Op het gebied
bejaardenzorg
van
valt nog veel te doen
Twien schiet korner
Prov. Friese vereniging Groene Kruis
tracht de weg te wijzen
Onder het mottobeter één
katje aan de hand
2
i»
o
Het wereldvenster
Fan de
Martinytoer
Zilveren filmpjes
5
J.
Zuivelschool geeft
faculteit diergenees
kunde
5
4
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
I
106e JAARGANG
No. 30
DINSDAG 18 APRIL 1967
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
1
Gysbert Japicxjoun yn de Doele
Bob Sehietef
Zware strijd aan het Finse front.
K. V.
Tj. de J.
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tariel
Contractprijzen op aanvraag
4e week april 1942
Geslaagd voor het examen Kostprijs
diploma B. voor het boekdrukkersbedrijf
de heer S. P. Terbraak te Bolsward.
In Hennaarderadeel een geval van mond
en klauwzeer.
Op de boerderij van A. P. Haytema is
weer een oolevaarspaar gaan nestelen.
In Kimswerd 16 kinderen uit Rotter
dam aangekomen om daar enige tijd bij
pleegouders te worden verzorgd.
wilde ook zoiets uithalen met zijn CS-
ro’tje. Waarop ik hem een haarscherp
exposé gaf, dat als volgt luidde: gooi je
diafragma wagenwijd open, zodat er
rond je onderwerp grote onscherpte Op
treedt. Stel dan de ene keer scherp iri op
het meisje (of ze nu Katje is, Caro’tje
of wie dan ook) en de andere keer op de
katjes. Dat is het hele recept. Veel ge
makkelijker dan appeltaart bakken. Het
staat zo ongeveer gelijk aan vla uit een
flesje 'schudden.
Ik maak nog een tiental andere foto’s
van Katje. Daarover misschien een vol
gende keer.
Zo ziet de wereld er nu uit
Dat zag ik door de vensterruit
Ik hoop, dat ik ’t beleven mag
Dat alles weer wat beter lag
Aylva State
Abonnementsprijs f 3.25 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
net sa maklik to bigripen, dat Koudum
en Himmelom dizze swakke kombinaesje
oangean, yn pleats fan harren oan to
sluten by de sterke fabryk to Warkum.
As Warns en Wytmarsum dêrta wol oer-
gien binne, is it hwat bryk dizze beide
ienlingen sa yn it isolemint lizzen to
sjen. Spylje hjir net to folie de doarps-
bilangen mei? Dizze fraech moat men
ek stelle oan al dejingen, dy’t jit tsjin
alle hoop yn forwachtsje, dat de easken
fan de tiid har foarby gean sille. En dat
binne der jit fierst to folie, fabriken,
hwert men fan sizze moat, dat hja de
boeren alle jierren mear jild kostje sille
omt hja mei dizze produksje ünmoog-
lik oan de easken fan de technyk fol-
dwaen kinne. Fabriken, dy’t op dizze ba
sis de hege ynfestearingen net leanjend
meitsje kinne en dêrom trochgean moat-
te mei in foralderjende ynfentaris en to
lege ófskriuwingen, omt hja oars it
molkjild fan de sterke fabriken net by-
halde kinne. Fan dizze ienlingen binne
der jit to folie. Net allinnich op de ei-
lannen, dêr’t it net oars kin, mar ek oan
de fêste wal. De iene stiet sterker as de
oare, mar hja binne yn koarte jierren
dochs to lyts om takomst hawwe to
kinnen. Hjir folget it warskógjende list-
ke:
Achlum: 11 miljoen. Ikkerwald 10 milj.
Balk 21 milj. Donkerbroek 15 milj. Ie
19 milj. Gietsjerk 14 milj. Makkingea 8
milj. Sint Nyk 20 milj. Oldeberkeap 11
milj. Aldeboarn 12 milj. De Pein 20
milj. Aldwald 11 milj. Rinsumageast 5
de
be-
Bolswards Nieuwsblad
t Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
r
40 jierrich bistean Krite Boalsert. De
krite waerd oprjochte mei 53 leden, nei-
dat de krite Gron. yn maert yn Boalsert
mei sukses „It fyfte Gebot” opfierd hie.
Fanóf de oprjochting wie de hear F. v.
d. Spoel bistjürslid, earst as ponghalder,
doe as skriuwer.
Staat ter dekking echte Vlaamse Reus
plm. 10 pond a 50 ct. L. Hoogeveen te
Witmarsum
Het is voorjaar. Tijd van: uitbottende
bomen, kattenconcerten, al huidkleuren-
de zonnestralen, schoonmaakwoede van
niet-hippe moeders, terugkeer Italiaans
ijssalonexploitanten, inruil oude auto’s
en opening Keukenhof met Ja-co-ba van
Bei-e-ren. Zou ik het belangrijkste nog
vergeten: ontwaken van de mooiweer-
foto-grafen, die zich achter de gelederen
van de jaar-ronders gaan scharen, om
blitse plaatjes te schieten van dartelen
de lammetjes.
Zo originéél!
Nou ja, ik heb gemakkelijk kletsen:
breng ik zulke aparte knipsels thuis?
Ik probeer het wel. In plaats van lam
metjes fotografeer ik katjes. Wilgen
katjes, elzenkatjes, meisjeskatjes. De
laatsten het liefst.
Gepept door de kietelende zonnestralen
ben ik met Katje op stap gegaan door
de weilanden. Liet haar met haar Viva
Marialaarzen over sloot springen, het
geen ze in eerste instantie weigerde.
Beloofde haar een bioscoopje, waarop ze
me een Batmanvoorstelling af perste. (Ik
heb het nog overleefd ook). Toen sprong
ze; helaas niet als de aangebede batman.
Later zag je haé.st niets meer van het
Viva Mariamodderbad. Maar het had
haar twee uur gekost (zei ze).
Laat ik retourneren naar de wandeling
met camera in de ene hand en Katje
aan de andere hand. Aan gene zijde van
de sloot hadden katjes mijnaandachtge-
trokken. Kleine symbooltjes van voor
jaar. Ik plaatste Katje (met nog ietwat
nukkig gezicht vanwege laarzenbad)
•achter katjes en maakte twee opnamen.
De eerste: Katje scherp en katjes on
scherp, de tweede: katjes scherp en Kat
je onscherp. Mijn bewonderende vriend
Koos Knobbel (geen naam waarvan je
het jaloeziewater in de mond loopt, dat
is troef, maar hij heet nu eenmaal zo)
vroeg hoe ik hem dat had geflikt. Hij
milj. Steggerda 18 milj. Sybrandabuor-
ren 12 milj. Tynje 9 milj. Tsjom 11
milj. Waskemear 10 milj. Weidum 16
milj. en Wynjeterp 8 milj.
Dizze tweintich aparte fabriken, mei dy
fan Himmelom en Koudum steane op de
wachtlist. Hja fjuchtsje om der to bliu-
wen, hja wolle it doarp net üntrou wur-
de, dêr’t hja it ekonomyske hert fan üt-
meitsje.
Mar it is in striid, dy’t twa eigenskippen
ha De earste is, dat hja elts jier mear
jild kostet oan de leveransiers, hja tarre
yn en forminderje har reserve om de
holle boppe wetter to halden. Yn it twad-
de plak, har striid is sünder ütsicht, hja
kinne dy net winne. It is inkeld ütstel,
it forlies komt dochs. Hwant alle jier
ren wurde de leankosten en de ynfestea-
ringskosten heger en twinge de lieding
ta dieden, dy’t net troch it to lytse oan-
tal kilo’s molke droegen wurde kinne.
It is in wanhopige striid tsjin de feiten
en it is bigreatlik dat safolle minsken
hjir har jild en krèft oan formuozje. Sa-
wol de partikuliere as de koöperative yn-
dustry stiet foar deselde ekonomyske
wetten as de to lytse boerebidriuwen, hja
kinne it needsakelike rendemint fan jild
en arbeid net helje. Nou al net mear en
yn de kommende jierren al minder.
It tij is forroun, dy’t de beakens net op
tiid forset, rint fêst op in sanplaet en de
weagen beuke it skütsje ta wrakhout
Bij Koninklijk Besluit is vastgesteld, dat
afgestudeerden van de Rijks Hogere
Technologische School in Bolsward
voortaan toelating zullen hebben tot de
examens van de faculteit diergeneeskun
de. Er zal hiertoe een kleine wijziging in
de statuten worden gebracht. De direc
teur van de school, de heer Verschoor,
verklaarde aan een verslaggever van de
Friese Koerier dat dit besluit volslagen
onbelangrijk is. Hij was van mening,
dat leerlingen die de Rijkszuivelschool
die vier jaar vraagt, bezocht en voltooid
hebben er niet meer toe komen ook nog
eens zo’n vijf of zes jaar naar Utrecht
te gaan. De heer Verschoor vond het on
begrijpelijk, dat het ministerie van O.
K. en W. tot het besluit is gekomen.
„Voor onze school heeft het geen enkel
nut”, zo zei hij.
wurdich ris to sjen, hoe’t de saken der
nou foar steane. It jierforslach fan de
koöperative suvel jowt it antwurd.
Op 1 april ’67 wiene der jit 51 fabriken,
dy’t troch 36 forienings bistjürd waer-
den. Dat is 20 fabriken minder en dêrmei
is de gemiddelde greatte omheech gien
ta 20 miljoen. It giet dus wol yn de
goede rjuchting, mar it doel is jit lang
net birikt. Dat stadige tempo fait jit
meat op as men sjocht, hwat yn bi-
paelde hoeken slagge is.
Der is alderearst de Novac-kombinaesje,
dy’t yn fjouwer fabriken 132 miljoen
forwurken. As twadde is de kombinaesje
Wolvegea mei 99 miljoen kilo yn trije
fabriken en as trêdde: Warkum mei 90
miljoen yn 2 fabriken. Dat binne de
greate trije, dy’t yn ’66’67 de foarstap
nomd hawwe mei in moderne suvel-
forwurking. Hwat minder spektakulair
is de kombinaesje: Burgum mei 54 mil
joen yn twa fabriken, Dokkum mei 35
miljoen yn twa fabriken, Dronryp mei
46 miljoen, nou yn ien fabryk, Grou mei
44 miljoen yn 2 fabriken, Ljouwert mei
44 miljoen yn 2 fabriken, Olterterp mei
47 miljoen yn 3 fabriken, Easterwalde
mei 44 miljoen yn 2 fabriken en Wom-
mels mei 35 miljoen yn 2 fabriken.
It sil düdlik wêze, dat dizze léste kom
binaesje net mear as in oergong neamd
wurde kin en dat lytsere kombinaesje,
sa as Himmelom en Koudum, dy’t yn 2
fabriken 21 miljoen birikke, net in goede
ütkomst biede kinne. Sjocht men de
1, dan is it
Door het beschikbaar stellen van het
wijkgebouw voor een spreekuur van de
pedicure zullen de plaatselijke vereni
gingen aan dit onderdeel van de bejaar
denzorg een belangrijke stimulans kun
nen geven.
Anders, maar ook veel moeilijker, ligt
het met betrekking tot het beschikbaar
stellen van het wijkgebouw voor bejaar-
dengymnastiek.
Een belangrijk hulpmiddel bij het open
bejaardenwerk is het dienstcentrum.
Hiervoor zou in een groot aantal geval
len het wijkgebouw beschikbaar gesteld
kunnen worden. In die gevallen name
lijk waar plaatselijk geen andere en
meer geschikte mogelijkheid (bijv, een
dorpshuis) aanwezig is. Indien het dien
stencentrum vast in een wijkgebouw
ondergebracht zou worden zal aan een
uitbreiding van het wijkgebouw niet te
ontkomen zijn.
In een dienstencentrum zal het bijvoor-
beel mogelijk kunnen zijn voor de be
jaarden om warme maaltijden te ge
bruiken, een pedicure te raadplegen,
gymnastiek te doen, te lezen, een douche
of een bad te nemen, de was te doen
of te laten doen, naar de televisie te
kijken, e. d.
Gezien de financiële mogelijkheden lijkt
voor Friesland de aanstelling van een
medicus speciaal belast met de bejaar
denzorg en een districtsverpleegster
voor de bejaardenzorg niet te realiseren.
Een taak van de provinciale vereniging
is ook het bijscholen van de wijkver
pleegsters. Momenteel zijn besprekingen
gaande over een bijscholingscursus voor
een kleine groep wijkverpleegsters over
de verschillende aspecten van de bejaar
denzorg.
Deze cursus zal naar alle waarschijnlijk
heid bestaan uit een aantal halve da
gen met ter afsluiting een week prak
tisch werken in een verpleegtehuis.
Eigenlijk is de omschrijving bejaarden-
gymnastiek niet helemaal juist, omdat
het er bij de bejaardengymnastiek niet
zo zeer om gaat bepaalde gymnastiek
oefeningen te laten doen, maar meer om
de bejaarden lichamelijk actief te hou
den door het laten uitvoerenen van een
voudige oefeningen.
Dikwijs omschrijft men het ook als oefe
ningen in het beter bewegen voor be
jaarden.
Het aantal wijken waarin bejaarden
gymnastiek plaats vindt, is nog zeer
klein en een uitbreiding van dit aantal
z?' zeker gewenst zijn. Een moeilijkheid
hierbij is echter het vinden van be
voegde leerkrachten. In het algemeen
stelt men dat deze bevoegde leerkracht
een heilgymnastmasseur of een leraar/
lerares „Beter Bewegen” moet zijn.
Als een belangrijk onderdeel van
sociaal-medische bejaardenzorg
schouwt men meestal een periodiek ge
neeskundig onderzoek voor bejaarden.
Over dit punt is binnen het Groene Kruis
verschillende malen en op verschillende
plaatsen gesproken. Men zou in dit ver
band kunnen denken aan consultatie
bureaus voor bejaarden, evenals die al
vele jaren bestaan voor verschillende
andere takken van dienst. Deze consul
tatiebureaus zouden geleid kunnen wor
den door een arts in dienst van de pro
vinciale vereniging of door de plaatse
lijke huisarts.
Een andere mogelijkheid is om het pe
riodiek geneeskundige onderzoek voor
bejaarden te laten aansluiten op het be
volkingsonderzoek op tuberculose.
In vele gevallen zou in de magazijnen
Voor verplegingsartikelen meer hulpmid
delen speciaal voor de bejaarden aan
geschaft kunnen worden.
De instelling van een sociaal-geriatri-
sche adviesdienst lijkt volgens de nota
gewenst. Indien voldoende medewerking
van de zijde van het institutionele be
jaardenzorg waarschijnlijk is, zou het
Friese Groene Kruis het initiatief kun
nen nemen.
en Wymbritseradeel.
Het ouder worden heeft voor de mens
zowel gevolgen voor zijn gezondheids
toestand als voor zijn sociale relaties.
Beide beïnvloeden uiteraard elkaar over
en weer. Het ouder worden brengt ver
anderingen mee in de lichamelijke en
geestelijke processen. Het ouder worden
leidt in het algemeen tot een vermin
dering van het aantal sociale contac
ten, in de eerste plaats door het over
lijden van leeftijdgenoten, verder voor
wat betreft de gehuwde bejaarden door
het verlaten van het gezin door de
kinderen en voor wat betreft de man
nelijke bejaarden door het verlaten van
het arbeidesproces.
Op het terrein van de bejaardenzorg
kan men zich bezig houden met het
opvangen van de nadelige gevolgen van
de ouderdom en met het ’voorkomen,
althans met het uistellen van het op
treden van deze nadelige gevolgen.
Het is duidelijk, dat de kruisverenigin
gen op het terrein van de bejaardenzorg
samenwerking met andere instellingen
voor gezondheidszorg en voor maat
schappelijk werk zoeken. Verder is de
samenwerking met de huisartsen van
zelfsprekend.
Het aantal bij de wijkverpleegsters in
geschreven bejaarde verpleegpatiënten
bedraagt ongeveer 2500, dus ca 5
van het totale aantal bejaarden in Fries
land.
Het is in het bijzonder ten aanzien van
de verpleegpatiënten dat er een goed
contact zou moeten bestaan met de zie
kenhuizen en de verpleegtehuizen. Het
was daarom merkwaardig dat Zuster
Panhuizen in haar gesprekken met de
directrices van de verpleegtehuizen en
de wijkverpleegsters moet ervaren dat
dit contact in de praktijk nog veel te
wensen overlaat, aldus de nota.
Gelukkig blijkt men in de verpleegtehui
zen en ziekenhuizen in het algemeen
bereid om dit contact te verbeteren.
Een onderdeel van de verpleegbezoeken
vormen de wekelijkse wasbeurten. Het
is zeker mogellijk en waarschijnlijk ook
wenselijk, dat deze en andere eenvou-
digere verplegingshandelingen in de
toekomst overgenomen zullen worden
door ziekenverzorgsters, zodat de wijk
verpleegsters meer tijd voor haar ove
rige werk beschikbaar krijgen.
Tijdens haar huisbezoek geeft de wijk
verpleegster voorlichting over het ge
bruik van medicijnen, over het dieet, de
mond-, huid- en voetverzorging, de voe
ding, een hygiënische leefwijze, licha
melijke beweging en het voorkomen
van ongevallen in huis, terwijl zij bij
klachten de bejaarden zal adviseren de
huisarts te raadplegen. Eventueel kan
de wijkverpleegster van haar kant ook
de huisarts inlichten over bepaalde
klachten.
Bij de wijkverpleegsters in Friesland
staan ongeveer 3500 bejaarden inge
schreven voor huisbezoek. Jaarlijks wor
den door de wijkverpleegsters ongeveer
15000 huisbezoeken afgelegd. In de af
gelopen 10 jaar is het aantal ingeschre
ven bejaarden meer dan vertienvoudigd,
evenals het aantal huisbezoeken. Het is
duidelijk dat de preventieve gezond
heidszorg voor bejaarden in de afgelo
pen jaren een belangrijk onderdeel is
geworden van het werk van de wijkver
pleegsters.
Zoals in verschillende onderzoekingen
is geconstateerd, kan ongeveer 20
van de bejaarden, als zij extra hulp
krijgen, in gezinsverband of zelfstandig
wonen.
Voor Friesland zijn dit ruim 10.000 be
jaarden. 2500 van deze bejaarden Zijn
.verpleegpatiënten van de wijkverpleeg
sters en bij nog eens 3500 worden re
gelmatig huisbezoeken afgelegd. De
wijkverpleegsters leveren dus een be-
langijrk aandeel in de zorg voor de thuis
wonende bejaarden. Bij nadere beschou
wing blijken er overigens vrij grote on-
Z7
Ik keek eens door het wereldraam
Het was daar lang niet aangenaam
Veel werkloosheid en ontslag
Dat ziet men steeds maar iedere dag
Ook is er nog de woningnood
Aan huizen is de vraag nog groot
Veel mensen die te wachten staan
En weten niet waarheen te gaan
Er is veel drukte in het verkeer
Elk draagt zich daarbij niet als heer
Maar rijdt er maar als dol doorheen
Als was de weg voor, hem alleen
In Amsterdam in ’t spoorweghuis
Daar was het soms ook lang niet pluis
De Jantjes kwamen met een schaar
En knipten in het lange haar.
Van jongens uit die grote stad
Waar ieder soms het land aan had
De rust is nu weer wat hersteld
Men had versterking opgebeld.
Veel dieven op wat geld belust
Geen brandkast had meer wat rust
Zij stalen grote sommen geld
En waren ook op goud gesteld
De oorlog duurt daar steeds nog voort
Er vallen doden naar men hoort
In Rusland, China en Vietnam
Ik wou dat daar een eind aan kwam
In de loop van 1965 heeft de Commissie Bejaardenzorg aan het Hoofdbestuur
voorgesteld tijdelijk een districtsverpleegster voor de bejaardenzorg aan te stellen.
Haar taak zou bestaan uit het inventariseren van hetgeen er op het terrein van
de bejaardenzorg door de plaatselijke vereniging gebeurt en het doen van voor
stellen met betrekking tot de bejaardenzorg door de kruisverenigingen. Mede
dank zij een subsidie van de V. H. V. afdeling Friesland en een bijdrage uit de
voetbalpoolgelden was het voor het Hoofdbestuur mogelyk dit voorstel uit te
voeren en per 1 september 1965 Zuster I. M. Panhuizen, tot dan wijkverpleegster
in Wirdum en lid van de Commissie Bejaardenzorg, aan te stellen als districts
verpleegster voor de bejaardenzorg. De door haar opgestelde verslagen over haar
besprekingen met alle wijkverpleegsters van het Friese Groene Kruis en over
haar contacten met de andere provinciale verenigingen en de besprekingen van
deze verslagen in de Commissie vormen de aanleiding van de kern van een dezer
dagen gereed gekomen nota.
derlinge verschillen te bestaan tussen
de wijken. Het blijkt, dat in de grote
wijken, dat wil zeggen de wijken met
meer dan 900 leden, de zorg voor de
bejaarden door de wijkverpleegster on
voldoende tot zijn recht komt.
Het overgrote deel van de wijkverpleeg
sters heeft een goed en regelmatig con
tact met de instellingen voor de gezins
zorg. Met name op het terrein van de
bejaardenzorg is een goede samenwer
king tussen wijkverpleging en gezins
zorg van groot belang met het oog op
het aantrekken van bejaardenhulpen.
Bejaardenhulpen zijn meestal gehuwde
dames of familieleden van de patiënt die
tegen een uurtarief de patiënt verzor
gen. Deze bejaardenhulpen komen dan
in dienst van de gezinszorg en worden
voor deze bijzondere hulp door de ge
zinszorg betaald.
De helft van het aantal wijkverpleeg
sters heeft regelmatig contact met de
V. H. V. en een vrij klein aantal wijk
verpleegsters heeft regelmatig contact
met vrouwenorganisaties.
Aangezien deze instanties in het al
gemeen bereid en in staat zijn om in
voorkomende gevallen vrijwillige hulp
verlening aan de bejaarden te geven en
te organiseren, is een verbetering in
deze onderlinge contacten gewenst.
In de meeste wijken blijken bejaarden
sociëteiten te bestaan. Slechts in een
kwart van de gevallen bestaat er een
regelmatig contact met de wijkverpleeg
sters met deze bejaardensociëteiten.
Een verbetering van deze contacten is
dus zeker mogelijk en ook nodig daar
voorzover op deze bejaardensociëteiten
ook lezingen gehouden worden, voor
lichting op het terrein van de gezond
heidszorg, door of door bemiddeling van
de wijkverpleegster in het algemeen
wenselijk is.
Een belangrijk hulpmiddel voor het
werk van de plaatselijke verenigingen
is het wijkgebouw.
Verschillende onderzoekingen hebben uit
gewezen, dat een zeer groot aantal be
jaarden (volgens bepaalde onderzoekin
gen zelfs bijna de helft) verschillende
soorten voetklachten heeft. Het is dus
duidelijk, dat bij de bejaardenzorg de
pedicure een belangrijke rol vervult.
Panreinigers. Zeer goed, 25 cent. Ha-
weko.
HOE SIT IT MEI DE SUVEL-
KONSINTRAESJE
Sünt in jier as fiif is nou de gearstalling
fan de suvelfabriken yn biweging. It
parool is ütjown, dat fabriken greater
wurde moatte, sille hja ekonomysk
wurkje. Ir. Stallinga hat dêrby as rjuch
ting oanjown: fabriken fan 40 miljoen,
as minimum. Dus konsintraesje, hwant
yn 1961 wie de gemiddelde greatte 13
miljoen, dus trochinoar soene trije fa
briken ta fusy komme moatte. Wy bin- umumsi. mcuc nuuic. ojwh
ne nou fiif jier fierder en it is de muoite kaert fan Fryslan goed oan,
i
