Stille week, week
overdenking
van
GabeSkiw
plan
Nieuwe straatnamen
m
Bascohof te Workum
:R
W)
Samen op weg naar Pasen
I
t gil j
1
106e JAARGANG
No. 23
DINSDAG 21 MAART 1967
Fan de Mar liny toer
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Hwat hat
us hjoed to sizzen
van
van
1
der
gemeente
(een
ge-
voelens
In
Tj. de J.
4e week maart 1942
it u
een
plin
Wie hangt er zoo deerlyck, geteysterd,
geschonden,
roodvervig, vol striemen en wonden,
tot smaadheyd en schande, aant kruys-
hout verheven,
wat heeft Hij, wat heeft Hij misdreven?
De bloet-bedropen kroon, die uwen
schedel droech:
Want dit is al geschiet, eylaes! om myne
sonden.
Het onderwijs van frans en engels op de
lagere scholen slechts in enkele gevallen
toegestaan.
De grootte van advertenties moet voort
aan wegens papierschaarste worden be
perkt.
Een lek geworden inmaakpot kunt u met
cement behandelen.
Ranzige slaolie moet u een uur op een
matig vuur in een open pan verhitten.
De vluchtige bestanddelen die de ran-
zichheid veroorzaken zullen er dan uit
verdwijnen.
De president van de Nederlandse cul
tuurkamer heeft bepaald, dat alle zang
verenigingen in een bond zullen worden
opgenomen.
Eerste kievitsei gevonden te Deventer.
Het ei werd voor 100 gulden verkocht
aan poelier Jaasma te Sneek.
Kleasterlan (tussen Tetting-
burren en Hearewei, langs de
Brandeburevaart
De daar gelegen landen waren destijds
kloosterbezit en werden daarom zo ge
noemd (in de 17e eeuw worden deze
landerijen nog aldus aangeduid).
Taendery (Burevaart en
Lynbaen).
Door de verlenging van „Bascohof” ver
dient het aanbeveling, dit thans even
eens „Bascohof” geheten straatgedeelte
een eigen naam te geven. In het gemeen
tearchief bevindt zich een brief van een
Workumer uit Algiers van 10 mei 1696
met als adres; „Aan de Eersame Weudu-
we Arianie Cornelis, woonagtig in de
Taenstraet tot Workum in Vrieslandf’j
Abonnementsprijs f 3.25 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A, J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Workum
van
Leermole (Tettingburren-Hege-
terp; evenwijdig aan
Tademahof
Ongeveer ter plaatse heeft een molen
gestaan, die in het begin van deze eeuw
is afgebrand. De laatste tijd was het
een roggemolen, daarvoor een „learmo-
le”. Een bejaarde inwoner van het Süd,
ter plaatse zeer goed bekend, sprak nog
van „learmole”.
De „zeemleermolen” wordt in een ver-
kopingsbiljet vermeld in 1820 en 1826.
van de Heerewech tot achter in de Delf-
te”.
d
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Lynbaen (van de nieuw aan
te leggen brug over de Dolte
tot de Hearewei).
Tengevolge van de realisering van het
plan Bascohof zal het Baenspaed komen
te verdwijnen; het valt te betreuren, dat
deze echt oude Workumer naam moet
worden opgeofferd. Het Baenspaed was
oorspronkelijk het pad van een lijnbaan.
Volgens de „Reëel Cohieren” bestond
deze lijnbaan al vóór 1715.
De nu in te voeren naam „Lynbaen”
houdt een duidelijke Herinnering in aan
het te verdwijnen Baenspaed.
Tettingburren
Lynbaen-Hearewei
Eertijds heeft ter plaatse een buurt
schap van deze naam gelegen zoals uit
verschillende oude kaarten blijkt.
In een oorkonde van 1488 verklaart
Aucke Peer „dat ic dae susteren hab
forcapet dat hws ende staten deer steet
oen Tatingha buren”.
Broubank
Kleasterlan-Tettingburren)
Volgens de proclamatieboeken (1625)
heeft zich ongeveeer ter plaatse een
„huys en de stede op Snackerbuyren op
de Braebanck genaemt Stoyteboll”, be
vonden. In de Proclamatieboeken (1629)
komt de naam nog eens voor: „en de
halve helling ofte braubanck”.
Van deze gelegenheid maken B. en W.
gebruik, eveneens op advies van de
straatnamencommissie, aan de raad voor
te stellen de naam „Eniggaburren” voor
het gedeelte straat tussen de Aldewel
en de Algeraburren te laten vervallen en
dit gedeelte ook Aldewei te noemen.
IN PERSOANLIKE YMPRESSY!
Alhoewel elts artikel it stimpel draecht
fan him of har, dy’t it skriuwt, wol ik
dizkear yn it foar sizze, dat de yndruk-
ken, dy’t hjoed yn my omgeane, dit eti
ket mei greate letters fortsjinje. Ik woe
namtlik utering jaen oan in gefoel fan
wémoed en ünbihagen, nou’t yn koarte
tiid al wer in man oan de stêd ünt-
fallen is, dy’t wy sa min misse kinne.
Fanseis, it komt gjinien ta, de libbens
fan syn meiminsken to hifkjen en to
klassearen. Yn it formidden fan eigen
hüshalding en wurk libje safolle kost-
Houtstek
Bascohof-Lynbaen
Aan de overkant van de Dolte naast ’t
Baenspaed heeft het houtstek van Obe
Yntema (destijds wagenmaker, jaren
lang raadslid) gestaan. Op het te bebou
wen terrein hebben vroeger meer hout-
stekken gestaan, wellicht ongeveer op
de plaats van het geprojecteerde kleine
straatje met autoboxen.
Mijn lieve zoon, hoe wreed ligt gij ver
slagen
En veel te ver uit mijne schoot gegroeid,
Van ’t ene hout naar ’t andere gedragen
En als een tak van zijne stam gesnoeid.
Slaap zacht, mijn zoon, uw voeten zijn
gewassen,
Uw hoofd gebalsemd, en uw lichaam
rein.
De Heer zal u in uwe slaap verrassen
En als ge opstaat zal het Pasen zijn.
Ick bent, o Heer, ick bent die up dit heb
gedaen,
Ick ben den swaren boom die u had
overlaen,
Ick ben de taeye streng daermee ghy
gingt gebonden,
De nagel en de speer, de geessel die u
sloech,
Ik wit net hwannear dit bigoun is, mar yn üs goede stêd lang net lyk halde kin
in great tal mlnsken, dy’t tsientallen jier-
ren it mienskipslibben droegen hawwe
en sünder hwa’t wy üs de stêd net bést
foarstelle kinne, binne üs yn in rêd tem
po üntfallen. Ik tink oan it trijemans-
skip: T. van der Zee, Boekema en Bij-
voets, dan de hear Van Venrooy en de
hear J. Roelants en üt deselde groep
Taco van der Meer en nou lêstendeis de
hear B. J. Zantman en Ignaas Wolke.
As wy dêroan tafoegje de namme fan
mefrou: N. van den Oevervan der
Werf, dan kinne wy sizze, dat yn ien de
cennium minsken fan it toaniel fordwoun
binne, dy’t har stimpel setten op de mien-
skip dy’t hja mei droegen hawwe.
Inkele moannen lyn giene by üs wei de
hearen J. Visser en Radelaar, gelokkich
foar har om in oare reden, mar de stêd:
Boalsert is harren kwyt. Net allinnich
de man, mar ek de frou en beide hawwe
hja folie foar üs bitsjut. De hear Smit
forfear en liet üs sitte mei de opjefte by
feesten en demonstraesjes in mdn werom
to finen, dy’t sa üt in inerlike bihoefte
oan dizze dingen fleur en glans jaen koe.
Wy misse de dimmene, mar altyd war-
bere figuer fan de hear De Rijke, in yn-
kommer sa as de hear Smit, mar in foar-
byld fan in wrotter foar sa mannich
goed doel. En nou haw ik allinnich mar
inkelde nammen neamd, dy’t my per-
soanlik yn it sin kamen. Grif binne der
folie mear, hwant it sirkeltsje fan per-
soanlike relaesjes is mar lyts, mar it is
ek net op it foarste plak om dizze foar-
bylden to dwaen, it is de freze, dat wy
Hearewei (Spoardyk-Bure-
vaart).
Reeds in 1627 wordt deze naam in de
Proclamatieboeken (1583-1780, 15 de
len) genoemd in verband met een „hel
ling aan Snackerbueren streckende voor
Tademahof (Tettingburren-He-
geterp; evenwijding aan
Bascohof).
een stuk van 1711 (archief Burger
Weeshuis) wordt gesproken van een
stuk zaadland aan de oude weg op de
hooge terp onder Tettingburren naast
Tademahof.
ne mei sokke füle en gefoelige slaggen.
Hwant al dizze minsken wiene gjin lju,
dy’t harren in jiermannich foar in per-
soanlike hobby ynteressearden, mar lju,
dy’t har hiele libben echte mienskipslju
wiene en ündanks de folie tsjinfallers en
toloarstellingen nea bilies joegen. En
dan sjit my wer yn it sin in oare nam
me, de hear Frans van der Meer. Ber
gen wurk hat hy forset, sawol foar ,syn’
Fransiskuskoar as foar tsientallen oare
dingen. Is it allinnich mar by my, dat de
frage opkomt: hwa sille dat wurk nou
wer oemimme? Men seit, nirnmen is ün-
misber en lege plakken wurde gau wer
oanfold, mar ik wit ek, dat mannich
plak üs goede stêd: Boalsert mei jaloers-
kens biseach, omt hjir in keppel minsken
wenne, dy’t de mienskip optilden en feart
joegen, dy’t de iensens en de ienriedigens
mei har persoan wiermakken, dy’t tsjin-
je woene en om ’t nocht en sünder ien-
nige bileanning sloofden en draefden.
Dat joech de stêd syn karakter, hwert
de frjemdling mei biwündering nei
seach. Dat is ek de sterke bining fan in
great tal fan syn biwenners en boargers
oan har stêd..
Aloan wer stiet in nije generaesje om
it plak fan de alderen yn to nirnmen en
lit üs hoopje, dat yn dy nije generaesje
foun wurde mei, hwat boppesteande
boargers üs sa lang jown hawwe, hwant
har spoar is to kostber en to djip, dat
dat de neiteam it net mei earbied folgje
soe.
Bolswards Nieuwsblad
Bascohof (van de tegenwoor
dige Zuiderbrug tot de
Hearewei).
De reeds bestaande naam Bascohof
dient te gelden voor de gehele lengte
van de straat, lopende van de Dolte tot
de Hearewei.
Om met een derde voorbeeld te beslui
ten: ook pater Jacques Schreurs ont
komt er niet aan, dat hij in zijn ge
dicht „Piëta” Maria tot Haar Zoon laat
spreken van uit een rooms-katholieke
godsdienstigheid, want als Maria her
haaldelijk zegt, dat „het morgen Pasen
zal zijn”, dan spreekt daar meer de
priester op de preekstoel uit dan de
diepbedroefde Moeder tot Haar dode
Kind.
B. en W.
kwamen in de raadsvergadering
gisteravond met een voorstel bij de
raad tot het geven van straatnamen in
het plan Bascohof.
In hun prae-advies daarover zei dit col
lege ongeveer als volgt:
Op ons verzoek heeft de destijds door
de raad ingestelde Workumer straatna
mencommissie zich bezig gehouden met
de naamgeving aan de straten in het
uitbreidingsplan „Bascohof”.
Evenals bij voorgaande naamgevingen
het geval was, heeft de commissie zich
op het standpunt gesteld, dat bij voor
keur nog levende of door de geschiede
nis aan de plaats zelf gebonden namen
de voorkeur verdienen. Daarbij heeft zij
gestreefd naar korte namen, die goed
van klank en gemakkelijk uitspreekbaar
zijn. De commissie was van oordeel,
de commissie hen deed toekomen. De
voorgestelde straatnamen achten B. en
W., na bestudering van genoemd rap
port, in het algemeen zeer geslaagd.
Slechts op enkele punten was een nader
overleg met de commissie wenselijk.
Dat overleg heeft tot volledige overeen
stemming geleid tussen de straatna
mencommissie en het college van B. en
W., zodat zij ten aanzien van de in het
uitbreidingsplan „Bascohof” te geven
straatnamen het volgende eenstemmige
advies kunnen uitbrengen.
Voorgesteld zijn de volgende namen:
Somliken binne slaven fan romsucht,
oaren fan jildsucht, guods fan de romer,
it is allegearre net sa bést
En waar Anton van Duinkerken
spreekt: „vooraleer ik vonnis, zal ik ’t
oordeel naar mijzelve richten”, daar mag
men deze verantwoordelijkheid niet uit
sluitend voor rekening van de dichter
laten, maar zal men die verantwoorde
lijkheid toch ook op zich zelf moeten
betrekken.
Beschikt u niet over een gedichtenbun
del en wilt U toch in stille ogenblikken
uw gedachten toetsen aan wat kunste
naars neerschreven? Neem dan uw
kerkboek en léés eens wat U zo vaak al
zong; U zult plotseling bemerken, hoe
indringend dit kan zijn.
Hoe keert gij weer, na drie en iertig
jaren
in mijne schoot, mijn kind, waar gij
waart klein.
Uw hart was groter dan de zonden waren
en Wymbritseradeél.
Hegeterp
(Tettingburren-Lynbaen)
Reeds in 1585 (Proclamatieboeken)
wordt vermeld een „huys ende steeds
metten terp daer om ende by, leggende
aen Taetingbuyren”) vermeld als „hoo-
geterp”, waarmee dit voorstel is gemo
tiveerd.
bere minsken, dy’t nea of selden yn ’e
krante of it publike nijs forskine en hwa
sil sizze, hokfoar libben mear is as it
oare? Mar de mienskip: Boalsert kin oan
de oare kant net sünder bipaelde lju, dy’t
in bysünder plak yn dy mienskip yn-
nimme, sil de bloei en de fleur deryn
bliuwe. En by it hommels forstjerren fan
de hear Luut de Haan, yn de simmer
fan it libben, kómt nelst it bigreatsjen
mei de neibisteanden ek de wémoed op
üs ta, dat it alwer in gefoelige slach is
foar üs goede stêd. Hwant hy wie yn
alle ienfald in man, dy’t in greate en ak-
tive tagedienens mei alles, hwat him yn
de stêd ófspile. Neat liet him ünforskil-
lich, it geastlike net, de sport, de fordive-
daesje, it hiele bünte libben foun yn him
in originele aktive, enthousiaste wurker,
dy’t oan sawn pear hannen net genóch
hie.
Ik leau net dat ik ien kear yn ’e winkel
west ha, dat hy der wie, dat hy my net
efkes geweken naem of oer dit of oer
dat syn ynstimming of üntstimming
hearre to litten. Hy wie nea sleau of
slüch, mar fitael en fol plannen ta de
ein ta. De Hear fan libben en dea hat
him roppen en wy meije, ündanks it
greate forlies, tankber wêze foar alles,
hwat hy oan de stêd jown hat.
Lykwols it forlies bliuwt en aloan mear
krij' ik it gefoel, dat de stêd de léste
jierren folie mear forliest as dat hja
wint. Faeks is dit net objektyf, omt ek
by my de generaesjekwesje in rol spilet,
mar it gefoel, dat wy yn it deficit reitsje
wurdt aloan sterker.
Opvallend is dat de gedichten die ge
schreven zijn op het thema van Pasen,
zich meer concentreren op het Lijden
dan op de vreugde over het Paasfeest.
Dit is begrijpelijk, want het Lijden van
Christus stemt de dichter verdrietig;
het verdriet verstilt hem en dat stil-zijn
kan veeleer aanleiding zijn tot het neer
leggen van gevoelens in gedichten, dan
tot luidruchtige vreugde over de Verrij
zenis. Vreugde immers activeert tot
deelname aan het feest en de feestroes
is minder een geschiktae gemoedstoe
stand om naar de pen te grijpen dan de
gelatenheid in droefenis. Uitzonderingen
blijven er natuurlijk: men leze het
laaiend enthousiaste vreugde-vers van
Guido Gezelle; „Paaschen”.
Het Lijden van Christus bood echter
steeds de meeste inspiratiestof. En in
dat Lijden de schuldvraag: Wie hebben
Jezus dit eigenlijk aangedaan? Het
Joodse volk? De soldaten? De hoge
priesters? Vele dichters durven het aan
op deze vraag naar de schuld een ant
woord te geven.
Jacob Revius deed dit reeds eeuwen en
eeuwen geleden, voordat een verlate uit
spraak van het Tweede Vaticaans Con
cilie het Joodse volk van schuld vrij
pleitte. Alle dichters, van Revius tot
Van Duinkerken en Achterberg, laden
de schuld uiteindelijk op zichzelf, of op
de lezer, die toch in het gedicht moet
durven treden onder het lezen.
Wij mogen toch aannemen, dat menig
lezer bij de woorden „Ick bent” niet
door de mond van Revius spreekt, maar
vanuit zijn eigen geweten.
Djakarta: Een grimmig kijkende ex-brigade-generaal Ahmed Supardjo wordt
hier door zijn bewakers weggebracht nadat een speciaal militair tribunaal de
doodstraf tegen hem heeft uitgesproken voor zijn rol in de communistische
staatsgreep in Indonesië in 1965
Wanneer U dit leest, bevinden wij ons in de laatste week van de lijdenstijd. Nog
een week en Pasen anno 1967 is reeds weer verleden tjjd. In deze week, waarin bij
voorkeur geen uitbundige en luidruchtige festijnen worden georganiseerd en die
voor menigeen is ingezet met het bijwonen van de kerkdienst op Palmzondag,
worden onze gedachten begeleid door kunstenaars in de loop der eeuwen ons aan
impressies heWben nagelaten. Want zo er één ding is, dat het hart ontroert, is
dit wel het gebeuren rond „de grootste crisis aller tijden”. Deze kunstuiting kan
er een z(jn in heel verschillende vorm. Velen hebben wellicht zondagavond op
het T.V.scherm de film over het Evangelie volgens Mattheus van Piet Paolo Paso
lini gezien: sober, niet of nauwelijks geromantiseerd en daardoor boeiend en hier
en daar, bijv, in de kruisigingsseène, zelfs schokkend. Anderen zullen de Stille
Week besluiten met het luisteren naar die andere, nu muzikale vertolking
het Mattheus-evangelie, n.l. door het bijwonen van de Mathaus Passion
Johan Sebastiaan Bach.
Ook de literatuur laat 't gebeuren rond De zonden wreder dan de mensen zijn.
Golgotha niet onbewogen. Verschillende
bundels geven ons hiervan een over
zicht. De meest bescheiden, maar daar
om niet de minste, is er ’t 56e nummer
in de serie Nederlandse Keur, dat on
der de titel „Op weg naar Pasen” werd
uitgegeven bij J. Muusses N.V. te Pur-
tnerend.
Het meest kenmerkend bij dichters is,
dat zij in hun werk gevoelens uiten. Dit
geldt wel heel bijzonder voor hun reli
gieuze bewogenheid. De godsdienstig ge
stemde poëet zal zeker op de hoogte
punten van het kerkelijk jaar of onder
'de beleving van onze westers-christelij-
ke liturgie zijn stem laten klinken in ’t
religieuze vers. We vinden dat ook in
onze letterkunde van vroege middel
eeuwen via renaissance tot in de huidige
literatuur gedichten van godsdienstige
aard.
Feesten als Kerstmis en Pasen hebben
wel heel bijzonder door heel onze letter
kunde heen de dichters geïnspireerd.
Vooral het Lijden van onze Heer Jezus
Christus heeft vele dichters getroffen,
tot nadenken gestemd en zich doen
uiten.
Niet altijd leidden de godsdienstige ge
voelens van de dichters tot zuivere, laat
staan sublieme verzen. Klaarblijkelijk
vertroebelt de religieuze bewogenheid
nogal eens de zuiverheid van de dich
terlijke uiting. Men kan dit bijvoorbeeld
constateren bij Guido Gezelle, wiens ge
dicht „Goevrijdag” enigszins wordt ge
schaad door overtrokken godsdienstige
sentimenten, die leiden tot onverant
woorde beelden en beeldspraak; men
lette in dit verband eens speciaal op de
'derde strofe, waar de dichter suggereert
'dat zelfs de zon wil ophouden te schij
nen.
Guido Gezelle heeft hier kennelijk
dacht aan het bijbelwoord, dat ,de hemel
verduisterde’. Het is echter weinig waar
schijnlijk, dat deze bijbelkennis een we
zenlijke relaties had met de weersge
steldheid waaronder Gezelle Goede Vrij
dag vierade. De opmerking over .Goe
vrijdag’ tast overigens de schoonheid
van het vers niet rechtstreeks aan.
Ook bij Jan Luyken lijkt ons de ge-
enlgermate geëxalteerd door
zijn godsdienstzin, al willen wij niet aan
zijn oprechtheid twijfelen als wij ons
herinneren, dat deze schilder-dichter na
een aanvankelijk zorgeloze en bepaald
wereldse jeugd enige jaren na zijn hu
welijk tot rust en tot zichzelve komt om
zich dan te ontpoppen als een vrome,
protestante mysticus, wiens latere diep-
geestelijke poëzie waarschijnlijk de re
sultante is van zijn remonstrante om
geving en zijn opvoeding door doopsge
zinde ouders..
Het autaarkleed is afgedaan,
het wierookvat gebluscht,
de lichten al gestorven, en
de ratel zelve rust;
't houdt alles op, de zonne schijnt
te vragen, ongetroost,
of morgen zij nog heffen zal
heur aanzichte, in den oost.
dat de uitgaven „straat” of „strjitte”
e.d. zoveel mogelijk dienen te worden
vermeden.
Om tot een verantwoord advies te ko
men, heeft de commissie een uitvoerige
bronnenstudie verricht, oude kaarten be
studeerd, ter plaatse een onderzoek in
gesteld en met ter plaatse bekende in
woners gesproken. Daarbij is komen
vast te staan, dat het thans te bebou
wen stadsdeel vroeger duidelijk meer
bewoond was dan nu en dat er vrij
veel bedrijven gevestigd waren
grote touwslagerij, een breeuwerij voor
schepen, een scheepsmastenmakerij, een
taanderij, meer dan één houthandel, een
leermolen enz.).
Graag willen B. en W. hun waardering
uitspreken voor de door de commissie
verrichte arbeid en voor het uitvoerige
en goed gedocumenteerde rapport, dat
