Gahe Skroar
over
Het landbouwschap in zorg
werkloosheid
Schraard herdenkt 100 jaar bij
zonder onderwijs
KORENBLOEMEN
Fan de Martinytoer
Zilveren filmpjes
Ingezonden
«80S»
-
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
BS»
Hwj - IH
v
106e JAARGANG
No. 63
DINSDAG 15 AUGUSTUS 1967
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Hwat haf
us hjoed to sizzen
J. s.
Zaterdag a.s. is het weer zover, het fierljeppen in Winsum.
i.
2.
NIJSGJIRRIGE SIFERS!
Tj. de J.
S.
ben ta meat yndustriële produksje en it
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Huize Linquinda te Schraard, thans pension, voorheen de dorpspastorie,
waarin vaak over schoolzaken zal zyn gesproken.
280
19
539
436
253
335
44
645
54
84
2572
2530
2482
2187
2099
2229
2237
1876
1666
2693
2551
2517
2303
2290
2281
2222
2110
2092
Net de klean meitsje de man,
mar syn manearen.
Abonnementsprijs f 3.25 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Daar stonden ze dan
In eenvoud zo rein,
Het lied van het licht
Kon het hunne ook zijn.
Hun zuivere tint
Van het hemelse blauw,
Weerspiegeld’ de glans
In oneindige trouw.
Zachtjes wiegend
Op de kadans van de wind.
Een zomers geschenk
Blauw bloemen-kind.
De zon en de wind
En ’t rijpende graan,
Bloeiende bloemen
Hoe mooi hun bestaan.
’k Zag ze tussen bossen
In een veldje graan,
Daar, zon overgoten
In Gaasterland staan.
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
l-l-’62
81207
19244
21482
13689
11978
9473
7582
8392
7003
5902
4545
4783
4214
4048
3902
4259
3768
3896
3209
2925
3056
2972
3426
2972
2364
2739
2670
2385
7052
2981
4665
670
69
1918
563
1384
863
1416
643
1049
697
213
121
21
35
116
191
52
—15
234
426
Bolswards Nieuwsblat
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
is ynteressant nei to gean hoe’t de Frys-
ke bifolking him sltuearre hat yn dizze
fiif jier. It is wier wurden, dat hja yn
de fiif kearnpakken en de seis sub-kear-
nen torjuchte komd binne, sa’t de eko-
nomen en planologen it üs doedestiids
fortelden. Hat de ekstra bigunstiging
fan de sterkste plakken it patroan fan
de bifolking fundamenteel wizige? El-
kenien wit, dat Fryslan, buten Ljouwert
gjin greate bifolkingskonsintraesjes hie
en hat. Is dat nou oan it foroarjen of
bliuwt de fordieling deselde? Of giet it
Ians in oare wei dochs op in bipaelde
konsintraesje ta? Oan de han fan de
statistyske sifers fan de Provinsiale Al
manakken is hjir wol in globael andert
op to finen.
Mar alderearst soe ik wize wolle op it
feit, dat de measten fan üs gjin goede
foarstelling hawwe oer de bilangryk-
heit fan de forskillende streken en plak
ken. Hwa yn dizze hoeke soe bygelyks
leauwe wolle, dat in plak as „Zwaag-
westeinde” (De Westerein) mear yn-
wenners telt as bygelyks de stêd War-
kum? En dochs is dat sa. En hwa soe
witte dat Dokkum, dat altyd yn forge
liking mei Boalsert in lytse stêd wie,
nou al rojael mear ynwenners hat as de
Gysbertstêd? Ik haw ris ütsocht, hok-
foar plakken yn Fryslan mear as 2.000
Bij zeepschaarste kan men ook wassen
met klimopbladeren (125 gram bladeren,
5 minuten koken op 2 liter water) of
met kastanjeloog (6 kastanjes raspen,
oplossen in 4 liter regenwater).
De boeken „De gouden swipe” en „Paed
nei eigen hoarnleger” binne wer to
krijen.
Verscherpte distributie van wollen goe
deren. Vergunningen alleen in zeer bij
zondere gevallen.
Britse landing bij Dieppe. Geallieerde
strijdkrachten ter sterkte van een divisie
vernietigd of in zee gedreven. De En-
gelsen verloren 95 vliegtuigen, 30 pant
serwagens.
Mej. G. Veen te Bolsward overleden. Zij
diende de doopsgezinde gemeente als or-
ganiste en gaf zang- en pianolessen.
Ook composeerde zij een kinderoperet-
te, die met veel succes werd opgevoerd.
De oude openbare school te Schraard, die in 1867, dus thans 100 jaar geleden,
werd omgezet in een christelijke school.
Fryslan is de léste fiif jier yn bifolking
tanaem mei sahwat 20.000 minsken en
sit nou efkes boppe it heal miljoen. Diz-
het haar. Een man geschikt voor zoveel ze taname is to tankjen oan de struk-
baantjes. moest men met een lantaarn- turele ombou fan agrarysk bidriuwslib-
tje zoeken en was moeilijk te vervangen.
l-l-’67
83592
26296
24463
18354
12648
9542
9500
8955
8387
6765
5961
5426
5263
'4745
4115
4107 —152
4048
3906
3748
3361
3309
3307
3234 —192
3016
3009
2793
2754
De taken werden dan ook verdeeld. Zo
moest voortaan Meindert Bees het uur
werk bedienen en J. S. Wiersma ’s zon
dags in de Schraarder kerk voorzingen.
Echter over de school wordt ’s voors
hands niet gesproken. Trouwens het was
ook zomer en leerplicht was er nog niet.
De „üngetiid” duurde vroeger veel lan
ger en Schraard had veel hooibouw, dat
zodoende
Het duurde echter wel wat lang, want
de nieuwe meester kwam pas in het
begin van het volgend jaar. Het was
Hessel Willems van Hartwerd. Hij nam
het voorzingen en het kostersschap
eveneens voor zijn rekening. Of hij ook
schilderde en glazen maakte, vermeldt
de geschiedenis niet. Wel was hij tevens
schoenmaker en vraagt als zodanig in
1792 een knecht.
Zijn opvolger is in 1803 Rouke Herkes
Koehoorn, tevens bijzondere schoolhou
der te Bolsward. Op 40-jarige leeftijd
3e week augustus 1942
Daar de overvallers van de Duitse mili
taire trein zich niet hebben gemeld of
zijn gegrepen, zijn de volgende gijzelaars
heden doodgeschoten: Willem Ruys, di-
recteur-generaal; Graaf E. O. G. van
Limburg Stirum; mr. R. Baelde; Chr.
Bennekers, hoofdinsp. van politie; Ba
ron A. Schimmelpennink v. d. Oye.
De Duitse troepen dringen verder op in
de Kaukasus.
hogen, zal uiteindelijk een kostenbespa
ring kunnen worden bereikt. Een beslis
sing in deze dringt, in verband met de
anders noodzakelijke verhoging van de
noordelijke zeedijken van Friesland.
Tenslotte zal er dan tevens een belang
rijke bijdrage geleverd worden in de
aanvulling van het steeds, tengevolge
van noodzakelijke wegenaanleg, stads
uitbreiding enz., kleiner wordend areaal
cultuurgrond.
De Raad besloot voorts te bestemder
plaatse aan te dringen op een spoedige
totstandkoming van een definitieve
rijks-subsidieregeling voor de aanslui
ting op het waterleidingnet van de zgn.
super-onrendabele percelen.
Er zullen in de laatste weken van ok
tober en in begin september in Leeuwar
den, Dokkum, Drachten, Heerenveen,
Sneek en Franeker voorlichtingsverga
deringen worden gehouden, omtrent de
Wet op de Ruimtelijke Ordening en wel
in het bijzonder voor wat betreft de ge
meentelijke bestemmingsplannen.
De Raad verleende aan de tot dusverre
verrichte voorbereidingen haar goedkeu
ring. In totaal zullen circa 1300 gemeen
teraadsleden, bestuurders en onderne
mers- en werknemers-organisaties wor
den uitgenodigd. Men hoopt hiermede
de belangrijkheid van deze bestemmings
plannen nog eens onder de aandacht te
brengen van belanghebbenden. Daar
naast zal aan iedere heffingsplichtige
een folder worden gezonden, tegelijk
met de verzending van de heffingsaan-
slag, welke folder geheel op dit punt be
trekking heeft.
In haar augustus^vergadering besprak
de’ Gewestelijke Raad van het Land
bouwschap voor Friesland o.a. de werk
gelegenheid in Friesland. Terwijl de
maand juli voor de agrarische bedrijfs
tak toch tot het hoogseizoen gerekend
moet worden, blijven de werkloosheids
cijfers hoog voor de werknemers in deze
sektor. Echter niet alleen voor de land
arbeiders, maar ook voor de bouwvak
ken blijft het aantal werknemers dat
geen werk heeft, te hoog. Besloten werd
langs de daarvoor beschikbare kanalen
met klem aan te dringen op versnelde
uitvoering van cultuurtechnische wer
ken. Hiermede zou, zowel voor de agra
rische werknemers, als ook voor de
bouwvakkers, een belangrijke bijdrage
kunnen worden gegeven aan de werk
gelegenheid. Dit zou vooral bij het tot
stand komen van ruilverkavelingen en
de daarmede gepaard gaande nieuw
bouw van boerderijen, het geval kunnen
zijn.
Voorts is de Raad van mening dat tij
dig vervangende projekten dienen te
worden voorbereid nu de afsluiting van
de Lauwerszee binnen enkele jaren een
feit zal zijn. De hier dan vrijkomende
mensen zouden dan met de uitvoering
van het Twee-dammenplan naar Ame
land moeten kunnen beginnen.
Er zou dan een belangrijke bijdrage
kunnen worden gegeven in de algemene
ontwikkeling van het noorden van ons
land, door het scheppen van aantrekke
lijke rekreatlemogelijkheden.
Door het vervallen van de noodzaak de
noordelijke zeedijk van Friesland op te
Schraard herdenkt deze week het 100-jarig bestaan van bijzonder, dat is in dit
geval Christelijk onderwijs. Het hierbij afgebeelde schoolgebouw heeft de over-
gang beleefd. Tot en met juni 1867 werd er in dit gebouw openbaar onderwijs
gegeven. Nadien werd er in het gebouw Christelijk onderwijs gegeven. Dit wil
natuurlyk niet zeggen, dat het onderwijs voordien on-christelijk of anti-christelijk
zou zjjn. In zijn reeks beschouwingen over zijn „Skoalmasters fan Boaz.um” heeft
de heer Breuker duidelijk aangetoond, dat de geest op de openbare scholen vroe
ger als „vanzelfsprekend” christelijk was. Er werd gebeden, uit de bijbel verteld,
er werden psalmen gezongen en de leesstof bestond uit cathechismus en bekende
bijbelgedeelten. Echter, toen de geest van de „verlichting” zich na de Franse re
volutie baanbrak, volgde langzamerhand een ontkerstening, al bleef ook de open
bare school in het vaandel schrijven, dat ze opleidde tot alle „christelijke en maat
schappelijke deugden.”
Hoe dan ook, het bijzonder onderwijs,
dit dus in tegenstelling tot het openbaar
onderwijs (de z.g. staatsschool) is in
Schraard thans 100 jaar oud, en dat is
toch wel een feit om er even bij stil te
staan. Intussen is al weer een geslacht
opgegroeid, die de hier afgebeelde oude
school niet meer in deze vorm heeft ge
kend, want de nieuwe school is al weer
37 jaar oud. In 1944 werd reeds het zil
veren feest gevierd. De meesters Gorter,
Jansen, Postma, Van der Zee en Visser
hadden toen reeds in de nieuwe school
voor de klas gestaan en ook nadien was
het een komen en gaan.
In de oude school waren, wat het chris
telijk onderwijs betreft, hoofd geweest
de heren Sweers, Van Dijk, Kokmeijer,
Bijlsma, Kuiper, Wissing, Robijn, Hui-
tema, Walda, Strikwerda, Veenstra, Re-
wijl en Idzinga, namen die dezer dagen
nog wel eens genoemd zullen worden.
De overgang in 1867 betekende intussen
nog niet het einde van het openbaar on
derwijs. In 1889 werd n.l. een nieuwe
openbare school gebouwd (later boer
derij van fam. Bosma), die na een kwij
nend bestaan in 1881 als zodanig werd
opgeheven.
Ons blad heeft meermalen uitvoerig over
de Schraarder schoolgeschiedenis ge
schreven. Daarom ditmaal slechts en
kele korte aantekeningen. Daar van
Schraard de oude kerkelijke registers
eerst vanaf 1688 en de voogdijreken-
boeken pas sedert 1705 bewaard zijn ge
bleven beschikken wij over slechts wei
nig gegevens.
Waarschijnlijk is Focko Jans, die in 1650
te Schraard als dorpsrechter optrad, de
eerste schoolmeester geweest. In Gaast
en Burgwerd, waar hij later als dorps
rechter optrad, was hij n.l. tevens school-
dienaar. Zekerheid hebben we pas in
1685 als de Schraarder schooldienaar
Pieter Andriesz te Schettens in het hu
welijk treedt met de zuster Trijntje van
de Schettenser predikant ds. Jacobus
Steenwijk. Dat meester Pieter de zuster
van de dominee trouwde, heeft waar
schijnlijk inspirerend gewerkt, want 3
of zelfs wellicht 4 van zijn zoons zijn
eveneens predikant geworden.
Zijn opvolger was waarschijnlijk Jacob
Martens Reytsma, die een traktement
van 100 caroliguldens per jaar had en
een rijksdaalder voor het kerkeschrijven.
Hij huurde ook nog wat land bij de kerk
en zal dus wel een paar koeien hebben
gehad „voor dagelijks gebruik,” zoals
dat destijds veelal de gewoonte was. Hij
was tevens dorpsrechter, later ook kerk
voogd en dorpsontvanger. Jacob Reyts
ma zal zijn overleden omstreeks 1743.
Op 1 januari 1746 treedt een nieuwe
schoolmeester in funktie: Cornells Hee-
res (een thans in Schraard nog steeds
welbekende naam!) maar niet dan na
dat de kerkvoogdij de school heeft laten
opknappen, iets wat geregeld gebeurde,
als er een nieuwe meester kwam.
Cornells Heeres, die afkomstig was van
Bolsward, werd in 1775 opgevolgd (na
29-jarige dienst dus) door meester Hil-
lebrand Wijbes Coster, tevens barbier,
voorzinger, koster, verver en glazenma
ker. De vreugde was van korte duur.
In mei 1783 ontving hij eerst zijn trak
tement, waarna hij met de noorderzon
vertrok, terwijl hij zijn kinderen onver
zorgd achterliet. Nu was Leiden in last
en Schraard zat raar met de handen in
DREIGEND GEVAAR
Dat is er praktisch overal in Nederland
en buiten onze grenzen, waar de demon
van het verkeer zijn vaak zware offers
eist.
Wat het oude weggedeelte kruising rljks-
weg-Tjaardadijk-Nijland-Bolsward en
kruising Rijksweg 43-Wolsumerweg-Nij-
landerzijl-Bolsward aangaat, is het ge
vaar voor ongelukken de laatste paar
weken veel groter geworden. Men heeft
in verband met de werkzaamheden aan
Rijksweg 43 tussen Nijland en Bolsward,
zich genoodzaakt gezien het verkeer,
komende uit de richting Sneek gedeel
telijk om te leggen en over bovenge
noemde trajekten te leiden. Deze beide
(smalle) wegen zijn echter niet bere
kend op een dergelijk verkeer. Neem
daarbij het feit, dat er vele automobilis
ten zijn, die, hoewel deze weg ook ge
bruikt moet worden door wandelaars,
fietsers en bromfietsers (alsook door
ander z.g. langzaam verkeer) er be
paald geen been in zien, met te hoge
snelheden te rijden. Dit geldt ook voor
een groot percentage van de bromfiet
sers, die blijkbaar op slecht afgestelde
bromfietsen rijden. Zo de situatie thans
is, kunnen ongelukken o.i. dan ook niet
uitblijven en Wij vragen ons af;
Waarom worden op deze weggedeel
ten geen maximum-snelheid-borden
geplaatst (zoals men ze op Rijk-
weg 43 ook ziet).
Waarom wordt voor deze weg geen
inhaalverbod vastgesteld (vooral
voor de bochtige gedeelten).
En ten overvloede: Laten zij, die daar
voor op de wegen surveilleren streng
optreden tegen diegenen, die menen, dat
zij maar raak kunnen rijden en ros
sen, daarbij niet lettende op de veilig
heid van hun mede-weggebruikers, op
een weg, die (vooral wat de gemeente
Wonseradeel betreft) meerdere zwakke
plekken begint te vertonen, wat de ver
keersveiligheid zeker niet ten goede
komt.
N.
en Wymbritseradeel.
ynwenners hawwe en meiiens hoe’t hja
de léste fiif jier yn dit opsicht btiorke
ha. Wy krije dan it folgjende listke:
(Léste kolom is taname, mei óf name)
Plaknamme
1. Ljouwert
2. Drachten
3. Snits
4. Hearrenfean
5. Harns
6. Frjentsjer
7. Dokkum
8. Boalsert
9. Wolvegea
10. De Jouwer
11. Easterwalde
12. De Lemmer
13. Burgum
14. Gordyk
15. De Westerein
16. Noardwalde
17. Grou
18. Warkum
19. Surhüsterfean
20. Bütenpost
21. Kollum
22. Harkema-Opein
23. Appelskea
24. Jubbegea-Sk.
25. Hurdegaryp
26. Oerterp
27. Makkum
28. Stiens
29. Akkrom
30. Haulerwyk
31. St. Nikelsgea
32. West-Terschelling
33. Berltsum
34. Noardburgum
35. Koudum
36. Beetstersweach
Hwa soe nou tocht hawwe, dat Beetster
sweach de hikkesluter wurde soe fan
dizze list of dat Dokkum dwaende is
om de plakken Boalsert en Frjentsjer
foarby to gean? En sa soe men troch-
gean kinne. Mar it opfallende is ek dit,
dat de Walden, dy’t foar dizze hoeke
jit altyd in frijhwat ünbikend diel fan
Fryslan is, drok dwaende binne om de
measte minsken to lüken en to hólden.
Drachten hat trije kear safolle minsken
woun as Ljouwert en it hjitte dochs
mar, dat it fan de greate plakken kom-
me moast. Mar Wolvegea, Easterwalde,
Burgum en de Jouwer binne folie hur-
der groeid as Ljouwert. Ek it Fean
komt de léste jierren hurd opsetten en
lit de Ljouwerter groei fier efter him.
En hwer bliuwe de plakken dy’t net op
dit listke foarkomme? Tusken de 10Q0
en 2000 lizze jit ek tsientallen doarpen.
Mar dêroer op in oare kear!
behaalde hij nog de z.g. „derde rang”
en de schoolopnemer adviseert, ondanks
zijn „matige vlijt” dan ook tot verho
ging. Zijn traktement bedroeg toen reeds
50 gulden van het dorp en 100 van de
kerk, benevels schoolpenningen van een
20-tal leerlingen en een vrije woning,
terwijl hij ook tegen f 20 per jaar ont
vanger was van het gemaal en nog f 43
uit een burgerlijke betrekking trok
(waarschijnlijk als veldwachter).
Ook zijn opvolger was tevens voorzan-
ger-koster, een destijds geliefde combi
natie. Op zijn beurt werd hij na 3 jaar
vervangen door Frederik Jansen. In het
volgend jaar werd een nieuwe school
(waarschijnlijk de hierbij afgebeelde)
gebouwd.
Een langere periode n.l. van 1839 tot
1867 diende Goossen Alberts Langhout
de school. Het salaris was opgelopen tot
f 200, plus de schoolpenningen van 30 a
40 leerlingen a 1 schelling per kwartaal
en vrije woning. Langhout kreeg op zijn
verzoek eervol ontslag. In 1866 was n.l.
in Wonseradeel de schoolstrijd met alle
geweld losgebroken.
In bijna alle dorpen behoorden school en
onderwijzerswoning aan de Herv. Kerk.
In 1866 wensten de Herv. Kerkvoogdij
van Schraard en Wons, daarin gesteund
door de floreenplichtigen, de hun toe
behorende scholen met schoolwoningen
voor christelijk onderwijs te bestemmen.
Dit geschiedde en zo vroegen de inge
zetenen van Schraard opheffing van de
openbare school aldaar.
De raad kon dit niet doen, maar schorste
bij raadsbesluit van 16 febr. 1867 het
openbaar onderwijs te Schraard voor
lopig voor 2 jaar, welk besluit echter
door Ged. Staten niet werd goedgekeurd,
zodat de raad reeds in 1868 besloot tot
de bouw van een nieuwe openbare school
met onderwijzerswoning, wat een adres
van 63 ingezetenen van Schraard aan
de Koning tengevolge had.
Zoals boven reeds gezegd, kwam de
nieuwe School in 1869 tot stand. Het eer
ste (en enige?) hoofd werd Joannes
Dussen. Tot tweemaal toe werd op een
verzoek de school te mogen opheffen,
wegens een gering aantal leerlingen, af
wijzend beschikt, totdat eindelijk bij
raadsbesluit van 22 jan. 1881 de school
met die van Lollum en Schettens
kon worden opgeheven.
B'
