Financiële armslag voor provincie
Babe SKroar
niet erg groot
reformatie
Rome
en
hebben elkaar nodig
Kijkje
het Friese huishoudboekje
een
Er ligt voor de kerken
geweldige opdracht
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
106e JAARGANG
No. 85
DINSDAG 31 OKTOBER 1967
Hwat hat
in
Fan de Martinyloer
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
Zilveren filmpjes
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
j üs hjoed to sizzan
maar een
een
Nog wat cijfers.
Loop der bevolking.
Woningen.
Werkgelegenheid.
Werk aan de winkel.
I
Wegen.
Tj. de J.
De rop is faek greater
as de died
JITTERIS IT PACHTNORMENBISLUT
1967
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Bolswards Nieuwsblad
Abonnementsprijs f 3.25 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 16 cent per mtn
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Pessimisme is er ook over de loop der
bevolking. In de eerste 5 maanden van
het lopende jaar verslechterde de migra-
tiebalans dusdanig, dat het vestigings
overschot van 205. dat het noorden in de
eerste 5 maanden van 1966 te zien gaf,
omsloeg in een vertreksaldo van 1.165!
Als dit zo doorgaat blijft het droombeeld
van 3 miljoen mensen in het noorden
rond het jaar. 2000 een utopie.
Alweer is het beeld niet gunstig. Had
1966 in de eerste 8 maanden gemiddeld
2400 werklozen, in het lopende jaar was
dit aantal 4500, bijna een verdubbeling.
Een schrale troost hierbij is, dat de po
sitie in Friesland (2.8 aanmerkelijk
beter is, dan die in Groningen (4,1
en Drenthe (5,9 In de beide Hollan
den was het cijfer slechts 1%.
Gjin gebiet hat mear bilang en bilang-
stelling foar it fraechstik fan de hieren
fan pleatsen en los lan as Fryslan. Dit
komt omt hjir fierwei de measte boeren,
hierdeboeren binne. Op himsels neat
op tsjin. De iennige foarwaerde is, dat de
hieren en de fierdere bitingsten reedlik
en minsklik binne. De Pachtwet is bl-
doeld om dit to birikken.
Mar sünt de fjirtiger jierren sit de priis-
bipaling fan de hieren net mear by boer
en eigner, mar by de oerheit. It is de
minister fan Lanbou en Fiskerij, dy’t de
Vrijdagavond werd door de Hervormde Gemeente in het Convent, ter herdenking
van de a.s. viering van de 450ste hervormingsdag een gemeente-avond gehouden,
waarbjj als spreker was uitgenodigd pater Drs. Amatus van Straaten OSA uit
Witmarsum. Voor deze avond, die onder leiding stond van Ds. S. J. Wouda,
bestond goede belangstelling. Centraal was gesteld de vraag: Kan Rome de
Hervorming mee vieren? Hetgeen door pater Van Straaten werd gezegd had
blijkens vele reacties de harteljjke instemming van de talryke aanwezigen.
noarmen fêststelt en de grounkeamers
yn de provinsjes moatte dy noarmen ta-
passe. It is in fcfrsin as men mient, dat
de grounkeamers oer dy noarmen hwat
to sizzen hawwe. Dat ha se net. Hja
moatte se inkeld by taksaesje en toet
sing tapasse. En partijen kinne harren
biroppe op de Sintrale Grounkeanjer yn
Amhim. En dat dogge se ek.
Elke kear, dat de leden fan de groun-
keamer har eigen miening foar gean lit-
te op dy fan de minister, wurde se troch
Arnhim op ’e fingers tikke. De forant-
wurdelikheit leit allinnich by de minis
ter. Sa ha de leden fan de grounkeamer
jierren lang hieren fêststelle moatten,
hwerfan se wisten, dat se net billik wie-
ne foar de eigners oer, mar se koene en
mochten it net oars dwaen. Dizze strak
ke priisfoarskriften jilde hjoed noch!
Fan dizze macht hat de regearing nei de
oarloch gebrük makke om de hieren
leech to halden. De reden wie, dat de
prizen basearre waerden op de kostpriis
fan in ekonomysk en sosiael forantwurde
bidriuw. Hoe leger de hieren, hoe leger
de kostpriis, hoe leger de kosten fan it
libbensünderhald en hoe sterker de kon-
kurrinsjekrêft fan de sterk groeijende
yndustry. Dizze polityk hat risseltaten
opsmiten, it Nederlanske bidriuwslibben
hat him fantastysk üntwikkele en de
wolfeart fan it lan is mei dêroan to tank-
jen. Dit nimt lykwols net wei, dat dizze
lege hieren by lange net in earlike for-
goeding wiene foar it brüken fan de
buorkerijen. Dat joech de regearing ek
wol ta, mar seine se, it koe nou ien kear
Pater Van Straaten begon als Augustij
ner met de opmerking dat hij gaarne
over de (wellicht enige beroemde?) Au
gustijner monnik Doctor Maarten Luther
'.tide spreken. Als motto had hij geko
zen de vraag: „Kan Rome de hervor
ming meevieren?” Bijna 450 jaar is dit
geen vraag geweest. Wanneer men ge
neigd is deze vraag positief te beant
woorden, moet er worden gezocht naar
een motief. Is dit misschien het verlan
gen maar te vergeten wat er geweest is
en net het oog op de toekomst de kreet
te uiten: „Zand er over?”
Het gaat echter niet om vergeten, maar
om het meevieren.
Wanneer de vraag gesteld wordt „Kan
Roma de hervorming meevieren?” mag
eerst gevraagd worden of de protestant
se kerken dit willen. Als dit zo is, dan
mag hervormingsdag niet gevierd wor
den over, tegen en zonder Rome. Is het
in de praktijk niet veeleer zó, dat men
het hele jaar vriendelijk tegen elkaar
kan en wil zijn, maar op 31 oktober nu
net liet? Wordt deze dag bij de her
vormden nog niet al te veel gevierd als
een bevrijdingsdag van Rome.
Hoe wordt dit vanuit de kant van Rome
zelf gezien? Spreker beantwoordt de
vraag of Rome deze dag mee kan vie
ren graag met „Ja” en hij staat hierin
niet alleen. In dit verband kan worden
gewezen op het initiatief van de classis
Franeker, die met predikanten en r.k.
Nou, yn 1967 komt de regearing ta it
ynsjoch, dat de lege hiernoarmen in „be
lemmering vormen voor de zo noodzake
lijke moderniseringen”. Is it net om jin
de büsen üt to skuorren? Nou mei it
béste lan in maksimum hier dwaen fan
330 goune de ha. Nou mei de wente op
in hier komme as in soartgelyk boarger-
hüs, nou mei de pleats boppedat by de
measte pleatsen oant 120-140 goune de
ha. opbringe as dy „zeer goed” is. Nou
moat de hierder fan in pleats, hwerby
forbouwingen of fornijingen dien wurde,
rinte en ófskriuwing op forfangingsbasis
bitelje. Nou kin alles wol, nou’t de Ne
derlanske regearing it gat dêrfoar wei
wynt. Lit se nou mar yn optocht nei
Brussel gean
Yn de öfroune jierren hawwe hünderten
eigners har pleatsen üt need forkoft, omt
hja gjin ütkomst mear seagen. Hünder
ten hierdeboeren hawwe yn dy tiid seis
dien, hwat hja fan de eigner ünmooglik
freegje koene en woene. Hünderten oare
pleatsen binne ta de grounbynten ta üt-
mergele.
Dit komt op rekken fan de regearing.
Mar hwa sil nou dizze rekken bitelje?
De nlje noarmen wize de wei. It is in
aide wei, de wei nei Simen, de boer. Dy’t
hjir alhiel ünskuldich oan is, dy’t al dy
jierren mei fortriet en skea yn de for-
alderjende en forwaerloazge pleatsen
trochbuorke. Dy kin nou it gelach bi
telje
Bladerend in de begroting is men geneigd
hier en daar een uitroepteken te plaat
sen. Besturen is duur werk. Het presen
tiegeld van de Statenleden is geraamd
op f 30.000,de jaarwedden van de
Gedeputeerden op ff 261.000,hun
reis- en verblijfkosten op f 30.000,
de pensioenen voor oud-gedeputeerden
op f 85.000,de salarissen van het per
soneel van de griffie op bijna 2% mil
joen gulden, het onderhoud van het pro
vinciehuis op f 150.000,het drukwerk
op f 120.000,de porti op f 30.000,
de telefoon op f 17.000,de vergade
ringen en besprekingen op f 35.000’
kortom de totale kosten van het alg.
bestuur zijn geraamd op f 3.401.590,
ongeveer f 400.000,hoger dan verle
den jaar.
De begroting sluit. Een tekort is er niet.
Het bedrag aan onvoorzien het ap
peltje voor de dorst bedraagt nog
ruim f 118.000, vorig jaar nog f 183.000,
daarvoor f 268.000. Het gaat dus bergaf
waarts. De terugloop van de conjunc
tuur is er duidelijk In weerspiegeld.
Als de rentevoet niet met een half
zou zijn gedaald, had het er nog slechter
uitgezien. Dat de buikriem moest wor
den aangehaald blijkt uit het feit dat
verschillende subsidies moesten worden
afgevoerd of teruggebracht. Gelukkig
gaat Friesland niet te zeer snijden in het
eigen culturele vlees. Hier wordt juist
voorgesteld de subsidies op te trekken.
Zo komt de Provinciale onderwijsraad
van f 34.000 op f 41.000, de bevordering
van het Friese taalgebruik van f 40.000
op f 60.000, de muziekbeoefening van
f 377.000 op f 420.000, het Frysk toaniel
van f 10.000 op f 20.000, het Fries ge
nootschap van f 87.000 op f 98.000, de
subsidies aan vormingscentra van
f 27.000 op f 46.000, de Fryske Akademy
van f 220.000 op f 221.000 de Fryske
kultuerried van f 85.000 op f 105.000 en
(heel ander chapiter) de subsidie aan ’t
Fries paardenstamboek van f 2.500 op
f 12.500, om maar enkele te noemen. Dit
zijn zo op het eerste gezicht nog al forse
bedragen, waar iets met kan worden ge
daan.
De openbare orde enz. kost de provin
cie ruim IJj miljoen gulden, terwijl de
provinciale waterstaat in 1968 volgens
de raming gaat kosten f 22.629.971,
waartegenover ruim f 16.000.000,aan
inkomsten staan, wat dus resulteert in
een nadelig saldo van 6% miljoen gul
den. De boezembeheersing (Friesland
heeft een dure boezem!) kost nog eens
f 1.718.821,maar dit bedrag wordt
tot de laatste gulden gedekt door de 60
opcenten op de grondbelasting.
Onder het hoofd Economische aangele
genheden vinden we tal van posten, die
men hier wellicht zou verwachten, bijv,
een subsidie aan de VVV van f 84.500,-
verleden jaar f55.000), subsidie aan ’t
statistisch zakboek f 8000,bevorde
ring van de geitenfokkerij f500, enz.
Een vergaarbak is tenslotte ook nog ’t
hoofdstuk „Volksontwikkeling en opvoe
ding”.
Het strekt Friesland tot eer, dat hier
met milde hand wordt gesubsidieerd tot
een totaalbedrag van f 2,8 miljoen gul
den, al is het verband met die volksont
wikkeling en opvoeding sons wel wat
ver gezocht. Zo bijv, wanneer wordt
voorgesteld f 32.000,neer te tellen voor
de aankoop van terreinen voor tijdelijke
opslag van autowrakken, populair g_-
zegd het inrichten van autokerkhoven.
Tot slot de totaalcijfers. De gewone
dienst kan beschikken over ruim 36
miljoen gulden, de kapitaaldierst beloopt
ruim 30 miljoen en tenslotte de reserve
kas- en verrekeningsdienst ruim 56 mil
joen.
Flinke bedragen, maar als uitgaven en
inkomsten elkaar practisch in evenwicht
houden en dit evenwicht slechts is be
reikt door een voorzichtig beleid en hier
en daar al of niet drastisch bezuinigen,
blijft de financiële armslag om nog
eens iets extra’s te doen, niet erg groot.
geestelijken samen de 31ste oktober gaat
herdenken in het R.K. vormingscentrum
„Vinea Domini”.
Zo zijn er meer initiatieven, waarbij Ro
me in de herdenking wordt betrokken.
De vraag rijst echter: Wét wordt door
Rome dan meegevierd? Welnu hetzelfde
wat de protestanten mogen vieren. Niet
de strijd, de breuk, het recht aan één van
beide zijden willen hebben, de waarheid
die dan de één wél en de ander niet zou
hebben. Wat gevierd mag worden is het
werk van Gods Geest, dat in Luther ge
stalte kreeg en nog steeds krijgt. Het
werk van de Geest is niet blijven staan,
maar wil nog steeds weer opnieuw ge
stalte krijgen: het is het appèl tot ver
nieuwing van leven en van denken van
de kerk. Het moet gaan om de bl|jde
boodschap van Jezus Christus. Een kerk
die zich vernieuwt vanuit het luisteren
naar de Schrift, mag het werk van
Luther herdenken. In alle besef van vaak
mistasten en van veel onzekerheid, moet
gezegd worden, dat er momenteel in de
Rooms kath. kerk een geweldig proces
van vernieuwing aan de gang is, ’n pro
ces van vernieuwing, waarbij het soms
zo radicaal toegaat, dat velen zich af
vragen of Rome Rome nog wel is. Er
ontstaat in de kerk, waar in alles sedert
eeuwen zo vast lag, een ruimte waarvan
noch de protestanten, noch de roomsen
zelf ooit gedroomd hebben. Aan alle kan
ten bruist het b.v. naar boven, dat er
net oars. Altomets lieten se in dripke
mear oan de eigendom takomme, omt it
ünderhald fan de gebouwen trije, fjou-
wer tsien kear sa djür wurden wie,
mar it lid bleau der stiif op. Om ’e nocht
is der tweintich jier lang tsjin dizze po
lityk protesteard. Alderearst omt it ün-
rjucht wie de eigendommen fan in oar
to brüken sünder to soargjen, dat dizze
yn stan bliuwe kinne. It hiele folk profi
teerde fan it jild, dat de eigener ünthal-
den waerd. Twad wie it tige koartsich-
tich, omt de opsetlike ófbrükerjj fan diz
ze tweintich jier dochs in kear in ein
nimt en dan goed makke wurde moat
tsjin leanen en prizen, dy’t tsien kear sa
heech lizze as fuort nei de oarloch. Mil
joenen skea hat dizze polityk oan it lan
tabrocht. Blyn foar de gefolgen fan dizze
va-banqu-polityk stapte de iene minister
yn de fuotleasten fan syn foargonger en
die gelyk, Mansholt, Vondeling, Ma-
rijnen, Biesheuvel it wie lead om aid
iisder.
Mar sjoch as in „Deus ex machi
na” kaem de EEG. Mei gelikense prizen
toar de produkten yn it hiele gebiet! Net
mear yn den Haech, mar yn Brussel
wurde de prizen nou fêststeld. De kost-
prizen as basis foar de Nederlanske pro-
duktenprizen falie nou wei. Brussel stelt
de rjuchtprizen fêst en de Nederlanske
boer moat mar sjen, dat hy der mei üt
komt.
Op slach nimt nou dyselde Nederlanske
regearing har draei. De iene hierforhe-
ging nei de oare wurdt nou oplein troch
de hegere noarmen.
-
DA NANG, Zuid-Vietnam: Bijeen gekropen in een greppel luisteren
kinderen naar de beangstigende geluiden van het vuurgevecht tussen
communistische strijders en leden van de eerste Amerikaanse
cavalerie-dlvisie.
le week november 1942
le lustrum vrijz. zusterkring te Arum.
Aangenomen naar de Herv. Gemeente
Klooster-Ter Apel Ds. W. F. ten Brug-
gekate te Oosterllttens.
Te koop zwart herenpak en hoge zijden.
Te koop toonbankbascuultje met kope
ren gewichten. Jan Sipkema, Wommels.
Geen garengebrek! Breng ons alle maten
en kleuren vrouwenkousen en wij voor
zien ze weer van nieuwe voeten of zo
len. Wol winkel W. Muizelaar en Zoon.
Maalsteentjes te koop. J. J. Neuteboom.
De slagers van Bolsward delen mede,
dat voortaan 10 %bezorgloon wordt ge
heven.
Houten afwasteiltjes G. van Slageren te
Wons.
De fabriek van dakpannen en dralneer-
buizen van De Vries te Makkum ver
kocht aan Gebr. Haitsma te Harlingen.
Het ligt in de bedoeling het bedrijf voort
te zetten, zodat het niet onder slopers-
handen komt.
grondaankopen verlopen soms moei
zaam. Het is zelfs niet onmogelijk, dat
de aanbesteding daardoor zal moeten
worden uitgesteld. Met de bouw van de
vissershaven te Harlingen zal hopelijk
in het komende voorjaar een begin kun
nen worden gemaakt. De afsluitingswer-
ken van de Lauwerszee vorderen ge
staag.
de Bolswardervaart dit jaar
De onderhandelingen over
Aan de totstandkoming van de weg
Leeuwarden-Drachten en Leeuwarden-
Bolsward wordt hard gewerkt. Wat de
ze laatste betreft komen de vaste brug
gen over
gereed.
In het afgelopen jaar zijn er in Friesland
5.453 woningen gereedgekomen. Dit jaar
zullen dit een kleine 5000 zijn. Ook hier
dus een verslechtering.
Tegenover deze bouw stond een afbraak
van 1211 woningen. Per 1000 woningen
heeft Friesland 9 krotten opgeruimd,
NedÜMand gemiddeld 5. Terecht beplei
ten Ged. Staten dan ook voor krot-
opruiming een extra volume boven het
normale contingent.
SCIHPHOL: Mevrouw Cecile Dreesmann biedt de Amerikaanse ruimte
vaarder Walter Schirra een roos aan. De kunstenares, die voor de eerste
maal in de V. S. had geëxposeerd en de kosmonaut arriveerden
met dezelfde machine uit New York.
in de kerk plaats is voor de leken. Er is
een geweldige vernieuwing aan de gang,
gepaard echter met hevige strijd. Dit
proces is niet meer te stuiten, ondanks
alle tegenkrachten die zich openbaren.
Het werk van Paus Johannes 23 die het
vernieuwingsproces inluidde, gaat door
en komt pas nu voorgoed op gang. In
wezen is dit niet anders dan wat Luther
destjjds bedoelde met zijn kerkhervor
ming. Hij wilde geen splitsing, maar die
werd hem opgedrongen, ook door Rome
zelf. Er zijn wederkerig fouten gemaakt,
maar wat Luther beoogde, gedreven als
hij was door de Heilige Geest, is zich nu
aan het verwerkelijken. Deze vernieu
wing wil luisteren naar de H. Schrift en
gelovig aanvaarden. Het proces is niet
meer te stuiten omdat de Geest Gods niet
te stuiten is. Daarom mag, ja moet de
R.K. kerk de moed opbrengen de her
vormingsdag mee te vieren. Momenteel
ligt er voor de kerken een geweldige op
dracht. De reformatorische en rooms ka
tholieke kerken zullen samen moeten
luisteren. Het zijn dezelfde vragen, die
zich opdringen aan beide. Het is het „bij
de tijd brengen” van de kerk.
Ook de Hervorming mag niet blijven
staan b|j de dankbaarheid, dat men her
vormd is. Ook de hervormde kerk moet
altijd weer hervormd worden. Dit was
reeds de opdracht van Luther en Calvijn.
Is de reformatorische kerk hier inder
daad mee bezig en blijft zij hier mee be
zig? Anders zal zij wereldvreemd wor
den, een kerk waar de wereld lak aan
heeft. Misschien zou het goed zijn, dat
een stuk van de heilige onrust die mo
menteel in de Roomse kerk heerst, óók
gevonden zou worden bij de reformato
rische kerken. Leeft in de reformatori
sche kerken niet te veel het besef er te
zijn, dankbaar voor de hervorming, die
er was en leeft men niet te weinig in
het besef, dat het appèl van Luther er
een was van blijvende aard?
Het is de vraag: Wil de Hervormde kerk
met Rome doorgaan zich te hervormen?
Was het misschien zo, dat vroeger de
Roomse kerk leefde uit de houding van:
„Laat zij (d.i. de protestantse) maar te
rugkomen”, dan is deze gedachte thans
verlaten.
Maar is het nu niet zo, dat vele protes
tanten denken: „Rom is aardig op de
weg protestants te worden, laten ze tot
ons komen?” Beide houdingen zijn niet
volgens de geest van Luther. Het moet
zijn een gemeenschappelijk zoeken ander
de leiding van de Geest, naar het samen
op weg gaan. Rome en reformatie kun
nen niet meer de luxe opbrengen van het
elk op eigen houtje zich gaan vernieu
wen.. Ze mogen elkaar niet langer los
laten. Men moet elkaar au serieus ne
men. Gods Geest is door Woord en Sa
crament in beide bezig. Beide zijn leden
van deEne Kerk, inclusief Rome, inclu
sief Genève.
Iedere kerk moet niet alleen zichzelf,
maar ook de andere bezielen. Rome heeft
het Bijbels beleven van de protestanten
nodig, het beleven van de gemeente-ge-
dachte. omgekeerd kunnen de protestan
ten het niet zonder de inbreng van Ro
me. Luther is eeuwenlang het symbool
geweest van de verdeeldheid. Wellicht
kan hij nu een brug gaan vormen tussen
de kerken van de reformatie en van Ro
me, aldus besloot pater Van Straaten
zijn boeiend en met overtuiging gebracht
betoog, waarop na de pauze een uitge
breide gedachtenwisseling volgde. De
avond werd besloten met een door pater
Van Straaten uitgesproken dankgebed.
De ontwerp-begroting van de provincie Friesland voor 1968 is niet zo
huishoudboekje. Het is een indrukwekkende lawine van cijfers, gevat in
lijrig boekdeel van ruim 200 dichtbedrukte pagina’s, ieder met 3 kolommen ge
tallen. En dan te bedenken, dat over elk genoemd bedrag is vergaderd, gewikt en
gewogen. En. dat in een marathonziting de 55 statenleden op hun beurt
dit wikken en wegen nog eens dunnetjes zullen overdoen. Om in dit oerwoud de
bomen te zien wordt echter vergemakkelijkt door een verklarende geleidebrief,
die intussen ook al weer een 25 dichtbedrukte bladzijden telt.
In ander opzicht is er in Friesland wel
werk aan de winkel. Zo zijn er thans
niet minder dan 12 ruilverkavelingen
in uitvoering, tezamen tot een opper-,
vlakte van 75.000 ha. In 1968 zal aan
de ruilverkavelingen 25 miljoen gulden
worden besteed, aan waterschaps- en
gemeentewerken nog eens 3 miljoen. Dat
de provincie ook ten aanzien van de
recreatie actief blijft, blijkt uit het feit,
dat de post recreatiebelangen is ver
hoogd tot f 175.000,
In 1967 kwamen reeds gereed 2 zwem
baden, 1 dorpshuis, 7 was- en kleed-
gelegenheden op sportvelden en 1 sport
veldencomplex (nl te Bolsward). Per 1
oktober j.l. waren nog in uitvoering 5
openlucht zwembaden, 3 instructiebaden
2 sportveldencomplexen, 8 was- en kleed-
gelegenheden en 3 sporthallen.
-3
Z -
