l Gahe Skroar
Met tweetalig onderwijs haalt
Friesland achterstand
van
eeuwen weer in
I
I
Onderwijsvernieuwing volgens oud principe
w
yiPaedagogysk adviesbureau”
veel werk
I
106e JAARGANG
No. 39
DINSDAG 23 MEI 1967
I
Fan de Martinytoer
Zilveren filmpjes
Tsjerkwert
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Wymbritseradeel.
Hwat hat
üs hjoed to sizzen
Elk minske hat syn winsk
j. s.
BEGELEIDING
yn Frys-
Tj. de J.
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Montreal: Koningin Juliana heeft gisteren een bezoek gebracht aan de Neder
landse Inzending op de wereldtentoonstelling. Op de foto krijgt de koningin
bloemen van een klein Nederlands meisje by het betreden van het Nederlands
paviljoen
3e week mei 1942
seerd op verrichte onderzoekingen en
opgedane ervaringen.
de vierde, vijfde en zesde klas in be
werking zijn.
Zoals wellicht bekend zal zijn is men er
tot dusver in geslaagd, onder leiding
van het Paedagogysk Advysbureau, te
komen tot een geheel „eigen” methode
voor het Nederlands op de tweetalige
scholen, aansluitend op de Friese „on
derbouw” in de beide laagste klassen.
De heer Vledder, direkteur van het bu
reau, legt er ook hierbij de nadruk op
dat al dit werk geschiedt in uitstekende
verstandhouding tussen mensen zowel
uit het openbaar als het protestants-
christ'elijk en het r.k. lager onderwijs.
Te koop antiek Pultrum. P. R. Krol,
Oosterlittens.
Te koop drie melkbussen, resp. 20, 30 en
40 1. inh. T. Visser, Lollum.
De burgemeester van Hennaarderadeel
heeft tot wethouder, tevens locoburge-
meester van deze gemeente benoemd, de
heer Sipke de Jong, veehouder te Edens,
lid van de N.S.B.
Hwa soe in earme arbeider helpe
kinne oan in knappe melkers jas
De heer A. Veldhuis 25 jaar botermaker
aan de coöp. zuivelfabriek te Wommels.
Ds. B. J. Geerling, van 19051931 te
Burgwerd met emeritaat.
25 jaar getrouwd: Rients Dijkstra en
Klaaske Twerda te Wommels; E. Hoeke-
ma en M. Feenstra te Makkum; Auke
de Groot en Trijntje Tymstra te Witmar-
sum; Tjeerd Hemstra en Jetske Bakker
te Burgwerd; B. Sietsma en B. Hemstra
te Wommels; Jan Schild en Jeltje Hem
stra te Wommels; Jan Sj. Dijkstra en
Japke Roedema te Kimswerd; Comelis
de Vries en Murkje Stroband te Achlum;
Folkert Brouwer en Berendina Krythe
te Burgwerd; Jan Postma en Tjitske
Brouwer te Burgwerd.
Dyn toer en tsjerke.
Passe yn it gehiel.
Dat makket fan in doarp.
Sa’n fredich toaniel.
Dochs past er der thüs
Mei dy eftergroun.
Fan in greidboersdoarp
Sa geef en sa soun.
Oan ’e aide trekfeart.
Op nei Warkum ta.
Dêr’t de dyk en ’t wetter.
Har aldste rjuchten ha.
Dêr leit it doarp Tsjerkwert.
To speegljen yn ’e feart.
As sa om ’e middel
De sinne westlik keart.
Tsjerkwert dyn brêge.
Is ’t bigjin en de ein.
Dy is wol mei sin.
Oer it wetter dellein.
Abonnementsprijs f 3.25 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A J. OSINGA N.V„ Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2944 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
te Groningen en K. Boelens, inspekteur
van het l.o. te Drachten, zijn pas terug
gekeerd van een studiereis die ze maak
ten naar Wales, de (Engelse) streek
waar men met het tweetalig onderwijs
verreweg de meeste ervaring heeft op
gedaan. Friesland zal er ongetwijfeld
nog het nodige van kunnen opsteken.
yndustry mei de havens mear romte
fergje. De gatten, hwertroch it salte sé-
wetter binnenkomme kin, wurde dér-
troch al djipper en breder en it is der in
fjochterij op libben en dea om foar to
kommen dat dit hiele gebiet forpest
wurdt. Mei namme de kostbere tünbou
fan it Westlan sit yn tüzen soargen.
Doe’t ik forline jier in nacht yn Rotter
dam wie en de moams oan de kelner by
it brea in potsje thé frege, seach de man
my oan mei in pear greate eagen en sei:
Wit menear net, dat wy hjir yn Rotter
dam binne? Hy woe mar sizze, dat de
thé hjir net to drinken wie fanwege it
minne wetter. Mar net allinnich yn Rot
terdam, mar winlik yn it hiele lan mak
ket men jin greate soarch oer foldwaen-
de goed wetter, sawol foar de minske as
foar de bidriuwen. Hwant de smoargens
fan It wetter troch de yndustrialisaesje
en it tanimmend oantal minsken yn üs
lén, is skrikbarend. Der lizze al plannen
fan folie hünderten miljoenen om dit
kwea troch suveringsynstallaesjes en
djippe boaringen de baes to wurden. Ek
hjir yn Fryslan wurdt de sounens fan de
minske en it fé earnstich bidrige, hwerby
dan de fiskerij yn de binnenwetters him
oanslüt.
Dêrneist hawwe wy nou in jiermannich
wiete simmers hawn, mar by de earste
echte simmer komme fan alle kanten de
oanfragen om wetter yn to litten en nei
de hegere dielen fan de provinsje op to
pompen. Hwant wetter is ünmisber en it
greatste diel fan üs provinsje sit yn de
Wélden. Salang de simmer foar de fa-
„Sinds 1955 is in Friesland wettelijk mogelijk wat ze overal elders ter wereld al
sinds eeuwen hebben gedaan.” Dat zegt de heer G. H. Vledder, direkteur van het
Paedagogysk Advysbureau fan de Fryske Akademy te Leeuwarden. Het is dui
delijk waar die uitspraak op slaat: op het onderwjjs in de moedertaal. De geleerde
Comenius mag dan al rond 1667 gezegd hebben: „Alle onderwijs in moedertaal
onderwijs”, in de Friese situatie heeft het tot in de tweede helft van de twintigste
eeuw moeten duren voordat die stelling ook hier in praktijk werd gebracht. Maar
sinds, in 1955, de wet-Cals het mogelijk maakte dat Friesland tweetalige scholen
kreeg, is die achterstand-van-eeuwen toch vrij snel ingelopen. In nauwelijks tien
jaar tijds namelijk schakelden er in Friesland 84 lagere scholen over op het twee
talig systeem. Het Paedagogysk Advysbureau begeleidt deze vorm van onderwijs-'' ^erd en waarvoor nu de boekjes voor
vernieuwing.
Denk om uw dakramen, ramen aan de
achterzijde van uw woningen, schuren
en stallen. Eerst verduisteren, dan licht
maken. Burg. J. Weerstra, Wonseradeel.
In Lapland wonnen de Duitse troepen
verder terrein.
UNMISBERE FREON EN ERFLIKE
FIJAN
Gevraagd een tweedehands tweeling-
kinderwagen. W. Scheffer, Witmarsum.
lijk zal moeten maken, de staf van het
P.A. de zozeer gewenste uitbreiding te
geven. Direkteur Vledder doet het werk
namelijk nog altijd alléén, zij het dan
dat de Fryske Akademy, waar hij ge
huisvest is, voor de nodige administra
tieve hulpkrachten zorgt.
Als men weet dat de (eenmans-) bezet
ting even groot is als in de tijd toen het
aantal aangesloten scholen nog slechts
33 bedroeg, is het duidelijk dat uitbrei
ding niet alleen gewenst, maar ook
noodzakelrjk is. Vandaar die aanvraag
om een verhoogde rijksbijdrage die het
mogelijk moet maken, twee nieuwe
krachten aan te trekken: een ervaren
onderwijzeres voor de begeleiding van
het tweetalig onderwijs speciaal in de
aanvangsklassen en een wetenschap
pelijk medewerker voor de bestudering
van de vormen van tweetalig onderwijs
elders in de wereld en de verwerking
van de daaruit verkregen gegevens voor
de praktijk in Friesland, uiteraard.
Dat (tweetalig) Friesland geen unicum
in de wereld is weet men bij het Paeda
gogysk Advysbureau trouwens al heel
lang. Men laat niet na, zijn licht op te
steken in andere gebieden die wat dat
betreft op een grote(re) ervaring kun
nen bogen. Twee leden van de advies
commissie van het P.A., de heren J.
Sinnema, hoofdinspekteur van het l.o.
Kaap Kennedy: Dit is de nieuwe bemanning van het Apolloruimteschip, die
de taak van de op tragische wijze om het leven gekomen vorige bemanning
over zal nemen. Het zijn v.l.n.r. Don Eisele, Walter Cunningham en Walter
Schirra hier tijdens een van de eerste trainingsbijeenkomsten
op de grounbilêsting. Dat is foar boeren
en eigners net wolkom, mar de wetter-
bihearsking komt dochs op it foarste
plak to’n goede oan de groun en dêrom
kin men it ek wer net ünbilllk fine. It
Staverse gemael hat in kapasiteit fan
goed 4000 m3 per minüt en is dus liker-
nöch fan deselde ütwurking as Teake-
syl nei de forgreating fan okkerjiers.
Mei dizze beide gemalen is de üntwette-
ring in hiel ein yn de goede rjuchting,
mar klear is it jit net. Earst as de
Lauwerssé definityf öfsluten is, mei in
pear spuisluzen nei it Waed en de nije
spui- en skutsslüs by Dokkumer Nije-
syl, dan tinkt men de wetterstün minsk-
likerwize yn ’e hén to hawwen. Lykwols
ek dan, doart men net to sizzen, dat it
definityf dien is mei it to hege wetter.
Hwant de forbetterlng fan de polders en
wetterskippen giet stees troch, de wet-
terberging wurdt alle jierren lytser en
dêrtroch wurde de easken oan snelle
óffier stadichoan greater. De minsken
fan it fak sjogge jit oankommen, dat
neist de forbettering fan de tafier nei
de Lauwerssé troch streamkanalen, ek
it Twadammenplan nei Amelia mei syn
binnenmarren nedich wêze sil. Hawar,
der bliuwt dus wol wurk mar yn it
earstoan binne wy bliid mei de manske
pompen yn Staveren, dy’t fan ’e winter
al soarge hawwe, dat wy der net wer On
der strüpten.
Tagelyk mei de soarch foar de üntwette-
ring, wurdt de soarch foar goed en fol-
dwaende wetter aloan greater. It slimst
verlenen van „gevraagde diensten” ten
behoeve van de aangesloten scholen: 100
in totaal, waarvan 84 metterdaad twee
talig. In feite doet het bureau veel
méér. Het ontwikkelt in teamverband
nieuwe (taal) methodes, waaraan de
mensen uit de praktijk (van de twee
talige scholen) al experimenterend hun
volle medewerking verlenen. Momenteel
is men, in groepsverband, druk bezig
met het ontwerpen van een geheel nieu
we leesmethode die de eventuele opvol
ger zou kunnen zijn van de bekende en
reeds ingeburgerde methode-Wytzes.
Daarnaast wordt er gewerkt aan de
voltooiing van de serie lesboekjes „Ne
derlands op Friese scholen” waarmee
men tot en met de derde klas is gevor-
Een andere uitspraak, niet van Come
nius, maar van oud-hoofdinspekteur
L. F. Kleiterp, is deze: „Het meest ge
slaagde voorbeeld van praktische onder
wijsvernieuwing in ons land sinds 1945
is het systeem van de tweetalige scholen
in Friesland.”
Onderwijsvernieuwing dus, met andere
woorden: Deskundigen op paedagogisch
en didaktisch terrein achten het twee
talig systeem in Friesland de meest ver
antwoorde vorm van onderwijs. Ver
wacht wordt dan ook dat het aantal
tweetalige scholen (momenteel 1 op 4)
in de naaste toekomst nog zal toene
men.
Om die ontwikkeling zo positief moge
lijk te beïnvloeden heeft het Paedago
gysk Wurkforbdn zich onlangs schrif
telijk gewend tot instanties die met het
lager onderwijs in Friesland ten nauw
ste te maken hebben; de gemeentebe
sturen, de schoolbesturen, de ouder-
commissies, de hoofden en personeels
leden van de lagere scholen.
In de desbetreffende circulaire worden
de feiten nog eens op een rijtje gezet:
Voor het Fries sprekende kind, dat
de leerplichtige leeftijd heeft bereikt,
sluit het tweetalige systeem het beste
aan bij de geestelijke ontwikkeling, die
het tot dat moment heeft doorgemaakt.
Opvoedkundig en onderwijskundig
biedt het tweetalige systeem voor dit
kind veel voordelen, met name wat het
taalonderwijs betreft.
Deskundigen op paedagogisch en
didaktisch terrein achten het tweetalige
onderwijs in Friesland de meest verant
woorde vorm. Deze opvatting is geba-
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Towyl yn India hiele gebieten to woas-
tyn wurde omt it wetter üntbrekt is
okkerdeis yn Staveren in wurk klear
komd, dat allinnich foar de provinsje
Fryslan boud is en net minder as 15
miljoen koste hat. len fan de kunstwur-
ken, dy’t soargje moat, dat yn tiden fan
in reinige rite en oanhaldende weste-
winen it lan der net ünder strüpt. Fan
dy 15 miljoen bitellet it Ryk 6 miljoen,
de oare 9 miljoen moat üt Fryslén kom
me en dérta wurde ekstra opsinten lein knypt dat yn en om Rotterdam, dêr’t de
OOK RES 5B KAMPIOEN
Eindelijk is dan ook RES 5b kampioen
geworden. Officieus waren ze reeds
kampioen, maar de gestaakte wedstrijd
LSC 4bRES 5b bij een stand van 8-0
was nog niet definitief vastgesteld.
Vrijdagavond trokken de jongens naar
Sneek, maar daar er slechts 5 spelers
van Sneek kwamen opdagen, ging de
wedstrijd niet door. In onderling over
leg werd de wedstrijd op zondagmiddag
in Bolsward vastgesteld. Er was flinke
belangstelling, vooral van de zijde van
de RES-jeugd, die een groot aantal
spandoeken meevoerden.
In de wedstrijd toonde RES 5b zich ver
re superieur over hun tegenstander
Sneek 5b. Met niet minder dan 12-1
werd gewonnen. In deze score had Min
ne Dooper een groot aandeel. Hulde aan
de jongens en trainer R. Dijkstra. Van
de Sneek-aanvoerder ontvingen zij bloe
men en een taart van het jeugdbestuur.
Een andere, niet minder belangrijke
taak van het P.A. is de begeleiding van
de tweetalige scholen. Direkteur Vled
der probeert ze in ieder geval elk jaar
allemaal een bezoek te brengen en na
tuurlijk maakt hij graag een „ekstra
reis” als er in speciale gevallen proble
men rijzen of moeilijkheden uit de weg
moeten worden geruimd.
Tenslotte is het P.A. er om ieder die
dat vraagt van voorlichting te dienen
over het tweetalig onderwijs in Fries
land en de achtergronden daarvan. Er
wordt daarvoor nooit tevergeefs een
beroep gedaan op de heer Vledder, die
direkteur is sinds september 1965, toen
hij als zodanig de heer G. Sinnema
(voorheen schoolhoofd te Opeinde) op
volgde. En evenals zijn voorganger
staat hij niet alleen belangstellenden
uit eigen land of provincie te woord
maar ook geïnteresseerden, veelal on
derwijsmensen, uit andere tweetalige
gebieden, zoals Noorwegen, Engeland
(Wales!), de Nederlandse Antillen...
Het werk van het Paedagogysk Wurk-
forbê.n (de begroting beloopt rond
f 40.000) wordt vrijwel geheel door het
rijk betaald. Met dien verstande dat de
aangesloten (100) scholen allemaal een
tientje jaarlijks als donatie bijdragen.
Er ligt momenteel een aanvraag om
verhoging van het subsidie bij het de
partement van Onderwijs en Weten
schappen. Een verhoging die het moge-
Beperkte invoering van nieuwe school
boeken wegens de heersende papier
schaarste.
«WHÉ
kênsjeminsken min binne, binne se foar
de wilden bést, mar ien droege sim
mer makket de greide wer ta heide.
Om dizze reden kin It Staverse gemael
ek wurkje, as wetterynlaet. De pompen
wurde dan omskeakele ta greate hevels,
dy’t it wetter fan de Ysselmar yn de
Fryske Boezem jaget. Mar oan de moog-
likheit om it dan nei it hege easten en
suden op to meallen üntbrekt jit hiel
hwat.
Neist it nije gemael is ek in nije slüs
foar de skipperij makke. De lytse aide
slüs is ticht goaid. Party lju hiene der
har moed net oer, mar men mei for-
wachtsje, dat de akkomodaesje fan de
nije slüs foar de plesierboaten goed yn
oarder brocht wurdt. Boppedat sil it ge
mael yn de fakansje tiid allinnich by
hege ütsündering draeije, sadat it mei de
sterke streaming yn dy nije slüs wol
hwat tafalt. Dat is ek nedich, hwant it
tai boaten nimt der hurd ta. Yn 1962
wiene der goed 1400 passanten, mar dit
wie yn 1966 al mear as 2600 wurden. En
it lit him oansjen, dat Fryslan hoe lan
ger hoe mear mei de wetterrekreaesje to
dwaen kriget. Hoe mear de Sudersé yn
polders fordwynt, hoe mear silers en far-
ders der op Fryslan tasetten komme.
Al mei al in greate soarch foar de oer-
heit al dizze wetterproblemen, omt it
wetter fan üs allegearre de ünmisbere
freon, mar teffens de aide erflike fijan
is en bliuwe sil, net it minst
l&n.
INSPEKTEURS
Moeilijkheden, die zich misschien in een
bepaalde situatie kunnen voordoen,
staan in geen enkele verhouding tot de
voordelen, die het tweetalige systeem
voor de geestelijke ontwikkeling van
het kind meebrengt.
Ten overvloede wellicht: de inspekteurs
van het lager onderwijs in Friesland
staan zo wordt in de circulaire nog
eens herhaald achter het systeem en
verlenen de grootst mogelijke mede
werking bij de invoering ervan. Het
Paedagogysk Advysbureau beschikt
voorts over een bestuur van terzake
deskundigen. De heer R. J. Sipkens,
oud-inspekteur van het l.o. te Sneek, is
voorzatter; wetenschappelijk adviseur is
prof. dr. H. Nieuwenhuis, hoogleraar/
direkteur van het Paedagogisch Insti
tuut van de rijksuniversiteit te Gronin
gen. Voorts maken er deel van uit de
heren S. Akkerman, direkteur van de
chr. kweekschool te Sneek; K. Boelens,
inspekteur van het l.o. te Drachten; H.
Folkertsma, hoofd van een chr. school
te Leeuwarden; H. Hellinga, burgemees
ter van Leeuwarderadeel; P. W. Pieter
sen, leraar paedagogiek en onder-
direkteur van de rijkskweekschool te
Leeuwarden; J. Sinnema, hoofdinspek
teur van het l.o. in de derde hoofdin-
spektie te Groningen en drs. G. de Vries,
direkteur van de chr. kweekschool te
Dokkum.
In theorie beperkt het werk van het
Paedagogysk Advysbureau zich tot het
