jit yn beppe tiid Ijbje. Hja witte wol bet
ter en soene by Riemersma seis léze kin-
ne, dat hjir in djippe spjalt rint tusken
de forearders fan „Smearlappen” en
„Rotminsken” en dejingen, dy’t, mei
Simke Kloosterman, dit soarte fgn
boeken mei de tange oanpakke en yn ’e
kachel triuwe.
Nou wol ik foar in eagenblik wêze litte,
hwa’t gelyk hat, mar fêst stiet wol, dat
men op dizze wize gjin krêften bondelt
mar krekt oarsom.
Dat it forset allinnich mar tanimme sil,
petear oer de tsjintwurdige moade fan
taboe-forbrekkers delkomt op forskillen
yn godtsjinstich en moreel opsicht en ik
bin it mei Riemersma iens, dat men el-
koar jammergenöch net oertsjüget. Mar
dêrom krekt hat it in misse set west de
propaganda fan „krêften bondelje” yn to
setten mei in menu, dat in great diel fan
de forwachte gasten wearzget. En dat is
mei de „kikkerts” it gefal. Slimmer jit,
hja geane leaver foarby.
It snijt ek gjin hout as Anne Wadman
mei it foarbyld fan Marten Baersma syn
boekje: „De jonge fan de Marsheide” bi
wize wol, dat wy de romantyske, wrAld-
frjemde tiid fan doe, foarby binne en nou
mar yn de smearlappen en rotminsken
omslaen moatte. Natuerlik is de tiid oars
hja bliuwt oan it foroarjen en de litera-
tuer foroaret mei. Mar de earbied foar
de minske as skepsel Gods mei men
dêrom net prils jaep, alteast as men dat
leauwen krige hat. Dat is yn it moderne
libben in swiere opjefte en dy wurdt net
lichter mar wol swierder as men de
boarnen fan it libben mei stront bismyt.
Wurde de druven lekkerder as men der
mei smoarge hannen yn omwrot Boppe-
dat is it lezen fan dit soarte fan boeken
foar de jongerein in dübel gefaerlik bi-
driuw, dat har pynlik en libbenslang bi-
seare kin. Mar der laitsje hja om. Ik
soe einigje wolle mei de wurden fan in
Johan Jorgensen, dy’t skriuwt: God
heeft toegelaten, dat vergiftige bloemen
schoon schijnen en de verboden vrucht
heeft een geur, die bedwe’mt!”
Tj. de J.
Nadat burgemeester J. M. A. Mulder
een kort welkom had gesproken, droeg
hij de leiding over aan het Provinciaal
Bestuur, dat tegelijk gast en gastheer
was.
Namens de jury sprak hierna dr. Y.
Ypma, die verklapte, dat men een lijst
van 12 pagina’s titels had beoordeeld,
allemaal wetenschappelijke boeken of
publikaties, verband houdend met de
Friese geschiedenis. Twee hiervan sta
ken met kop en schouders boven de an
dere werken uit, de bekroonde uitgave
en de biografie van Sybrandus Luber-
tus door Dr. C. van der Woude te Kam
pen, beide dissertaties en alszodanig in
eerste instantie niet voor een prijs in
aanmerking komend.
Gedeputeerde Staten hadden zelfs ont
heffing moeten verlenen om bekroning
inogelijk te maken. De keus viel hierbij
op het werk van dr. Woltjer, omdat dit
puur Friese geschiedenis was, critisch
verantwoord, gebaseerd op eigentijdse
stukken en objectief in het oordeel.
Drs. H. Oldenhof sprak tenslotte een
waarderingswoord namens de Fryske
Akademy, It Boun fan Fryske Kunst-
ners en de Ried fan ’e Fryske Biweging.
De Minister van Cultuur, Recreatie en
Maatschappelijk Werk had zich laten
vertegenwoordigen door Mr. J. Veraart,
chef van de afdeling Kunsten.
Na de plechtigheid in de raadzaal ble
ven de genodigden nog geruime tijd
bijeen waarbij o.a. door velen van de
gelegenheid gebruik werd gemaakt de
tentoonstelling „Koffie en Thee, een
eeuwenoud genot” te bezichtigen. De
jubilerende firma serveerde de gasten
hierbij koffie.
De Commissaris der Koningin in Fries
land, Mr. H. P. Linthorst Homan, bracht
dank voor deze gastvrijheid en begon
hierna zijn rede met er op te wijzen,
dat het dit jaar drle-en-een-halve eeuw
was geleden, dat Ubbo Emmius zijn
„Rerum Frisicarum Historia” publiceer
de.
De verschijning van dit werk in 1616
wordt algemeen beschouwd als hét be
gin van de wetenschappelijke beoefening
van de Friese geschiedenis. Sindsdien
hebben velen zich daarmee bezig gehou
den, niet alleen in Nederland, maar ook
daarbuiten: men denke slechts aan Von
Richthofen en Heek.
Ook in Friesland zelf heeft men bepaald
niet stil gezeten. Spreker herinnerde in
dit verband aan de publicaties van het
uit 1827 daterend Fr. Genootschap, met
name aan „De Vrije Fries”, waarvan
onlangs het 47ste deel is verschenen.
Verder vermeldde hij dat van de ruim
280 uitgaven van de in 1938 opgerichte
Fryske Akademy meer dan 25 procent
gewijd is aan historische onderwerpen.
De Staten van Friesland hebben steeds
een open oog gehad voor de betekenis
Van de Friese geschiedenis; zij hebben
een tijdlang zelfs officiële historieschrij
vers benoemd; Winsemius, Schotanus
en anderen. Deze belangstelling van
overheidswege valt niet te verwonderen:
naast de Friese taal is immers de Frie
se geschiedenis hét kenmerk van het
Fries-eigene. Het bezig zijn met hun his
torie is voor de Friezen geen kwestie
van tijdverdrijf, maar van zelfbehoud.
Historische belangstelling mag niet ver
ward worden met antiquarische interes
se: zij leidt niet tot bekijken maar tot
opnieuw beleven van het verleden, tot
„re-enactment of the past”.
De Friese geschiedenis noemde spreker
actueel. Vandaar, dat de Staten van
Friesland in 1947 de Joost Halbertsma
prijs hebben ingesteld. Deze werd nu
voor de tiende maal uitgereikt.
Hoewel drager van een naam, die in
Friesland in het algemeen en op de pro
vinciale griffie in het bijzonder geen
onbekende klank heeft, is de prijswin
naar Dr. J. J. Woltjer geen Fries.
Volgens de Leeuwarder Courant van 22
september j.l. voelt hij zich echter „vol
bloed Leienaar”, Toch veronderstelde
spr., dat de heer Woltjer wellicht reeds
tijdens zijn studie voor het candidaats-
examen in Amsterdam, misschien bij
4e week oktober 1941
In Amsterdam werd een stel gebruikte
rijwielbanden reeds voor f 80,ver
kocht.
De doodstraf kan worden toegepast als
iemand als een gevaarlijke saboteur kan
beschouwd worden, als men Duits vijan
dige geschriften verspreid, als men in
strijd met de voorschriften voorraden
achterhoudt, gevraagde voorwerpen niet
inlevert, prijsvoorschriften overtreedt\
hamstert, zwarte handel drijft, distribu
tiekaarten vervalst. De doodstraf kan
ook toegepast worden op de uitlokkers
of medeplichtigen.
Earstdeis sil ütkomme „De Gouden Swi
pe” fan Abe Brouwer, priis f 3,50.
de voorbereiding van zijn doctoraal in
Leiden, onder de bekoring gekomen moet
zijn van het boeiende verleden van Fries
land, zoals dat zoveel niet-Friezen on
der zijn vakgenoten voor en na is over
kómen, o.a. de grote Johan Huizinga.
Hij heeft tenslotte zelfs een stuk Friese
geschiedenis als onderwerp van zijn
proefschrift gekozen. En zo is hij dan
op 9 juli 1962 aan de Rijksuniversiteit
te Leiden gepromoveerd op zijn waarde
volle dissertatie „Friesland in Hervor-
mingstyd”.
Het is voor dit boek, dat de heer Wol
tjer, op advies van een door de Fryske
Akademy voorgedragen commissie van
deskundigen, door Gedeputeerde Staten
van Friesland de Joost Halbertsmaprijs
1966 is toegekend.
Spr. zeide, dat hij het boek met belang
stelling en bewondering had gelezen.
Met belangstelling, omdat de door dr.
Woltjer behandelde periode zo buiten
gewoon belangrijk is geweest, niet al
leen in politiek, maar ook in kerkelijk
opzicht; het gezicht van het huidige
Friesland vertoont nog duidelijk trek
ken, die in de Hervormingstijd ontstaan
XXNNNNNXNNNNXNXKNNNNNNNXNNNNNNNNXXXNNXNNNNNNNNNNNNXNMkNN*
I
4XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXNXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Zoals bekend heeft Koopmans N.V. on-
g I langs al een converteerbare obligatiele-
ning van f 500.000 aangekondigd. Maan
dag a.s. staat op deze stukken van
f 1000 die 8 procent rente zullen doen en
waarvan de conversiekoers 100 procent
bedraagt, de inschrijving open. Doel van
zowel aandelen- als convertibles-emissie
is consolidatie en uitbreiding van deze
vier jaar geleden gestichte onderneming.
Koopmans wordt hiermee tevens van een
gesloten n.v. (met 10 aandeelhouders) 'n
open naamloze vennootschap. Overwogen
wordt voor aandelen en obligaties beurs
notering aan te vragen.
Zoals bekend produceert Koopmans N.V.
apparaten en machines voor de zuivel-
en de chemische industrie staalconstruc
ties voor fabriekshallen, kraanbanen en
ander zwaar constructiewerk, en inpak-
machines voor o.a. veekoeken en briket
ten. De omzet, die over 1963 nog geen
f 400.000 bedroeg, steeg via f 800.000 in
1964 f 1,2 miljoen in 1965 tot (geschat)
f 2,2 miljoen over het lopende jaar. De
bruto-ondernemerswinst na afschrijvin
gen was over 1963 f 30.000 over 1961
Bolswards Nieuwsblat
om
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Abonnementsprijs 1 2 90 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
81
