MONUMENTEN GAAN MEER
Gabe Skroar
GELD KOSTEN
■s
ui j
Subsidie aan de tuinbouw omhoog
Bijna 2 duizend onrendabele percelen
aangesloten op het P.E.B. net
DRIE ASTRONAUTEN
Fan de Martinyloer
Zilveren filmpjes
.2
106e JAARGANG
No. 9
DINSDAG 31 JANUARI 1967
1
lil
1
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Wymbritseradeel.
Hwat hat
üs hjoed to sizzen
Onrendabele gebieden.
J. L. Hoogland-gemaal.
Foto Max Koot
PIET
Monumentenzorg.
CARNAVAL LOF DER ZOTHEID
Opvoering zangspel „Roaitske”.
In
Tj. de J.
le week februari 1942
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Een portret van H.K.H. Prinses Beatrix die vandaag haar 29ste verjaardag
hoopt te vieren
Uitgave: A. J. OSINGA N.V„ Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2333
(05157)
Het nieuwe kanaal te Staveren is hoe
wel nog niet opgeleverd, toch reeds in
werking gesteld, zulks in verband met
de toen voorkomende grote regenval en
de daarmede gepaard gaande hoge boe-
zemstand. Het gemaal heeft inmiddels
reeds zijn groot nut bewezen.
In verband met de voltooiing van het
bouwkundig deel en de oplevering van
de technische installaties zal het gemaal
tegen het einde van april aanstaande ge
heel gereed zijn. Pas dan kan tot de of
ficiële opening worden overgegaan. Het
c.h. Statenlid, burgemeester A. Ooster-
hoff van Witmarsum, heeft de suggestie
gedaan aan het nieuwe gemaarde naam
van de oud-gedeputeerde J. L. Hoogland
te verbinden. Als lid van het college
van Ged. Staten, dat speciaal belast was
met de behartiging van de zaken van de
waterstaat, is de heer Hoogland gedu
rende 20 jaar op dit terrein een stuwen
de kracht geweest, met name waar het
de beheersing van Frieslands boezem
betrof. Als blijk van erkenning van zijn
verdiensten achten Ged. Staten de ver
binding van zijn naam aan het nieuwe
gemaal dan ook geheel op haar plaats.
Zij stellen daarom voor om bij de offi
ciële opening van het nieuwe gemaal
te Staveren dit de naam te geven van:
J. L. Hoogland-gemaal.
Göbbels: De Duitsers zullen uit deze oor
log te voorschijn komen als een volk van
krijgslieden, dat niet te licht wordt be
vonden op de weegschaal der historie.
Japans offensief nadert Australië ert
Nieuw-Zeeland.
Verloren een brijbusje. Gebr. Nanninga,
Roodhuis.
Adolf Hitler 9 jaar Rijkskanselier. Thans
strijdt hij niet alleen meer voor een vrij
en machtig Duitsland, maar voor een vrij
en niachtig Europa, waarin inplaats van
haat en verdeeldheid, vrede en rust zal
heersen.
Laat uw konijnenvel looien voor f 1,—
bij P. Bakker te Hindeloopen
Sluiting diverse scholen wegens brand-
stofschaarste.
In wyt fuotsje is altyd lang net wel
men docht der soms baes stappen mei
Zij gaven 't vaderland
het offer van hun leven
de wereld is heel even
door droefheid overmand.
De vlag halfstok gehesen
kom, astronauten, voor
’t experiment gaat door
wonden zullen genezen.
Eerlang de maan bereiken?
het hoogste ideaal
volksgeestdrift bleek massaal
zal onze vlag daar prijken?
Rook, vuur, allen ontstelden
’t laaide hoog in de lucht
nog voor hun grote vlucht
vielen drie koene helden.
Plotseling ging iets mis
niemand zal ’t rechte weten
’t zit vaak aan kleinigheden
ruimtevaart blijft onwis.
Zij dienden ’t vaderland
bij ruimte-experimenten
mannen die zelf erkenden
ons bedrijf is riskant.
Het onderzoek blijft gokken
al handelt men secuur
geen zucht naar avontuur
zou hen ertoe verlokken.
Abonnementsprijs f 3.25 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Elk had een jong gezin
een toekomst vol verwachting
enkel uit plichtsbetrachting
saam de capsule in.
Sedert 1950 heeft de elektrificatie van
de onrendabele gebieden plaats gevon
den volgens de daartoe door Provinciale
Staten vastgestelde subsidieregeling, die
o mdde 5 jaar voor eventuele herzie
ning opnieuw aan de orde kwam.
In de jaren 1950-1966, gedurende welke
de subsidieregeling heeft gegolden, zijn
vrijwel alle in aanmerking komende on
rendabele percelen aangesloten. Voor
totaal 11.850 percelen vond aansluiting
plaats.
De resterende groep van 69 percelen
achten Ged. Staten te klein en van te
bijzondere aard, om daarvoor de be
staande regeling te continueren. Hier
van vallen 39 percelen in de groepen
met gemiddelde onrendabele kosten klei
ner dan f 12.600,- per perceel en 30
percelen boven die grens. Hieronder be
vinden zich resp. 5 en 3 onbewoonde
percelen.
Wat de eerste betreft, is er steeds de
gelegenheid geweest tot aansluiting over
te gaan. Er zijn in de loop der jaren
meerdere malen aanbiedingen gedaan.
Na verhoging van de extra bijdrage per
problemen, dit moast yn elts gefal üs
allegear düdlik wêze, dat it skoof en
skande is elkoar it sicht op de rykdom-
men tot üntnimmen of to ünthalden. Hoe
fier wy meimekoar it paed nei de ien-
heit fine kinne, witte wy net. Mar wy j
witte al, dat it üs plicht is oaren meidiele
to litten yn alles, hwat de tsjerken biede
kinne.
Dêrom bin ik jitteris fan herten bliid mei
in nij inisiatyf: it ütjaen fan in Bibelsk
Deiboek troch it Boun fan Kristlike Jon-
gerein, forsoarge troch Herfoarme en
Grifformearde dümny’s en twa Boalser-
ter Fransiscanen, Pater Halvard Hette-
ma en Pater Dr. Sybrandus Galama. Un-
der de titel: „Hjoed” is dit meditaesje-
boek foar alle dagen fan it jier ütkomd
by gelegenheit fan it 10-jierrich bistean
fan it Boun fan Kristlike Jongerein. Wer
in stap yn de goede rjuchting, dy’t üs
net ünforskillich litte kin. Hjir is posityf
wurk en it ferget üs op in posityf andert.
De minsken binne meimekoar ünderweis,
hja moatte de wei ta mekoar sykje,.ge-
duldich en earlik. Hjir lizze mienskiplike
middels. Lit my einigje mei it earste fers
fan Psalm 60.
Carnaval tot voor kort nog het privilege van de mensen beneden de Moerdijk
en iets dat aan ons nuchtere noorderlingen voorbijging, schijnt tegenwoordig
gestadig veld te winnen boven de grote rivieren. Plaatsen in Noord-Holland,
Utrecht en Zuid-Holland hebben hun „raad van elf” hun Carnavalsviering
en hun officiële Prins Carnaval.
Garantie tuinbouw-
ontwikkeling.
1961 werd besloten tot oprichting
van een tuinbouwontwikkelingsinstituut
MEIINOAR ÜNDERWEIS
De gebetswike om ienheit ünder it kris-
tenfolk is wer foarby. De tsjinsten yn de
trije tsjerken hawwe wer west. Der wie-
ne hwat mear minsken as it oare jier,
mar de doarren koene jit bést ticht. En
nou is dat wer oan ’e kant en kruse üs
paden har, binammen op sneintomoarn....
Dy’t ienkear fan binnen, yn syn wêzen
dus, grypt is fan de wjeraksel tsjin de
fordielde kristen-heit, aloan slimmer en
bitiisder omt de minsken it kontakt mel-
elkoar forlearen, dy is bliid mei alles,
hwat earlik stribbet nel better bigryp
en suverder forhaldingen.
Alle dagen sjocht hy better yn, hoe fier
en hoe djip de spjalt is tusken de dielen,
net allinnich yn de lear, mar faeks mear
yn it libben en de libbenssfear. Us hiele
scala fan wearden en oardielen komt hjir
yn it spul en as wy dêrfan de ynventaris
ris neigean, dan bitsjut dat hiel hwat.
Utgeande fan de opdracht om meime
koar de forlerne ienheit werom to finen
en wittende, dat wy der jit sa fier fan
ófsteane, soene wy, tinkt my, it allegear-
re wol iens wurde kinne oer inkelde bi-
langrike saken, dy’t foar eltse kristen
akseptabel binne.
Der is alderearst it brüken fan de Bibel,
fan deselde Bibel. Yn Fryslan hiene wy
al de Wumkes-oersetting en wy krije
oer in jiermannich in nije Fryske Bibel,
oerset troch in team fan deskundigen,
sawol Reformatoryske as Roomsk Ka-
tholike. Dêrmei soe in ein komme kinne
oan de tsierderij oer de Bibelynhald en
de oersette teksten. Dizze nije ütjefte
wurdt mooglik makke troch alle tsjerken
meimekoar, wylst ek de provinsje dêrta
bydroegen hat. In wichtige stap foarüt.
Dêmeist is der oan it groeijen mear kon
takt tusken de lju, dy’t har professioneel
mei de exegese, dus it kommontaer en
ütliz, dwaende halde. Op dat gebiet is der
gans forskaet en sil it folie slimmer wur-
1 juli 1964 hadden deze percelen voor
bedragen van f 700,- en lager per per
ceel kunnen worden aangesloten. Dat
hiertoe niet is overgegaan, is veelal ge
legen aan de aard van het perceel (te
klein, veerouderd en/of nog maar van
beperkte levensduur) dan wel aan het
inzicht van de bewoners.
Er heeft zich in de 17 jaar dat de sub
sidieregeling heeft gegolden door ver
schillende oorzaken een verandering in
de woonstructuur ten plattelande vol
trokken. Bij de plattelandsbevolking zijn
de geneigdheid en noodzaak om in de
ten opzichte van de nieuwe woningen in
de dorpskernen veelal verouderde wo
ningen op de ruimte te wonen, nog maar
in enkele zeer speciale gevallen aanwe
zig. Er kan dan ook niet meer worden
verwacht dat dergelijke woningen voor
de toekomst permanent bewoond zullen
blijven. Het verlaten en/of verdwijnen
van te ver van de dorpskernen gelegen
percelen, valt herhaaldelijk te costate-
ren. Wat de boerderijen betreft, is er
algemeen de tendens naar liquidatie van
te kleine en qua bouw verouderde be
drijven. De vorenbedoelde percelen wor
den in daarvoor in aanmerking komen
de streken zomerwoningen. Slechts en
kele percelen uit deze groep zullen voor
de toekomst nog reëel voor aansluiting
in aanmerking komen.
De groep zeer dure percelen (gemiddel
de onrendabele kosten groter dan f 12.600
per perceel doorlopend tot ca f 75.000)
thans nog 30 stuks, is in de loop der
jaren belangrijk ingekrompen. Percelen
waarvan de onrendabele kosten niet te
ver van de genoemde grens af lagen, zijn
aangesloten. Kortgeleden is voor twee
grote boerderijen uit deze groep nog
de de ienheit to finen, mar yn elts gefal
is trochrinnend kontakt en ütwikseling
fan great bilang.
Yn 1955 kaem fan de han fan Fedde
Schurer en ütjown fan de Provinsiale
Kommisje foar de Evangelyforkundiging
yn de Fryske Tael in treflike oersetting
fan de Psalmen en Gesangen üt. Ik haw
nou goed tsien jier dit boekje brükt en
my forrrykt mei de ynhald. Mar hoe-
folle Roomsk-Katholiken hawwe dy kans
mist en wie dat nou allinnich omt hja it
net wisten, of net léze koene
Hwerom ha hja de freugde mist yn dizze
psalmen en gesangen safolle werom to
finen, dat hja seis ek hawwe, al wie de
foarm soms hwat oars. Yn gesang 9 it
blide Magnificiat, yn gesang 44 it Sta-
bat Mater, yn gesang 18 it Venite Adore-
mus en folie mear. Hja soene dêryn fine
de moaiste fersen fan Vondel en Guido
Gezelle en harren mei my öffreegje:
Hwerom wisten wy dat net, hwerom ha
wy dizze skatten fan frommens en leau-
wen net meimekoar brükt?
Yn gesang 124 fine wy wurdlik it Dies
Irae fan de mistekst by in Routsjinst,
mar hoefolle reformatoryske minsken,
dy’t har roomske buorman bigelieden op
syn léste reis, soene witte, dat dit in
mienskiplike sang is?
Hwat is it spitich, dat wy sa lang net fan
mekoar wisten en allinnich libben op On
kunde en histoaryske rancunes. Sjoch,
hoe’t men ck tinke roei oer oekomenyske
O God, Jo ha Jins folk forstaet
Utienskuord, jage en fier forspraet
Jo hawwe üs gram to moede west
Kom dochs werom cn jow üs rêst!
tot aansluiting besloten, terwijl nog
aanbiedingen zijn gedaan voor 5 perce
len uit deze groep, waarvan de aanslui
ting volgens de thans geldende rege
ling nog verantwoord kan worden ge
acht.
De thans nog resterende percelen in deze
groep, waaronder drie onbewoonde, zijn
eveneens een bijzonder restant. Voor een
deel is er gegronde twijfel of zij voor de
toekomst permanent bewoond zullen
blijven. Voor alle geldt dat de voor hun
aansluiting te maken kosten in geen
verhouding staan tot het nut dat daar
mede wordt gesticht en/of tot de waar
de van het perceel zelf.
Een algemene subsidieregeling, zoals die
17 jaar geleden werd ingevoerd, is thans
niet meer nodig. Voor het nog resteren
de kleine aantal bijzondere gevallen is
een individuele behandeling vereist,
waarbij de voorwaarden voor aanslui
ting van geval tot geval worden vast
gesteld met afweging van de kosten te
genover het te stichten nut en waarbij
de bijdrage van de belanghebbende zelf
in een reële verhouding moet staan tot
de te verlenen bijdrage.
Wanneer het besluit tot opheffing van
de regeling wordt genomen, ligt het
in de bedoeling om op basis van de ver
vallen regeling nog eenmaal een aanbie
ding uiteraard van beperkte geldig
heidsduur te. doen voor die percelen
uit de groep met gemiddelde onrenda
bele kosten tot f 12.600,- per perceel,
die daarvoor nog in aanmerking komen.
Bolswards Nieu wslilai
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
voor Friesland (afgekort S.T.F.) en tot
het verlenen van garanties en bijdra
gen ten behoeve van de uitbreiding van
de tuinbouw, tot bedragen van respec
tievelijk f360.000,- en f200.000,-.
Door het ontwikkelingsschap „De Klei-
bouwstreek” en door andere instellingen
als banken en veilingen, werden garan
tietoezeggingen gedaan tot respectieve
lijk f360.000,- en f 180.000,-. Het insti-
tuur kon dus in totaal voor een bedrag
van maximaal f 900.000,- aan garanties
verstrekken.
Dit maximum is thans bereikt, zodat
momenteel nog slechts garanties kun
nen worden verleend tot de bedragen,
die vrijkomen door aflossing op de ge
waarborgde leningen.
Aangezien de taak van het tuinbouw-
ontwikkelingsinstituut nog niet is vol
tooid, verzoekt het bestuur om verho
ging van het garantiebedrag van
f 360.000,- met tenminste een gelijk be
drag.
Gezien de aangevoerde motieven wordt
een aanvulling van het garantiebedrag,
als door het bestuur gevraagd, verant
woord geacht.
Richtsnoer bij de uitvoering van het
thans te nemen besluit zal zijn een strin
gente handhaving van de stelling, dat
concentratie van de tuinbouw in het
n.w. deel van de Kleibouwstreek dient
te worden gestimuleerd. Daarnaast zou
den Ged. Staten in het stimuleringsbe
leid alleen nog willen betrekken een
tweetal op gang gekomen ontwikke-
lingskemen, bestaande uit twee voor de
tuinbouw aangekochte voormalige boer
derijen, één bij Paesens en één in Won-
seradeel.
Dit punt zal waarschijnlijk niet meteen
worden behandeld, maar voor nader be
raad eerst worden verwezen naar het
afdelingsonderzoek.
Het lijkt de klok wat terugzetten als
we lezen, dat de monumenten waar
schijnlijk meer geld zullen gaan kosten
en de aansluiting van onrendabele ge
bieden minder. De naamgeving van het
gemaal bij Staveren wordt vermoedelijk
een succesje voor burgemeester Ooster-
hoff, die voor zijn gemeente ook nog
wat subsidie in de wacht sleept voor
de bevordering van de tuinbouw, al heeft
Wonseradeels burgervader natuurlijk in
de Friese Staten geen zitting voor zijn
gemeente, maar voor de politieke groe
pering, die hij vertegenwoordigt.
1
Er is de laatste jaren sprake van toene
mende activiteit op het terrein van de
monumentenrestauraties. De nieuwe mo
numentenwet en de daarop gebaseerde
monumentenlijsten hebben er wellicht
toe bijgedragen, dat met name meer
eigenaren van kleinere monumenten
plannen (hebben) doen ontweipen voor
het herstellen van hun woningen, win
kels e.d. met overheidssteun, terwijl
daarnaast ook enkele grotere restaura
ties ter hand zijn genomen, waarmede
aanzienlijke bedragen zijn gemoeid.
Een tweede factor hierbij is het ver
schijnsel, dat er een hoger tempo lijkt
te zijn gekomen in de uitvoering der
restauraties, blijkende uit het sneller
dan werd verwacht binnenkomen van
declaraties voor subsidies of voorschot
ten hierop. Of de teruggang in andere
sectoren van de bouwnijverheid hierbij
van invloed is, doordat de aannemers
eerder bereid en beter in staat zijn res
tauratiewerken snel aan te vangen en
ook vlot af te werken, kan moeilijk wor
den vastgesteld. In ieder geval blijkt
het ervaringsfeit, dat een „werkvoor-
raad” aan niet-gehonoreerde toezeggin
gen tot een bedrag van drie a viermaal
de betreffende post op de provinciale
begroting aanvaardbaar is, niet meer te
kloppen. Mogelijk komt dit mede, door
dat de „monumenten-post” de laatste
jaren geen gelijke tred heeft gehouden
met het jaarlijks gemiddelde der sub
sidietoezeggingen.
Onder deze omstandigheden achten Ge
deputeerde Staten het niet mogelijk de
uitzonderingspositie, welke Friesland
met een maximum-subsidiepercentage
van 15 inneemt, te handhaven. In de
meeste andere provincies is ’t maximum
n.l. reeds 10 pet.; sinds kort geldt dit
zelfs voor alle andere provincies, waar
bij kan worden opgemerkt, dat bijv.
Zuid-Holland streeft naar meer diffe
rentiatie en het maximum voor kerke
lijke, gemeentelijke en particuliere ob
jecten wil gaan stellen op resp. 10, 8 en
6 pet.
Ook in andere, provincies valt een ten
dens naar verlaging te constateren. Dit
wordt wellicht mede in de hand gewerkt
door de inmiddels tot stand gekomen
„verfijningsregeling monumentenzorg
op grond waanar de gemeenten een
verhoging van de algemene uitkering
ontvangen.
Een andere omstandigheid is het feit,
dat de nieuwe, op grond van de Monu
mentenwet tot stand gekomen monumen
tenlijsten zeer uitgebreid zijn; ook grach
ten met kaden en walbeschoeiingen, bol
werken, bruggen enz. komen er op voor.
Bovendien kunnen thans ook stads- en
dorpsgezichten als beschermd monumen
ten worden aangewezen; voor enkele ge
vallen in Friesland is met de procedure
daarvoor reeds een begin gemaakt. Het
wil Ged. Staten voorkomen, dat bij het
herstel van objecten als grachten met ka
den en walmuren voor een belangrijk
gedeelte sprake is of kan zijn van uit
gesteld onderhoud.
Na de belangrijke zittingen over onderwerpen als het „Dorpenplan”, de „dam
naar Ameland”, de „streekplannen Waddeneilanden” en niet te vergeten de
marathonzitting over de begroting, waarvan alleen al de algemene beschouwingen
een drietal dagen in beslag namen, lijkt de komende zitting van de Provinciale
Staten op 7 en 8 februari a.s. slechts „kruimelwerk”, al zijn er dan kruimels bij
die vele duizenden guldens gaan kosten. De agenda bevat niet minder dan 22
punten. Zo wordt een éénmalig subsidie voorgesteld aan de afdeling Friesland
van het Ned. Handbalverbond, een gemeenschappelijke regeling betreffende de
subsidiëring van het Frysk Orkest, een wijziging van het reglement vande Prov.
Onderwijsraad, die nu een breder terrein gaat bestrijken, enz. Het zjjn vooral een
viertal punten, dat de aandacht trekt en waarover we hieronder enige bijzonder
heden geven.
J
W'
