dagje Workum
maar een
Gabe Shroar
hark
en
sjoch
T06e JAARGANG
No. 32
DINSDAG 25 APRIL 1967
Zilveren filmpjes
Ds. W. H. van Halsema
Fan de Mar tiny toer
r
De spoorwegen
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
naar Argentinië
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Wymbritseradeel.
-
ós hjoed to sizzen
Laatste week april 1942
Tot ziens, dit was Hark en Sjoch.
K. V.
Aylva State
•1
De
Hwat hat
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Dr. Seyss Inquart installeerde ’t Neder
landse Arbeidsfront.
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Vreugde. Het K.N.G.V. bestaat vol
gend jaar een eeuw, maar is nog
steeds jong van hart. Daarom wordt
in de komende drie weken te Bols
ward de actie Vreugde beleven is
vreugde geven gevzoerd.
enz.). Dit ge-
van prikkaar-
kosteres was volgaarne bereid om van
al het moois te vertellen, ook van de
gerestaureerde met „springmantsjes” op
gezette consistorie.
Vertellen deden ook gaarne de heren Al
tena aan de Brouwersdyk. Het is een
miniatuurbedrijfje, waar leuk beschil
derd aardewerk wordt gemaakt. Niet
het geijkte Workumer roodbruin, maar
met een op het Makkumer aardewerk
geïnspireerde vormgeving, zij het dan
naar eigen ontwerp. Het ontstaan, de
bewerking, het bakken, alles werd ons
breedvoerig uitgelegd.
In „de Wijnberg” was het daarna goed
rusten. Men heeft er de sfeer van het
verleden, met een uitzicht op het hart
van de stad.
De machtige kerk met de vrijstaande to
ren en de pittoreske waag beheersen
de Merk. Zij geven het hoofdaccent, met
in de tweede plaats het stadhuis en de
haaks daarop staande rococogevel.
Maar het zijn juist een aantal kleinere
elementen, die de sfeer van de Merk
mee bepalen: het zeventiende eeuwse St.
Pietersbeeldje, de schilddragende leeuw
in de gevel rechts van de Begine, herin
nering aan de herberg „De Rode Leeuw”
de antieke bestrating van bolstenen en
een enkele achttiende eeuwse lantaren,
de hardstenen pomp in Louis XIV stijl
tussen kerk en toren en de prachtige
gevel aan het begin van het Noard.
Onder de Waag worden bloemen ver
kocht en er rijpt al spoedig het idee de
gulle Folkerts met een plant te verras
sen als blijk van waardering voor de
uitvoerige uitleg. De heer Folkerts was
er „wakkere wiis” mee.
Er heerst in het stadje een gezellige
bedrijvigheid en Workum draagt het ken
merk van vriendelijkheid. De bakker op
de hoek (ook een Folkerts, oomzegger
van de concierge) opent juist een nieu
we winkel. De burgemeester en archi
tect komen op bezoek. Het is een ko
men en gaan van gasten. Iedereen kent
hier iedereen en men is bly met de
blijen.
Nog net is er even tijd voor de kerk.
De deur staat nodigend open. Op een
bordje staat geschreven, dat men vrij
entree heeft voor meditatie, maar als
Zo is ’t beter. Er is een keurig net
jes betegelde wachtplaats aangelegd,
met daarop een prachtige zit-rust-
bank.
Compleet zal het zijn met ook nog
een wachthokje er bij.
Oerfloed is net datjinge hwat wy ha,
mar dat dér ’t wy fan genietsje
men de kerk wil bezichtigen, kost dit
een kwartje.
Inderdaad inspireert de grote lichte en
vriendelijke ruimte gemakkelijk tot me
diteren, maar de antieke lijkbaren bijv,
voor de schippers en groot-schippers
verschil in rang en stand is er tot in
de dood trekken toch ook onze toe
ristische blik. Trouwens de fraai gesne
den preekstoel en rouwborden zijn het
bezichtigen ook wel waard. Dus glijden
er na ons bezoek een paar gaarne ge
offerde guldens In de schatkist. Zodra
het geld in ’t kistje klinkt. Wie zei
dat ook weer?
Toen was daar de bus. Een middag
Workum en nog lang niet alles gezien.
Men wil bij ’t Neerlands spoor
Bezuinigen naar ik hoor
Straks rijdt langs menig lijn
Er dan geen enk’le trein.
De centen die zijn op
Vandaar die reuze strop
Wij gaan dan als voorheen
Met trekschuit ergens heen.
Of met de postkoets uit
Als men hiertoe besluit
Men kan te voet ook gaan
Met sporen is het gedaan.
Zo staat het er nu voor
Dat zegt men naar ik hoor
Waar gaat het met ons heen
Die klacht is algemeen.
Hitler: Churchill is in mei 1940 de oor
log begonnen. Ik zal van nu af aan slag
op slag vergelden, tot deze misdadiger
valt en zijn werk bezwijkt. Ook de bol
sjewistische kolos zal door ons worden
verslagen, tot hij verbrijzeld is. Wij
Duitsers hebben deze worsteling alleen
maar te winnen, verliezen zou ons einde
zijn. In deze oorlog zal de waarheid zege
vieren. Zij nu staat aan onze kant.
Nederlandse arbeider: je behoeft niet
werkloos te zijn. In Duitsland is er aller
lei werk voor je. Je wordt er goed be
taald.
Wiebe S. Kooistra 25 jaar weitapper bij
de zuivelfabriek Frisia te Zurich.
Intrede ds. A. G. van Wijk tot hervormd
predikant te Bolsward na bevestigd te
zijn door ds. J. Vink.
Abonnementsprijs f 3.25 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
mannich boerehüshalding. Dogge hja it
hwat kalmer en minskliker, dan bliuwe
hja op den dür gjin boer. De foarbylden
hjirfan kin men alle dagen sjen en oars
op in oar jier wol, hja winlik treaun
fan de needsaek mear en langer to ar-
beidzjen as normael, troch it finansiële
dilemma. En dat wurdt fan jier ta jier
greater, de hieren gean omheech, de lan-
prizen binne nei de frijlitting fan 1963
mear as twa kear sa heech wurden. Dy’t
op it heden in goed stik lan keapje kin,
frij fan hier, sil de trijetüzen foar in
pounsmiet net to heech fine. De kij bin
ne djürder, de traktoaren en masines, it
foer en de kunstmest lyksa, de leanwur-
kerstariven gean mei de tiid mei, wylst
de faklju tige djür binne. De iennichste
wei om ta syn doel to kommen, liket
hjiryn to lizzen, dat hy op al dy dingen
ta it uterste bisunicht en dat hald wer
yn, dat hy, neist syn eigen wurk, syn
eigen leanwurker is en syn eigen skil-
der of timmerman. Dus uren meitsje en
gjin liddige tiid!
Al dizze dingen sprekke it skerpst by de
jonge boer, dy’t neist dizze problemen
jit swier tilt oer rinte en öflossing fan
opnommen jild.
Dizze katagory moat neist kundich en
iverich jit bysünder moedich wêze om
der yn to düken. En yn alle earnst soe
ik de fraech stelle wolle, oft it jit for-
antwurde is, dizze groep sünder soulaes
dit libben yn to stjüren. Hja foarmje
de takomst, mar hoe is har takomst, as
der gjin helpende han tastutsen wurdt?
Tj. de J.
i
Bolswards Nieuwsblad
kaar gevoegd is, vormt de Merk van
Workum een unieke omgeving, een be
zienswaardigheid die weinig gelijken
heeft.
Al wandelend langs de gevels staan we
opeens voor nü. 100.
Nummer 100 is hier de Doopsgezinde
kerk, gebouwd in de vorm van een
schuurkerk of schuilkerk, een wel zeer
bijzonder gebouw, waar centraal een
kolossale Godin is geplaatst. Verdenkt
U de Doopsgezinde broeders niet van
afgodendienst, al wordt vooral in de win
termaanden elke zondag aan deze Go
din geofferd, want het betreft hier een
enorme kachel van die naam. De koster
hanteerde juist de verfkwast, maar de
Ge-
waarom nu
„gestuteld”
van Sport
droeget üt,
Misschien houdt U van een leuk oud stadje, van Brugge of Gent wellicht. Het
nare is alleen maar, dat U er niet „even” heen kunt rijden. Dat kunt U wel naar
Hindeloopen, naar Franeker, naar Harlingen, naar Sloten of Workum.
Wij kozen W’orkum. De V.V.V.man, die wij belden, zei: „U is welkom.” „Wat is
er te doen?” vroegen we. „Wel,” zei hij, „U kunt de kerk bezichtigen, het stad
huis, een van de pottebakkerjjen, bijv, die van Altena. En dan de tentoonstelling
van kunstwerken. Nee, de oudheidkamer liever nog niet, die is nog niet gereed
voor bezoek, het badpaviljoen ook nog niet en het vogelpark „De Ara” is ter
ziele. Dat was goed bedoeld, maar kon toch echt niet. Maar ook daarzonder heeft
Workum genoeg te bieden om een middag te vullen
Gedacht wordt aan het vreugde ge
ven door de gezonden aan de gehan
dicapten (wagentjes aan invaliden,
hónden aan blinden,
beurt door middel
ten.
Jongelui zoeken een woning. Huurprijs
f 3,50 per week.
Geheime organisatie door de Duitsers
ontdekt, die zich richtte tegen de be
zettingsmacht. 79 personen gearresteerd.
Hiervan werden 72 doodgeschoten, ter
wijl 7 gratie kregen en werden veroor
deelt tot levenslange tuchthuisstraf.
Dicht de zaak. Het p. en t.kantoor
Bolsward en de postinrichtingen
Makkum, Witmarsum, Nijland, Par-
rega, Tjerkwerd en Wons zullen op
maandag 1 mei en donderdag 4 mei
a.s. gesloten zijn.
Aan de rol. Kas van Wommelser g.v.
moest worden gespekt en leden trok
ken er op uitnee, niet met koek
maar met rollen. closetpapier.
Vier rollen voor een gulden,
vraagd naar de reden,
juist met closetpapier
werd, antwoordde lid
Maakt Sterk”: „Koeke
klosetpapier net!”
Jeugdzaken. Op zaterdag 6 mei zal
Boudewijn de Groot in „It Dielshüs”
te Wommels optreden. Samen met de
Friese cabaretier Hessel v. d. Wal,
die een voorselectie uit zijn nieuwe
1-manskabaret ,Land in zicht’ brengt.
Muzikale medewerking verlenen ,The
Starfighters’. Avond wordt georgani
seerd door de Sectie Jeugdzaken van
de Culturele Raad in Henaarderadeel
In februari, twee en een halve maand
voor het optreden, waren al 225 van
de beschikbare kaarten in voorver
koop aan de man gebracht.
binne. Boppedat krije de Fryske boeren
hwat mear foar har molke, omt de suvel-
yndustry hjirre kans sjocht mear üt har
produkten to meitsjen as op de measte
plakken. Nimt men dan jit it hegere fet-
gehalte, dan is it düdlik, dat de stim-
ming by de Fryske greidboer yn it al-
gemien wol ris minder west hat. Mar
dat jildt net foar allegearre, grif net
foar dyjingen, dy’t miene, dat hja jit
it boerelibben liede kinne fan heit of
pake. Sokken binne der jitte, dy’t büten
it melken en fuorjen it wurk greaten-
diels oerlitte oan arbeider of leanwurker,
Hja miene, dat de boer de leije halde
moat, mar dat it wurk troch oaren dien
wurde moat. Sa hat it wolris west, mar
op it heden is dat sa net mear. It kin
net mear. De boer is syn eigen ien
nichste arbeider of hy is arbeidersmaet,
mar dan moat syn pleats al aerdich
great wêze. Dat is wol spitich, mar it is
net oars. Mei hwat hanlangjen fan ien
of mear bern moat de boer seis it wurk
dwaen. Nou is der in stribjen om de ar-
beidswike fan de boer yn reedliker ba
nen to bringen.
De stichting: „Dwaen” leit him üt-op de
wurkwizen, dy’t mear tiid frij meitsje
kinne foar de boer. Wy binne tige wiis
mei dit stribjen en it hat üs folie sym
pathy, mar oft hja dit doel birikke sille,
sette wy in great fraechteken. Hwant,
stel, dat men troch bettere arbeids-
methoaden deryn slagget it wurk, hwat
op it heden 60 üren freget, ta 50 werom
to bringen, hwa jowt dan wiisichheit, dat
dy boer mei 50 üren ophaldt? As hy mei
De jonge eendjes worden nu ver
zorgd door fam. van der Valk, n.l.
door de vrouw des huizes en de doch
ter, die er veel plezier aan bele
ven.
Zondagsrijders. Twee zondagsrijders
raakten zondag in botsing. D. E. uit
Makkum reed op de snelweg en werd
aangereden door M. B. uit Sneek, die
uit richting Bolsward (Wilhelmina-
laan) kwam. Hij gaf geen voorrang.
D. E. was dus buiten alle schuld en
de aanduiding zondagsrijder heeft
voor hem dus geen kleinerende be
tekenis. M. B. reed lichtelijk onder
invloed.
Wat een plof. Begin van de week
sprong in de buurt van Komwerder-
zand de motor van de spiksplinter
nieuwe UK 173 Prinses Wilhelmina
uit elkaar. De stukken spatten over
al het water in. De machinist, die
bij de machine stond, werd wonder
boven wonder niet gewond. De RP 4
sleepte het schip naar Kornwerder-
zand, waar een sleepboot werd ge
charterd die de UK 173 naar Urk te
rugbracht.
Je reinste kolder. Zo noemde de LAB-
directie de geruchten, dat de lijn
Bolsward-Exmorra-Makkum zou op
geheven worden. Gelukkig maar.
Het vordert. In de aanleg van de
vierbaansweg langs Bolsward is weer
een mijlpaal bereikt, de eerste asfal-
tering is aangebracht.
Slachtoffer. Zondagmorgen lag er bij
Tjerkwerd een scholekster op het
wegdek, een verkeersslachtoffer. He
laas één van de vele. Het zijn vooral
egels die het haasje worden.
„Ruiling van eigendommen” heet nu
punt 9 van de raadsagenda van he
denavond. Dit agendapunt komt in de
plaats van dat betreffende de aanleg
van de centrale verwarming in de
simplexwoningen, waarvan de voor
bereidingen nog niet gereed konden
zijn.
Gysbert Japicx yn ’e rou stiet
nou aensen al in jier by de Martiny-
tsjerke mei langstme üt to sjen nei
syn opfolger.
Byidhouwer Wilfried Put, de kwart-
Fries yn Amsterdam, hat al langer
as trije jierren mei dizze put dwaen-
de west. Hwant yn 1963 is hy al oan
it sketsen en tekenjen slein.
Hier instappen. Bij de bushalte op
de Ds. Touwenlaan te Makkum be
hoeven de passagiers niet meer op
een vealal drassige groenstrook in
de bus te stappen.
Zondag 30 april aanstaande zal Ds. W.
H. van Halsema in Leeuwarden be
vestigd worden als missionair predikant
van de Gereformeerde Kerken in
Friesland, met bestemming Argentinië,
aldus de „Friese Kerkbode”, orgaan van
de Gereeformeerde Kerken in Fries
land.
Ds. Van Halsema, diende in de jaren
1959 tot 1962 de Gereformeerde kerk
van Witmarsum. Vandaar vertrok hij
naar Argentine en keerde vorig jaar
naar ons land terug met studieverlof.
20 mei a.s. hoopt Ds. Van Halsema met
zijn gezin weer naar dat land te ver
trekken, maar dan met een gewijzigde
opdracht, n.l. de lectuurvoorziening zal
zijn speciale aandacht vragen.
De verbreiding van de kunst van lezen
en schrijven en de honger van de jon
gere generatie naar richtinggevende lec
tuur is wel een van de reden waarom de
lectuurdienst in de tegenwoordige tijd
zo’n belangrijke taak vervult in de zen
ding van de christelijke kerken.
Over het leven en werken van het Ar
gentijnse volk heeft Ds. Van Halsema in
de tijd van zijn verlof o.a. voor de
classis Bolsward met woord en beeld een
uitvoerige uiteenzetting gegeven. Hier
werd het thuisfront geconfronteerd met
de slechte toestanden op veler gebied
waarin deze landstreken zich .bevinden.
Aannemersbedrijf Draisma uit Mak
kum vond in Harlingen op de Schrit-
sen tegels met gebeitelde priester-
emblemen, daterende uit de jaren
1541-1549.
Einepiken zijn er al langer in Bols
ward, wel een 14 dagen. Aan het
Stadsstreng verliet een broedende
eend het nest. Twee eieren waren al
aangepikt en zijn verder door dui
ven uitgebroed.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Wy hawwe noed, dat Put mei dit
echte byld djip yn ’e put sit en dat
hy der allinne nea üt komt. It wurdt
tege tiid, dat Boalserter stAnfriezen
der hinne gean om Put en syn brün-
zen kunststik op ’e kleikluten to
setten.
OERSICHT EN UTSICHT!
stadige en binypte ütkomsten fan de
foarkalkulaesje, dy’t okkerdeis publi-
seard waerden, hawwe yn dizze kontrijen
gjin sterke wjerklank foun. Dat leit him
yn it foarste plak yn de omstannichheit,
dat de to lytse bidriuwen hjir net folie
foarkomme, it meartal is fan foldwaende
greatte. Boppedat is hjir de ütsparring
fan bitelle arbeidskrêften al in hiel ein
hinne, sadat de hegere leankosten min
der yndruk meitsje as yn streken, dêr’t
men jit ion of mear arbeiders hat. De
trêdde reden is, dat de molk- en fé-
prizen de léste jierren aerdich oanlutsen
50 üren in reedlik stik brea fortsjinje
kin, dan is der de saek net mei üt.
Hwant it giet net allinnich om syn ei
gen bistean, hy wol ek graech ien of
mear bern wer boer meitsje, wylst hy
meiiens tinke moat oan de tiid, dat hy
seis net mear arbeidzje kin.
Hy is, krekt as oare middenstanners en
lju üt de frije biroppen, op himsels oan-
wüsd om syn aide dei mooglik to meits
jen. En sa drukke op syn bidriuwsyn-
komsten twa hypotheken: de soarch foar
de takomst fan de bern en syn eigen
aide dei. Nim nou ris oan, dat de üt
komsten sa binne, dat de boerehüshal-
ding der wol fan roun komrne kin, mar
net mear. Dan is it gefolch, dat de bern
gjin kans meitsje om boer to wurden en
ek as hja dér it measte foar fiele, twon-
gen, in oare wei sykje moatte. Foar de-
jingen, dy’t mei hert en siel boer binne,
is dat in tige swiere saek en foar de heit
en mem ek in hurd gelach. Hwat sil
men yn sokke situaesjes dan meastal
sjen? Dat de arbeidswike dochs wer ta
de üterste hichte opfierd wurdt, om op
dizze wize de leanwurker misse to kin
nen, mear fé to halden en alles meime-
koar hwat jild oer to garjen. Dat fiele
hja as har plicht. En dy plicht wurdt
harren net maklik makke, hwant üs bi-
lêstingsstelsel helpt har dêrby utersté
net. De fiiftüzen goune, dy’t hy boppe it
normale fortsjinne hat, giet foar de helte
nei de bilêsting, towyl it winlik in need-
saeklike reserve is foar it boer bliuwen
fan ien of twa fan syn bern. Dêrom
meitsje ik my soarch eer de posysje fan
Deze foto van H. M. de Koningin werd door Max Koot ter gelegenheid van
de 58e verjaardag van de Vorstin genomen. (Foto: Max Koot)
Het was een vrolijk gezelschap, dat
naar Workum toog. De De Z.W.H.-
chauffeur wist niet wat hij zag, want
normaal is de bus niet zo vol. Waarom
juist naar Workum? Misschien wel om
dat de studenten zich goede ambassa-
deurs hadden getoond en t.v. er een leu
ke reportage van gaf. Hoofddoel was
echter wel de expositie. We zijn nu een-
maal dol op exposities.
In Workum gearriveerd, werd het ons
direct al groen en geel voor de ogen.
De studenten hadden hun veelvervige
sporen op de Merk achtergelaten.
Als eerste programmapunt stond het
stadhuis genoteerd met de expositie.
Met een breed gebaar nodigde concierge
Folkerts ons binnen. Wat triest hingen
er nog de touwtjes. De schilderijen en
tekeningen waren juist des morgens
weggehaald.
Deze teleurstelling mocht niet hinde
ren. Ook zonder expositie is het stad
huis wel de moeite waard.
Wanneer de naam Workum ontstaan is,
valt niet te zeggen. Evenmin is met ze
kerheid bekend, wanneer Workum als
stad is erkend. Waarschijnlijk vond dit
laatste feit in de veertiende eeuw plaats.
Zeker is, dat omstreeks 1350 functio
narissen voorkomen, die het bestaan van
een stadsbestuur veronderstellen, terwijl
een kwart eeuw later Workum uitdruk
kelijk als stad wordt vermeld.
Wanneer heeft men voor het eerst de
behoefte aan een stadhuis gevoeld? Ook
dat weten we niet. Maar in elk geval
gaat het tegenwoordige stadhuis terug
tot de 15de eeuw. Daarmee is het één
van de oudste stadhuizen van het land.
De middeleeuwse kern is terug te vin
den in het hoofdgebouw op de hoek van
Merk en Begine. Uit oude afbeeldingen
is de vorm hiervan goed bekend. In 1620
werd het stadhuis aan de noordoostkant
met een lagere aanbouw uitgebreid. Dit
gedeelte, het zogenaamde Friese Huisje,
met zijn fraaie trapgevel heeft de oor
spronkelijke vorm grotendeels behouden
en is thans woonhuis van de heer Fol
kerts.
Het stadsbestuur was zich in deze tijd
terdege van zijn gewicht bewust. Tot
kenteken van hun waardigheid droegen
de leden van de magistraat 'in de ver
gadering op het stadhuis een wijde man
tel. De burgemeester er waren er
acht die een raadsvergadering bij
woonde zonder mantel, liep een boete
op. Ook in de kerk werd de waardigheid
van magistraat en vroedschap opgehou
den. In 1638 vèrkregen zij een regerings-
bank in de Grote Kerk recht tegenover
de preekstoel. Deze bank werd in 1718
vervangen door het fraaie gestoelte, dat
thans nog in de Grote Kerk prijkt.
In de achttiende eeuw kreeg het stad
huis hoofdzakelijk zijn tegenwoordig
karter. Bij een grondige verbouwing in
1725 kwamen de gevel van het hoofdge
bouw en allerlei betimmeringen in het
interieur tot stand. In de loop van de
eeuw werd het stadhuis geleidelijk ver
der verfraaid, waarbij vooral aan de
raadzaal geen kosten werden gespaard.
De negentiende eeuw gaf een geleidelijk
verval te zien. De toestand van het ge
bouw werd zodanig, dat men al voor de
oorlog aan een restauratie ging denken.
Na de oorlog vond deze plaats en sinds
1953 prijkt het stadhuis, geheel hersteld,
in oude glorie. De inrichting van het ge
bouw is toen met een aantal fraaie acht
tiende eeuwse stukken aangevuld.
Niet zonder tros toonde de heer Fol
kerts ons het antieke leerbehang en het
Chinese porselein in de raadzaal. „Als
mijn vrouw het afstoft, heeft ze de deur
gesloten, dan mag ze niet gestoord, het
vertegenwoordigt kapitalen!"
Op de zolder moesten wij natuurlijk de
cachot zien, de „houten wambuis” met
de „blokken aan het been” en al. Het
antiek staat maar achteloos her en der;
een ouderwetse kast, een „kakstoel”,
zelfs een pop in Workumer costuum.
(Wist U dat ook Workum vroeger een
eigen costuum had?). Ook in de eigen
antieke woonkamer werden wij geno
digd. Het is een vertrek met histori
sche wandschilderingen. En toen was
daar het afscheid.
Neen, het kostte niets. „Zo zijn wij niet
in Workum”. Wie het op prijs stelde,
kreeg zelfs nog een gratis beschrijving
toe.
Er zijn in Nederland mooiere stadhui
zen dan het stadhuis van Workum. Ook
zijn er mooiere waaggebouwen en zelfs
mooiere kerken. Maar door de harmo
nische manier waarop alles hier bij el-
