Het boek vraagt Uw aandacht
üabe Skroar
hark
Positie Friese kinderboek zorgelijk
Lezen: open venster naar wijd
perspectief
j
Fan de Martinytoer
Zilveren filmpjes
Vergane glorie
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
10<5e JAARGANG
No. 17
DINSDAG 28 FEBRUARI 19*7
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
W ymbritseradeel.
Hwat hat
üs hjoed to sizzen
uitbrei-
PIET
Gebruik uw hooikist doelmatig.
Hevige sneeuwval.
Tj. de J.
I
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
le week maart 1942
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
De dalende curve zette zich voort, tot
ver onder de duizend.
Als er nu van een nieuw Fries kinder
boek een paar honderd exemplaren wor
den besteld, vindt men dat het al rede
lijk goed gaat, al moet er dan uit de
aard der zaak dik geld bij.
Dit probleem is zo urgent, dat j.l. za
terdagmiddag, een groot aantal deskun
digen en belanghebbenden op het gebied
van de jeugdlectuur in de gebouwen van
de Fryske Akademy samenkwamen om
dit nijpende probleem te bespreken en
de oorzaken op te sporen.
Dit laatste bleek niet eenvoudig. De TV
kan niet alleen de schuld hebben, im
mers dit zou dan ook moeten gelden
voor het Hollandse boek. Wel moet een
groot gedeelte van de schuld worden ge
schoven op de beeldverhalen en strips
als Donald Duck, Sjors enz. Hier is in
het kleine taalgebied, waarover het hier
gaat, geen enkele concurrentie moge
lijk. Een hiaat is ook, dat de Friese
jeugdboeken slechts te koop zijn in de
officiële boekhandels en niet bij de krui
denier, in het warenhuis en de speel
goedwinkel. Zelfs werd verondersteld,
wust of onbewust. Gaat men met het
Friese jeugdboek de boer op, bijv, in
colportagekampen of met boekenbussen,
dan blijkt het Friese kinderboek ineens
wèl verkoopbaar.
De zaak van het Friese kinderboek is
nog niet verloren (dan zou dit de doods
klok zijn over de Friese taal) maar de
aanpak moet anders. Er moet een door
braak komen. Wat momenteel voor het
Friese kinderboek geschiedt, gaat altijd
met veel opofferingen gepaard.
Het schrijven, drukken, uitgeven en
verkopen ervan is geen winstgevend be
drijf.
De KFFB heeft in dit opzicht in samen
werking met tal van gemeentebesturen
een initiatief genomen, dat gezien moet
worden als een laatste redmiddel.
Een ander heel eenvoudig en héél
doeltreffend middel zou zijn als de
ouders (de lezers van dit artikel bijv.)
nu en de boekenweek geeft daar alle
aanleiding toe de daad eens bij het
woord zouden voegen, n.l. door het kloe
ke besluit te nemen, voor hun jeugd jn
deze dagen eens een Fries boek te ko
pen. Als men niet gezamenlijk uit deze
impasse komt, lijkt de toekomst don
ker.
worden
ze nog
Nieuwe Loopvlakken op uw fietsbanden.
Sch. de Haan, Schraard.
Nederlands Indië voor Nederland ver
loren.
De heer S. R. Brune 50 jaar bij dezelf
de werkgever.
Het aantal bezoekers van de openbare
leeszaal in Bolsward bedroeg de afge
lopen maand 90, waarvan 85 heren en
5 dames.
Het Duitse volk respecteert ons om onze
afstamming. Strijd daarom met Mussert
voor een nieuw Nederland in een nieuw
Europa.
Toe ga vrijwillig heen
Door zulk een daad alleen
kan burgerstrijd voorkomen
Toen dacht de „grote” man
daar is geen sprake van
’k droom nog mijn gloriedromen.
Een heerser groot van macht
het volk betrok de wacht
in schijnbare eensgezindheid
om zijn blinkend paleis
Het treffende bewijs
van aanzien en bemindheid.
’t Duurde echter slechts kort
er werd geklaagd, gemord
hij valt ons bitter tegen
beleids-onduidelijkheid
waren we hem maar kwijt
wie is hem nog genegen.
Soekarno, ’t is nu uit
hij nam het noodbesluit
eindelijk terug te treden
Een licht dat nooit meer schjjnt
de mytische verdwijnt
als schim in het verleden.
Abonnementsprijs f 3.25 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Het Ned. Indische leger vraagt wapen
stilstand.
Soekarno aan het stuur
een mytische figuur
van een herboren natie
de lieveling van 't volk
als in een wierookwolk
van stille adoratie.
Dit oude bezit, daterend van de 17e
eeuw, was vroeger van grote bete
kenis, rhaar heeft thans zijn waarde
verloren en is niet aatractief meer.
Wel heeft de trekweg op enkele
plaatsen voor het publiek betekenis
als wandelweg, doch over het alge
meen is ze van weinig nut.
De eigenaren van de aangrenzende
landerijen beschouwen de trekweg
alg waterkering langs de Frieze boe
zem. Officieel heeft de trekweg deze
betekenis niet, doch is de bestemming
zoals vanouds „jaagpad” als hoeda
nig de gemeente haai’ ook moet on-
Hoe nu met de eenden? De harde
storm van j.l. donderdag maakte ook
in Mantgum slachtoffers. Antennes,
eendekorven en dakpannen werden
hiervan de dupe.
Burgemeesters voor de RONO. Van
avond zijn zowel burgemeester P.
Kuiper van Baarderadeel als de oud-
burgemeester W. Hoekstra van Baar
deradeel (thans van Haskerland)
voor de RONO te beluisteren. Baar
deradeel staat wel in de gunst.
De sigaar. Te Tzum „vierde” de be
grafenisvereniging een jubileum. Een
uitbundig feest zou deze vereniging
qua zijn doelstelling niet passen. Men
deed het daarom bescheiden. In de
pauze werd een feestsigaar gepre
senteerd.
Rom en eare en sielerêst
Hawwe selden maten west
Eigenlijk moesten deze week de boekwinkels uitpuilen. Eigenlijk moesten culturele
verenigingen deze week samenkomsten beleggen met boekbesprekingen. Eigen
lek moesten schrijvers en dichters zich deze week presenteren ook op vrouwen
en mannenverenigingen. Eigenlek moest er in wachtkamers, scheersalons, by
bushaltes, in cantines en tijdens koffie- en theepauzes maar één onderwerp van
gesprek zijn; Het Boek. Eigenlijk moest het schrijven van dit artikel niet nodig
zijn, iedereen weet het immers, móést het althans weten: Het is boekenweek!
Heech
i (De
nen en it feit, dat by dy kearnen alle
greate plakken binne, jowt dit liske in
apart byld. Dy nije greatforbrükers sitte
yn: Drachten (3); Burdaerd, Stroobos,
Snits (2); Bütenpost, Frentsjer, Easter-
walde, Marssum, Noardwalde en de
Lemmer. Men sjocht it, sawol de oan-
wiisde kearnen as de oaren dogge like
hurd mei. It sprekt fansels, dat wy der
tige wiis mei binne, hwant allinnich op
dy wize haldt men in libben Fryslan.
My tinkt ek, dat as koarten de nije nota
oer de fierdere yndustrialisaesje fan it
ministery komt, to hopen is, dat men de
stipe oan dit gebied ek oan it hiele ge-
biet takenne sll en net wer skiep en
bokken meitsje moat. Elts doarp en eltse
stêd, dêr’t libben en initiatyf yn sit, hat
rjucht op bigelieding en stipe, dan kom-
me de meast geskikte fansels foar it
Ijocht en rekket men net oan de fordie-
lende rjuchtfeardichheit. De oerheit
moat it ekonomysk libben net frusteare
en koejeneare, mar fuorthelpe en it paed
sluchtsje. It is oan de ündernimmers en
har meiwurkers to biwiizjen, hwat hja
yn de marse ha en hwert hja de füken
ütsette wolle. De ófroune jierren hawwe
op in nij sjen litten, dat it libben him net
fange lit yn de netten fan lju mei, sa’t
Wim Kan it sei, in ryksmiddenstansdi-
ploma.
Hja hawwe dan wol hwat kennis opdien,
mar wiisheit moatte hja jit leare. Wol-
nou, it echte, folie libben jowt har dy
kans en fierder mei om my „Jelle it wol
sjen.”
seis, dat dit neat mei yndustry-plakken
to krijen hat. Fan ’e eigentlike yndustry-
klanten stiet Philips to Drachten fier
oan ’e kop mei 12.1 miljoen en fierder
jit ien: de Enerka mei 1.6 miljoen, dus
twa. Yn Snits ek twa: Lankhorst touw-
fabriken mei 4.6 en Wouda’s moalfabri-
ken mei 1.3 miljoen. Yn Frentsjer ien,
mar in hiele greate, de Ljouwerter Pa
pierfabriek mei net minder as 7.7 mil
joen. Yn it Fean wer twa: Batavus mei
1.2 miljoen en Tektronix mei, 1.6 miljoen.
Dokkum ek wer twa: Johan Parmen-
tier’s Tekstylfabryk mei 1.1 miljoen en
Prins N.V. mei 1.2 miljoen, yk yn Boal-
sert sitte twa: N.V. Hollandia mei 1.3
miljoen en de Molksükerfabryk mei 2.3
miljoen.
De oare miljonairs wenje yn i
(Lankhorst mei 1.1), Dronryp
Maatschap mei 1.1), Wjergea (De Fri-
co mei 1.2), Grou (Halbertsma mei 1.6),
Sleat (Koop. Féfoerfabryk mei 2.3), Ak-
krom (U.T.-Delfia mei 2.3), Skarster-
brêge (Hollandia mei 3.7), de Jouwer
(Douwe Eiberts mei 3.8) en Burgum
(De Thermochemyske Fabryk mei 4.4
miljoen).
Hwat litte de feiten dus sjen? Dat yn
Fryslan de fordieling fan bilangrike yn-
dustryen bleaun is, sa’t se wie, foardat
de healwize kearne-kwesje de lju dwyl
makke. Foar de safolste kear blykte it
libben sterker as de lear.
Jit sterker biwiis jowt in oare list, hwer-
op de nije great-forbrükers steane, dy’t
in bidriuw yn 1966 yn Fryslan fêstige
hawwe. Mei de foarrjuchten fan de kear-
derhouden. De kosten van dit onder
houd zijn over het algemeen zeer mi
niem, behalve wanneer de kruin van
de weg uiterst smal wordt.
Sedert enkele jaren is het gedeelte
trekweg tussen Oosterlittens en
Baard opgenomen in het ingestelde
waterschap „Baard-Winsum”, dat
thans als publiekrechtelijk orgaan
bepaalde eisen stelt aan het onder
houd van de trekweg van de sloot
aan de binnenzijde van deze weg ge
legen. In een onderhandeling met ’t
waterschapsbestuur bleek dit bereid
het hiervoor bedoelde gedeelte trek
weg, dat een lengte heeft van 1700
m., over te nemen tegen voorwaar
den, welke B. en W. redelijk voor
komen, omdat hierbij het waterschap
alle verplichtingen ten opzichte van
deze eigendom overneemt.
Laat de klok maar luiden. Sinds vrij
dag 24 febrl j.l. luidt de klok van
Exmorra geheel automatisch om 8,
12 en 6 uur, op zondag luidt de klok
niet op deze tijden. De laatste klok
luider van Exmorra heeft nu ontslag
gekregen.
Maar. we mogen u wel verklap
pen, dat de aanleg van deze instal
latie heel wat meer gaat kosten dan
de f 800,die de inzameling op 11
juni 1966 opleverde. De C.J.V. orga
niseerde deze actie en zij wil die nu
graag afsluiten. Gewacht wordt nog
op een bijdrage van „Dorpsbelang
Exmorra” en de Begrafenisvereni
ging Exmorra-Allingawier. De klok
is er voor het hele dorp, het is daar-
Bloemetjes buiten. Bloemkamp be
stond verleden week officieel 3 jaar
(officieus al bijna 4). Het ging niet
ongemerkt voorbij. Er was een ge
zellige avond voor directie en perso
neel.
Bolsward is 28 km lang. Was het U
bekend, dat de trekweg langs de
Leeuwarder-Bolswarder trekvaart,
met uitzondering van enkele kleine
gedeelten te Burgwerd en Wommels
van Bolsward tot aan het Van Har-
rinxmakanaal, een lengte van plm.
28 km., eigendom van de gemeente
Bolsward is?
Bolswards Nieuwsblad
Werd na de oorlog van een nieuwe titel
vlot 3 4000 exemplaren in het ver
schijningsjaar geboekt, soms 5 6, om
streeks 10 jaar geleden (met de komst
van de T.V., of is dit toevallig?) trad
er over alle linies op dit gebied een da
ling in, die zich nog steeds voortzet.
Al spoedig kon een oplaag van 1500, die
voor een exploitatie toch wel minimaal
moet worden genoemd, niet meer wor
den gehaald.
en de aankoop van een stuk reed
naar de toekomstige boederij van de
heer Lycklama a Nijeholt.
Het mag niet meer. Onlangs is een
onderzoek ingesteld naar de wonin
gen Hoogstraat 21 en Brouwerssteeg
5. Uit dit onderzoek is gebleken, dat
deze woningen een groot aantal ern
stige gebreken vertonen, waardoor de
panden ongeschikt zijn voor bewo
ning. Het is economisch niet verant
woord de woningen door hét aan
brengen van verbeteringen in be
woonbare staat te brengen. Ze zullen
daarom wel onbewoonbaar
verklaard. Ondertussen zijn
onverklaarbaar bewoond.
Uitbreiding. Door gestadige
ding is de winkel met woning en
opslagruimte van Arjen Veenstra in
de Witherenstraat al weer te klein
geworden. Thans doen B. en W. het
voorstel de naastliggende woning -
voorheen van veehouder Deinum -
aan hem te verhuren. Het lijkt ons
een goede oplossing voor een nijpend
probleem.
Onderhandse aanbesteding bouw van
brandweer-garage. In overleg met de
Raad hebben B. en W. besloten de
bouw van de brandweergarage met
bijkomende werken onderhands aan
te besteden, door het vragen van een
prijs aan een viertal plaatselijke aan
nemers. Laagste inschrijfster is de
fa. W. Franzen en Zonen. B. en W.
stellen voor het werk zoals U
weet op de Grote Kampen aan
deze firma te gunnen.
Tot ziens, dit was Hark en Sjoch!
mar oan op har kaerten, dy stêd moast
trije kear sa great en dy oare koene wol
fordwine. Hwat in reboelje en hwat in
opskuor. Wy binne nou tsien jier fierder
en kinne mei eigen eagen sjen, hoe great
de ynfloed west hat fan dizze studear-
keamerwiisheit. En it blykt, dat it pa-
troan fan Nederlan krekt itselde bleaun
is as hwat it wie, dat de lijn, dy’t troch
de tiid hinne yn de groei fan plakken en
stêdden siet, jit altyd deselde is. Dat ün-
danks tsien jier keamebileid de groei
fan libbene plakken trochgiet en de ün-
derlinge forhaldingen frijwol gelyk lizze.
Ljouwert, as greatste stêd en boppedat
haedstêd fan de provinsje, hat in stadige
groei trochmakke, it h&ldt neat oer. Dat
fait tomear op, omt hjir allerhanne yn-
stansjes en ynstellingen har sit hawwe.
Tink allinnich mar ris oan de nije Pro-
vinsialebibliotheek, dy’t goed 4 miljoen
koste hat, oan it P.E.B. oan tsientallen
bureaus en kantoaren. Dy stêd moast
foarüt flein wêze, mar it is by krüpen
bleaun. En büten Ljouwert? Nou, der
is in aerdige thermometer foar. By it
P.E.B. halde se in list by, hwerop de
klanten stean, dy’t mear as in miljoen
kilowatt-üre yn it jier forbrüke. Jo fine
op dy list alderearst inkelde sintrale
nutsbidriuwen, sa as it spoar mei 8.6
miljoen (Hearrenfean) de wetterlieding
mei 3.6 miljoen (Noard-Burgum)It
Lemster Buma-gemael mei 2.4 miljoen,
twa pompstations fan de wetterlieding
yn Spannenburg en Ritskebos, togearre
3.2 miljoen en jitteris it spoar to Ljou-
hinne gean moast. Hja wiisden wert mei 3 miljoen. Mar it sprekt fan
in de zin van te degelijk, te paedago-
gisch zou zijn en daardoor wellicht in
de ogen van de jeugd te ouderwets.
Immers wat er dan wèl verschijnt is
het bekroonde manuscript. Bekroonde
(d.w.z. door een oudere generatie be
oordeelde en gewogen en niet te licht
bevonden boeken) worden door de jeugd
zelf die blijkbaar andere normen stelt,
niet geaccepteerd.
Ook in Holland en zelfs Amerika, zijn
bekroonde boeken geen bestsellers.
Ook „Ik Jan Cremer” werd niet be
kroond en werd wellicht de meest ge
lezen tienerroman, de vraag daargela
ten of dit gezond moet worden geacht
of niet.
Een hoofdoorzaak van het dalen van de
belangstelling voor het Friese kinder
boek is ook niet de volgens sommigen
te moeilijke spelling (toen er nog geen
Friese les op de scholen werd gegeven,
werd er een veelvoud van de aantallen
van thans verkocht), ook niet dat er
voor elke leeftijd niet iets zou zijn. Het
fenijn zit in deze staart. Er is wel iets,
maar er is niet genoeg.
De Friese jeugd is er spoedig op uitge
keken. En wat er wèl is, is te weinig
bekend. Ook de boekhandelaren zijn niet
van alle smetten vrij.
Het Friese kinderboek ligt niet op de
toonbank, maar staat zo het er is
achteraan. Van de 70 boekhandela
ren in Friesland hebben er hooguit 30
enige belangstelling voor het Friese
boek, de anderen negeren het, hetzij be-
A1 heeft het boek nog niet die plaats
veroverd, die men het graag zou toe
denken, toch mogen degenen, die met
het boek te maken hebben (schrijvers,
dichters, uitgevers, boekverkopers) niet
pessimistisch zijn. Er is namelijk een
gunstige ontwikkeling aan de gang, een
ontwikkeling ten voordele van het boek.
Vreemd genoeg is deze ontwikkeling
anders dan mén enkele jaren geleden
had voorspeld.
Was vroeger de gramafoon (U weet wel
met die grote hoorn) favoriet, toen de
radio kwam, dachten de pessimistische
platenmaatschappijen, dat het met hun
rijk wel spoedig uit zou zijn. Het tegen
deel bleek al spoedig het geval. De radio
bleek niet de grote concurrent van de
plaat, maar bleek propagandist, de TV.
gaf toen de beatgroepen, liedjezin-
gers en zangeressen in levende beelden
op het scherm verschenen een nieuwe
impuls.
Thans is er praktisch in elk gezin,
vooral in elk gezin met opgroeiende
jeugd, wel een pick-up.
Met het boek zien wij eenzelfde ontwik
keling. Werd aanvankelijk het boek voor
het „kastje-kijken” aan de kant gelegd, dat het Friese kinderboek te goed, dit
al spoedig bleek, dat de T.V. niet cul-
tuurdodend is, tenminste niet behoeft te
zijn, maar eerder cultuurbevorderend.
Schrijvers als bijv. G. K. van het Reve,
om maar dicht bij huis te blijven, zou
den nooit die populariteit hebben gekre
gen, die ze nu genieten, indien de TV
er niet was geweest.
Vond men vroeger alleen een boekenkast
in de pastorie en in de woning van de
bovenmeester, nu is een dergelijk meu
belstuk uit menige kamer niet meer
weg te denken.
Er zijn natuurlijk tal van andere fac
toren aan te wijzen, die het lezen be
vorderen: de ruimere vrije tijd, waar
over men beschikt; het brengen van de
goedkope pocketboeken op de markt,
die in ieders bereik liggen, de grotere
belangstelling van scholen en opleidin
gen voor literatuur, de aandacht die
kranten en tijdschriften aan het boek
besteden, de grotere welvaart, die af
en toe de aanschaf van een boek tot de
normale levensbehoefte verklaart, het
boek als status-symbool. de moderner
boekwinkels met een (semi)zelfbedie-
ningssysteem, veranderde koopgewoon
ten, waarbij ook van de zijde van de
handel het „vrij rondneuzen’’ wordt ge
propageerd, het instellen van boeken-
bonnen en niet in het minst ook het op
dit gebied zegenrijke werk van leeszalen,
openbare uitleen-bibliotheken en het rij-
den van boekenbussen, mits deze laat
ste instellingen niet de gemakzucht be
vorderen en de idee, dat, nu men voor
een paar centen kan lenen, het kopen
van een boek weggegooid geld is, zoals
dit in enkele gevallen bij wijze van
nevenverschijnsel kan worden geconsta
teerd.
Ook de uiterlijke verzorging van het
boek draagt het zijne er toe bij. De tech
niek op grafisch gebied schrijdt voort,
de boekomslagen zijn veelal artistiek
verzorgd en nodigen tot kopen. Een goe
de boekhandel zal goede voorlichting
geven.
In tegenstelling met al deze optimisti
sche geluiden is er helaas één schrille
dissonant: Met het Friese kinderboek
gaat het snel bergafwaarts, een ver
schijnsel, dat reeds enige jaren kon wor
den gesignaleerd, maar tot dit moment
geen ontwikkeling van tijdelijke aard
blijkt te z(jn.
Het jaarverslag van de KFFB schreef
zelfs in de kop: Frysk bemeboek: laem
fan it skiep forstjitten. Niet alleen de
KFFB als oudste organisatie op dit ge
bied van, o.a. de uitgave van kinder
lectuur (sedert 1934) heeft met dit pro
bleem te kampen, ook bijv, de Stifting
üs Frysk Bemeboek, zoals de verkoop
cijfers duidelijk aangeven.
NIJSGJIRRIGE FEITEN
It is al in jier as tsien lyn, dat de auto
riteiten foar it Ijocht kamen mei har
„kearn”-theory as grounslach foar de
yndustrialisaesje. Fabriken moasten
allegearre bymekoar brocht wurde, sce
ne se bistean bliuwe; inkelde stêdden
moasten ütgroeije to minimael twahün-
derttüzen minsken oars doogde it kli-
maet net foar it moderne libben en fan
it plattelan koe men wol pendelje nei dy
greate stêdden ta. Jonge en pypjonge
ekonomen, krekt fan de kolleezjebanken,
wisten krekt to fortellen, hwert it hinne
gie en
om ook niet redelijk dat de toch al
zwaar belaste kerkvoogdij van de
Hervormde gemeente in Exmorra de
kosten van de klok alleen gaat dra
gen.
Het mag. Bolsward bereikten enkele
goedkeuringen, waarop reeds lang
werd gewacht. Zo is bijv, de verkoop
van het Sint Jozef gebouw aan lom-
Munchen: In het proces tegen de oor
logsmisdadigers Harster c.s. zijn de
vonnissen uitgesproken. V.l.n.r.: Ger
trud Slottke, 64, werd veroordeeld tot
5 jaren tuchthuisstraf; Wilhelm Zoepf
58, tot 9 jaren tuchthuisstraf en Dr.
Wilhelm Harster, 62, tot 15 jaar tucht
huisstraf, hier tijdens het uitspreken
van het vonnis
